Sev və inan

Sevgisiz zəka, bizi lovða edər.

Sevgisiz ədalət, bizi amansýz edər.

Sevgisiz diplomatiya, bizi ikiüzlü edər.

Sevgisiz uður, bizi təkəbbürlü edər.

Sevgisiz zənginlik, bizi həris edər.

Sevgisiz itaətkarlýq, bizi xidmətçi edər.

Sevgisiz kasýblýq, bizi deyingən edər.

Sevgisiz gözəllik, bizi gülünc edər.

Sevgisiz qüdrət, bizi despot edər.

Sevgisiz iºləmək, bizi kölə edər.

Sevgisiz sadəlik, bizi dəyərsiz edər.

Sevgisiz qanun, bizi dustaq edər.

Sevgisiz siyasət, bizi eqoist edər.

Sevgisiz inanc, bizi fanatik edər.

Aydýnlýðýn olduðu yerdə qaranlýq özünü qoruya bilmədiyi kimi, sevginin olduðu yerdə də neqativ hislər qoruna bilməz. Böyük yazýçý F.Dostoyevski "Cəhənnəm insan həyatýnda sevginin bitdiyi yerdir" – fikrini sadəcə romana rəng qatmaq üçün yazmayýb. Bu həqiqətdir.

Sahib olduqlarýný sev!

Sevməyinə həyatý sevirəm, ancaq yenə də, sanki nəyimsə çatmýr. Məsələn, hazýrda iþlədiyim iºdə ürəksiz iºləyirəm, yaxud bədən ölçülərimdən narazýyam (kök, arýq), arzularýma yetiþmədiyim üçün dinclik tapa bilmirəm, hələ də istədiyim kimi evə, maþýna sahib deyiləm, hiss edirəm, daxilimdə elə bir potensial var ki, o, hələ çölə çýxmayýb və s. Bunlar nə ilə baðlýdýr? Təbii ki, özünü reallaþdýrma prosesinin yarýmçýq qalmasý və bu yarýmçýqlýðýn verdiyi doyumsuzluq hissi ilə.

Həyat tarixçəmdən qýsa qeyd edim:

On ilə yaxýn müddətdə vətəndə ixtisasýma (tarix) uyðun müəllimə kimi çalýþdým. Sonra ailə quraraq Türkiyənin Ýstanbul þəhərində məskunlaþdým. Ýxtisasým üzrə iºimi davam etdirmək alýnmadý. Məyus olmadým, çünki içimdəki yaratmaq hissi davam edirdi. Ölkəmizdə virtualda qadýn sektoru üzrə hiss etdiyim boþluðu (ana dilimizdə qadýnlara aid virtual məkanýn olmamasý) doldurmaq üçün yenilik etməyi düºündüm, o vaxt fəaliyyət göstərən "azersayt.com" ünvanýnda "Azərbaycan qadýnlarýna" adlý bloq yaratdým. Qýsa zamanda bloqum digər bloqlar arasýnda izləyici sayýna görə seçildi və ilk sýralarda yer tutdu. Bloqun populyarlýðý sayt quran þirkət rəhbərlərindən birinin diqqətini cəlb etdi və bir gün gözlənilməz təklif məktubu aldým. Məktubda bloq səviyyəsindən çýxýb peþəkar səviyyədə fəaliyyət göstərmək təklif olunurdu. Təklifi qəbul etdim və beləliklə, ölkəmizdə həmtəsisçisi və baþ redaktoru olduðum ilk milli qadýn portalý (2009) yaranmýþ oldu. Səkkiz illik fəaliyyətimin ilk beº ilində (bir il saytý xəbərlə zənginləºdirən yeganə istifadəçiydim) portalýn üzv sayý artmaða baþladý. 2013-cü ildə bu fəaliyyətimiz Azərbaycan Ýnternet Forumu tərəfindən təsis edilən Milli Ýnternet Mükafatý tərəfindən mükafatlandýrýldýq, birincilik diplomumuzu aldýq. Sonraký illərdə sosial ºəbəkələrin gücünün artmasý bütün saytlarda olduðu kimi, bizim saytda da aktivliyin azalmasýna səbəb oldu. Buna baxmayaraq, üç il daha iºimin davam etməsi üçün səy göstərdim. Bu gün artýq saytdaký iþimdən ayrýlmýþam, çünki ordaký missiyamý bitmiþ hesab etdim. Hazýrda daha çox sevdiyim və mənə zövq verən baºqa iºlə, yaradýcýlýq iþləri və kitab tərcümələri ilə məþðulam. Bu da məhz sahib olduqlarýmý sevmək və daxildəki görünməz potensialý reallaþdýrmaq istəyinə baðlýdýr.

“Çətinliklər varkən, necə bu qədər pozitiv ola bilirsiniz, bu güc sizdə hardandýr” – deyə soruþulduqda, cavabým bir olur: “Sahib olduqlarýmý, əlimdə olanlarý sevməklə, onlara dəyər verməklə… Güc, enerji, davam etmək istəyini, þükran hissini canlý tutmaqla əldə edirəm”.

Bəhanələr gətirib, ºikayət etməyə zaman ayýrmaqdansa, sevməyə, dəyər verməyə, problemlərin həlli yollarýný axtarmaða və özünüzü inkiºaf etdirməyə zaman ayýrýn. Çətinliklərdən çýxmaðýn düzgün və səmərəli yollarýný axtarýb tapmaq, qiymətləndirmək və həyata keçirməklə irəliyə atdýðý hər uðurlu addým insaný daha xoþbəxt, daha özünəinamlý edir.

ªərtlər nə olursa-olsun, inkiþafýnýzý ləngidən, iºinizi özünüzü enerjili, pozitiv hiss etmədiyiniz yerdə davam etməyə məcbur deyilsiniz. Daxili güclərinizə inanýn, qərarlý olmaqdan, yeniliklərlə qarþýlaþmaqdan çəkinməyin. Bunun üçünsə insana daxili inamdan baºqa ən vacib olan xüsusiyyət cəsarətdir.

Ýkinci hissə

Cəsarət, özünəgüvən, inam

"Cəsarət heç bir halýn sarsýda bilməyəcəyi enerji mənbəyi, mükəmməl iradə qüvvəsidir".

Samuel Smayls

Bir atalar sözündə deyilir: "Fikrin dibi dənizdir, düºərsən və batarsan; cəsarət qayýqdýr, minərsən və üzüb keçərsən". Bəzən atalar sözündə ifadə edilmiþ qýsa fikir bütöv bir kitabdan daha güclü təsirə malik olur. Ýllər əvvəl motivator yazýçý, hüquqþünas Cek Eddinqtonun "100% düþüncə gücü"[4]

, “100% Mind Power” kitabýný oxuyanda, düþüncə gücümüzü istifadə etməklə həyatýmýzý yönləndirəcəyimiz, kainatýn ən böyük gücünə sahib olacaðýmýz məsələsinə təəccüblənmiºdim. Yaranan sualým bu idi ki, həqiqətən, düºüncə gücü ilə həyatmýzdaký hər ºeyi dəyiºdirmək mümkündürmü? Bunu yoxlamadan, təcrübədən keçirmədən cavablamaq olmazdý. Helen Keller demiþ, "Həyat ya cəsur təcrübədir, ya da heç bir ºey deyil". 100% düºüncə gücünə nail olmaq üçün təkcə düºüncələri dəyiºmək kifayət etmir, insan düºüncələrini yeniləmək prosesilə yanaþý, özünütanýmaný da inkiþaf etdirməli, dərinlərə üzməyi bacarmalýdýr. Doðrudur, cəsarət elə bir fəzilətdir ki, bütün insanlar onun ləzzətini dadmalýdýr[5]. Ancaq insan bunu da bilməlidir ki, xarakterin digər xüsusiyyətləri cəsarətin sayəsində inkiºaf edir[6]. Cəsarət qüvvətlə birləºəndə daha da artýr. 100% düþüncə gücün varsa, cəsarətin yoxdursa, yaxud zəifdirsə, bir iºə yaramayacaq.

Hər bir uðurun, hər bir aðýllý addýmýn baþlanðýcýnda özünəgüvən və cəsarət dayanýr. Özünəgüvən hissi kifayət qədər olmadýqda insan həyatda layiq olduðu yeri tuta bilmir. Özünəgüvən olmayan yerdə bacarýqlar da daxildə gizlənir, potensial lazýmýnca istifadə edilmir və uðursuzluqlar bir-birinin ardýnca davam edir.

Bugünkü cəmiyyətimizdə, xüsusilə gənclərin özünəinam və cəsarət mövzularýnda dəstəyə ehtiyac olduðunu müþahidə etməmək mümkün deyil. Bunun səbəbi ölkəmizdə psixoloji maarifləndirmə iºinin zəif olmasý ilə əlaqəlidir.

Özünəgüvəni necə artýrmalý?

Qərar vermə qabiliyyətini necə inkiºaf etdirməli?

Komplekslərdən necə uzaqlaþmalý?

Öz potensialýný, nəyə qadir olduðunu necə kəºf etməli?

Bütün bu suallara cavab tapmaq üçün baþlýca addým özünəinam, cəsarətin artýrýlmasý ilə baþlamalýdýr. Eyni zamanda, əlinizdə tutduðunuz kitabda yazýlanlarý tətbiq etməklə. Cəsarət, inam, motivasiya varsa, sevdiyiniz sahədə uður qazanacaðýnýzdan þübhə etməyin. Unutmayýn, həyatýmýzýn sükanýnda uðura aparan yol 85% özünəgüvəndən keçir.

1. Doðru-dürüst xarakterə malikəmmi?

2. Biliyim, bacarýðým yerli-yerindədirmi?

3. Əskiklərimi tamamlamaq üçün gücüm yetərlidirmi?

Bu suallarý sizin yerinizə baþqasý deyil, məhz özünüz daxilən müsbət cavablandýrýrsýnýzsa, deməli, özünəgüvən hissi yüksəkdir. Əksinə, cavablarýnýz mənfidirsə, özünəgüvən hissi aþaðýdýr.

Sevdiyim psixoloqlardan biri “Həyatda uðursuzluq deyilən bir ºey yoxdur, öyrənmə fürsətləri var” – deyir, doðru da deyir.

Hansýsa iþimdə səhv etmiº ola bilərəm, amma səhvlərim üzərində çalýþaram, öyrənərəm. Ýstədiyim nəticə alýnmadýqda, yenə öyrənərəm, öyrənməyə davam edərəm, ta ki sonda uður əldə edənə qədər. Yaponlarýn bir deyimi bu vəziyyəti qýsa þəkildə izah edir: "Yeddi dəfə yýxýldýnsa, səkkiz dəfə qalx!"

"Siçanýn piþikdən qorxduðunu görən Pəri siçaný piþiyə döndərir ki, piºiklərdən qorxmasýn, bu zaman piþik olan siçan itlərdən qorxmaða baþlayýr. Pəri bu dəfə onu pələngə döndərir ki, heç bir canlýdan qorxmasýn, pələng olmuº siçan bu səfər də ovçulardan qorxmaða baþlayýr, bu vəziyyəti görən Pəri onu yenidən siçana döndərir və deyir:

– Əgər cəsarəti özündə tapa bilmədinsə, heç bir halýnla cəsarətli ola bilməzsən!

Cəsarətini, özünəinamý itirmə!

Özünəinam çox əhəmiyyətli bir individual xüsusiyyətdir. Bu hiss olmasa, güc və enerjiniz əskik olar, sevdiyiniz iºləri görməkdə daha çox təºviq ola bilməzsiniz. Özünəinam uður qazana bilmək üçün ilham mənbəyidir. Uðurlarýnýzla qürur duymanýzý və onlardan zövq almanýzý təmin edər. Özünəinam olmadýqda iºləri edə bilmək qabiliyyətinə malik ola bilməzsiniz. Məsələn, lazými potensiala sahib olduðunuzu bilsəniz də, qarþýnýza yeni iþ çýxanda narahat olar, çəkinər, risklərə getməkdən qorxarsýnýz. Bu halýnýz sizin üçün əhəmiyyətli qərarlarýn verilməsinə də öz təsirini göstərər.

Bununla yanaþý, özünəinam hissi hədəflərinizin arxasýnca getdiyinizdə sizə əlavə güc verir. Uðurlarýnýz artdýqca doyum və rahatlýq hissiniz də artýr.

Özünə inamým aþaðýdýr, onu necə artýra bilərəm?

Bunun üçün bir siyahý tutub özünüzə aþaðýdaký suallarý verməlisiniz.

1. Özümə ən çox güvəndiyim zamanlar hansýlardýr?

2. Qabiliyyətimə əmin olduðum və özümü ən rahat hiss etdiyim vəziyyətlər nələrdir?

3. Hansý vaxtda özümə olan etibarýn aþaðý olduðunu hiss edirəm?

4. Özümə inamý azaldan þeylər nələrdir?

Bu suallarý cavablamaqla özünəinamýnýzýn hansý səviyyədə olduðunu və nələri düzəltməyiniz gərəkdiyini öyrənmiþ olacaqsýnýz. Özünəinam dəyiºkəndir, artýb-azalandýr. Ona görə də qəbul etmək lazýmdýr ki, mükəmməl olmaq mümkün deyil. Özünəinamýn zəiflədiyi və ya gücləndiyi zamanlar da ola bilər. Ancaq heç bir halda fərd cəsarətini və yeniliklərə açýq olma xüsusiyyətini itirməməlidir. Əks halda, özünə əminliyi də azalacaq, istər ºəxsi həyatda, istərsə də karyerada uður qazanmaq üçün çətinlikləri dəf edə bilməyəcək.

Yalnýz insan bunu unutmamalýdýr. Özünəinamýn da ölçüsü var, ölçü aþarsa, insaný xoþbəxtliyə aparmaz. "Baþqalarý olmadan da keçinə biləcəyini düºünən insan böyük səhv edir, ancaq baþqalarýnýn da onsuz keçinə bilməyəcəyini düºünən insan daha böyük səhv edir"[7].

Qərar vermə qabiliyyətini necə inkiºaf etdirməli?

Çoxunuz Albert Eynºteynin məºhur kəlamýný oxumuþ, yaxud eþitmisiniz. Deyərdim ki, artýq əzbərləmiºik də. Demək olar, hər təlimçinin təlim prosesində bu fikir mütləq səslənir. "Eyni ºeyləri təkrar-təkrar edib, fərqli nəticələr gözləmək axmaqlýqdýr". Bəs bu fikrə əməl edirikmi? Fikir bizə açýq elan edir:

“Ey filankəs, yeni bir ºeyə, indiyə kimi həyatýnda olmayan uðura nail olmaq istəyirsənsə, yeni biliklərə, qabiliyyətlərə, bacarýqlara yiyələnməlisən. Ýndiki "rahat zona"ný tərk etməlisən”.