Kitabı oku: «Müharibə Uşaqları», sayfa 2
30 iyun 2014
4 DƏFƏ YEDDİN NEÇƏ EDƏR?
Mən dörd yeddi yaşamışam, yəni 28 yaşım var. Bunun 21 ilini tamam-kamal əzbər kimi deyərəm sizə. Amma ilk yeddi…
Mən doğulduğum kənddə -1ci sinfə getmişəm. Məktəbimiz dağın döşündə olub. Atam məktəb direktoruymuş. Anam da sinif müəllimi. Mən həm qəşəngmişəm, həm də əlaçı oxuyurmuşam… Niyə elə baxırsınız? Dedim axı, üç yeddi öz yüerində, amma birinci yeddini, yəni yeddi yaşıma qədər olanları komputerin yaddaşından faylı necə “delit” edərlər, bax eləcə yaddaşımdan siliblər… Elə bil mən 7 yaşımda anadan doğulmuşam…
…Anam deyirdi ki, beş yaşım olanda mən də, bacılarım da, balaca qardaşımız da koklş, yəni göy öskürək tutmuşuq. Buna bizim kənddə göyərtmə deyərmişlər. Ermənistanın Kafan şəhərindən qaçqın gələn bir ailəni atam bizim evə gətiribmiş. Bir müddət onlar bizdə qalıblar, sonra Bakıya çıxıb gediblər. Bax, həmin ailənin yeganə uşağı həmin xəstəlikdən tutubmuş. Bizə də ondan yoluxubmuş.
(Gərək burada bir az haşiyə çıxım. Əslində ermənilərlə bizim davamızın kökündə elə bu “Ermənistan qaçqınları”
məsələsi durur. Yəni, -1988ci ildə ermənilər Ermənistanda – əslində Qərbi Azərbaycan deməliyik, nədən ki, oralar vaxtilə bizim torpaqlarımız olub, içi İrəvan qarışıq – yaşayan Azərbaycan türklərini yer-yurdlarından qovublar, özü də səfil-sərkərdan kökündə. Hətta bir çoxlarını öldürüblər, yaralayıblar, təhqir ediblər. Və bu insanlar belə ağır vəziyyətdə gəlib buralara çıxanda bizimkilər də Bakıdan, Sumqayıtdan erməniləri qovublar. Bir ağılsızın quyuya atdığı daşı illərdir neçə ağıllı yığışıb çıxartmaq istəsə də, çıxarda bilmir. Beləcə, heç nədən Qarabağ müharibəsi başlayıb.)
Yazıq atam rayon həkimlərini tökür kəndimizə, hər tərəfi dezinfeksiya edirlər. Bizə də hansısa dərman-filan yazsalar da, içlərindəki nisbətən yaşlısı atamın qulağına yavaşca deyib ki, müəllim, sənə hörmətimiz var, ziyalınızsan, bu xəstəliyin çarəsi yoxdur elmdə. Onu ancaq el təbabətiylə müalicə edərlər. Gör bu işi kənd-parada kim yaxşı bilir…
Atam gedir hansısa dağ kəndində yaşayan Sənəm adlı qarını tapır. Danışırdı ki, əsl şamanlara oxşayırdı o qadın. Bərəlmiş gözləri, dağınıq, darağa gəlməyən saçları varmış. Deyib, eşşək südü, dradra quşunun əti, bir də səhər-səhər çay kənarının təmiz havası bu xəstəliyin dərmanıdır…
Eşşək südünü kənddə təzə doğan eşşəkdən sağırlar, dradranı Şomunlu (yəqin elə bu da Şamanlı imiş, sonra heylə olub) tərəfdən ovlayırlar, çay da ki, kəndimizin qabağından axırmış. Mən eşşək südü içmişəm, dradra əti yemişəm, sonra da qardaş-bacılarımla birgə Bəsid çayının qırağında səhər-səhər gəzmişəm… İndi sizə bir sirr açacam: nə o kənd, nə o süd, nə o ət, nə o çay yadımda qalıb… amma o çayın səhər-səhər adamun burnunu qıdıqlayan qoxusu – su qoxusu qalıb yadımda! İndi hər səhər üzümü yuyanda soyuq suyla, elə bilirəm ki, elə o çayın suyuyla yuyuram üzümü…
Mən o kəndi, o çayı görmək üçün bu saat dünyanı verməyə hazıram…
Bizim nəslin, Qarabağ müharibəsi uşaqlarının hərəsinin bir problemi var. Kiminin övladı olmadı, kiminin sonrakı həyatda qazandığı uğurlar qəfildən burnundan töküldü – məlum oldu ki, psixi durumu yerində deyilmiş, kimi heç ağıla gəlməz halda narkotikə qurşandı… Ən pisi mənimkidi. Daim 7 yaşıma qədərki dövrün əzablarını çəkirəm. Axı necə olub o illərim? Kəndimiz necə bir yermiş? Mən harada doğulmuşam?
Pis həm də bilirsiniz nədir? Bizim ailənin foto-albomuları qaçqınlıq zamanı yolda it-bata düşüb. Mən heç olmasa 7 yaşa qədərki şəkillərimi belə görə bilsəydim…
…– sən beşlə oxuyurdun. Hə, o vaxtlar biz -1cilərə də qiymət yazardıq axı. Sən elə gözəl xətlə yazırdın ki. Özü də latın əlifbasıyla… ( latın qrafikalı yeni Azərbaycan əlifbası demək istəyirdim) Bilirsən, atan məktəb direktorumuz idi, respublikadakı reformaları ikiəlli dəstəkləyirdi. Müstəqilliyin fanatlarınnan biri kimi bizə qəti göstəriş vermişdi: yeni əlifbanı öyrənməyən müəllimə yüksək dərs yükü verilməyəcək!.. Və bizə özü dərs keçirdi. Cəmi bircə aya öyrətdi hamımızı. Ən tez bilirsən kim öyrənmişdi? Ən qocaman müəllimimiz – altmış yaşlı babanız. Axı o -30cu illərdə məktəbə gedəndə əlifbanı bu hərflərlə öyrənmişdi…
Anam danışdıqca dəli kimi olurdum. O isə mənim yaddaşımın tamam pozulmasından qorxurdu. Ona görə də elə hey mənə o illərimi xatırlatmağa çalışırdı.
…-“Qafqaz əsiri” filmi yadındadı? Orda Nina adlı qız var. Sənin uşaqlığın bax, o Ninaya oxşayırdı. Ona görə də məktəbdə hamı sənə Nina deyərdi. Məktəbimizin üstündə iki qoşa tut ağacı vardı. Sən tənəffüsdə o qoşa tut ağacına çıxmış və yıxılmışdın. Qonşumuzun oğlu Rəhman qaçaqaça müəllimlər otağına gəlib ağlaya-ağlaya demişdi:
“Müəllim, Nina tut ağacından yıxıldı!”
Biz gəlib sənin alnının yaralandığını görəndə bilmədik ağlayaq, ya gülək: “Nina”, sənin alnın aşağı qan axırdı, bütün sinif yoldaşların da ağlaşırdılar… Amma əslində, alnın azacıq cızılmışdı. Siz -1cilrin həyatda gördüyünüz ən qorxulu şeydi bu. Qan görmüşdünüz…
Amma siz, təəssüf ki, bir qədər sonra daha böyük zərbəni aldınız…
…Atan rayon mərkəzinə getmişdi. O bir ziyalı kimi tez-tez döyüşçülərin yanına yollanır, onlara vətənpərvərlikdən danışır, şeir oxuyur, hekayə və məqalələri ilə qəzetlərdə çıxış edirdi. Artıq rayonlarımız bir-bir işğal olunurdu. Ağdamın işğalı isə bizim bütün ümidlərimizi puça çıxartdı. Danışırdılar ki, rayonun vəzifəli, imkanlı adamları gecələr evlərini, ailələrini rayondan çıxardıb Bakıya aparırlar. Mən də atana bu haqda deyəndə o üstümə elə qışqırdı ki!..
Atan rayon mərkəzindən qanıqara qayıtmışdı. Suallarıma cavab vermir, hirsinnən oturub içir, dalbadal siqaret çəkirdi. Elə bu vaxt Bəsit çayının yuxarı başınnan, məşhur çinar meşəsi tərəfdən qrad və top mərmiləri atılmağa başlandı. Biz bunları əvvəllər də eşitmişdik. Amma çox uzaqdan. İndi isə qrad mərmiləri evimizin pəncərə şüşələrini belə cingildətdi. Qardaşınla sən elə qışqırdınız ki, ürəyim qırıldı. Qorxdum ki, sənə nəsə olar. Çünki çənən əsirdi, gözlərin çevrilmişdi. Məktəbimizin “Nina”sı bir hala düşmüşdü ki… (Səhər eşitdik ki, o mərmilərdən biri bizdən yuxarılarda yerləşən kəndlərin birində, iraq olsun, siz yaşda bir oğlanı param-parça eləyib. Adı da Sadiq idi. Qəzetlər şəklini də vermişdilər.)
Oturub zulum-zulum ağladım. Qorxa-qorxa atana qısılıb az qala yalvardım ona:
–Mən səni başa düşürəm. Sən bu torpaqsız yaşaya bilmərsən. Sən yazıçısan, jurnalistsən, pedaqoqsan… Amma məni də başa düş. Mən də anayam. Mən bu körpələrimsiz heç nəyəm. Qızımız elə qorxub ki, allah eləməsin…
Dalısını gətirə bilmədim, hönkürüb ağladım…
Biz müharibənin ən dəhşətli vaxtında, rayonumuz üç tərəfdən mühasirəyə alınanda camaat kimi dördüncü tərəfə – Araza üz tutduq. Yaxşı ki, Arazın suyunu müvəqqəti də olsa hansısa bənddə bağlamış, sürətini bir qədər zəiflətmişdilər. Həm də yaxşı ki, İran sərhəddi açdı və biz Araza toxuyub ermənilərin üç tərəfdən yağdırdıqları top və qrad atəşindən qurtula bildik…
Hə, mənim balam, indi bildin sən niyə o yeddi ili yaddaşından silmisən? Bu, müharibənin sənin həyatında qoyduğu ən ağır izdir…
…O illərdən 21 il keçib. Mənə hərdən elə gəlir ki, elə 21 yaşımdayam. İlk yeddi ilimin üstündə qalın, qapqara duman-sis var. Amma bizdə deyərlər ki, duman-sis gəldiyi kimi gedə də bilər.
27 iyul 2014
