Kitabı oku: «Լիլի»
Գեղեցիկ էր ու ինքն էլ գիտեր դրա մասին։ Սակայն այդ գեղեցկությունը պարզ չէր ավելի շատ բարիք էր բերում, թե չարիք։ Երբ փոքր էր, մի օր եղբայրը տուն եկավ կապտուկներով ու ֆշշաց.
_Հոգնել եմ արդեն քո սիրունությունից։
_Ի՞նչ է պատահել,_զարմացած հարցրեց ինքը։
_Հաստ Արմոն ասաց որ դու շատ սիրուն ես ու ուզում է շփվել քո հետ։
Ինքը ակամա կարմրեց։
_Աչքերդ չխոշորացնես,_բռունցք ցույց տվեց,_այդ սիրուն դեմքիդ մուր եմ քսելու…
_Ես ոչ մի…
_Դե լա՜վ…գիտեմ որ մեղավոր չես…
Վարուժանը մեղմացավ, նայեց քրոջ կշտամբանքով լի աչքերին, տխրեց ու գնաց խոհանոց։
Ու քանի-քանի անգամ դեռ եղբայրը, որ առանց այն էլ կռվարար բնավորություն ուներ վեճի էր բռնվում գյուղի տղաների հետ։
Ժամանակը գնում էր, իսկ Լիլիթը ավելի ու ավելի վայելուչ տեսք էր ստանում, դիմագծերը նուրբ, բաց շագանակագույն մազերը ալիքավոր ու երկար, բոյով բարակ իրանով ու կանաչը կապույտի հետ խառնված աչքերով։ Բայց այդ գեղեցկությունը ստիպում էր նրան փակվել ու պարիսպ ստեղծել իր ու շրջապատի միջև։ Խուսափում էր ամեն տեսակ ուշադրությունից, դառնում ինքնամփոփ։Այդպես ընդունվեց համալսարան, ու ինչպես միշտ վախեցավ այն տպավորությունից որ թողեց համակուրսեցիների ու մանավանդ ջահել դասախոսի վրա։ Տեսավ նախանձը աղջիկների աչքերում ու հիացմունք՝ տղաների։ Կեսը չէին հավատում որ ամեն ինչ բնական է, կեսն էլ զարմանում ինչպես բնությունը կարող էր սույն հրաշքը կերտել։
Ջահել դասախոսը ճանապարհ չէր տալիս, արդեն անհնար էր գնալ համալսարան։ Ընկեր Ազնավուրյանը եթե մինչև այս թաքուն հայացքներ էր գցում, ապա մի ամիս անց բացեիբաց հարձակման էր անցել։ Անդադար զանգում էր, գրում սոց ցանցերում, իսկ լսարանում անպայման պահում մի քանի րոպե, իբրև կարևոր հանձնարարություն տալու համար։ Լիլիթը չէր դիմանում այդ ճնշմանը։ Գյուղում իր արտաքինը դարձել էր սովորական, իրեն սիրում էին բնավորության համար այդ պատճառով բոլոր կրակոտ հայացքները չէին փուշ թվում։ Բայց այստեղ ուրիշ էր։ Եթե դասարանցի Արամի սիրո խոստովանությունը սրտում հաճելի ջերմություն էր առաջացնում, ապա ընկեր Ազնավուրյանի խոսքերն ու պահվածքը զզվանք էին առաջացնում։ Ինչքան կարող էր քաղաքավարի ու համեստ մերժում էր։ Վերջապես մի օր չհամբերեց ու գոչեց.
_Միթե՞ չեք հասկանում։ Իմ պատասխանն է ո՛չ, ո՛չ, ո՛չ… հաճույք եք ստանում ինձ տանջելուց… լիքը աղջիկներ կան, ինչ եք կպել ինձ…
_Լիլի՛թ… առաջին իսկ հայացքից ես սիրահարվել եմ քեզ… քո նման սքանչելի օրիորդ երբեք չեմ տեսել… տուր ինձ հնարավորություն…
_Երբե՛ք…
_Լիլի՛թ…
_Եթե մի անգամ էլ մոտեցաք ինձ նման առաջարկով, հայրիկիս ամեն ինչ կպատմեմ… ու նա ձեզ…
Ազնավուրյանը մի քայլ արեց դեպի օրիորդը։
_Հեռու՛… լսեցի՛ք… ընկեր Ազնավուրյան…
_Լիլիթ…քո համար ես Վրեժ եմ, անունով դիմի, հազար անգամ եմ ասել… լսիր… արի փորձենք…
Լիլիթը չշարունակեց խոսակցությունը շրխկացրեց դուռը գնաց։ Բայց ոչ հաջորդ օրը, ոչ էլ մի շաբաթ անց ոչինչ չփոխվեց։ Ազնավուրյանը դուրս եկել հարձակման։ Լիլիթը լսում էր աղջիկների շշուկները ու տեսնում կշտամբանքով լի հայացքները։ Տղաները, որ մինչ այս քայլ անել չէին թողնում, նույնիսկ իրար հետ վիճում իր պատճառով, քաշվել էին անկյուններ, ձայն չէին հանում։ Լիլիթը մտնում էր լսարան ու նստում վերջին նստարանին։
_Դու ոնց որ չես հասկանում,_մի անգամ ասաց Ազնավուրյանը ու նրա աչքերում տարօրինակ կայծեր երևացին ու շրթունքներին հեգնական ժպիտ,_Ես լավությամբ եմ ուզում քեզ մոտենալ։ Իսկ դու՛… այնպես մի արա որ կյանքդ համալսարանում դժոխք դառնա…
Գիշերները չէր կարողանում քնել, ամաչում էր պատմել ծնողներին ու անմռունչ տանջվում էր։ Երբեմն մտածում գուցե արժե հեռանալ, կիսատ թողնել ուսումը։ Համակուրսեցիների ծաղրական ժպիտները ավելի շատ էին տանջում։ Աղջիկները աչքերով էին իրար անում երբ ինքը մտնում էր մեջ, իսկ տղաները ախ քաշում ու հիասթափված նայում։ Սակայն կային և նրանք ով Ազնավուրյանին հավասար փորձում էին շահել օրիորդի սիրտը։ Բայց նրանց գործունեությունը սահմանափակվում էր միայն խոսքերով, ի տարբերություն դասախոսի։ Ազնավուրյանը անցել էր գործի. ցածրացնում էր օրիորդի գնահատականները ու ստիպում լրացուցիչ աշխատանքներ ներկայացնել, անկապ հանձնարարություններ տալ։
Բայց մի օր ամեն ինչ փոխվեց, երբ երկրորդ կիսամյակում միասնական դասալսումներ սկսվեցին մյուս կուրսերի հետ։ Լիլիթը մի քիչ ցրվեց, դրանք շատ աշխույժ ու համերաշխ խումբ էին ի տարբերություն իրենց։ Մթնոլորտը փոխվեց։ Սակայն նույնիսկ նրանք նկատեցին դասախոսի ակնհայտ համակրանքը ուսանողուհու նկատմամբ։
Մի օր Լիլիթի առավել կոպիտ պատասխանից հետո, Ազնավուրյանը հարցերի տարափ էր բացել ուսանողների գլխին։ Եթե մինչ այս նրանք չէին փայլում գերազանց գիտելիքներով, ապա հիմա լրիվ մոլորվել էին։ Չէին հասկանում ի՞նչ է կատարվում։ Վերջապես մյուս կուրսից մեկը չհամբերեց.
_Ընկեր Ազնավուրյան, դուք Տուրգենևի «Մումուն» կարդացե՞լ եք։
_Ի՞նչ անիմաստ հարց, Ֆելիքս։ Դա ի՞նչ կապ ունի դասի հետ։
_Այն որ, սիրում էր, բայց խեղդեց…
_Ի՜նչ,_բղավեց Վրեժը։
Քար լռություն տիրեց լսարանում։ Լիլիթը հուզված դարձավ խոսողի կողմ։ Չսափրված, նաև չսանրված, հանդուգն կրակ աչքերում մի երիտասարդ էր։ Նա հանդիմանական հայացքով նայեց դասախոսին։
_Կրկնե՞մ,_գրիչը խաղացնելով հարցրեց տղան,_ ի՞նչ եք մտածում, ինչու՞ սպանեց Մումուին, չէ որ սիրում էր… մեղք է, չէ՞… վերջապես կենդանի արարած է՝ շնիկ… գուցե եթե մարդ լիներ ուրիշ ձև կվերաբերվեր,_մի պահ լռեց ու ավելացրեց._ սակայն երբեմն սիրող մարդն էլ սպանում… ինչպես… ինչպես ինչ որ մե՛կը ներկա եղողներից։
_Չհասկացա… ի՞նչ ես խոսում… դու՛… աչքերդ բաց թե ո՛վ է առաջդ կանգնած…
_Իմը լավ էլ բաց են…
Լիլիթի շունչը կտրվեց։ Աչքերը խոշորացան ու լցվեցին արցունքներով։ Սարսափած նայեց Ազնավուրյանի մոլեգնած դեմքին, ապա Ֆելիքսին։ Վրեժը կատաղած նայեց ուսանողներին, ապա վազեց մոտեցավ խուժանին.
_Դուրս անցի… կորիր գնա այստեղից…
Ուսանողները քարացած դիտում էին։ Ֆելիքսը ոտքի ելավ՝ պարզվեց որ բավական բոյով է։ Դիտմամբ հնարավորինս կամաց ու ծուլորեն սկսեց հավաքել իրերը։
_Արագացրու՛… դուրս անցի՛… աներե՛ս…
Ֆելիքսը բացեց պայուսակը մեկ -մեկ գցեց մեջ գրքերը, տետրերը, գրիչը, ապա դարձավ ընկերոջը.
_Մատիտս չե՞ս տեսել…
Կռացավ նայեց սեղանի տակ, չգտավ։
_Քեզ ասու՛մ եմ դուր՛ս կորի՛…
Վրեժը բռնեց երիտասարդի ձեռքը ու քարշ տվեց դեպի դուռը։
_Ձե՛ռքդ,_հրեց նրան Ֆելիքսը հազիվ զսպելով իրեն, որ չհարվածի։ Վերցրեց պայուսակը ու վրդովված դուրս եկավ։
Դուռը փակելիս Լիլիթը հանդիպեց նրա հայացքը։ Գեղեցիկ աչքեր ուներ երիտասարդը։
Վրեժը դասը չշարունակեց։ Ուսանողները անախորժ դեպքից հետո սուսուփուս հետևում էին ինչպես նա հապշտապ հավաքում էր գրքերը։
Լիլիթը համարյա վազում էր տուն։ Երբեք իրեն այսպես նվաստացած չէր զգացել։ Տանը ազատություն տվեց արցունքներին։ Զգացմունքները խառն էին։ Բարկությունը ամոթի հետ խառնվել էին։Իրեն համեմատեցին շան հետ, խայտառակ արեցին համակուրսեցիների առաջ։ Բայց և միաժամանակ շնորհակալ էր այդ գժին, որ վերջապես պատժեց Ազնավուրյանին։ Սակայն ի՛նչ է վաղը լինելու։ Ի՞նչ երեսով պիտի գնա համալսարան։
Հաջորդ օրը դասախոսը կանչեց իրեն կաբինետ, հրավիրեց նստել։ Լարված էր, սակայն աշխատում էր ծածկել հոգու խռովությունը կեղծ ժպիտի տակ։
_Լիլիթ, ուզում եմ խոսենք երեկվա կատարվածի մասին։
Լիլիթը լուռ էր։ Ուստի Վրեժը ավելի վստահ շարունակեց։
_Հավատում եմ, ոչ հաստատ համոզված եմ, որ դու մեղավոր չես երեկվա կատարվածի մեջ… այդ հաստագլուխ ապուշը անհարմար դրության մեջ դրեց քեզ… տեսա քո վրդովմունքը… դա ինձ կատաղեցրեց… հունից ելա… կյանքում ես շատ հանգիստ բնավորություն ունեմ…
Լիլիթը ականջներին չէր հավատում։ Զարմանքից չկարողացավ նույնիսկ հակաճառել։ Վրեժը քանի գնում ավելի էր ոգևորում.
_Լիլի, սակայն ես շնորհակալ եմ այդ լակոտին… նա բացահայտեց այն որ իմ զգացմունքները ակնհայտ են նաև շրջապատողներին։ Դա թաքցնել անհնար է… սիրում եմ քեզ…
Մոտեցավ բռնեց Լիլիթի ձեռքը, ինչ երբեք չէր թույլ տվել իրեն։ Օրիորդը խլեց ափը։
_Ընկեր Ազնավուրյա՜ն… ի՞նչ եք թույլ տալիս ձեզ…
_Լիլի, մի մերժի… աղաչում եմ…
Օրիորդը անկախ իրենից ձեռքից գրքերը դրեց սեղանին ու բղավեց.
_Ընկեր Ազնավուրյան, բավական է, էլ չեմ դիմանում…
Ու արդեն կորցրած ինքն իրեն մի ամուր ապտակ հասցրեց դասախոսին։
Ազնավուրյանը շիկնեց։ Անսպասելի էր։ Ուղղեց ակնոցը, փողկապը, նյարդայնացած կտկտացրեց մատներով փայտե սեղանին։
_Կփոշմանես սրա համար…
_Փոշմանել եմ որ սկզբից չեմ արել…
_Լիլիթ ուշքի արի…
Դասախոսը մղվեց դեպի օրիորդը։ Բայց չհասցրեց մի բան ասել կամ անել ներս ընկավ Ֆելիքսը ու կանգնեց օրիորդի ու Վրեժի միջև։
_Ինքդ ուշքի արի,_սպառանգին ասաց նա։
Վրեժը սփրթնեց։ Այստեղ ոչ ոք չկար։ Ու Ֆելիքսը կարող էր իրեն հարվածել։
_Գնացինք,_Ֆելիքսը գլխով արեց օրիորդին։
Երկուսով դուրս եկան։
_Հետևու՞մ ես ինձ,_չհամբերեց Լիլիթը։
_Իհարկե… չեմ կարող գեղեցիկ աղջիկներին չհետևել…
Ժպտաց ու փոսիկներ հայտնվեցին այտերի վրա։
Այդ օրվանից նրանք մտերմացան։ Ազնավուրյանը մի քանի անգամ ևս փորձեց խոսել օրիորդի հետ իր զգացմունքների մասին, բայց ինչ որ միջադեպից հետո դադարեց։ Պարզվեց որ մի քանի հոգի բռնել ծեծել էին ու վախեցրել, թե հանկարծ մոտենա Լիլիթին շանսատակ կանեն իրեն։ Շուտով ի հայտ եկավ նաև այն որ նա կաշառակեր է, փող էր վերցնում գնահատականների համար ուսանողներից։ Այդպես էլ նրան հեռացրին աշխատանքից։
Լիլիթը ազատ շունչ քաշեց։ Ավելի մոտ ծանոթանալով Ֆելիքսի հետ ընդունեց նրան ինչպես ընկեր ու եղբայր, հարազատ մարդ ում հետ կիսում էր գանգատներն ու գաղտնիքները։ Բայց առաջին իսկ օրերից երիտասարդը բացահայտեց, որ անտարբեր չի իր նկատմամբ։ Ու աշխարհի բոլոր հնարավորությունները պիտի ձեռնարկի մինչև շահի օրիորդի սիրտը։ Լիլիթը ժպտում էր ու ծիծաղում։
_Երբեք նման բան չի լինի։ Ֆելո՛, դու փոքր ես ինձնից երկու տարով։ Ես քեզ նույնիսկ տղամարդու տեղ չեմ դնում։
Դա վիրավորում էր երիտասարդի ինքնասիրությունը, սակայն հույսը երբեք չէր կորցնում։ Նա համբերությամբ տանում էր Լիլիթի ծաղրն ու կատակները։ Անցավ երկար ժամանակ Ֆելոն կիսատ թողեց ուսումը գնաց բանակ։ Հաճախ զանգում էր Լիլիթին,պատմում բանակի կյանքից։ Երբ վերադարձավ՝ Լիլիթը տեսավ դիմացը ոչ թե տղա այլ տղամարդ։ Բայց իր համար մնացել էր նույն Ֆելոն։ Նկատում էր մյուս աղջիկների պահվածքը երիտասարդի ներկայությամբ։ Նրանց համար նա արդեն Ֆելիքս էր։ Զարմանում էր, ուշադիր նայում ընկերոջը։ Նույն բոյովն էր, ուղղակի մոդայիկ սափրածքով, բայց նույն անհնազանդ ու չսանրված մազերով։ Սակայն ավելացել էր մի լրջություն նրա աչքերի մեջ։ Ու քանի գնում այն ավելանում էր։ Մի օր ասաց.
_Լիլիթ, դու չես ամուսնանա իմ հետ չէ՞… այնպես էլ չսիրեցիր ինձ….
Օրիորդը ծիծաղեց.
_Ֆելո՛, քեզ հենց սկզբից ասացի որ չեմ ամուսնանա քո հետ… դու իմ համար շատ թանկ մարդ ես… սակայն ո՛չ ապագա ամուսին…
_Լիլի՛թ, սիրտս ջարդուփշուր ես անում։
_Դու սիրտ չունե՜ս, Ֆելի՛քս։ Թե սիրտ ունենայիր կտեսնեիր, հետևիցդ նայող աղջիկների կարոտած աչքերը։
_Ես քո աչքերն եմ ուզում…
_Հանե՞լ,_ ճանկ ցույց տվեց Լիլիթը ու ծիծաղեց։
_Լիլո՜…..
Սիրում էր, ու երևի միլիոն անգամ կրկնել էլ, սակայն արձագանք չկար Լիլիի սրտում։ Այո առաջին օրվանից ինչ տեսել էր նրան, գրավվել էր նրա արտաքինով, սակայն շփվելով հետը գերեց նաև նրա ներքին աշխարհը։ Մի անգամ քննություններից առաջ օրիորդը առաջարկեց գնալ եկեղեցի մոմ վառել որ հաջող հանձնեն։ Ինքը ծիծաղեց.
_Լիլո, մոմը քեզ ինչպես է օգնելու…
_Ոչ թե մոմը, այլ աստված։
Գնացին մոմերը վառեցին։ Ֆելոն իհարկե քիչ էր հավատում մոմի ուժին, սակայն Լիլիթի հետևից դառնում էր ու համբերությամբ վառում մոմերը, միաժամանակ հետաքրքրությամբ զննելով ամեն իր որ կար շրջապատում։
Վերջին մոմը Լիլիթը վառեց մայր աստվածածնի առաջ։ Փակեց աչքերը մրմնջաց.
_Դու մայր ես բոլորիս համար ու խնդրում եմ ձեռքդ միշտ մեր վրա լինի,_մի պահ լռեց ապա շարունակեց._մի քիչ խելք լցրու Ֆելոյի գլուխը։ Նա ունի մաքուր սիրտ, բայց քամիներով լի գլուխ։ Մի նեղանա նրանից…
_Իսկ սա ու՞մ համար,_մեջքին բուսավ երիտասարդը։
_Որտեղի՞ց իմացար որ մեկի համար է։
_Զգացի… Այնպես էիր աղոթում որ սիրտս մրմռաց։ Եթե ես աստված լինեի անպայման քո ցանկությունը կկատարեի։
Օրիորդը ժպտաց ու ոչինչ չասաց։
Այսպես անցնում էր ժամանակ ու Լիլիթը հասավ ավարտական կուրսին։ Քանի որ Ֆելոն գնացել էր բանակ ու ետ եկել, ապա մնացել էր երկու տարով ցածր կուրսում։ Սակայն համալսարանում ամբողջ ժամանակ համարյա միասին էին։ Ֆելոն երկու տարով փոքր էր, Լիլիթը նրա մոտ ազատ էր զգում իրեն ու միշտ էլ կրկնում որ երիտասարդը իր եղբորը հավասար սիրված է իր կողմից։ Բայց Ֆելոյի զգացմունքները հակառակ օրիորդի սպասումներին բոցավառվում էին վայրկյան առ վայրկյան։ Նրա համար կար մի աշխարհ ու այնտեղ կար միայն Լիլոն։
