Kitabı oku: «Çempion kimi düşün»

Donald Tramp əfsanəvi insandır.

O, indi növbəti – ABŞ prezidenti zirvəsini fəth edib.

Onun liderlik qaydaları, biznesdə və həyatda uğurlara nail olmağı həqiqətən istəyənlərin hamısı üçün qiymətli dərslərdir.

Ön söz

Donald Trampla işləməyin üstünlüklərindən biri onun gündəlik həyatını izləyə bilmək imkanıdır. Tanış olduğumuz uzun illər ərzində mən əsl Donaldı da, ictimaiyyət içinə çıxan Donaldı da yaxşı tanıdım və gördüm ki, bunlar eyni adamdır. Hətta deyərdim ki, gündəlik həyatında o, ictimaiyyət qarşısında olduğundan daha böyük və görkəmlidir.

Onunla işləyərkən necə fikirləşdiyini müşahidə edir, fikirləri sözə, sözləri isə hərəkətə çevriləndə ona qulaq asırdım. Əksər hallarda bu adamın fikir, söz və hərəkətləri bir-birini məntiqi olaraq davam etdirirlər. O, bəlkə də bu səbəbdən sözünü birbaşa deyən və sərtdir. Donald məhz ona görə belədir ki, fikir, söz və hərəkətləri vəhdət yaradır və bir-biri ilə ziddiyyət təşkil etmir.

Bizim çoxlarımızın elə tanışları var ki, diqqət edəndə üç müxtəlif adam olduqlarını görürük. Onların düşündüyü bir, dedikləri başqa, etdikləri isə üçüncü bir şeydir və hərəkətləri həm fikirləri, həm də sözləri ilə ziddiyyət təşkil edir. Mən belə adamların müəyyən uğur qazandıqlarını və ziddiyyətlərlə dolu həyat sürdüklərini görmüşəm.

1980-ci illərin əvvəllərində ilk böyük biznesimi itirdim. Hər şeyi itirmək özümüzə təsvir etdiyimiz dərəcədə dəhşətlidir. Hər şeyi itirdim və özümü bəxtsiz adam hesab etməyə başladım. İtkilərin ən böyüyü özümə inamı itirmək idi. Mən nə etmək lazım olduğunu bilirdim, amma, sadəcə, hansısa səbəbdən bunu etmirdim. Sonrakı on il ərzində öz üzərimdə işim fikirlərimə hakim olmaqdan ibarət oldu. Düzgün təfəkkür tərzinə qayıtmaq üçün dahi adamların sözlərini oxumağa və dinləməyə başladım ki, sonra onları özümünkü edim. Mənim işgüzar həyatım yavaş-yavaş da olsa sürətlənməyə başladı və mən yenidən qalibə çevrildim.

1987-ci ildə, fond bazarının iflasından az sonra əlimə Donaldın «Saziş bağlamaq incəsənəti» kitabı düşdü. Arvadımla mən onu oxumaq üçün bütün işlərimizi bir kənara qoyduq. Ətrafımızdakı dünya dağılırdı, biz isə Donaldın fikir, söz və hərəkətləri vasitəsilə biznes dünyasını görmək imkanı və üstünlüyü qazanmışdıq. 1994-cü ilə mən və arvadım Kim nəhayət maliyyə cəhətdən sərbəstlik qazandıq. Boş vaxtlarımızda tez-tez Donaldın kitabının, ətrafımızdakı qarışıqlıqlara baxmayaraq, bizi necə ruhlandırdığı, irəli getməyə vadar etdiyini yadımıza salırıq.

1997-ci ildə onun «Geri dönmək incəsənəti» («The Art of the Comeback») kitabını oxuyanda əmin olduq ki, bu fikirlər dahi adama məxsusdur. Çox az adam həqiqəti açıq deməyə qabildir, öz səhvləri, aldığı dərslər və sonsuz cəhdləri haqqında yazmağa hazır olanların sayı isə daha da azdır.

Kimlə mən Donaldla ilk dəfə 2004-cü ildə görüşdük. Əlbəttə, biz tanış deyildik, amma o bizimlə son dərəcə nəzakətli idi və öz kitabları vasitəsilə fikirlərini bizimlə bölüşdüyü üçün ona təşəkkür etdik. 2006-cı ilin sonunda Donaldla birlikdə «Sizin varlı olmağınızı niyə istəyirik» adlı kitabı nəşr etdirdik.

Donaldla mən bu kitabı insanların taleyinə ümumi maraqla və onlara öz biliklərimizi vermək istəyilə yazmış və 2008-ci ildə baş vermiş maliyyə böhranını öncədən xəbər vermişdik.

Bu kitaba ön söz yazmaq mənim üçün böyük şərəfdir, çünki bizə çempionların təfəkkür tərzini öyrətməklə Donald mənə və xanımıma bütün dünyaya gətirdiyi böyük hədiyyə, puldan daha qiymətli hədiyyə bağışlamışdı.

Robert Kiyosaki

Giriş

Həyatımda uğura can atan çox adam görməli olmuşam. Mən də onlardan biriyəm və zirvəyə hələ çox qalsa da artıq müəyyən görkəmli nəticələr əldə edə bilmişəm. Ona görə də mənə tez-tez uğurun «sirləri» haqqında suallar verirlər. Hər birimiz şəxsən özünə kömək edə biləcək müəyyən düstur əldə etməyi istəsək də, bu sahədə hansısa sirlərin olduğunu hesab etmirəm.

Bu kitabda, fikrimcə, insanları uğurlu olmağa yönəldən fikirlər verilmişdir. Onlar mənə kömək etmişlər. Bu mənim təbiətimin daha dərindən fikirləşən, təməl qaydaları açıqlayan və həyatda onları tətbiq etməyi göstərən cəhətlərindən biridir. KİV tərəfindən çoxaldılıb yayılan obrazıma görə mən istiqanlı, özünə əmin, bəzən ötkəm, lakin adətən vicdanlı adamam. Məni kəskin və sözünü birbaşa deyən olduğuma görə sevirlər. Elə həmin xüsusiyyətlərimə görə də sevmirlər. Mən bütün əhəmiyyətsiz şeyləri kənara itələyib əsas olana tez çata bildiyim üçün uğurluyam.

Mənim «Liderlik» kitabım həyata və biznesə məhz belə yanaşmanın nümunəsidir. Mən problemi tapır, onun üzərində fikirləşir, tərkib hissələrinə ayırır, bütün analoji problemləri həll etməyə imkan verən düsturu çıxarıram. Mən problemin incəliklərinə qədər öyrənilməsinə vaxt və qüvvə ayırmağa, məsələnin məğzinə nüfuz etməyə, unikal və əməli həll təklif etməyə xüsusi məna verirdim.

Mən məktəbdə oxuyanda atam Fred K. Tramp hər həftə mənə görkəmli adamların ruhlandırıcı fikirlərini göndərirdi. Bunların çoxu liderlik, həyatda çempion olmaq haqqında idi. Onlar mənə çox şey öyrətdilər və mən bu fikirlərə indi də müraciət edirəm, ona görə də onları sizin üçün bu kitaba daxil etmişəm.

Mənim bəxtim gətirib ki, atam kimi məsləhətçim olub və onun iqtibaslar toplusunun sizin üçün də faydalı olacağına ümid edirəm. Mən bu kitabı atama həsr edirəm, çünki mənə öyrətdiklərinə görə ona minnətdaram. Ümid edirəm ki, burada toplanmış fikirlər sizi yönəldə və ruhlandıra biləcək.

Oçerklər, dəyərlər və Stiven Kinq haqqında

Bizimlə nə oyun oynayırlar oynasınlar, özün-özünlə oyun oynamalı deyilsən.

Ralf Uoldo Emerson

New York Times Book Review-nun 30 sentyabr 2007-ci il nömrəsində Stiven Kinqin müasir novellaya həsr olunmuş oçerki dərc olunmuşdur. Siz yəqin bilirsiniz ki, Stiven Kinq çox məhsuldar və uğurlu yazıçıdır, altmış kitab və dörd yüz hekayənin müəllifidir. Onun novellalarından biri 1996-cı ildə O’Henri mükafatı alıb. O yazır ki, novella və ya müasir qısa hekayə fenomenini təhlil edərək onların «izafi dərəcədə müstəqil olduqları və oxuculardan daha çox naşirlər və tənqidçilər üçün yazıldığı» nəticəsinə gəlmək olar. Bu dərin mənalı şərh məni fikirləşməyə vadar etdi: mən nə üçün yazıram və mənim kitabımı kim oxuyacaq?

Qısa oçerklər mənim xoşuma gəlir, ona görə də novellaya müəyyən münasibətim olduğunu hesab etmək olar, baxmayaraq ki, bu janr öz tərifinə görə nəsrlə yazılmış uydurma hekayədir. Hər bir yazıçı razılaşar ki, novella sadə janr deyil, çünki müəllif müxtəsər olmalıdır. Eyni şeyləri oçerk haqqında da demək olar, o da lakonik və bir mövzu ilə məhdudlaşmış olur. Stiven Kinqi oxusanız görəcəksiniz ki, o öz fikrini cəmi bir səhifədə çatdırmağı əla bacarır.

Mənə onun işini qiymətləndirmək üçün Stiven Kinq olmaq lazım deyil. Sizə də mənim hər gün məşğul olduğum işin mürəkkəbliyini dəyərləndirmək üçün maqnat olmaq lazım deyil. Stiven Kinq deyir ki, bu gün qısa hekayə bazarı çox dardır. Ona görə də müəlliflər güclü təəssürat yaratmaq üçün əvvəlki vaxtlardan daha artıq çalışırlar, amma oxudan ləzzət almaq istəyən oxucular üçün yox, onların əsərlərini nəşr edə biləcək naşirlər üçün. Sizə deyim ki, bu tam məntiqlidir. Bizim hər birimizin müəyyən hədəf auditoriyamız var və hansı sahədə işləməyinizdən asılı olmayaraq demoqrafik mülahizələri hesaba almaq lazımdır.

Stiven Kinq ustalıqla qeyd edir ki, müasir novella yazarları əsərlərini onları nəşr etmək imkanı olan oxuculara ünvanlayaraq öz şəxsi dəyərlərini müdafiə edirlər. Əsl oxucu ikinci plana keçir, çünki naşir birinci yerdə olmasa, novella, istər əla, istər ortabab olsun, ümumiyyətlə oxucuya çatmaya bilər. Bu ağıllı yanaşmadır, lakin mən novellaların dar auditoriya (indiki halda naşirlər və tənqidçilər) üçün nəzərdə tutulduğun-dan şikayətlənən cənab Kinqin mövqeyini də başa düşürəm.

Məsələn, mən yaşayış binasının inşasına başlayanda birinci növbədə orada kimlərin yaşayacağını düşünürəm. Bütün biznesmenlər kimi demoqrafik göstəriciləri öyrənirəm. Layihəm haqqında bilsinlər deyə, onu bazarda tanıtdırmaq istəyəcək (və ya istəməyəcək) adamları maraqlandırmalıyam. Bu gün mənim adım kifayət qədər tanınır və keyfiyyətin qızıl standartları ilə o dərəcədə əlaqələndirilir ki, artıq çox danışmağıma ehtiyac qalmır. Trampın adı öz-özlüyündə keyfiyyətin təminatıdır. Stiven Kinq hesab edir ki, novellalar yəqin xüsusi olaraq kitab mağazalarının aşağı rəfləri üçün nəzərdə tutulur. O deyir ki, amerikan novella yaradıcılığı bu gün sağdır, amma tam sağlam deyil. Əsas səbəb isə, belə görünür ki, təyinat bazarının getdikcə kiçilməsidir.

Fikrimcə Kinq qısa hekayələrin oxucuların ləzzət almasından daha çox nəşr edilmək üçün yazıldığını qeyd etməklə şəraiti çox dəqiq dəyərləndirib. Mən bilirəm ki, nəyisə edəndə tənqidçilərimə güclü təsir etməyi qarşıma məqsəd qoysaydım, təkcə özümü deyil özgələri də aldatmış olardım. Bu mənim sevilməyimin və sevilməməyimin səbəblərindən biridir. Yeri gəlmişkən, New York Times-dan olan tənqidçi Herbert Masçemp bir dəfə demişdi ki, mənim tənqidçilərə bilərəkdən etinasız yanaşaraq etdiyim hər şey onları nəzərə alaraq etdiyimdən daha yaxşı alınır. Bununla razılaşmağa məcburam və inanıram ki, Stiven Kinq eyni şeyin novella haqqında da deyilə biləcəyi fikrinə etiraz etməyəcək.

Özünə və öz işinə sadiq olmaq böyük dəyərdir. Yaddan çıxarmayın ki, dəyərləri müdafiə etmək lazımdır. Sizə heç kim, heç vaxt deməyəcək ki, öz məsləkinə sadiq qalmaq asandır, amma əminəm ki, bu zəruridir. Qalan məsələlərə gəldikdə isə nəyi və kim üçün etdiyinizi müəyyən edin. Bunu dəqiq və aydın müəyyən edin. Onda gec ya tez varlı olacaqsınız – bu sözün ən müxtəlif mənalarında.

İnnovasiyalar

Dünyanın bütün ordularından daha güclü bir şey var – bu, vaxtı yetişmiş ideyadır.

Viktor Hüqo

Yenilikləri tez-tez «innovasiyalar» adlandırırlar. Əksər hallarda yeni, köhnənin hissələrini əvvəllər mövcud olmamış bir bütövə birləşdirməkdir. Mən Nyu-Yorkda Trump International Hotel & Tower-də tətbiq etdiyim yaşayış evi və çoxmərtəbəli mehmanxananı bir binada birləşdirmək ideyasını irəli sürəndə məni novator adlandırdılar. Sonradan bu həll mən və digər inşaatçılar tərəfindən dəfələrlə «tirajlandı» və həm milli, həm də beynəlxalq miqyasda çox uğurlu oldu.

Bu ideya mənə sadəcə ağıllı görünmüşdü və hesab edirəm ki, xüsusi bir şey icad etməmişdim. Hərçənd geriyə baxanda özümü novator adlandıra da bilərəm. Novatorlar və innovasiyalar haqqında məqalələr oxuyanda ixtiraçılıq bacarığımı daha necə artırmaq barəsində düşünürəm və məncə tələbələrin də bu barədə fikirləşmə-sinə dəyər.

Mən «fazalaşdırma» – avtomobilin şüşə təmizləyənlərinin səsinə bənzər ritminin gah musiqinin taktına uyğun, gah da uyğun olmayaraq səslənməsi ideyasının müəllifi Stiv Rayx adlı bəstəkar haqqında əhvalatı xatırlayıram. O, güman ki, yağışlı günlərin birində tıxaca düşmüş, avtomobilin şüşə təmizləyənlərinin ritmi onun diqqətini cəlb etmiş və musiqi əsərinin əsasını təşkil etmişdi. Bu insan müasir musiqiyə böyük təsir göstərmişdir və hesab edirəm ki, novatorluğa yaxşı nümunədir. Bəzən ideyalar avtomobilin şüşə təmizləyəni qədər adi və əməli şeylərdən yaranır. Əsas məsələ xırdalıqları görə bilmək, şüur və hisslərini yeni stimullar üçün açıq tutmağı bacarmaqdan ibarətdir.

İki şey haqqında eyni zamanda fikirləşmək çox faydalıdır – mən bunu çoxsəviyyəli fokuslama adlandırıram. İnnovasiya məhz iki ideyanın görüşməsi və toqquşması zamanı yaranır: şüşə təmizləyənlərin işinə qulaq asa-asa musiqi haqqında düşünmək, yaşayış evi və mehmanxana haqqında fikirləşmək, bəlkə də diyirlənən daşa baxıb təkəri təsəvvür etmək. Kim bilir bunlar nəyə gətirəcək? Bəzən nəsə fantastik bir şey alınır, bəzən yox, lakin bu, həmişə təfəkkür tərzi üçün yeni ölçülər açır ki, bu da vaxtaşırı yaxşı bar verir.

İxtira çox vaxt sövq-təbii (spontan) baş verir, ona görə də daha bir üsul şüurun qavrama qabiliyyətini qoruyub saxlamaqdır. Bu incəsənətdə də, biznesdə də vacibdir. Karyeranızda uğur qazanmaq istəyirsinizsə adət etdiyiniz rasional təfəkkürlə kifayətlənməyin. Mənim birinci kitabım «Müqavilə bağlamaq incəsənəti» adlanırdı. Mən müqavilələrə doğrudan da incəsənət əsəri kimi yanaşıram. Bəlkə onlar məhz buna görə adətən uğurlu olur. Mən fikirləşəndə və işləyəndə beynimin hər iki yarımkürəsi fəaliyyət göstərir.

Siz yəqin ki, π («pi» kimi tələffüz olunur) ədədi haqqında eşitmisiniz – bu, çox qeyri-adi bir şeydir. Onu Pifaqordan Leonardo da Vinçiyə qədər müxtəlif mütəfəkkirlər istifadə etmişlər və çox güman ki, piramidaların tikintisi də onsuz ötüşməmişdir. Onun haqqında çoxdan məlumdur və ədədi qiyməti 3,1415926535-dir. Onu «qızıl tənasüb» adlandırırlar. Onun haqqında daha çox öyrənmək istəyirsinizsə Mario Livionun «Qızıl tənasüb» («The Golden Ratio») kitabını oxuyun, orada çoxlu təfsilatlar tapacaqsınız. Fikrimcə, π-ni tam şüurlu şəkildə istifadə edən adamlar var, lakin onun haqqında ancaq altşüur səviyyəsində bilənlər və öz işlərində bilərəkdən yox, təsadüfən istifadə edənlər də var. Onu şüurlu şəkildə istifadə etmək olar və çox vaxt bu belə də olur. Lakin «qızıl tənasübün» dəqiq elmlərdən uzaq olan sahələrdə, canlı təbiətdə, məsələn dəniz ilbizlərində və uzaq ulduzlarda, habelə incəsənət və memarlıq əsərlərində peyda olması ağlasığmazdır. Sizin ixtiraçılıq səyləriniz həyatda möcüzələrə yer olduğunu və onlara hazır olmaq lazım gəldiyini anlamağı asanlaşdıra bilər.

Müstəsna olaraq mistikaya bel bağlamağı sizə məsləhət görmürəm: həyat uğuru sağlam düşüncə və gərgin əmək tələb edir. Sadəcə bəzən izah edilməsi mümkün olmayan şeyləri də hesabdan kənarda qoymayın – onlar yeni ideyaya doğru atılmış addım ola bilər. Axı biz yaratmırıq, bizə qədər yaradılmışları yeni formada birləşdiririk. Maraq dairənizdən asılı olmayaraq əla birləşdirici və ixtiraçı olun. Güclü ağıla çoxlu fikir və stimullar tələb olunur – onlar ona korşalmağa imkan vermirlər, ona görə də beyninizin daim işlə yüklü olmasına fikir verin. Bu, sizin uğurlu insanlar dünyasına giriş vərəqiniz ola bilər.