Kitabı oku: «Ազգային ջոջեր», sayfa 2

Խորեն եպիսկոպոս միջին հասակով, բարեձև կազմով գեղեցիկ մարդ մ’է: Երբ փողոցն ելնե` ընդհանրապես այն դեմքը կունենա, երբ բազմության մեջ մեկն յուր սիրուհիին գաղտնի նշան ընելեն ետքը ուրիշ մը զայն տեսնե և իրեն ըսե. “Ըսածիդ հավնեցա՞ր”:

ՏԻԳՐԱՆ ՅՈՒՍՈՒՖՅԱՆ

Պատմագիրները համաձայն չեն Տիգրան Յուսուֆյանի ծննդյան թվականին վրա:

1850 թվականին ծնունդ կուտան անոր այն պայմանագիրներն, որ ամուսնացնելու աղջիկ ունին. ուրիշներն, որ անոր նախագահությանը տակ կորուսեր են իրենց դատը, 1820-ին կստեղծեն զայն:

Իսկ մենք, որ հաճույք մը չենք զգար կիներու մեջ տարիքի խնդիր հուզելով, կըսենք թե այս երեսփոխանը Միջագյուղ ծնած է 1835-ին, 1854-ին և 1875-ին: 1835-ին` եթե դեմքին նայիս, 1854-ին` եթե պարահանդեսի մը մեջ գտնվի, իսկ 1875-ին` եթե հասակին նայիս:

Ծնած ժամանակն այնքան նիհար էր, որ եթե Լիկուրգոսի օրով ծնած ըլլար` անպատճառ ջուրը ձգված պիտի ըլլար:

Մանկության օրերուն մեջ հանդարտ ու հեզաբարո ըլլալով` բնավ պատճառ չէր տար ստնտուին, որ զինքը կսմթե: Գիշերներն այնպես խոր քուն կը քաշեր, ինչպես որ կը քաշե, երբ իրեն երթաս և բանաս իրեն այնպիսի խոսակցություն մը, որ բնավ վերաբերություն չունի դատի հետ:

Ձմեռվան այն երկար գիշերներուն մեջ անգամ մը միայն կարթննար և այն ալ ոչ թե լալու կամ կաթ ուտելու համար, այլ յուր թաթիկներովն ստնտուին ծիծերը բռնելով քնանալու համար: Ամեն երախա, ինչպես հայտնի է, ունի այս սովորությունը, սակայն կերևի թե այս երախան բավական ատեն հետևած է այս սովորության, վասն զի, կըսեն ոմանք, չորս տարեկան եղած ատեն, տան սպասուհիները Տիգրանիկեն կը գանգատին եղեր:

Տղայական խաղերու բնավ չէր մասնակցեր. խելքն ու միտքը պարգևաբաշխության հանդեսին վրա էր:

Ամեն կիրակի իրեն հասակակից աղջիկներ ու մանչեր տուն հրավիրելով` աթոռներու վրա կը բազմեցուներ, ինքն ալ սեղանի մը վրա կելներ… ճերմակ ձեռնոցներով և կարճ, բայց ազդու ատենաբանությամբ աղջիկներուն երեսը կը նայեր… դաստիարակության օգուտներն անոնց զգալ տալու համար:

Ամիրայության մեծ փափագ ուներ. յուր կարճ բայց ազդու հասակովն ամիրության բարձրանալ կուզեր, վասն զի ամեն բարօրության հոն կը փնտռեր. ուստի նախատինք կը համարեր տեսություն ընել այն ամեն մարդու հետ, որ ամիրայական արգանդե մը ծնած չէին:

Օր մը նպարավաճառի մը ղրկվեցավ, որ քիչ մը պանիր առնե, բայց ինքն երբ տեսավ, որ նպարավաճառն ամիրա չէր, առանց պանիր առնելու ետ դարձավ:

Երբ յոթը տարեկան եղավ, թաղին վարժարանը դրվեցավ, որ ուսում առնե:

Այն ատենները վարժարաններու մեջ ամեն բան կը գտնվեր բացի ուսումե, որով Տիգրանիկն ալ ուսումեն զատ ուրիշ ինչ որ գտավ առավ թաղային վարժարանեն:

1850-ին Բարիզ գնաց և վաճառականության դպրոցը մտավ հոն:

Մեծ հաջողություն ցույց տվավ այն ուսման` զոր մենք վաճառականություն կանվանենք և որուն Խաբեություն անունը կը կարդա Վովընարկ: Քիչ ատենի մեջ կատարյալ սորվեցավ մարդ խաբելու սկզբունքներն, զորք պիտի գործադրեր վաճառականության մեջ: Սակայն բախտը, որ եթե չժպտիր ապուշներու, երբեմն անոնց պաշտպան կը հանդիսանա, ըսավ Տիգրանին.

Արդեն վաճառականները պատժել կուզեի, բայց անանկ պատիժ մը կուզեի, որ խիստ ըլլար: Ուրախ եմ այսօր զքեզ գտնելուս վրա, գնա ուրեմն դատավոր անունով պատիժ եղիր այդ վաճառականներուն վրա”:

Բախտին պատգամը կատարվեցավ, Յուսուֆյան առևտրական ժողովներեն մեկուն նախ անդամ և հետո ամբողջությունն (նախագահ) եղավ:

Նախնիք Արդարությունը տեսած պիտի ըլլան, որ զայն կշիռ ի ձեռին կը ներկայացնեն. անոր բարի ըլլալն ալ ճանչցած են անշուշտ, որ այնչափ հարգ ու պատիվ կընծայեն անոր. մենք դժբախտաբար ժողովներու մեջ ալ իրեն հանդիպած չունինք, որ տեսնեիք, ճանչնայինք և կարենայինք այսօր ըսել, թե Յուսուֆյան շատ լավ կամ գեշ կը վարվի Արդարության հետ:

Շատերը, որ մոտեն կը ճանաչեն Յուսուֆյան էֆենտին, կըսեն թե Արդարության ներկայացուցիչն է ան և թե Արդարության պես կշիռ մը ունի ձեռքը, սակայն պնդողներ ալ կը գտնվին թե` այդ կշիռը ծախու առնված է նպարավաճառե մը, որ պակաս կշռելուն համար ամեն օր տուգանք կը վճարեր:

Աս անհավատալի է:

– Կը տեսնե՞ք փաստաբանները ինչպես ուշի ուշով մտիկ կընեն, որպեսզի կետ մը բռնեն և ինձի դեմ դատ բանալ տալով քառասուն-հիսուն ոսկի վաստկին… Պարոն փաստաբաններ, մի պարծենաք կենսագրություններուս մեջ զիս դատի հրավիրելու բնություն ունեցող կետեր գտնելուդ վրա, որովհետև կենսագրություններս կազմող բոլոր կետերն նույն բնությունն ունին:

Այս պարագայիս մեջ կը նմանցնեմ զձեզ այն ձկնորսին, որ այս օրերս տասը բալամուտ որսալուն վրա կը պարծենա, քանի որ շաբաթե մը ի վեր ծովը բալամուտով լեցված է: Բայց քանի որ ձեզմե շատերը հոդվածի մը մեջ ավելի իրենց գործը կը փնտռեն քան թե արդարություն, ես ալ խոհեմություն կը բանեցնեմ և խոսքս կը փոխեմ: -

Առանց ասոնց կամ անոնց ըսածներուն ականջ կախելու` ես կըսեմ թե Տիգրան էֆենտի Յուսուֆյան միշտ արդարությամբ վարված է, որովհետև ուրիշ կերպով վարվիլը անկարելի է: Մեր բոլոր ժողովներուն մեջ արդարությունը միշտ կը փայլի յուր բացակայությամբը: Տիգրան էֆենտի շատ ճշտություն կը պահե յուր պաշտոնին մեջ. օրինակի համար, եթե պատիվ ունենաս օր մը իրեն ներկայանալու… դատով, նախ և առաջ քեզի պիտի ըսե.

Նախ`աս կողմը անցիր:

Երկրորդ` շիտակ կայնե:

Երրորդ` գլուխդ վեր բռնե:

Չորրորդ` ձեռքդ վար առ:

Եվ դուն այս հրամանները լսելով, անշուշտ պիտի կարծես թե, դերձակի մը առջև կը գտնվիս, որ չափդ պիտի առնե, բայց կը սխալիս, դատավորի մը առջևն ես, և որ ժողովին մեջ որ մտնես, այդ հրամանները պիտի կատարես:

Տիգրան էֆենտին այնչափ կը փափաքի ազգին ծառայություն ընել, որ հարյուր հոգվո գլուխ հանելիք գործը միայն կուզե կատարել: Սուտ չեմ խոսիր: Գնա օր մը իրեն ըսե.

– Էֆենտի, թաղիս մեջ կուզենք բարեգործական ընկերություն մը կազմել:

–Վսեմ գաղափար:

–Կը փափաքիք, որ հրամանքնիդ ալ ատենապետ ըլլաք:

–Սիրով կընդունիմ:

Այս պատասխանը առնելեդ ետքը դուրս ելիր սենյակեն և դռան քովը կեցիր:

Ահա ուրիշ մը կը մտնե.

– Էֆենտի, որոշեցինք վարժարաններու նպաստելու համար ընկերություն մը հաստատել:

– Շատ ազգօգուտ ձեռնարկություն:

–Արդյոք կընդունեի՞ք…

–Ատենապետությո՞ւնը… սիրով կընդունիմ:

–Կընդունեի՞ք տասը բաժին …

–Ընկալագիրն ամսե մը ղրկե:

Սենյակեն դուրս եկած ատենը ասոր ձեռքեն քաշե և քովդ կայնեցուր:

Երրորդ մը կը մտնե.

–Բարև, Էֆենտի:

–Աստուծու բարին:

–Մսավաճառի խանութ մը բանալ կուզենք ընկերությամբ:

– Ազգային դաստիարակությունը զարգացնելու ամենեն կարճ ճամփան…

– Ի՞նչ կըսեք:

– Շատ աղեկ խորհեր եք. առողջ մարմին, առողջ միտք, կըսե առածը. հետևապես մարդս որչափ միս ուտե, այնչափ առողջ միտք կունենա, ուստի որչափ շատնա մսավաճառությունն` այնչափ կը շատնա բանաստեղծությունը, գրականությունը և այլն:

– Շնորհակալ ենք, ի՞նչ պետք է այս գործը գլուխ հանելու համար:

– Ատենապետ մը, և այն ատենապետն ալ ես կըլլամ:

– Դռան քովն ես կարծեմ, ասոր ալ օձիքեն քաշե և չորրորդին սպասե, որ ահա կուգա.

–Բարև, Էֆենտի:

–Աստուծու բարին:

– Քանի մը երիտասարդներ մեկտեղ եկած ընկերություն մը հաստատած են. ասոնք ոչ իրենց ըրածը գիտեն և ոչ ալ ընելիքը. այսպիսի ընկերություններն ազգին չարիք հասցնելեն ուրիշ բանի մը չեն ծառայեր, ուստի մենք որոշեցինք ընկերություն մը կազմել… այդ ընկերությունը կործանելու համար:

– Բուն հայությունն ալ աս է:

– Մեզի կօգնե՞ք այս պարագային մեջ:

– Ինչո՞ւ չէ, քանի որ կըսեք թե ազգին վնասակար է, պետք է որ կործանվի:

Ես անոր ատենապետը կանչել կուտամ և կը խոսիմ:

–Ատենապետը կանչել կուտաք …

–Այո, պիտի վախնա՞մ իրմե:

–Բայց այս ընկերության ատենապետը … դուք եք:

– Ե՞ս եմ… Տեր ողորմյա … ի՞նչ փույթ թե ես եմ. քանի որ նպատակին չի ծառայեր կըսեք, պետք է կործանել:

– Շնորհակալ եմ:

– Մեր պարտքն է կործանել այն բոլոր վնասակար ընկերությունները, ով որ ալ ըլլա անոնց ատենապետը:

Կը կարծիք թե կը կործանե՞. քավ լիցի. – կը կարծեք թե կը շինե՞, երիցս քավ լիցի. այնչափ ընկերություններու անդամ է, որ ժամանակ չունի ոչ կործանելու, ոչ ալ շինելու: Ստույգը խոսելու համար Տիգրան էֆենտի Յուսուֆյան ազգին հառաջադիմությանը մեր ամենեն ավելի փափաքողներեն է, և այս չափազանց փափաքով է անշուշտ, որ ամենուն մեկեն հասնիլ կուզե և ոչ մեկուն կրնա հասնիլ:

Ոչ անցյալ և ոչ աս դարուս մեջ չկա ընկերություն մը, որուն կամ ատենապետն` կամ անդամ չըլլա, և ինչպես որ վարդն առանց փուշի չըլար, ընկերությունն ալ առանց Յուսուֆյանի չկրնար ըլլալ – առակաբանությունը միմիայն վարդին փուշեն անբաժանելի ըլլալուն վրա է, երեսս ինչ կը նայիք, ով չարամիտներ:

1868 –ին անդամ եղավ այն խնամակալության, որ հառաջ պիտի տաներ Շահ-Նազար և Նուպարյան վարժարանը, որ վերջեն աշխարհածանոթ եղավ յուր… կործանմամբը: Արդարությունը խոսելու համար յուր աշխատությունը չզլացավ հոն Յուսուֆյան էֆենտին, և ջանաց, որչափ որ կրնար, կանգուն պահել այդ շենքը, բայց որովհետև անհատի մը կամքն ու ջանքն միայն բավական չեն պայծառ պահել այնպիսի շենք մը, որ ժողովրդյան քաջալերությամբը միայն կրնար հարատևություն գտնել, ուստի և գոցվեցավ:

Հոն կը գտնվեին աշակերտներ, որ կես թոշակով ընդունված էին և քառորդն վճարել կը դժկամակեին, կային աշակերտներ, որ թոշակն բնավ չէին վճարեր և միայն կուտեին կը խմեին, կային որ դրամ մը չվճարելեն զատ կը փափաքեին, որ իրենց հագուստն ալ դպրոցեն շինվի: Այսպես կը վարվին ահավասիկ մեր ազգայիններն, երբ իրենց զավակներն ազգային մասնավոր վարժարանի մը մեջ դնեն, իսկ ընդհակառակն` պահանջվածեն ավելի կուտան, երբ օտարի մը հանձնեն իրենց զավակները:

1870-ին երեսփոխան ընտրվելով` հրավիրվեցավ երեսփոխանական ժողովո մեջ աթոռի վրա բազմելու: Այս ժողովո մեջ բավականեն ավելի գործեց, որովհետև հոն գործելը լեզվով էր ոչ թե ձեռքով: Յուր ատենաբանություններն երբեմն տարապայման կերկննային` և ունկնդիր ժողովրդյան գլխուն ցավ կը պատճառեին, թեպետև շատերը կը հարգեն Յուսուֆյան էֆենտիին ատենախոսություններն իբրև… քրտնեցուցիչ դեղ. և այս է պատճառը, որ հարբուխ եղողները փոխանակ թեյ խմելով կամ ոտքերը տաք ջուրի մեջ դնելով քրտնել աշխատելու` Յուսուֆյան էֆենտիի երկարաձիգ ատենախոսությունները մտիկ կընեին և քրտնելով բժշկություն կը գտնեին: Եթե սովորություն ըլլար, որ թույլ տրվեր կիներու մտնել երեսփոխանական ժողովին մեջ, շատ մը կիներ ուխտի կերթային անոր երկարապոչ ատենախոսություններուն: Երբ կարճ կը խոսեր` լավ կը բացատրեր յուր միտքն և զորավոր փաստերով կըմբերաներ յուր հակառակորդները: Ճշմարտությունը կը հարկադրե զմեզ խոստովանիլ, որ լակոնական ոճին մեջ շատ հառաջ գացած է յուր… հասակը, և երբ զինքը տեսնեմ` մտքես կըսեմ

– Ով մարդ լակոնական, այդ հասակիդ ոճը ինչո՞ւ չես գործածեր ատենախոսություններուդ մեջ:

Ոչ միայն երեսփոխանական ժողովո մեջ, այլ վարժարաններու և թատրոններու մեջ ալ ըրած է ատենաբանություններ, որոնց թիվն այսօր վեց հազար ութը հարյուր իննսունը վեցի կը հասնի: Յուր ատենաբանություննե- րուն մեկ մասը կսկսի “Խնամակալուհի տիկնայք”-ով, մեկ մասը “Տյարք և տիկնայք”-ով, մեկ մասն ալ “Տյարք”-ով:

Ամեն պարգևաբաշխության հանդեսներն ինք կը բանա. եթե երկու կամ երեք ալ կը հասնի, և դաստիարակությունը բնաբան դնելով կը համոզե հանդիսականներն, որ ստակ տան: Յուր համոզողական խոսքերուն շնորհիվն է, որ այսօր Միջագյուղի Ս. Թարգմանչաց վարժարանը գոցվելու վիճակի մեջ ինկած է:

1872-ին անդամ ընտրվեցավ քաղաքական ժողովին, որուն ատենապետն էր Ապրո էֆենտի, որուն հասակը լակոնական ոճի բնավ չէր համապատասխաներ: Յուսուֆյան էֆենտին ատենադպիր էր և երբ ատենապետին քովն նստեր` մարդս ինքնիրեն կըսեր.

“Եթե այս երկու մարդերու կարծիքներն այնպես են, ինչպես իրենց հասակները, ժողովը շատ դժվարություն պիտի քաշե որոշում մը տալու համար”:

Որոշ չգիտցվիր թե այն ատեն ինչ գործ տեսավ Քաղաքական ժողովն: Միայն սա հայտնի է, որ Պրուսիայի առաջնորդ գեր. Բարթուղիմեոս եպիսկոպոս հոս կանչվեցավ. վերջը նորեն տեղը ղրկվեցավ, դարձյալ հոս բերվեցավ, վերստին տեղը ղրկվեցավ, նորեն ետ պիտի կանչվեր, եթե Քաղաքական ժողովին պայմանաժամը լրացած ըլլալով` չհրաժարեր պաշտոնեն: Եվ որովհետև օրենք չէ Քաղաքական ժողովո ատենագրություններն ի լույս ընծայել – անշուշտ աջ ձեռքին գործած բարիքները ձախին ցույց չտալու համար – բնական է, որ անոր մեզի ըրած աղեկությունները չկարենանք հիշել: Եթե պաշտոնյաներուն վկայությանը դիմենք, մինչև այսօր ասոնցմե և ոչ մին քաջություն ունեցած է խոստովանելու թե ձեռքես եկածին չափ աշխատեցա ազգիս չարիք հասցնելու և խիղճս հանգիստ է: Քաղաքական ժողովո անդամ մը երբ յուր պաշտոնեն հրաժարի, կըսե.

“Աշխատեցա որչափ որ կարողությունս կը ներեր մեր ժողովին գործերուն մեջ կանոնավորություն մուծանել. շատ բարիք ըրինք ազգին, բայց նա չճանչցավ, եթե մեր տեղը ուրիշ Քաղաքական ժողովո մը ըլլար` ազգին վիճակը գեշ էր”:

Հիմա շատ աղեկ է… խոստովանիմ և հավատամ:

Տնտեսական խորհրդո անդամ մը կըսե.

“Մեր պաշտոնի գլուխ անցած ժամանակ սնտուկը շատ պարտք ուներ, իսկ հիմա քիչ պարտք ունի, զոր վճարելու անկարող է”:

Ալ այնչափ մեր հույսը կտրած ենք ազգային սնտուկն պարտքե խալսելե, որ անոր քիչ պարտք ունենալն մեզի երջանկություն կը համարինք:

Վերջապես ամեն պաշտոնյա յուր անձնանվիրությունը կը համարե և շատ զարմանալի է, որ ազգն այսչափ բարերարներ ունենալով չկարենա լավագույն վիճակի մը մեջ գտնվիլ: Մենք առանց գիտնալու թե Յուսուֆյան էֆենտին ինչ ընթացք բռնած է յուր այս պաշտոնին մեջ, կրնանք վկայել, որ վարված չէ ոմանց պես, որոնք ազգային պաշտոնատեղին այնպես կերթան, ինչպես կերթաս դուն վաճառատունդ, մյուսն յուր խանութը և ես իմ գրասենյակս: Շատ մը պաշտոնյաներ կան, որոնք ազգային պաշտոններու շնորհիվ իրենց Հնդկաստանի ճամփան ապահոված են:

Յուսուֆյան էֆենտին պատիվ ունեցած է քանի մը անգամներ Միջագյուղի թաղական խորհրդո մեջ գտնվելու, բայց երբեք թաղական խորհրդարանի մեջ: Այսօր հաստատված ճշմարտություն մ’է, որ եթե զինվորական ասպարեզին մեջ գտնվելով` զորաբանակի մը հրամանատար անվանվեր պատերազմի ժամանակ, և եթե այդ զորաբանակն ալ Պաղտատ գտնվեր` ինքն յուր թիկնոցին մեջ փաթթված` յուր Միջագյուղի տունեն դուրս չպիտի ելներ և Պոլսո մեջ հրամանատարություն պիտի ըներ Պաղտատի մեջ գտնված զորքերուն: Եթե իրեն դիտողություն ընեին` այն ատեն իրեն խոհարարը պիտի ղրկեր պատերազմի դաշտին վրա յուր հրահանգները զորանց հաղորդելու համար: Բնավ կարևորություն չտար այն վնասներուն, որ հառաջ կուգան որևէ պաշտոն մը ստանձնելով զայն չկատարելե: Եվ ահա այս սկզբունքով է, որ թաղական խորհրդարան երթալով` յուր պաշտոնին գլուխը անցած չէ: Բայց յուր ընկերներեն մին սնտուկը պարպած է, քահանաներուն իրավունքն յուր կոկորդն անցուցած է, աղքատին դրամը կլլեր է, ի՞նչ փույթ, բավական է, որ ինքն ատանկ բան մը ըրած չէ և հետևապաես պատասխանատվությունը երբեք յուր վրան չառներ: Անհոգութենե ծագած վնասներն իրեն համար առաքինություն կը համարվին: Ծով ինկած մարդ մը եթե ըսե իրեն.

– Կաղաչեմ էֆենտի:

– Ատենապետությո՞ւն ընեմ:

– Կը խեղդվիմ, ձեռքս բռնե որ ելնեմ…

– Կը խոստանամ զքեզ խալսելու, – կը պատասխանե, և գրպանեն Մասիս լրագիրը հանելով կարդալու կզբաղի:

Իրեն սկզբունքով` այդ մարդը ծովեն հանած եղավ, որովհետև խոստացավ: Բայց մարդը խեղդվեր է, հոգ չէ: Յուսուֆյանի համար խալսած է:

Իբրև մատենագիր շատ ծառայած է ազգին, չհրատարակելով յուր երկասիրություններն… եթե Բերայի հրդեհին մեջ հրո ճարակ եղած չեն: Եթե յուր բոլոր ատենախոսություններն լույս տեսած ըլլային` անպատճառ հազար հատոր պիտի կազմեին, և հետևապաես, մեր կյանքն կարճ ըլլալով զանոնք ամբողջ կարդալու համար մեր թոռներուն պիտի պատվիրեինք շարունակել անոնց ընթերցումը, և եթե անոնք ալ չկարողանային լմնցնել` տարակույս չկա, որ անդիի աշխարհին մեջ ալ Յուսուֆյանի երկարաբանությունները կարդալով` պիտի պատժվեինք… Ճշմարտությունը չվիրավորելու համար կը հարկադրվինք խոստովանիլ թե` որքան ալ հրատարակված չըլլան յուր ատենախոսություններն, անոնցմե մեծ մասը շատ ընդունելություն գտած է ժողովրդեն, որ փութացեր է անոնց յուրաքանչյուրին մեյ մեկ արձան կանգնելու:

Ողիմպիական խաղերու մեջ շատ հառաջ գացած է, կըսեն. մանավանդ ուիսթի մեջ: Բոլոր մեծ մարդերու ողիմպիական խաղերեն մեկն է աս, որուն մեջ ամենեն հաջողակը մրցանակ կառնե: Այդ խաղերուն մեջ տրված մրցանակները հայտնի են: Այս ասպարեզին մեջ բավական հրատարակություններ ունեցած է… սեղանի վրա, որոնք, չեն կարծեր, որ անմեղ զբոսանքի սահմանեն անցած ըլլան:

Յուսուֆյան` եթե մաս մաս քննվի` Քյոսե քեհյանին պես ձանձրացուցիչ կողմեր ունի. իսկ երբ ամբողջությունը քննադատենք` ամենքս կը միաբանինք ըսելու, թե չար սիրտ չունի. ազգին շահն յուր շահուն չզոհեր, և երեսփոխանական ժողովին մեջ ճնշման ներքև չիյնար… ուրիշ բան է, եթե վսեմափայլ Տատյան Հարություն պեյին մեկ կարծիքը հերքելու վրա է խնդիրը:

Յուր սկզբունքներն են.

Շատ խոսե, քիչ մտիկ ըրե.

Եթե քու չուզած մեկուն հետ տեսնվիլ չես ուզեր, բացե ի բաց մի մերժեր զինք, այլ այնպիսի ժամադրության տեղ մը ընտրե, ուր չկարենա գալ:

Երջանկությունը շատ անգամ պարգևաբաշխության հանդեսներուն մեջ կը գտնվի:

Խոստանալը կատարել է:

Յուսուֆյան էֆենտին կարճ հասակով, բարձր գաղափարով, վայելուչ երիտասարդ մ’է:

Ձմեռը այնչափ մեծ թիկնոց մը կը հագնի, որ մեջը կը կորսվի, այնպես որ զինքը տեսնողը չըսեր թէ` “որքան մեծ թիկնոց հագեր է”, այլ կըսե. “Եղբայր, կարծես թե սա թիկնոցին մեջ բան մը կա”: Յուր սովորական դեմքը կը հիշեցնե մեզ այն մարդուն դեմքը, որ երեսուն քայլ հեռավորությամբ թռչունի մը ուշադրությամբ նշան կառնե և երբ հրացանը կը պարպե` կը տեսնե, որ թռչունը տեղեն անգամ երերած չէ: