Kitabı oku: «Horyzont wschodni – perspektywa regionalna», sayfa 5

• wprowadzenie praktyki ewaluacji jako rutynowego działania w programowaniu, wdrażaniu i dokonywaniu oceny efektów projektów współfinansowanych przez UE oraz stały postęp w budowaniu „kultury ewaluacji”, która przenosi się także na inne polityki publiczne, niekoniecznie związane z programami UE;

• powszechne wprowadzenie przejrzystych reguł przetargowych i zgodności z regułami konkurencji, które zmniejszyło rozmiary korupcji w sektorze publicznym (ale jej nie wyeliminowało);

• wzmocnienie kompetencji administracji terytorialnej, które wzmocniło procesy decentralizacyjne w nowych państwach członkowskich;

• upowszechnienie znajomości zasad, przepisów i wymogów Polityki Spójności, nie tylko w odniesieniu do procedur, ale także celów i ograniczeń polityk regionalnych.

„POMNIK WOLNOŚCI” PRZED BUDYNKIEM PARLAMENTU W BRATYSŁAWIE

Jednak wystąpiły również pewne efekty negatywne:

• podporządkowanie preferencji krajowych wymogom instytucji europejskich, zarówno w zakresie wybranych priorytetów interwencji, jak i rozdysponowania środków w formie uzupełnienia środków krajowych środkami unijnymi zgodnie z wymogami zasady dodatkowości, wg której finansowanie (publiczne i prywatne) ma dokładać się do środków przyznawanych przez UE;

• koncentracja na „absorpcji” i „prawidłowości” jako głównych kryteriach oceny jakości realizacji projektów współfinansowanych przez UE: największy postęp w budowaniu potencjału osiągnięto w zakresie wzmocnienia zdolności do ścisłego przestrzegania formalnych procedur lub operacyjnej zgodności z przepisami i wymogami UE, zwłaszcza w odniesieniu do zarządzania finansowego i kontroli finansowej – niekiedy kosztem braku zasadności i zgodności z celem wydatkowania środków UE[24].

Badania wykazały[25], że reformy instytucjonalne nie zostały jeszcze w pełni ukończone, a kraje EŚW nadal pozostają w tyle za Europą Zachodnią pod względem jakości zarządzania (governance). Niedawne procesy recentralizacji – obserwowane głównie na Węgrzech i w Polsce, ale widoczne także w Czechach i na Słowacji – mogą utrudniać skuteczne przygotowywanie i wdrażanie innowacyjnych strategii rozwoju regionalnego. W scentralizowanym otoczeniu instytucjonalnym (ponowne) zbudowanie struktur samorządu terytorialnego złożonych z wiarygodnych, kompetentnych podmiotów zdolnych do opracowywania i wdrażania strategii dostosowanych do potrzeb i potencjałów poszczególnych regionów byłoby trudne, o ile w ogóle możliwe.

MOST WANTOWY, RYGA. STOLICA ŁOTWY MOŻE POLEGAĆ NA NOWOCZESNEJ INFRASTRUKTURZE TRANSPORTOWEJ I WYTWARZA PONAD 50% PKB KRAJU.

ROZWÓJ REGIONALNY: CO DALEJ?

Przyszłość rozwoju regionalnego i polityki regionalnej w krajach EŚW jest nadal niepewna. Szczyt finansowania w ramach Polityki Spójności UE dobiegł końca w większości państw członkowskich Europy Środkowo-Wschodniej i wygląda na to, że Unia Europejska jest zdecydowana, aby traktować priorytetowo inne cele wydatkowania z budżetu UE (takie jak rozwój innowacji, przeciwdziałanie zmianie klimatu, radzenie sobie z presją migracyjną, wzmacnianie integracji w strefie euro), a nie te, które dotychczas były najważniejsze dla nowych państw członkowskich (wsparcie dla słabiej rozwiniętych regionów, budowa podstawowej infrastruktury, poprawa stanu środowiska). Jest to związane z reformami Polityki Spójności, które zdominowały krajowe polityki regionalne nowych państw członkowskich oraz w dużej mierze ukształtowały ich procesy rozwoju regionalnego i lokalnego.

W świetle ostatnich decyzji wydaje się, że tradycyjne wsparcie dla regionów słabiej rozwiniętych zostanie ograniczone, a udział innowacji, badań i rozwoju, małych i średnich przedsiębiorstw, konkurencyjności, działań w dziedzinie klimatu, rozwoju zrównoważonych źródeł energii oraz działań na rzecz włączenia społecznego i walki z ubóstwem w całkowitym budżecie polityki spójności znacząco wzrośnie. Ponadto cięcia w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) mogą być dotkliwe dla regionów słabiej rozwiniętych, w których rolnictwo odgrywa stosunkowo ważną rolę. W wyniku tego najsilniejsze ośrodki miejskie krajów EŚW, najlepiej przygotowane do rozwoju usług opartych na wiedzy, mogą się znaleźć w jeszcze korzystniejszej sytuacji, co może przyczynić się do odwrócenia panującej od niedawna tendencji do wyrównywania poziomu rozwoju regionów. Ewolucja priorytetów UE może również utrudniać zadanie niektórym krajom EŚW, które nie były jeszcze w stanie stworzyć trwałej i solidnej bazy badawczo-rozwojowej ani rozwinąć znacznych zdolności do tworzenia własnych innowacji, przez co nie mogłyby uzyskać dostępnych środków przeznaczonych na te cele w pełnej wysokości.

LIPIEC 2020, WILEŃSKIE CENTRUM BIZNESOWE W CZASIE PANDEMII COVID-19. STOLICA LITWY JEST GŁÓWNYM OŚRODKIEM TECHNOLOGII FINANSOWYCH.

Uzależnienie najsłabiej rozwiniętych regionów EŚW od transferów z Unii Europejskiej (w niektórych słabiej rozwiniętych regionach wynoszą one nawet ponad 10% ich rocznego PKB) przeznaczonych na finansowanie większości ich infrastruktury może zagrozić odporności tych regionów na zbliżające się zmniejszenie tych transferów oraz na kryzys demograficzny, z którym musi zmierzyć się wiele z nich. Jeśli regiony te mają kontynuować swój wzrost gospodarczy, rządy krajowe będą musiały przemyśleć kwestię regionalnych alokacji środków pochodzących z UE.

Wybuch pandemii COVID-19 i rozstrzygnięcia, na mocy których ma zostać uruchomiony Fundusz Odbudowy, nie zmieniają zasadniczych ram wspierania rozwoju regionalnego. Nie sposób jeszcze jednak przewidzieć, jaka będzie kondycja światowej gospodarki i sytuacja całej UE, a także jej państw członkowskich: nadal możliwe są wszystkie scenariusze. Bez względu na to, co się wydarzy, strategie polityczne UE wymagają gruntownego przekształcenia i dostosowania do nowych – być może nawet dramatycznych – wyzwań oraz naglących potrzeb społeczeństw i gospodarek UE. Tak czy inaczej, nie można oczekiwać, że potrzeby i interesy krajów EŚW będą traktowane priorytetowo w taki sam sposób jak w pierwszym okresie ich członkostwa. Tak więc sformułowane zastrzeżenia co do przyszłej sytuacji krajów UE powinny mieć może nawet silniejszą wymowę.