{"rtkqApi":{"queries":{"getBanners({\"place\":\"web-header-full-width\"})":{"status":"fulfilled","endpointName":"getBanners","requestId":"IhYYH0adl2mZXq79zfIYW","originalArgs":{"place":"web-header-full-width"},"startedTimeStamp":1740490576793,"data":[{"image_url":"https://cdn.litres.ru/static/imgb2/media/2025/2/0/00005800.jpg","banner_title":"РК 2025 с 17.02 растяжка веб","transition_link":"https://www.litres.ru/litres_subscription/?erid=2W5zFGNQaEc","advertising_marking":"ООО «ЛитРес» ERID: 2W5zFGNQaEc","event_data":{"campaign_id":12255,"banner_id":5800,"app_id":"115","place_slug":"web-header-full-width"}}],"fulfilledTimeStamp":1740490576876},"getBrandIdentity(undefined)":{"status":"fulfilled","endpointName":"getBrandIdentity","requestId":"Sun4HGNmuN7ZvyQIsw7op","startedTimeStamp":1740490576794,"data":{"name":"","name_ru":"","short_name":"","short_name_ru":"","primary_color":"#FF5500","secondary_color":"#FF5500","primary_color_dark":"#FF5500","secondary_color_dark":"#FF5500","primary_color_text":"#FF5500","secondary_color_text":"#FFFFFF","primary_color_text_dark":"#FF5500","secondary_color_text_dark":"#FFFFFF","url_logo":"","url_logo_dark":"","url_logo_mini":"","url_logo_mini_dark":"","url_logo_png":"","url_logo_mini_png":"","url_logo_dark_png":"","url_logo_mini_dark_png":"","url_to_landing":""},"fulfilledTimeStamp":1740490576817},"getAuthor(\"chingiz-aytmatov\")":{"status":"fulfilled","endpointName":"getAuthor","requestId":"RTZx9TpRhrMlsFjWz_yqp","originalArgs":"chingiz-aytmatov","startedTimeStamp":1740490576795,"data":{"id":49735,"full_name":"Cengiz Aytmatov","full_rodit":"Cengiz Aytmatov","url":"/author/chingiz-aytmatov/","image_url":"/pub/authors/100/00/04/97/00049735.jpg","arts_count":17,"role":"author","total_followers":1461,"about_author":"Cengiz Törökuloğlu Aytmatov (Kırgızca: Чыңгыз Төрөкул уулу Айтматов (Çıňğız Töröqul uulu Aytmatov), Rusça: Чингиз Торекулович Айтматов (Çıngız Torekuloviç Aytmatov)) (d. 12 Aralık 1928, SSCB - ö. 10 Haziran 2008, Almanya), Kırgız edebiyatçı, gazeteci, çevirmen, diplomat ve siyasetçi. Türk dünyasının ünlü yazarlarındandır ve Türk kültür zenginliğini dünyaya tanıtmıştır.\r\n\r\n[b]Hayatı[/b]\r\n12 Aralık 1928 tarihinde Kuzeybatı Kırgızistan'daki Talas eyaletinin Şeker köyünde doğdu. Babası Törekul Aytmatov, Sovyet Kırgızistan'ında seçkin devlet adamı idi, ancak 1937'de tutuklandı ve 1938'de kurşuna dizildi. Tatar kızı olan annesi Nagima Hamziyevna Abdulvaliyeva tiyatro aktrisiydi. Adı, Cengizhan'dan[kaynak belirtilmeli esinlenerek konulmuştur.\r\n\r\nGençliği sıkıntılı bir döneme denk gelmişti. O dönemde zaten yeni yerleşmeye başlayan siyasi sistemle, bir de savaşla mücadele etmek zorundaydı. Çok genç yaşta çalışmaya başladı; çünkü II. Dünya Savaşı'nın SSCB üzerindeki etkileri gençleri de etkiliyordu, yetişkinler savaşta olduklarından, gençlere büyük iş düşüyordu. On dört yaşında köyündeki sekreterliğe girdi. Burada tarım makinelerinin sayımı, vergi tahsildarlığı gibi işlerde çalıştı.\r\n\r\nKöyünden, Kazakistan'a giderek Cambul Veterinerlik Teknik Okulu'nda okudu. Daha sonra şimdiki Kırgızistan'ın başkenti olan Bişkek'e giderek burada Frunze Tarım Enstitüsü'nde öğrenimine devam etti. Ardından Maksim Gorki Edebiyat Enstitüsü'ne geçti ve 1956 ile 1958 yılları arasında Moskova'da okudu.\r\n\r\nYazmaya bu yıllarda Pravda gazetesinde başladı. Yazdığı eserleriyle üne kavuştu ve 1957 yılında Sovyet Yazarlar Birliği'ne üye kabul edildi. 1963'te Lenin Ödülü'nü aldı. Eserleri yüz elliyi aşkın dile tercüme edildi. 1990-1994 yıllarında Sovyetler Birliğini ve Rusya'yı, sonra ise 2008 yılına kadar Kırgızistan'ı büyükelçi olarak temsil etti.\r\n\r\nAytmatov, Gün Olur Asra Bedel romanının film çekimleri için gittiği Rusya'nın Tataristan Cumhuriyeti'nin başkenti Kazan'da 16 Mayıs 2008 rahatsızlandı ve böbrek yetmezliği teşhisiyle tedavi için Almanya'ya getirildi. Almanya'nın Nürnberg kentindeki Klinikum Nord'da tedavi gören Cengiz Aytmatov, komaya girdi.10 Haziran 2008 tarihinde Nürnberg'de hayatını yitirdi.\r\n\r\n[b]Eserleri[/b]\r\nCengiz Aytmatov, “Dişi Kurdun Rüyaları” ve “Elveda Gülsarı” romanlarında, yalnız insanların değil, hayvanların da psikolojisini başarıyla anlatmıştır. Romanlarında kurt, deve ve at gibi hayvanlara da yer vermiş, onlara insani özellikler atfetmiş ve bunda da başarılı olmuş dünyadaki sayılı yazarlardan biridir.","about_author_html":"

Cengiz Törökuloğlu Aytmatov (Kırgızca: Чыңгыз Төрөкул уулу Айтматов (Çıňğız Töröqul uulu Aytmatov), Rusça: Чингиз Торекулович Айтматов (Çıngız Torekuloviç Aytmatov)) (d. 12 Aralık 1928, SSCB – ö. 10 Haziran 2008, Almanya), Kırgız edebiyatçı, gazeteci, çevirmen, diplomat ve siyasetçi. Türk dünyasının ünlü yazarlarındandır ve Türk kültür zenginliğini dünyaya tanıtmıştır.

Hayatı

12 Aralık 1928 tarihinde Kuzeybatı Kırgızistan'daki Talas eyaletinin Şeker köyünde doğdu. Babası Törekul Aytmatov, Sovyet Kırgızistan'ında seçkin devlet adamı idi, ancak 1937'de tutuklandı ve 1938'de kurşuna dizildi. Tatar kızı olan annesi Nagima Hamziyevna Abdulvaliyeva tiyatro aktrisiydi. Adı, Cengizhan'dan[kaynak belirtilmeli esinlenerek konulmuştur.

Gençliği sıkıntılı bir döneme denk gelmişti. O dönemde zaten yeni yerleşmeye başlayan siyasi sistemle, bir de savaşla mücadele etmek zorundaydı. Çok genç yaşta çalışmaya başladı; çünkü II. Dünya Savaşı'nın SSCB üzerindeki etkileri gençleri de etkiliyordu, yetişkinler savaşta olduklarından, gençlere büyük iş düşüyordu. On dört yaşında köyündeki sekreterliğe girdi. Burada tarım makinelerinin sayımı, vergi tahsildarlığı gibi işlerde çalıştı.

Köyünden, Kazakistan'a giderek Cambul Veterinerlik Teknik Okulu'nda okudu. Daha sonra şimdiki Kırgızistan'ın başkenti olan Bişkek'e giderek burada Frunze Tarım Enstitüsü'nde öğrenimine devam etti. Ardından Maksim Gorki Edebiyat Enstitüsü'ne geçti ve 1956 ile 1958 yılları arasında Moskova'da okudu.

Yazmaya bu yıllarda Pravda gazetesinde başladı. Yazdığı eserleriyle üne kavuştu ve 1957 yılında Sovyet Yazarlar Birliği'ne üye kabul edildi. 1963'te Lenin Ödülü'nü aldı. Eserleri yüz elliyi aşkın dile tercüme edildi. 1990-1994 yıllarında Sovyetler Birliğini ve Rusya'yı, sonra ise 2008 yılına kadar Kırgızistan'ı büyükelçi olarak temsil etti.

Aytmatov, Gün Olur Asra Bedel romanının film çekimleri için gittiği Rusya'nın Tataristan Cumhuriyeti'nin başkenti Kazan'da 16 Mayıs 2008 rahatsızlandı ve böbrek yetmezliği teşhisiyle tedavi için Almanya'ya getirildi. Almanya'nın Nürnberg kentindeki Klinikum Nord'da tedavi gören Cengiz Aytmatov, komaya girdi.10 Haziran 2008 tarihinde Nürnberg'de hayatını yitirdi.

Eserleri

Cengiz Aytmatov, “Dişi Kurdun Rüyaları” ve “Elveda Gülsarı” romanlarında, yalnız insanların değil, hayvanların da psikolojisini başarıyla anlatmıştır. Romanlarında kurt, deve ve at gibi hayvanlara da yer vermiş, onlara insani özellikler atfetmiş ve bunda da başarılı olmuş dünyadaki sayılı yazarlardan biridir.

","reviews_count":0,"text_arts_count":13,"audio_arts_count":4,"podcast_arts_count":0,"series_count":2,"interviews_count":0,"favorite_books_count":0,"quotes_count":0,"is_subscribed":false,"arts_languages_count":[{"tag":"az","title":"Азербайджанский","count":11},{"tag":"uz","title":"Узбекский","count":6}],"interviews":[],"is_all_arts_are_drm":true,"is_all_arts_are_unavailable":false,"alternate_urls":[{"url":"https://litres.de/author/chingiz-aytmatov/","language":"de"},{"url":"https://litres.com/author/chingiz-aytmatov/","language":"en"},{"url":"https://litres.es/author/chingiz-aytmatov/","language":"es"},{"url":"https://www.litres.ru/author/chingiz-aytmatov/","language":"ru"},{"url":"https://litres.pl/author/chingiz-aytmatov/","language":"pl"},{"url":"https://litres.az/author/cingiz-aytmatov/","language":"az"},{"url":"https://litres.uz/author/chingiz-aytmatov/","language":"uz"},{"url":"https://litres.ee/author/chingiz-aytmatov/","language":"et"},{"url":"https://litres-tr.com/author/chingiz-aytmatov/","language":"tr"}],"author_socials":[]},"fulfilledTimeStamp":1740490576869},"getPromoArts({\"authorIdOrSlug\":\"chingiz-aytmatov\"})":{"status":"rejected","endpointName":"getPromoArts","requestId":"N_hrPWDtLSBi22EAZfpjK","originalArgs":{"authorIdOrSlug":"chingiz-aytmatov"},"startedTimeStamp":1740490576795,"error":{"code":"ERR_BAD_REQUEST","status":404,"data":{"status":404,"error":{"type":"ResourceNotFoundByID","title":"Resource not found","detail":"Person with identifier=49735 has no promo art","resource_type":"art"}},"meta":{"headers":{"date":"Tue, 25 Feb 2025 13:36:15 GMT","x-request-id":"828e4ba7c5d2d85666689f443f77d0f8","content-type":"application/json","request-session-id":"6tbm7yf1bdd7dkdpcdbx7337531l096u","sentry-trace":"78fa8f07267be85356c4a010de7d2d5d-9d74195d6aadfc63-0","baggage":"sentry-environment=prod,sentry-release=6.658.1,sentry-public_key=66365c10274f4724819f92df56571b8b,sentry-trace_id=78fa8f07267be85356c4a010de7d2d5d,sentry-sampled=false","vary":"Accept-Encoding","transfer-encoding":"chunked"},"url":"https://api.litres.ru/foundation/api/authors/chingiz-aytmatov/promo-art","requestUrl":"/foundation/api/authors/chingiz-aytmatov/promo-art"}}},"getAuthorsQuotesWithArts":{"status":"fulfilled","endpointName":"getAuthorsQuotesWithArts","requestId":"pL35aEjAETTe7MFpl-qp1","originalArgs":{"authorIdOrSlug":"chingiz-aytmatov","limit":10,"offset":0,"needMerge":false},"startedTimeStamp":1740490576796,"data":{"pagination":{"next_page":null,"previous_page":null},"data":[],"total_count":0},"fulfilledTimeStamp":1740490576987}},"mutations":{},"provided":{},"subscriptions":{"getBanners({\"place\":\"web-header-full-width\"})":{"IhYYH0adl2mZXq79zfIYW":{}},"getBrandIdentity(undefined)":{"Sun4HGNmuN7ZvyQIsw7op":{}},"getAuthor(\"chingiz-aytmatov\")":{"RTZx9TpRhrMlsFjWz_yqp":{}},"getPromoArts({\"authorIdOrSlug\":\"chingiz-aytmatov\"})":{"N_hrPWDtLSBi22EAZfpjK":{}},"getAuthorsQuotesWithArts":{"pL35aEjAETTe7MFpl-qp1":{}}},"config":{"online":true,"focused":true,"middlewareRegistered":true,"refetchOnFocus":false,"refetchOnReconnect":false,"refetchOnMountOrArgChange":false,"keepUnusedDataFor":60,"reducerPath":"rtkqApi"}},"HeadHunterApi":{"queries":{},"mutations":{},"provided":{},"subscriptions":{},"config":{"online":true,"focused":true,"middlewareRegistered":true,"refetchOnFocus":false,"refetchOnReconnect":false,"refetchOnMountOrArgChange":false,"keepUnusedDataFor":60,"reducerPath":"HeadHunterApi"}},"user":{"accountSettings":{"actions":{"changePasswordCSRF":{},"changeProfilePrivacyCSRF":{},"setMarketingConsentCSRF":{}}},"credentials":{"isAnon":true,"userID":"0","userSID":"anonimous-empty-sid","name":"Anonymous","groups":[8,16],"lfrom":"","actions":{"changeCredentialsCSRF":{}}},"balance":{"account":0,"bonus":0,"accountFull":0},"basket":{"inBasket":0,"inDeferred":0,"purchased":0},"library":{},"boughtCollections":{"collections":[]},"notifications":{"isLoading":false,"unreadedCount":0,"allCount":0,"list":[]},"abonement":{"active":false,"price":"399"},"subscription":{"subscriptionClass":[{"id":1,"trial":true,"month":1,"price":"0","pricePerMonth":"0","basePrice":"399"},{"id":2,"trial":false,"month":1,"price":"399","pricePerMonth":"399","basePrice":"399"}],"active":false},"partnersSubscriptions":{"isAnyPartnerSubscriptionActive":false,"isMegafonSubscriptionActive":false,"isRostelecomSubscriptionActive":false,"isYotaSubscriptionActive":false,"isA1SubscriptionActive":false,"isKCellSubscriptionActive":false,"isInlabSubscriptionActive":false,"isTinkoffSubscriptionActive":false,"isLifebelSubscriptionActive":false},"socnet":{"attachedSocnets":[],"actions":{"attachSocnetCat2":{},"detachSocnetCat2":{}}},"avatar":{"availability":false,"avatarHash":"906","actions":{"removeAvatar":{},"uploadAvatarCSRF":{}}},"tests":{},"webpushes":{"status":false},"offers":{"offersList":[]},"actions":{"updateUserDataCat2":{},"updateMyRegCSRF":{},"uniteUsersCSRF":{}},"authorization":{"actions":{"requestActualizedUserSidCat2":{},"checkPassCorrectCSRF":{},"otpinLoginCSRF":{},"loginCSRF":{},"attachSocnetCSRF":{},"socnetCSRF":{},"checkSocnetCSRF":{}}},"registration":{"actions":{"checkEmailAvailabilityGUJ":{},"verifyPhoneCSRF":{},"recoverPasswordCSRF":{},"registrationCSRF":{}}},"rebills":{"list":{},"actions":{"deletePaymentCardCSRF":{},"getRebillsGUJ":{}}}},"foundationUser":{"id":0,"login":"","BSK":[],"LKS":[],"is_staff":false,"isOfficeUser":false,"profile":{"has_folder_arts":false},"account":{"display":0,"real":0,"full":0,"bonus":0},"settings":{"profile_privacy":"default","is_safemode_enabled":null},"socials":[],"library_info":{"title":null,"logo":{},"host":null,"is_school_user":false},"abonement":{"id":null,"is_active":false,"price":null,"rebill_id":null,"valid_till":null,"grace_period_start":null,"gift_arts_refresh_at":null,"payment_system_id":null,"purchase_origin":null},"subscription":{"id":null,"grace_period_start":null,"rebill_id":null,"payment_system_id":null,"purchase_origin":null},"partner_subscriptions":{"has_active":false,"subscriptions":[]},"phone":{},"ab_tests":[],"isLoading":false,"error":{},"isAsking":false,"actions":{"teleport_CSRF":{}},"varioqubTests":{"ymabParam":"","flags":{},"testIds":[],"initialized":false,"initializingError":false},"loyalty":{"is_loyalty_user":false,"bonuses_info":null}},"browser":{"screen":{"width":null,"height":null},"urlParams":{},"pda":false,"clientHost":"litres-tr.com","headers":{"client-host":"litres-tr.com","ui-currency":"TRY","Ui-Language-Code":"tr","x-request-id":"828e4ba7c5d2d85666689f443f77d0f8"},"isRobot":true},"player":{"data":{"playerSettings":{"url":"","drm3key":"","isPlaying":false,"volume":0.5,"playbackRate":1,"muted":false,"isContentsOpen":false,"downloadForbidden":false,"readOnly":false,"isAnon":true,"isChapterLoading":false,"contentsData":[]},"currentTime":0,"playerData":{"error":null,"event":null,"isReady":false,"loadedTime":0,"duration":0,"isHalf":false,"canBackward":false,"canForward":true,"stats":{"hits":0,"secondsListened":0}}},"notes":{"order":0}},"payment":null,"pages":{"personalCabinet":{"paymentsHistory":{"payments":{"paginator":{"page":0,"limit":0,"maxPageNumber":0,"items":0},"pages":[]},"actions":{"paymentsHistoryCSRF":{}}},"userLibraries":{"libraries":[],"actions":{"teleportCSRF":{},"unsubscribeCSRF":{},"uniteCSRF":{},"uniteCSRFV2":{},"getUserLibrariesCSRF":{}}},"loyaltyCards":{"list":[],"actions":{"changeLoyaltyCSRF":{},"getLoyaltyCardsCSRF":{}}},"spam":{"userChannels":[],"userLangs":[],"actions":{"updateChannelsCSRF":{},"getUserChannelsGUJ":{},"getUserLangsGUJ":{}}},"bonuses":{"bonusExpiration":[],"actions":{"getBonusExpirationGUJ":{}}}},"paymentReceipts":{"receipts":[],"actions":{"getPaymentReceipts":{}}}},"global":{"auth":{"activeStep":"authenticationByEmail","fallbackStep":"init","stepsHistory":[],"formData":{},"isRateLimitError":false},"header":{"auth":{"isAuthPopupVisible":false,"analyticsData":{}},"banners":{"subscr":{"isActive":false},"onlyLitres":{"isActive":false},"promotion":{"isActive":false},"audioSubscr":{"isActive":false},"tvCampaignBanner":{"isActive":false}}},"globalModals":{"visibilityState":"init"},"availableBonuses":{"list":{},"actions":{"getAvailableBonusesListGUJ":{}}},"login":{"authValues":{"code":"","email":"","pwd":"","phoneCode":{"id":"91","tel_codes":[{"tel_mask":"7 XXX XXX XX XX","tel_code":"7"}],"code":"RU","name":"Россия"},"phone":"","otpin":""},"activeStep":"welcome","strategy":"email","isBiblioLogin":false,"isOldUser":false,"isVerifyPhone":false,"isLoading":false,"loginFormat":"email","passRecovery":{"method":"email","isTimerActive":false},"prevSteps":["welcome"],"usersMerges":false,"isLoginReserved":false,"serverError":null},"search":{"query":"","searchResults":[],"history":[],"loading":false,"error":{},"isInitiated":false},"interface":{"loginPopupError":{"isOpen":false},"stickyPlayer":{"isOpen":false},"isPageWithPlayer":true,"checkoutBox":{"isOpen":false,"height":0},"helpdesk":{"isOpen":false},"spamTickets":{"isOpen":false,"isHtmlFetched":false},"paymentPopup":{"isOpen":false},"reviewComplainPopup":{"isOpen":false,"id":0},"forceScroll":{"scrollToReviewForm":false,"scrollToReviewId":0},"sharingPopup":{"reviewId":0,"userName":"","userId":0,"rating":0,"comment":"","date":"","hasAvatar":false,"isOpen":false,"isReply":false},"headerHeight":0},"lastViewedBooksWidget":{"arts":[],"isLoading":false,"error":null},"phonecodes":{"countriez":"","actions":{"getPhonecodes":{"isLoading":false}}},"onboarding":{"isOpen":false},"subscriptionsToItem":{"subscriptions":[],"litresSubscriptions":[],"actions":{"subscribeToItemCSRF":{}}},"genres":{"popup":{"history":[],"currentGenre":null,"isOpen":false}},"arts":{"details":{"xmlProps":null},"reviews":{"list":[],"idMap":{},"sortType":"popular","pagination":{"next":null,"previous":null},"userReview":null,"lastGetRequestDate":"Tue Feb 25 2025 11:42:51 GMT+0000 (Coordinated Universal Time)","actions":{"getArtsReviews":{},"addArtsReview":{},"getUserArtsReviews":{},"addArtReviewLike":{},"removeArtReviewLike":{},"addArtReviewDislike":{},"removeArtReviewDislike":{},"addReviewReply":{}}}},"take":{"take":{"actions":{"takeBookCSRF":{}},"rating":[]}},"reviews":{"actions":{"addReviewComplain":{}},"activeReply":-1},"searchPage":{"query":""},"zeroSearchPage":{"recommendationBlocks":[],"loading":false,"error":{},"isListInitiated":false,"isInfoInitiated":false,"data":{"art_slider":{"data":[],"pagination":{"next_page":null,"previous_page":null},"loading":false},"person_list":{"data":[],"pagination":{"next_page":null,"previous_page":null},"loading":false},"series_list":{"data":[],"pagination":{"next_page":null,"previous_page":null},"loading":false},"tag_list":{"data":[],"pagination":{"next_page":null,"previous_page":null},"loading":false}}}},"face":{"language":"tr","host":null}}

Cengiz Aytmatov

Alıntılar