Kitabı oku: «Bajki i przypowieści», sayfa 2

Dewotka

Dewotce służebnica w czymsiś przewiniła

Właśnie natenczas, kiedy pacierze kończyła.

Obróciwszy się przeto z gniewem do dziewczyny,

Mówiąc właśnie te słowa: «...i odpuść nam winy,

Jako my odpuszczamy», biła bez litości.

Uchowaj, Panie Boże, takiej pobożności!

Diament i kryształ

Darmo tym być, do czego kto się nie urodził.

Kryształ brylantowany³⁸wielu oczy zwodził;

Gdy się więc nad rubiny i szmaragi³⁹ drożył⁴⁰,

Ktoś prawdziwy dyjament z nim obok położył.

Zgasł kryształ; a co niegdyś jaśniał u obrączki,

Ledwo go potem złotnik chciał zażyć do sprzączki⁴¹.

Dobroczynność

Chwaliła owca wilka, że był dobroczynny;

Lis to słysząc spytał ją: «W czymże tak uczynny?»

«I bardzo — rzecze owca — niewiele on pragnie.

Moderat⁴²! Mógł mnie zajeść⁴³, zjadł mi tylko jagnię».

Doktor

Doktor widząc, iż mu się lekarstwo udało,

Chciał go często powtarzać; cóż się z chorym stało?

Za drugim, trzecim razem bardzo go osłabił,

Za czwartym jeszcze bardziej, a za piątym zabił.

Doktor i zdrowie

Rzecz ciekawą, lecz trudną do wierzenia powiem:

Jednego razu doktor potkał się⁴⁴ ze zdrowiem;

On do miasta, a zdrowie z miasta wychodziło.

Przeląkł się, gdy go postrzegł, lecz że blisko było,

Spytał go: «Dlaczegóż to tak spieszno uchodzisz?

Gdzie idziesz?» Zdrowie rzekło: «Tam, gdzie ty nie chodzisz».

Drzewo

Wielbił drzewo grzejąc się człowiek przy kominie.

Rzekło drzewo: «Cóż po tym! — grzeje, ale ginie».

Dwa psy

«Dlaczego ty śpisz w izbie, ja marznę na mrozie?» —

Mówił mopsu⁴⁵ tłustemu kurta⁴⁶ na powrozie.

«Dlaczego? Ja ci zaraz ten sekret wyjawię —

Odpowiedział mops kurcie — ty służysz, ja bawię».

Dwa żółwie

Nie żałując sił własnych i ciężkiej fatygi⁴⁷,

Dwa żółwie pod zakładem poszli na wyścigi.

Nim połowę do mety drogi ubieżeli,

Spektatorowie⁴⁸ poszli, sędziowie zasnęli.

Więc rzekła im jaskółka: «Lepiej się pogodzić;

Pierwej niżeli biegać, nauczcie się chodzić».

Dziecię i ojciec

Bił ojciec rózgą dziecię, że się nie uczyło;

Gdy odszedł, dziecię rózgę ze złości spaliło.

Wkrótce znowu Jaś krnąbrny na plagi zarobił,

Ojciec rózgi nie znalazł; — i kijem go obił.

Dzwon

Częstokroć samochwalcy przykrości doznają.

Mówił dzwon: «Gdy ja wołam, wszyscy mnie słuchają»,

«Prawda — rzekł mu ktoś z boku — ale przydaj i to:

Nigdy byś nie zadzwonił, gdyby cię nie bito».

Filozof

Zaufany filozof w zdaniach przedsięwziętych⁴⁹

Nie wierzył w Pana Boga, śmiał się z wszystkich świętych.

Przyszła słabość, aż mędrzec, co firmament mierzył,

Nie tylko w Pana Boga — i w upiry⁵⁰ wierzył.

Filozof i orator

Filozof dysputował o prym⁵¹ z oratorem⁵².

Gdy się długo męczyli mniej potrzebnym wsporem⁵³,

Nadszedł chłop. «Niech nas sądzi!» — rzekli razem oba.

«Co ci się — rzekł filozof — bardziej upodoba?

Czy ten, który rzecz nową stwarza i wymyśla,

Czy ten, co wymyśloną kształci⁵⁴ i określa?»

«My się na tym — chłop rzecze — prostacy, nie znamy,

Wolałbym jednak obraz aniżeli ramy».

Fiałek i trawa

W cieniu drzew rozłożystych na pięknej murawie

Zeszedł⁵⁵ razu jednego fijałek przy trawie.

Ta się bujno wzmagała; on, przejęty strachem,

Krył się, jak mógł; na koniec wydany zapachem.

Gdy się z zguby sąsiada, zazdrosna, weseli,

Kosarze i fijałki, i trawę podcięli.

Furman i motyl

Ugrzązł wóz, ani ruszyć już się nie mógł w błocie;

Ustał furman, ustały i konie w robocie.

Motyl, który na wozie siedział wtenczas prawie,

Sądząc, że był ciężarem w takowej przeprawie,

Pomyśli sobie: «Litość nie jest złym nałogiem».

Zleciał i rzekł do chłopa: «Jedźże z Panem Bogiem!»

Gospodarz i drzewa

Gospodarz, o ozdobie myśląc i wygodzie,

Zbyt obcinał gałęzie drzew w swoim ogrodzie.

Przyszła jesień; daremnie na wiosnę pracował —

I szpaleru⁵⁶ nie zrobił, i drzewa popsował⁵⁷.

Groch przy drodze

Oszukany gospodarz turbował⁵⁸ się srodze⁵⁹:

Zjedli mu przechodzący groch zeszły⁶⁰ przy drodze.

Chcąc wetować⁶¹ i pewnym cieszyć się profitem⁶²,

Drugiego roku wszystek groch posiał za żytem.

Przyszło zbierać; gdy mniemał mieć korzyść⁶³ obfitą,

Znalazł i groch zjedzony, i stłoczone żyto⁶⁴.

Niech się miary trzymają i starzy, i młodzi:

I ostrożność zbyteczna częstokroć zaszkodzi.

Hipokryt⁶⁵

Mniej szkodzi impet jawny niźli złość ukryta.

Ukąsił idącego brytan hipokryta.

Rzekł nabożniś: «Psa obić nie bardzo się godzi,

Zemścijmy się inaczej, lepiej to zaszkodzi».

Jakoż widząc, że ludzie za nim nadchodzili,

Krzyknął na psa, że wściekły; w punkcie go zabili.

Jagnię i wilcy

Zawżdy⁶⁶ znajdzie przyczynę, kto zdobyczy pragnie.

Dwóch wilków jedno w lesie nadybali⁶⁷ jagnię;

Już go mieli rozerwać; rzekło: «Jakim prawem?»

«Smacznyś, słaby i w lesie!» — Zjedli niezabawem⁶⁸.

Jastrząb i sokół

Niech zważa, z kim ma sprawę, kto chce być junakiem.

Jastrząb, że się z niejednym dobrze spotkał⁶⁹ ptakiem,

Chciał sokoły wojować; śmiał się sokół lotny.

Na koniec z zuchwałości takowej markotny⁷⁰,

Porwał go; a gdy ostre szpony wskroś przebodły,

Rzekł: «Daruję cię życiem, boś dla mnie zbyt podły»⁷¹.

Szpecą sławę zwycięstwa mdłe⁷² nieprzyjacioły;

Jastrzębie na przepiórki, orły na sokoły.

Jowisz i owce

Naprzykrzały się bogom częstymi prośbami

Owce, chcąc wiedzieć, co się stanie z jagniętami.

Rzekł im Jowisz: «Lepiej to dla was, że nie wiecie.

Ale kiedy koniecznie przyszłość dociec chcecie,

Godna kary ciekawość w uporze zacięta:

I was ludzie wygubią, i wasze jagnięta».

W ścisłym kręgu ciekawość naszą trzeba mieścić:

Wie niebo, co nam taić; wie, co nam obwieścić.

Kałamarz i pióro

Powadził się⁷³ kałamarz na stoliku z piórem,

Kto świeżo napisanej księgi był autorem.

Nadszedł ten, co ją pisał, rozśmiał się z bajarzów.

Wieleż takich na świecie piór i kałamarzów⁷⁴.

Kartownik⁷⁵

Zgrał się szuler⁷⁶ w chapankę⁷⁷, a siedząc przy stole,

Zdarł pamfila z kinalem, spalił pancerolę⁷⁸,

Uspokoiwszy zatem rozjuszone żądze,

Zebrawszy w małej reszcie ostatnie pieniądze,

Zaczął kartom złorzeczyć, słuchaczom probować⁷⁹,

Jak wiele mogą w kunszcie⁸⁰ przemierzłym⁸¹ szkodować⁸²;

Jak gubi młodych, starych pożądliwość taka.

Skończył, wziął karty w ręce i... zaczął tryszaka⁸³.