Kitabı oku: «Hər kəs üçün yaxşı», sayfa 4

Fikrət Sadıq
Adına layiq insan

Ata-anası ona Arif dedi. Hər ad özünü doğrultmur. Amma burda tale yanılmışdı. Arif müəllim, doğrudan, da, arif adam idi.

O da atasının adını özünə təxəllüs kimi işlədirdi. Atadan doğma dünyada nə var ki?!

O atasının adını çəkməklə öz kökünə, soy adma istinad edirdi. Mən türkəm, mən bu millətin övladıyam, Əmrahoğluyam.

Söz quş kimidir. Köçəri quşları görmüsünüzmü, yorulmadan irəli uçurlar, sonra qayıdırlar.

Burda söz geriyə dönür.

Müəllim adını o zəhmətlə qazanmışdı. O, əsl müəllim idi, bilik öyrədən, qayğıkeş, ağı-qaradan ayıran, yaxşınıpisi bilən idi.

Bizim Yazıçılar Birliyində katib işləyirdi. Katib məmurdu, bəlkə. O, iş yoldaşı idi, sadə idi və əzabkeş idi.

Mənim 70 yaşıma təbrik yazmışdı. Orda – mənim bəxtimə əzabkeşlik düşdüyünə görə xoşbəxtəm – deyirdi. Amma, o özü daha böyük əzabkeş idi.

Həm Yazıçılar Birliyi, həm universitet, həm yaradıcılıq müəllimi. Əzabkeş fəhləyə çevrilmişdi. Bir yandan da xəstəlik həssas insan qəlbini ağrıdırdı. Dünyanın ən şirin nemətlərindən biri elə bu acı qəmdir ki, onu tapmışdı.

Şirin-acı, gecə-gündüz, ağ-qara var bu dünyada. Arif olan bunu bilməzdimi? "Arifə bir işarə" nahaq deməyiblər ki. Arif müəllim xatirəsi əziz tutulanlardandır. Gördüyü işlər onu yaşadır.

Dünyaya belə zəhmətkeş, sakit, qılıqlı insan az-az gəlir. Heyf, vaxtsız da gedir.

Mən bu gün onu yada saldım. Ruhu şad olsun.

Fikrət Sadıq,

Xalq şairi.

Abbas Abdulla
Arif Əmrahoğlunu sıx-sıx xatrlayıram

Arif Əmrahoğlunu sıx-sıx xatırlayıram, rəhmətlə anıram. Həm də rəhmətlə ananda bir daxili narahatlıq keçirirəm. Bu gün mən ona cansağlığı və uzun ömür arzulamalıydım. O, aramızdan vaxtsız getdi, tez getdi, məhz buna görə ona rəhmət deyəndə istər-istəməz narahat oluram.

Arif həyatdan tez getsə də yaradıcılığı ilə nasir kimi, ədəbiyyatşünas alim kimi həmişəyaşar ədibdir.

Abbas Abdulla,

AYB-nin Beynəlxalq Əlaqələr Şöbəsinin müdiri,

şair, tərcüməçi.

Qulu Ağsəs
«…Mərətbənin adamı»

Lənətə gəlməmiş İtaliya yazıçısmm "Yeddinci mərtəbə"si bu yazıyla mənim arama pərçim olmasaydı, "obyekti" daha şəffaf təsvir eləyərdim. Bundan ötrü adına zəlzələ deyilən təbii fəlakət baş verməliydi, yalnız zəlzələ Dino Butsatinin balaca göydələnini yerlə-yeksan eləyə, gözlərimin önündə uzaq bir dağ kəndinin canlanmasına yardımçı ola bilərdi.

İş orasındadı ki, bir mərəzdən ötrü (yaxşı tanımadığı) şəhər xəstəxanasının yeddinci mərtəbəsində yüngülcə müalicə alan, hər dəfə bir bəhanəylə bir mərtəbə aşağı endirilən, hər qatda sağlıq durumu daha da pisləşən, birinci mərtəbədə həyatla vidalaşan qəhrəmanın (bəlkə qorxağın?) hekayəti başdan-ayağa rəmzlərlə nağıl olunduğundan uzun müddət onun təsirindən çıxa bilməmişdim, mənə elə gəlmişdi ki, bu əsəri Butsati yox, Əmrahoğlu – tərcüməçi qələmə alıb, özü də canının ağrıyıb-ağrıyıb ağzından çıxmaq istədiyi vaxt…

Sonralar bu əhvalatı az qala tamam-kamal unutmuşdum, "Ədəbiyyat qəzeti" ndə Anar müəllimin təbrik yazısını oxuyanda məlum oldu ki, "Butsati, yoxsa Əmrahoğlu?" dilemması məni qarabaqara izləməkdə davam eləyirmiş.

Srağagün Arif müəllimlə görüşəndə bunların heç birini onun özünə demədim, eləcə ordan-burdan danışıb arada Butsatinin adını çəkdim və məlum oldu ki… Əmrahoğlu bu italyan yazıçını özünün də anlamadığı qəribə bir istəklə sevir, Butsatinin kitabları onun yazı masasının üstündən əskik olmur, "Yeddinci mərtəbə"dən başqa bir neçə hekayəsini də tərcümə eləyib, üstəlik, onun haqqında nəsə yazmağı düşünür ("Yeddinci mərtəbə"ni oxumayanların nəzərinə: insan burda – bizim adət elədiyimiz kimi – birinci mərtəbədən göyün yeddinci qatına qalxmır, əksinə, göyün yeddinci mərtəbəsindən yerin birinci qatına yuvarlanır).

Doğrusu, bu sözlərdən sonra Arif Əmrahoğlunun kitablarını yenidən vərəqlədim, oxudum, təhlil elədim, amma Əmrahoğlu – Butsati kodunu aça bilmədim. Bəlkə də bu, mənim ənənəvi zəifliyimdi, mənim açarım hamıya və hər qapıya düşmür…

Təsadüfən Arif müəllimin bir müsahibəsi əlimə keçdi, orada onun essesindən bir parça çap olunmuşdu. Arif Əmrahoğlu gileylənirdi: "Kəndimizin uşaqları hardasa alver eləməklə həm özlərinə gün ağlayır, həm də kəndçilərimizə əl tuturlar. Kəndə gələndə də baxırsan hərəsinin altında bir maşın. Mənsə kəndimizə əliboş gedirəm, özü də piyada. Yolda fikirləşirəm: görəsən, ədəbiyyat mənə nə verdi? Ədəbiyyatla məşğul olmağa dəyərmi?"

"Ədəbiyyat mənə nə verdi?" – Arif Əmrahoğlunun bu sualına, deyəsən, elə onun özü cavab verməlidi.

"Bəs mən ədəbiyyata nə verdim?" – sualına isə çoxumuz, lap elə italyan Dino Butsati də cavab verə bilər.

Arif Əmrahoğlu – tənqidçidi, tərcüməçidi, müəllimdi, şairdi, dostdu. Tənqid eləməyə əsər tapmayanda tərcüməyə keçir, tərcümədən başı ayılanda dərs verir, tələbələr tətilə çıxanda şeir yazır, dostluğa isə həmişə vaxt tapır. Bircə öz səhhətinə laqeyddi, əllini aşırandan sonra ona da vaxt ayırar, inşallah.

Arif müəllim YEDDİNCİ MƏRTƏBƏNİ ÜZÜYUXARI QALXIR. Onun indi hansı qatda olduğunu özünə deməyəcəm. Gələn yubileylərdə sözüm olsun deyə…

Qulu Ağsəs,

«Ulduz» jurnalının baş redaktoru, şair.

Xəyal Rza
Lənətə gəlmiş iyul ayı

Ləntə gəlmiş iyul ayına qəıdər…

Tez-tez mənim otağıma baş çəkirdi… hal-əhval tutduqdan sonra işlərimi soruşurdu… və sonra təsəlli verirdi… "darıxma, hər şey yaxşı olacaq. Hər şeyi qaydasına salacağıq. Sayt məsələsini də həll edəcəyik. Sən işlərin üstündə bərk dayan"… bir də hər dəfə eyni iradını deyirdi mənə, demək olar ki, hər gəlişində… "otaqda siqaret çəkmə, bu daha çox ziyandı sənə. Əvvəllər mən də kabinetdə çəkirdim, amma sonra dəhlizdə çəkməyə başladım. İndi həm ziyanı az olur, həm tez-tez çəkmiş olmuram, həm də arada oturduğum kreslodan qalxıb hərəkət etmiş oluram"… Əməl etməyə çalışırdım, amma alınmırdı… mən yenə də kabinetdə çəkirdim siqareti… hər siqareti yandıranda isə onun iradı düşürdü yadıma… və özümü danlaya-danlaya tüstülədirdim.

Lənətə gəlmiş iyul ayına iki ay qalmış…

Yazıçılar Birliyinin səksən illiyinə həsr edilmiş "Səksəninci səhifə" filminin ssenari müəlliflərindən biri idim… Günay Novruz və mən. Səlim Babullaoğlunun və Məqsəd Nurun məsləhətçiliyilə Azad Azərbaycan kanalı çəkirdi filmi. Hər kəsi çəkmişdik amma ondan başqa… kaş əzrayılın da yadından çıxaydı… unutmuşduq onu… Həmin gün işdə olmadığından onu çəkmək ağlımıza gəlməmişdi… mənə ən ciddi iradı bu oldu… amma tez də könlünü almağı bacardım. Filmin o hissəsini yenidən lentə aldıq. Və mən heç vaxt ağlıma gətirə bilməzdim ki, bu onun sonuncu lent yazısı olacaq, bu film ondan son yadigarımız olacaq. Sonradan filmə baxdıqda isə heyrətə gəldim… heç bir səbəb olmadan, mövzuya yad olsa da qəfildən bir söz işlədir… "mən qorxardım ölümdən, əgər məndən sonra yeni nəsil gəlməsəydi"… Sən demə, getməyə hazırlaşırmış… sən demə, aşiqi olduğu ədəbiyyatla, doğma evi bildiyi Yazıçılar Birliyi ilə, məhəbbət və səmimiyyətlə qucaq açdığı gəncliklə bağlı son ürək sözlərini deyirdi. Dedi!

Lənətə gəlmiş iyul ayına bir ay qalmış…

Maşınsız idim həmin gün… otur səni gedəcəyin yerə aparım dedi… yolda bir xeyli söhbət etdik… işlərdən, gələcəkdən, yeni layihələrdən… kaş yolumuz uzun olaydı, daha çox bilgi "oğurlaya" biləydim ondan. Sən demə, bu da mənim ilk və son minişim idi bu avtomobilə… onunla ilk və son yol yoldaşlığım idi… Əfsus, çox söhbət etmək imkanımız olmadı. Yolumuz qısa idi…

Lənətə gəlmiş iyul ayı…

Hə… yolumuz uzun deyilmiş… iyul ayı gələr-gəlməz aldı apardı onu. Bir göz qırpımında… bax elə ona görə ləntləyirəm iyul ayını. Mənə fürsət vermədi ki, mən də başqaları kimi onunla illərlə bir idarədə işləyim. İmkan vermədi! Bu yazını qələmə alarkən kiçicik bir araşdırma elədim. Qəribədir. Onun çox sevdiyi və sevə-sevə tərcümə elədiyi A.P.Çexovu da iyul aparıb… həm də elə onun kimi, cavan yaşında… onun çox sevdiyi Xalq şairi Nigar Rəfibəylini də iyul aparıb… həm də elə onun kimi, cavan yaşında… bax elə ona görə də, lənətə gələsən, iyul!

Arif müəllim… sayt işləyir… həm də rəhbərliyin yüksək dəstəyilə… özüm də işimin üstündə bərk dayanmışam… amma hələ də kabinetimdə siqaret çəkirəm… məni bağışla…

Xəyal Rza

Baba Babayev
İnanılası deyildi

Təyinatımla əlaqədar rayonda işləsəm də ayda 3–4 dəfə telefon zəngilə hal-əhval tuturdum. Deyim ki, o da mənimlə, iş çətinliyimi bilib zəng edirdi. Sonuncu dəfə qızımn toyu ilə əlaqədar söhbət etmişdik. Aradan on gün keçmişdi, zəng vurub toyla əlaqədar vaxtı soruşmaq istədim. Telefonu cavab vermədi… Səhəri gün bir də zəng etdim. Həyat yoldaşı Təranə xanım doluxsunmuş halda cavab verdi ki, Arif dünən xəstəxanada ağır əməliyyat olunub. Bakıya onu yoxlamağa gələndə ankologiya xəstəxanasında idi. Tibb bacısı dedi ki, şənbə günü olduğundan bağ evinə aparıblar. Telefon edib yenə Təranə xanımdan vəziyyəti soruşdum. Bağ çətin yerdədir – dedi, tapa bilməzsən. Mən də elə yaxşı vəziyyətdə dəyildim. Diabetim 390418, ürək də bir tərəfdən. Təranə xanım, müalicəni götür, şənbə günü gələrsən – dedi. Bəli, şənbə günü gəldim, amma dəfnə. Arifi, otuz illik yaxın dostumu, Azərbaycan alimini, qeyrətli bir oğulu, böyük ziyalını son mənzilə yola salmaqdan ötrü.

1980-ci illərin ortaları idi. "Abdulla Şaiqin bədii nəsri" mövzusunda namizədlik dissertasiyası üzərində işləyirdim. Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunda elanlar lövhəsində "Drujba narodov" jurnalında çap olan məqaləsinə görə İnstitut rəhbərliyi Arif Məmmədovu təbrik etmişdi. Fəhmim məni aldatmırsa, o məqalə "Mən xoşbəxtəm ki, anlamağa qadirəm" adlanırdı və xalq yazıçısı Anarın "Sizsiz" əsəri haqqında idi. Arif professor Kamal Talıbzadənin rəhbərlik etdiyi şöbədə işləyirdi. Mənim də elmi rəhbərim həmin şöbənin professoru Əflatun Saraclı olduğundan şöbənin əməkdaşlarının nəinki yeni nəşr olunan kitabları, hətta məqalələri ilə maraqlanır, uğurlarına sevinirdim. Arif Məmmədovu – yaşından böyük görünən, ciddi, az danışan, elmi mübahisələrdə güzəştə getməyən bir gənci az bir vaxtda şöbədə tanıdım. O vaxtlar professorlar Əflatun Saraclı, Zaman Əsgərli, Kamran Əliyev, İslam Ağayev, Hüseyn İsrafilov, Şamil Vəliyev, Alxan Məmmədov bizim şöbədə işləyirdilər.

Moskvada çap olunan məqaləsi ilə əlaqədar Arifi təbrik etdim. Sonralar digər yoldaşlar kimi onunla isti ünsiyyətimiz yarandı. Kənddə yaşadığım üçün "Əkinçi" qəzetində Arifin nəşr edilən yeni kitabı haqqında "Tanıdığım imza" sərlövhəli məqaləmi yazdım. Arif o illər Azərbaycan televiziyasında "Ədəbi jurnalların səhifələrində" adlı bir veriliş də aparırdı. Tale elə gətirdi ki, yaradıcılıq yaxınlığı ailə yaxınlığına çevrildi. Bu yaxınlığın bir səbəbi də mənim kiçik qardaşım, fizika-riyaziyyat elmləri namizədi mərhum Zülfünün İnşaat Mühəndisləri İnstitutunun fizika kafedrasında Arifin qaynanası, dosent Püstə xanımla bir kafedrada işləməsi olmuşdur. Təbii ki, biz ailəlikcə Bakı şəhərinə köçəndən sonra. Arif nəyi və kimi oxuyurdusa onu müzakirə etməkdən, məziyyətlərindən, o əsərin səciyyəvi xüsusiyyətlərindən danışmaqdan doymazdı. Həm də elə situasiya yaradırdı ki, əgər sözü gedən əsəri oxumamışsansa, tezliklə oxuyub deyilən münasibətlərə hə, yox deməyi bacarmalıydın. Mən "İki sahil", "Arqumenti fakt" qəzetlərində əməkdaşlıq edərkən ədəbiyyatın problemləri ilə əlaqədar Arifdən yazılar yazmış, müsahibələr götürmüşəm. On illiklər bir-birini əvəz etdikcə onun elmə olan münasibətində, vəziyyətlərdən asılı olmayaraq qəti deyə bilərəm ki, dəyişiklik olmurdu. Hətta qızlarının orta və ali məktəblərdə oxuyarkən dərsləri, imtahanları ilə ciddi maraqlanması, həyat yoldaşı, riyaziyyat müəlliməsi Təranə xanımın dərsləri, işi ilə mütəmadi maraqlanması onu bir ailə başçısı kimi, bir ata kimi bütövlüyündən, şərqlilərə məxsus kişiliyindən xəbər verirdi.

Arif çox işləyirdi. Nə vaxt gedirdin, yazı masasının arxasında idi. Bizə gələndə də yeni aldığım kitabları tez nəzərdən keçirirdi. Deyəsən, hamısını oxumusan qeydlərdən görürəm, niyə məqalə yazmırsan? – deyirdi. Daim məni kitab nəşr etməyə təhrik edirdi. 1990-cı ildə "Nəsrin poetikası" kitabını avtoqrafla mənə verəndə yazmışdı ki," A.Şaiqin nəsri kitabını oxumaq arzusuyla". Deyirdim, ay qardaş, mənə dedin-dedin doktorluq dissertasiyasını işləyib qurtardım, bəs özün niyə qurtarmırsan? Son illər ona acığım tuturdu ki, ətrafına bax, tez elə, dəstədən geri qalma, işini yekunlaşdır. Baba, mütləq yekunlaşdıracağam, – deyirdi.

Klassiklərimiz, əsasən də M.F.Axundov və C.Məmmədquluzadə haqqında nə qədər söz deyilib, kitab yazılıbsa bu ünlü sənətkarlar haqqında Arif Məmmədov kimi nəzəri, onların əsərlərinin poetikası haqqında fikir deyən olmayıb. (Bu fikirləri Arifin dəfn mərasimində akademik İsa Həbibəyli də vurğuladı).

Forma və məzmunun öyrənilməsinin bir sıra problemlərini birləşdirən müəllif obrazının, eləcə də bütövlükdə narratologiyanın tədqiqi Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığı üçün həm xüsusi elmi-nəzəri, həm də praktik əhəmiyyətli məsələ olduğundan Arif bizim ədəbiyyatşünaslıqda məncə, bu işlə və xronotopla ilkin məşğul olan nəzəriyyəçi alimlərdəndir.

"Ədəbiyyat qəzetində"Arifin "Epik sözün bədii poetik gücü" kitabı haqqında məqalə yazmışdım. M.F.Axundzadə haqqında, nəsr əsərlərinin poetikasından bəhs olunurdu. Arifi tələbələri də çox istəyirdi. Mən özəl universitetlərin birində tədris işləri üzrə prorektor və jurnalistika kafedrasının müdiri olduğum vaxtlarda onu dərs deməyə dəvət edəndə də, Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunda magistratura və doktorantura şöbəsinin müdiri olanda da ona zəruri ehtiyac bilib ora dəvət etmişdim. Tələbələrin və alim həmkarlarının onu necə sevdiyinin şahidi olmuşam. Nə qədər geniş qəlbli, erudisiyalı, çox mütaliə edən bir ziyalı idi. Deyirdim, ay Arif 60 yaşın olsaydı, bir dövlət orden və ya medalı ilə təltif olunardın. Dinməzdi, susardı. Mənsə, mütləq verilər, yaddan çıxarmazlar, – deyirdim. Uzun illər Bakı Dövlət Universitetində və Azərbaycan Yazıçılar Birliyində katib işlədi. Yazıçılar Birliyində iş otağına dərsdən sonra gedərdim. Ədəbi prosesdən söhbətlər edər, evə gedəndə yeni nəşrlərdən payımı verərdi, yaxınlıqda yaşadığımıza görə köhnə, əldən düşmüş qaz 31-i ilə evimizə qədər gətirərdi. Ərinməz, yorulmaz, çox zövqlü, canıyanan insan idi. Yazışılar Birliyinin sədri Anar müəllimə ehtiramı və məhəbbəti ürəkdən idi. Həddən çox istəyirdi Anar müəllimi, onun şəxsiyyətinə və yaradıcılığına böyük qiymət verirdi. Fikrət Qocanı poeziyasının özünəməxsusluğu, fikir, düşüncə poeziyasının öndə gedənlərindən sayırdı. Arif vəzifə həvəsində olan insan deyildi. Dərs deməyə, gənclərlə ünsiyyətdə olmağa, yazı yazmağa daha çox həvəsli idi. O vaxtlar Prezident Aparatında işləyəndə də yaradıcılıqdan qaldım, – deyirdi. Gənclərə xüsusi qayğı göstərirdi. İstedadlı gənclərə daha çox köməlik göstərməyə cəhd edirdi, əlbəttə, imkanları daxilində. Arxasızlara dayaq duran idi Arif Əmrahoğlu. Ayrılığın üzü dönsün, Arifi unutmaq mənə çox çətindir. Daim ailəmizdə onunla bağlı söhbətlər edir, qəfildən diksinirəm ki, o yoxdur. Yoxluğun ağır imiş, ay Arif!.. Bütün işlərin yarımçıq, yarı yolda qaldı. Gül balalarının toyunu da görmədin, heç kəsə demədiyin sözlərin, ürəyində tutduğun yazılası yazıların, müdafiə etmədiyin hazır doktorluq işin qaldı. Onsuz da uşaqlığın ağır keçmişdi. Ana məhəbbəti, ana nəvazişi görməmişdim. Dünya boyda ürəyin vardı. Vallah heç bu dünya sənin qəlbinə sığan deyildi. Kimlərə qaldı bu dünya. Doydum deyən olmadı. Amma hər halda ömür vəfasız olmasaydı, yarımçıq işlərini görərdin. Qızlarının övladlarını-nəvələrini, görərdin…

Arifin "Ədəbiyyatımız, mənəviyyatımız" (Bəlkə də bu kitabda Arif ürəyini boşaldıb. Yaşlı nəsillərlə yanaşı, yaşıdları və ya bir az ondan yaşlı olan yazıçı, şair, alimlər haqqında hər kəsin özünə uyğun, əlbəttə əsərləri barəsində fikir-düşüncələrini bildirib. Onun məqalə və resen-ziyalarının hər biri o şəxslər və ya əsərlər haqqında manifestə bənzəyir. Gələcək tədqiqatçıların bu yazılardan dəyərli bir məxəz, həm də məramnamə kimi istifadə edəcəklərinə şübhə etmirəm) məqalələr, resenziyalar kitabı nəyə görəsə "Biz bu dünyadan gedər olduq…" bölməsi ilə açılır. Elə bil, gedəsi olduğu ürəyinə damıbmış, fəqət onun ürəyi etibarlı oldu. Özü mənə bir dəfə dedi ki, ürəyim kişi oldu, xəbərdarlıq etdi ki, ağrıyıram. O vaxtlardan müalicəsinə başladı. Nankorluq edən başqa xəstəlik, başqa orqan oldu…

Açıq ürək əməliyyatı keçirdiyim vaxtda 30 dekabr 2015-ci ilin bir soyuq qış gecəsi birnəfəsə yazdım bu yazını, narahatçılıq və nigarançılıqla. Sənsiz keçən növbəti il dəyişməsi günü. Yoxluğun inanılası deyil… Əziz dost…

Baba Babayev,

filologiya elmləri doktoru.

Cəlil Xəlilov
Dost xatirəsi

Arif Əmrahoğlu ilə tanışlığımın tarixi Azərbaycanın müstəqillik qazandığı ilk illərə təsadüf edir. Mən uzun illər sovet ordusunda xidmət etmişəm. SSRİ dağılan ərəfədə Azərbaycana qayıtdım və Lənkəran sərhəd dəstəsində fəaliyyətimi davam etdirməyə başladım. Bir müddətdən sonra məni Bakıya – yüksək vəzifəyə dəvət etdilər (Respublika Sərhəd Qoşunlarının komandanının müavini). Onu da qeyd edim ki, Bakıda tanışlarım az idi, baxmayaraq ki, mən orta məktəbi burada başa vurmuşdum. Orta məktəbi bitirdikdən sonra Ukraynanın Lvov şəhərində Ali Hərbi məktəbə daxil olmuşdum. Və həmin Hərbi ali məktəbi müvəffəqiyyətlə başa vurduqdan sonra müəyyən vaxt Çin və Əfqanıstan sərhədlərində də xidmət etmişdim.

Bakıda işə başlayandan sonra ilk tanışlarımdan biri Arif Əmrahoğlu oldu. Artıq 1994-cü il idi. O zamanlar Arif müəllim ulu öndərimiz Heydər Əliyevin Milli Münasibətlər üzrə müşaviri Hidayət Orucovun şöbəsində işləyirdi. Biz onunla tez-tez Azərbaycanın sərhədyanı rayonlarına ezamiyyətə getməli olurduq. O zaman Azərbaycanda qarışıq bir dövr idi, 70 illik Sovet rejimindən ölkəmizə ciddi problemlər qalmışdı, bəzi bölgələrdə etnik separatizim dalğaları vardı. Bu qüvvələr ölkədə xaos yaratmağa, milli münaqişələri alovlandırmağa çalışırdılar. Təbii ki, 1993-cü ildə – Azərbaycanın parçalanmasına böyük cəhdlər edildiyi bir dövrdə hakimiyyətə gəlmiş ümummilli lider Heydər Əliyev bu cür halların qarşısını almaq üçün qətiyyətli addımlar atdı. Bu istiqamətdə Sərhəd Qoşunlarının da müəyyən fəaliyyəti olurdu. Məhz bu məsələlərlə əlaqədar tez-tez sərhəd rayonlarına səfərlərə gedirdik. Çox zaman səfərlərə Arif müəllimlə birgə çıxırdıq. Atalar doğru deyib ki, dostunu səfərlərdə sına. Və beləliklə, bizim birgə səfərlərimiz sıx dostluğumuza sanki bir hökm verdi.

Bu yol yoldaşlıqları zamanı mən onun dünyagörüşü ilə, xarakter baxımından necə bir şəxsiyyətli insan olduğunu tam gördüm. Duydum ki, Arif müəllim Azərbaycanın tarixini, ədəbiyyatını, ölkədaxili problemləri və onların qarşısını almaq yollarını çox yaxşı bilir. Bundan əlavə, onun ölkədəki xaoslu ab-havaya özünəməxsus elmi yanaşmaları vardı. Biz, eyni zamanda, Sərhəd Qoşunlarının tədbirlərinə Arif müəllimi dəvət edirdik. O, alim, yazıçı kimi sərhədçilər qarşısında çox məntiqli mülahizələr söyləyir, əsgər və zabitlər onun çıxışlarını heyranlıqla qarşılayırdılar.

Məhz bu günlərdə biz bir-birimizi daha yaxından tanıdıq. Çünki vətən, millət haqqında fikirlərimiz bir-birini tamamlayırdı. O, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin başlanmasından, Azərbaycan xalqının başına gətirilən müsibətlərdən bir ziyalı kimi çox narahat idi. Ölkənin bu bəladan qurtarması üçün əlindən gələn hər cür fədəkarlığa hazır idi. Ordumuzun yüksək döyüş qabiliyyətinə, mənəvi-psixoloji duruma malik olmasını çox istəyirdi. Bölgələrə səfərlərimiz zamanı etdiyi çıxışlarında da bu ağrılı faktlara toxunur və səbəblərini əsgər və zabitlərə izah edirdi. Yaranmış münaqişədə Azərbaycanın haqlı mövqedə olduğunu, dədə-babalardan miras qalmış tarixi torpaqlarımızı müdafiə edir və bu münaqişədən xalqımızın qalib çıxacağını əminliklə deyirdi. Əsgər və zabitlərimizə təlqin edirdi ki, Ermənistan heç zaman Azərbaycana qalib gələ bilməz. Bunun üçün ermənilərin heç bir mənəvi haqqı yoxdur.

Arif müəllimdə böyük ziyalılıq xüsusiyyəti vardı. Bunları onun xarici görünüşündə, səlis və məntiqli danışığında hiss edib görməmək mümkün deyildi. O, tez-tez bir dost kimi mənə irad tuturdu ki, niyə elmi işlə məşğul olmuram, həyatda qazandığın təcrübəni niyə yaymırsan, ali məktəblərimizin birində nə üçün dərs demirəm? Beləliklə, mən onun məsləhətlərinə qulaq asaraq 1998-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasında dissertasiya mövzusu götürdüm və müvəffəqiyyətlə müdafiə etdim. Elmi işim üzərində işləyəndə Arif müəllim məndən dost köməyini heç bir zaman əsirgəmədi. Allah həyatım boyu mənim taleyimə gözəl insanlar, gözəl dostlar qismət edib. Həmişə onların mədəni rəftarından, davranışından ürəkdolusu razı qalardım. Onlardan biri də əziz dostum Arif Əmrahoğlu idi.

Arif müəllim olduqca mədəni, yüksək intellektual səviyyəyə malik, təvazökar bir insan, əsl alim, əsl ziyalı idi. Danışığında, müxtəlif tədbirlərdə söylədiyi nitqlərində hiss edirdim ki, zəngin mənəvi bazaya, elmi potensiala malik bir insandır. Tez-tez telekanallarda görünür, bu və ya başqa məsələ ilə bağlı tənqidçi alim kimi müsahibələr verirdi. Jurnalistlərin onunla təmasda olmasına can atdığını görür və buna sevinirdi. Amma Arif müəllim belə şeyləri sevən adam deyildi. Şöhrətpərəstlik, demək olar ki, onun təbiətinə yad idi. Yazıçılar Birliyində çalışarkən iş yerində görüşlərimiz olurdu. Onun gənc qələm sahiblərinə necə böyük qayğı və diqqətlə yanaşdığını, onlara faydalı məsləhətlər, düzgün istiqamət verdiyini görürdüm. Arif müəllim ətrafına, dostlarına, həmkarlarına qarşı olduqca ədalətli bir insan idi. Onda çox yüksək özünəməxsus dəyərlər vardı. O, həmişə gənc alimlərin elmi işlərinə kömək edərdi. Gənclərin həyatda öz yerlərini tutmaları, Azərbaycan elminə töhfələr verə bilmələri üçün bilik və bacarığını əsirgəməzdi.

Saf şəxsiyyət olan Arif müəllim elə-obaya, ruhən çox bağlı insan idi. Borçalıda anadan olmuşdu, orada böyümüşdü. Anası vaxtsız rəhmətə getmişdi, onun uşaqlığı çox çətin, anasız keçmişdi. Arif müəllim doğulub boya-başa çatdığı doğma obasını çox sevərdi, baxmayaraq ki, onun anası ilə bağlı o məkanda ürəkləri parçalayan, çox acı xatirələri vardı. Tez-tez də olmasa ildə bir dəfə doğma ata-baba yurduna baş çəkirdi. Buna imkan tapanda sevinirdi. Hərdən görürdüm ki, Borçalı haqqında həsrətlə danışır, ürəyi o yerlərə çox bağlı idi.

Arif müəllim cəmiyyətimiz üçün işıqlı, intellektli bir ziyalı, böyük vətənpərvər, həm də gözəl bir ailə başçısı idi. Məhz bunun da nəticəsi olaraq hər iki övladına saf tərbiyə vermiş, düzgün istiqamətləndirmişdir. Onun qızları Günel və Ayselin cəmiyyətimizə gərəkli savadlı, övladlar olması göz qabağındadır. Həmişə ailəyə sıx bağlı olan Arif müəllim bir ata kimi onların qayğısına qalmağı özünün böyük, müqəddəs borcu hesab edirdi.

Onu da qeyd etmək yerinə düşərdi ki, Arif Əmrahoğlu mənalı ömründə ədəbi, elmi-nəzəri düşüncələri, fikirlərilə Respublikamızın ictimai həyatında sayılıb seçilən ziyalılardan olmuş və müxtəlif dövlət orqanlarında vəzifə səlahiyyətli bir şəxs kimi çalışmışdır. Nizami adına Ədəbiyyat Muzeyində elmi işlər üzrə direktor müavini, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İcra Aparatı Milli Siyasət Məsələləri üzrə Dövlət müşaviri xidməti ekspert qrupunun baş mütəxəssisi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin katibi vəzifələrində işləmiş, Bakı Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinin Türk xalqları ədəbiyyatı kafedrasının baş müəllimi olmuşdur.

Həyat yolunda özünəməxsus səmimiliyi, dosta yoldaşa sadiqliyi, sadəliyi, savadı, işgüzarlığı hər kəsin hörmətini qazanmışdı Arif Əmrahoğlu. Bu cür keyfiyyətlərə malik olan insanı dostları, eləcə də onu tanıyan hər kəs daim yüksək qiymətləndirmiş, onun haqqında xoş sözlər söyləmişlər.

Arif müəllimin 60 illik yubileyində Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri, Xalq yazıçısı ANAR:

"Kaş Arif sağ olaydı, haqqında deyilən bu sözləri özü eşidəydi. Bəzən biz lazım olan sözləri insanın sağlığında demirik, gözləyirik, o olmayanda deyirik. Arif doğurdan da, ən yüksək sözlərə layiq olan bir insan idi. Arifi Kayeseridə Azərbaycanla bağlı getdiyim konqresdə daha yaxından tanıdım. Onun səviyyəli davranışına, mərifətinə bir daha şahid oldum. Arif Prezident Aparatında çalışanda biz onu Yazıçılar Birliyinə işləmək üçün dəvət etdik. Məmnuniyyətlə razılıq verdi. Bəlkə də orada qalsaydı, onun kariyerası ayrı cür ola bilərdi, daha yüksək vəzifəyə gedə bilərdi. Amma mənə elə gəlir ki, düz seçim elədi, çünki Arif ədəbiyyat adamı idi və Yazıçılar Birliyində onun ədəbiyyat adamı kimi özünü daha da parlaq şəkildə göstərməsi təbii bir haldı. Onun haqqında yazanda bir dəfə demişdim ki, o Yazıçılar Birliyinə müasir texniki vasitələr gətirdi. Amma həmin yazıda qeyd etmişdim ki, o, bundan da vacib – yeni ruh, öz nəslinin ruhunu gətirdi. Gənclərlə dil tapa bildi, onları Yazıçılar Birliyinə cəlb edə bildi".

Xalq şairi Zəlimxan Yaqub:

"Arif Əmrahoğlu bütün ömrü boyu həmişə vicdanının səsinə qulaq asıb. Həmişə gözəl ziyalılardan, mənəviyyatdan, mədəniyyətdən yazıb. Nədən yazıbsa, gözəl yazıb. Ona görə də bütün ziyalılar onu çox sevirdilər…"

"525-ci qəzet" in baş redaktoru Rəşad Məcid:

"Arif müəllimlə birgə işlədiyimiz on ildən artıq müddətdə onu ilk növbədə həssas insan kimi tanımışam. O gənclərə, ədəbiyyat adamlarına qarşı öz xüsusi qayğısı ilə seçilirdi. Həmkar, iş yoldaşı, eləcə də dost kimi əvəzsiz idi" və s.

Sonda onu da qeyd edim ki, ədəbiyyatşünaslıq tariximizdə incə, zərif naxışlar vurmuş istedadlı qələm sahibi kimi tanınan və öz dəsti-xətti ilə sayılıb-seçilən şəxsiyyətlərdən idi Arif Əmrah oğlu Məmmədov. İncə duyğuları, yüksək mədəniyyəti, ziyalılığı, sədaqətliliyi, vətənpərvərliliyi ilə hər bir gəncə nümunə olmağı bacaran əziz dostum heç vaxt unudulmayacaq.

Əlbəttə, çox təəssüf edirəm ki, Arif Əmrahoğlu kimi aydan arı, sudan duru bir insan həyatdan tez getdi. Bir çox elmi araşdırmaları yarımçıq qaldı. Doktorluq işini tamamlamışdı, amma müdafiə etməyə imkanı olmadı. Amansız xəstəlik ona macal vermədi.

Mən əziz dostum Arif Əmrahoğlunun vaxtsız vəfatını Azərbaycan elmi, Azərbaycan ədəbiyyatı, eləcə də ictimaiyyətimiz üçün böyük itki hesab edirəm.

Hər kəsin, xüsusən də dostlarının yaddaşlarında bir Arif kimi formalaşmış ÖZÜ ARİF olan, SÖZÜ ARİF olan ARİF ƏMRAHOĞLU daim yaşayacaq, bizim hər birimizin xoş günündə ruhu yanımızda olacaq, onunla bağlı xoş, ürəkləri göynədən xatirələrimiz anılacaq…

Allah rəhmət eləsin ARİF müəllimə!

Ruhun şad olsun ƏZİZ DOSTUM…

Cəlil Xəlilov,

Azərbaycan Veteranlar Təşkilatı sədrinin müavini, polkovnik.