Kitabı oku: «БОНУ УЧИНЧИ ЖИЛД», sayfa 2
14 август
Мен энди ишқ дунёсига ҳижрат қилдим.
Ундан бошқа ҳамма хилқат бачкана, ҳамма гап майда, ҳамма иш кераксиз, ҳамма қайғу кулгили эди. Қўлларим бешпанжа чаноқлар чангалидан момиқ пахтани беихтиёр юлиб, белимга боғланган этакка шитоб ташлаб борардию, бошим узра асаларидек бир байт айлангани айланган эди:
У замонларда бир кун келиб мазкур байт пешонамга тақдир муҳри бўлиб босилишини билмасдим, Зуҳро юлдузидек лўппи пахталарни чаққон теримчи қўллар этакларга қамаб борган сари эгатлар шумшайиб, кўланка тушгандай хира тортиб қолгани каби бу оқ-ойдин кунларим омонат экани хаёлимнинг бир четида ҳам йўқ эди.
* * *
“Дил ба ёр-у, даст ба кор”, деганларидек, қўлим ишдаю, дилим ишқда эди…
Мен энди пахтани янада кўпроқ терадиган бўлдим. Ўзим билан ўзим қолишим, хаёл эркинлигидан баҳра олишим учун тезроқ бошқалардан илгарилаб-ажраб, холи бўлишим керак эди.
Тушликдаги оби-ёвғонни шоша-пиша ютиб, яна пайкалга ошиқардим. Бу жиҳатим муаллимларимга маъқул тушса-да, талабаларнинг ғашига тегар, атай менга тегизиб биттаси: “Иби, художоним, ордона, ишқилиб жўялани арасига йиқилиб қомасам гўргайди”, деса, бошқаси “Пулни деб томдан ташлайдигонларни жони сўлкавойдан қаттиқ бўлади”, деб пичинг отарди. Кейинги кинояда пича жон бор: азза-базза “оқ олтин” теришимнинг яна бир сабаби – ҳарна, ота-онамга уч-тўрт сўм ёрдам бўлар, дердим.
Пахтада хулқим, меҳнаткашлигим ва фидойилигим учун гуруҳ сардори қилиб қўйишди…
…
Гапларим пойинтар-сойинтарлиги ва бадхатлигим учун кечирим сўрайман.
* * *
17 август
Акажон, сафардамиз, вақт топиб бафуржа ёзарман…
21 август
Теримнинг иссиқ кунлари челак кўтариб, ҳашарчиларни “суғориб” юрадиган мешкобчи талаба бўлади. Одатда бундай “мансаб”га шаҳарлик такасалтанг йигитлар қўйилади.
Курсдошларим биринчи эгатнинг ярмига бормай, мен иккинчисидан қайтаётган пайтим қатор бошидан пахтамни тўкиб-чайиб Шариф мешкобчи келаверди. Жиғибийроним чиқиб, қўлим билан эгатдан қоч, деб ишора қилсам, у қўлини карнай қилиб “Суюнчи! Уйдагиларинг кўргани келишибди, мингга қўй!” деди.
Ярим тўлган этагимни апил-тапил эгатга ташлаб, ҳаллослаганча ғўзаси ўрилган пайкал бошига ошиғич чиқсам, Шоира опа турмуш ўртоғи ва болалари билан чарақлаб турибди. Аввалига ҳайрон бўлдим – коллеждаги расмий муносабатимизни демаса, еттиёт бегона бўлсак, ҳали уларнинг уйларига кўчиб бориб яшаб, меҳр уйғотмаган бўлсам…
Лекин барибир хурсанд бўлиб кетдим. Шоира опа қучоқлашиб кўришаркан, хўжайинига қараб:
– Икромиддин ака, мен сизга айтган Бону мана шу, ўзимизни биринчи фарзандимиз, қизимиз, болаларимизни опаси, – деди ярашиқли кулиб.
Икромиддин ака хушсурат, маданиятли инсон экан. Қаранг, мен ҳашарга жўнабману булар оилам билан танишиш учун қишлоққа боришиб, онам қўлидан қора қумғон чойини ичиб, менга янада кўнгиллари илибди.
Дугоналарининг ота-оналари кўришга келса, бизнинг қизимиз ажралиб, ўксиб қолмасин деган ўй-фикр билан шунча йўл босиб келишибди.
Гап орасида Шоира опам “Уйдагиларингга қўнғироқ қилиб, овора бўлиб юрманглар, биз ўзимиз ҳар ҳафта хабар олиб турамиз дедим”, деб қўйди.
Ҳақиқатан ҳам сўзида турди: ҳар якшанба бир тоғора тансиқ таом кўтариб келарди. “Ҳеч бўлмаса ўн беш кунда бир келинглар, мени ноқулай аҳволга соляпсизлар”, деганимга қулоқ солмасди. Эҳтимол, тўрт мучаси соғ, топиш-тутиши рисоладагидай эр-хотин мени кўриш баҳонасида талабалик йилларини эслаб, яна бир бор ҳашар гаштининг ҳавосини олиб, чигил ёзиб кетармиди…
Мен-ку, етишмовчиликка кўниб яшашга ўрганганман, бобом раҳматли шундай тарбия берган… “Бойлик тилло-зарда эмас, қаноатда, қизим, кўзи оч одам ҳеч қачон тўймайди, кўзи тўқ одамнинг кўнгли тўқ бўлади”, деб кўп такрорларди.
Мени кўпчилик ёқтирарди, аксарияти яхши кўрадиганга ўхшарди. Назаримда, энди Тангри ҳам севиб, сийлаётгандай эди.
Буларнинг барчаси қаноату сабрим… ва, очиғи, гўзаллигим учун деб ҳисоблардим.
* * *
22 август
Акажон, сизга шу хотираларни ёзяпману, деразага ёз ёмғири урилгандек телефоним ойнасига кўзёшларим дона-дона тўкиляпти.
Ўз армонларим, фожиаларим билан сизнинг дилингизни сиёҳ қилиш ниятим йўқ. Аммо қисматим битикларига қизиқиб қолганингиз, “Бонужон, ҳикояларинг ўта қадрдон, худди ёнингда юргандайман, димоғимга пахта ҳиди урилгандай бўляпти, ёз, ёзавер…” деган илиқ гапларингиз тезроқ кечинма-туйғуларимни тўкиб солишга ундаяпти.
Ҳай, майли, ҳали қайғуларгача анча бор. Ҳозирча яхши гаплардан гаплашамиз…
Юқори курс йигитларининг деярли барчаси атрофимда гирдикапалак, тарози маҳали зил-замбил чойшаб-этагим талаш, бирови номимга шеър бағишлаган, бошқаси қўшиқ куйлаган, бу ёқдаги қизларнинг қовоқ-тумшуғини демаса… тугал бахтиёр эдим.
Фақат ота-онам, акам ва… унинг соғинчидан ташқари хўрсинтирадиган сабаб йўқ.
Пахтани тугатиб шаҳарга қайтдик.
Ўқиш, сессия… Баҳо олишда қийинчилик йўқ, биринчидан, хотирам яхши – бир варақлаган китобим муҳрланиб қолади, имтиҳонга кирганда саволга қараб ўша китобни хаёлан варақлайман. Иккинчидан, хоҳлаймизми-йўқми, Худо берган чиройга маҳлиё бўлмайдиган, ўзи ҳам яхши кўрингиси келмайдиган одам топилмаса керак.
Олмос СМСларидан дастлабкисида шундай ёзганди: “Парвардигори олам инсониятга аталган ҳуснни яхлит олиб, унинг бир фоизини ажратибди. Ўша фоизни яна юз бўлакка бўлибди-да, тўқсон тўққизини Ҳазрати Юсуфга, қолган бирини бани одамга ҳадя қилибди… Юсуф алайҳиссалом андоғ гўзал инсон эканларки, Зулайхо у кишини сабзи тўғраб ўтирган қиз-жувонлар чодирига таклиф этганда, бечора аёллар у кишининг ҳуснларига маҳлиё бўлиб, ўз бармоқларини тўғраётганларини сезмай қолишган экан…
Гўзалликда шундай сеҳр, жоду бор, Бону.
Ўрта аср Европасида инквизиция ҳукми билан гўзал аёлларни жодугарликда айблаб, тириклай ёндиришган. Ҳозир эса бир соҳибчирой гуриллаб осмонга ўрлаб, булутларни пароканда қилган ишқ оловида каминани ёндириб-куйдирадир.
Мен сизни кўргандан бери ҳажрингиз юрагимни паррон-паррон тўғрайди, не ажабки, бу қийноқ, бу оғриқ, бу жафо менинг жон-жонимга ҳузур ва лаззат бағишлайди:
Жафони жонима оз қилки, ногаҳон бир кун
Жафо тугарса, нетарсен, жафо керак бўлса?
Кишики ўз жониға қасд этар, сени севсун,
Дағи эшикинга келсун, бало керак бўлса 8.
* * *
23 август
Мендан олдин партадошим Сарвиноз телефонимга қараб:
– Бону, Олмосингдан хат келди! – деб суюнчилади.Қулоқларимга ишонмай, унинг қўлидан телефонни олиб, беихтиёр овоз чиқариб ўқидим: “Ас. ал.! Сизнинг туғилган кунингиз менинг бахтим таваллуд топган кундир. Тун бўйи муносиб туҳфа қидирдим, кўз ўнгимдан дунёнинг бор дурри акбарлари, лаълу забаржадлари, олтину кумушлари… ўтди. Ниҳояда, Сиз учун энг арзимас, мен учун яккаю ягона бўлган… жонимни ҳадя қилишга қарор қилдим. Бу – йўл четида ётган оддий тош қатори беқадр бўлса-да, Сизнинг бармоқларингизда Кўҳинур бўлиб жило топишига зарра гумоним йўқ. Шу тош – Олмос бутунлай сизники:
Қизларнинг қийқириқ аралаш табрикларидан қулоққинам қоматга келди. Эҳ-е, туғилган кунда бундан ҳам ортиқ совға, бундан ҳам оташин табрик бўлиши мумкинми? Еттинчи осмонга учиб кетдим: “Ассалому алайкум! Раҳмат эътибор, ҳурмат ва табрик-шеър учун, ўзингизга ҳам Жума айёми муборак бўлсин”, деб хат юбордим. “Бу ўзбек филологиясида ўқийдиган толибанинг жавоби эмас”, деган нома қайтди. Сал ўтиб қўнғироқ қилиб яна қутлади. Пешиндан кейин университетга келишини айтиб, “Унгача СМСимга жавоб кутаман”, деб таъкидлади.
Чиройли шеърий жавоб топиш мақсадида курсдошларнинг ён дафтарию телефон хотирасини титкилаб чиқдик. Ва ниҳоят ҳаммамизга бир шеър маъқул бўлди:
О, илк муҳаббатим, илиқ муҳаббат,
Тотли туйғуларга тўлиқ муҳаббат!
Баҳор қуёшидай иссиқ бўлгин-у,
Баҳор ҳавосидай ўзгарма фақат! 10
* * *
Дарс тугашини интизор кутдим. Назаримда, бир ярим соатлик сабоқ юз эллик йил чўзилгандек туйилди.
Ниҳоят, дорилфунун чорраҳасида учрашдик. У минг андиша билан:
– Табрик орқали сиздан розилик олмоқчийдим, қўлингизни сўрагандим, – деди. Мен кулиб:
– Жавобимни ёзиб юбордим, – дедим.
У эса эшитилар-эшитилмас товушда:
– Розимисиз? – деб пичирлади. Мен елка қисдим. Олмос, – Сиз иккиланиб тураверинг, мен эса бугун юрагимни совға қиламан сизга, уни асраб-авайлаб юра оласизми? – деб чўнтагидан битта узукчани олиб қўлимга тутди.
Каҳрабодай тўқ-сариқ тилла узукча… Ўртасида майин яшил рангли кўзчаси нурланиб турибди.
Узукка қараб кулиб туравердим.
– Олмасангиз хафа бўламан, мендан эсдалик, – деди.
Ҳар қандай қиз юрак ҳовучлаб кутадиган изҳори дил воқеаси бунчалик тез содир бўлади деб ўйламагандим, довдираб қолдим.
– Қўрқяпман, – дедим шивирлаб. Негадир кўзимга ёш келди. Олмос ҳайрон бўлиб:
– Нимадан? – деб сўради.
– Билмайман, – елка қисдим…
– Олинг, ҳеч нимадан қўрқманг, мен ўлгунча, умрбод, абадий ёнингизда бўламан, – деди у ҳаяжондан қўллари қалтираб…
Узукни олдим. Бироқ тақишга ҳаддим сиғмади. У:
– Тақинг, – деб оёқ тираб туриб олди.
– Кейинроқ, – дедим оҳиста…
– Ҳозирча шу, камига қарздорман, қолгани тўйда, – деди у овози бўғилиб.
– Раҳмат, – дедим. Лекин, менимча, овозим чиқмади…
Шу турганча иккаламиз ҳам жим бўлиб қолдик.
Бироз айланган бўлдигу Олмос ётоқхонага, мен Шоира опамникига қайтдим.
Шу кун, шу тун фақатгина жисмим ерда эди. Руҳим эса самоларда нурларга чулғаниб парвоз қилиб юрарди.
Сиз ҳам тушингизда учганмисиз? Нималар деяпман, албатта, учгансиз. Ўшанда аллақандай чароғон қувонч бутун вужудингизни чулғаб олади-ку, пардай енгил бўлиб қоласиз-ку, илоҳий нигоҳни ҳис қилиб сархуш бўласиз-ку… Барибир аллақандай ингичка бир хавотир – кўкдан қулаш хавфи ё номаълумлик қутқуси онг остида чатнаб тураверади. Билмадим, менда шунақа…
Эртаси ўқишга келсам, қизлар Олмос нима совға берганига қизиқди. Узукни кўрсатдим. Кимдир “Ярашибди, муборак бўлсин, сизларга ҳавасим келяпти, бахтли бўлинглар”, деса, кимдир “Йигитингиз қаттиқ экан, дур кўзлигидан олиб берса асакаси кетардими?” деб лаб бурди. Бироқ ҳеч қандай эътироз кайфиятимни буза олмади. Ўшанда келажагим ҳеч бир суюк бандасига насиб этмаган айрича бахт саройида иккимизни интизор кутаётганига ишончим комил эди.
Қулоқларимда Олмоснинг “…мен ўлгунча, умрбод, абадий ёнингизда бўламан”, деган сўзлари қайта-қайта жарангларди.
* * *
24 август
Шоира опамнинг уйида Сужи деган кореялик қиз ижарада яшарди. Феълимиз рост тушдими, бир ой ўтмай яқин дугона бўлиб қолдик. Мен унга ўзбекчани, у эса менга корейс тилини ўргата бошлади.
Ҳар куни ўқишга бирга қатнардик. Мен уни бир неча бор қишлоққа, уйимизга меҳмонга олиб бордим.
Кейинча Сужининг онаси келди, танишдик, шаҳар айландик… Аллақандай самимий, содда ва ўта қизиқувчан бу аёлга, айниқса, Арк маъқул тушди. Унинг айтишича, қадим даврларда уларнинг бобокалонлари бизнинг тупроғимизда истиқомат қилган, ёдгорликлари ҳали-ҳамон Сурхондарёдаги обидалардан топилиб турар, яқинда Будданинг ноёб ҳайкалчаси чиқиб қолиб, роса шов-шувга сабаб бўлган экан.
– Қаранг-а, минг йиллар давомида “худо” деганингиз ер тагида ғинг демай ётганига қойил! Биз бандаи ожизлар икки дақиқага лифтда қамалиб қолсак, осмонни бузгудай сурон кўтарамиз. Ишқилиб, ўзларингда ундан бошқа захирадаги “худо”ларинг бормиди? – деб ҳазиллашмоқчи бўлдим. У:
– Худо битта, моҳият битта, банда битта, қисмат битта, – деб кўрсатгич бармоғи билан кўкка ниқтаб қўйди.
Шу тариқа тилни пухта ўзлаштириб, Қурияда ўқишни давом эттириш фикри туғилди.
Саралаш синовида иккинчи ўринни қўлга киритиб, имтиҳон топшириш учун йўлланма олдим.
Сужи муҳаббат қиссамдан хабардор эди. Лекин у севги йўқ деб ҳисоблар, кўнгил – одамнинг энг хавфли душмани, дерди. У Олмос иккимизни корейс ресторанига олиб бориб, тавозе аралаш миллий ошхонаси билан таништираркан, таклиф қилинган емакларга қўл урмай божрайиб турганимизни кўриб “Бу ҳалол, мол гўшти, “вов-вов” эмас”, деб жилмайиб, ўзи бошлаб берганини кула-кула кўп эслаганмиз.
Биз ҳам уни “Лаби Ҳовуз” ва бошқа миллий ресторанларда меҳмон қилганмиз, Сужи юзларини буриштириб, “Сизда гўшт ва ёғ кўп ейилади, бу заҳар, заҳар!” дегани ҳам эсда қоларли бўлган.
Бу меҳмоннавозликларда Олмос базўр ўтирар, дугонамнинг очиқлиги ғашини келтираётгани кўриниб турар, яхшики, Сужи ўзбекча кесатиқ ва тагдор гапларни унчалик тушунавермасди.
Бир куни туш маҳали “Дур” емакхонасига кирдик. Мулозим буюртмага кўра кўзашўрва келтирди. Олдимиздаги ликопларга кўзачаларни қўйиб ўгрилган ҳам эдики, бирдан Олмосга аталган сопол кўза “тарс” этиб синиб кетса бўладими! Бу кутилмаган ҳодисадан хабар топган емакхона хўжайини югуриб кириб келдию узр сўрай кетди. Биз карахт ҳолда эдик. Яхшики, тагида чуқур ликоп борлигидан шўрванинг забти сусайиб, кийимларимизга тегмади. Бир зумдан сўнг Сужи муқаллидлик санъатини намоён қилди – ҳолатга кириб, ҳар иккимизнинг юз ифодамизни кўрсатиб бериб ичагимизни узаёзди…
* * *
26 август
Мен Тошкентдаги имтиҳонга Олмоснинг қатъий тақиқи сабаб бора олмадим.
* * *
…Дорилфунундаги синовларда мени кўпам қийнашмасди.
Менинг изтиробим боиси… ишқ имтиҳони саволлари оғир келаётганди.
Олмосдан дарак йўқ эди. Тўғрироғи, ҳар кун телефонда гаплашамизу, лекин бораман демасди, бу тутуми мени баттар шубҳа-хавотир гулханига ташлар, нега мени кўргиси келмайди, нега кўрингиси келмайди, деб заққум ютардим.
Ошиқ кўнгилнинг гумони ишончидан баландроқ келади. Қайси сўзим, қайси атворим билан кўнглига озор берган эканман, деган иштибоҳда у билан суҳбатларимни юз бор қайта таҳлил ва тадқиқ қилиб чиқаман. Танишганимиздан бери бир неча марта Икромиддин ака билан таништириб қўйишимни сўраганди. Мен бу сўровда куёвликка номзоднинг “яқинларингиз билан юзлаштиринг, мен қатъий қарор бердим”, деган ишорасини тушуниб, қиз бола истиҳоласи юзасидан ҳали эрта, деб пайсалга солиб келардим. Охирги учрашувдаги “Вақт-соати билан танишиб оларсизлар”, деган жавобимдан энсаси қотгандек туюлганди. Лекин бу гаплар орага совуқчилик соладиган, ўзини тортадиган даражада жиддий эмас-ку…
Ана шундай олакўланка кунларнинг бирида у қўнғироқ қилиб:
– Мен дорилфунунингиздаман, кўргони келдим соғиниб, – деди.
Ҳаётимга баҳор қайта келди, табиатга яна ранг-жило инди. Ҳарир булдуруқ боғлаган мажнунтоллар кўзимга қийғос гуллаган бодом бўлиб кўрина бошлади.
Очиғи, ўша куни нима ҳақида гаплашганимиз, ўлай агар, эсимда йўқ. Аммо суҳбат нашидаси, нашъаси, сурури эсимда – мен худди туш кўраётгандай, эртаклар оламида учиб юргандай, гўё пари ё ҳурман-у, у эса ғилмондай эди. Ва… ихтиёр бўлса, бу тушдан қиёмат қадар уйғонмасликни тилардим.
Унинг кўзлари тубига бир лаҳза боқиб, қорачиқларининг қуёш нуридай тарамларига жоним риштаси пайваста тушиб, масту мустағрақ эдим. Шунда ёдимда бир ҳол қолдики, воажаб, бир лаҳзада бирдан икки кўз билан ёрнинг икки кўзига айро боқиб бўлмас экан, нигоҳ нуқтаси фақат бир қорачиқда жамланаркан!
У ҳам бир умрлик орзусини тотли тушида кўраётгандек сархуш ва бу ширин рўёдан ажрагандан кўра жондан айрилишни авло билишини шивирлаб айтарди:
* * *
30 август
Эсингизда бўлса, ўша кезлар гўзаллик танловлари ўтказиш урф бўлганди. Ғарб қизларнинг қадди-қомати бичимига кўпроқ эътибор қаратса, бизникилар табиий гўзаллиги, орасталиги, пазандалиги ва уқувини босқичма-босқич баҳолар, дастлабки кўрик ўқув юртларида ҳам ўтказилар эди.
Курс раҳбаримиз мени қўярда-қўймай шу танловга тайёрлай бошлади. Барибир “Мен ҳаммадан чиройлиман”, деб даъво қилиш, кимлар биландир бу борада баҳслашиш менга эриш туйилар, уйдагилар рухсат беришмаса керак, деб иккиланар эдим. Ажабки, бу гапни онам орқали эшитган дадам “Бунинг нимаси ёмон? Муносиб топиб таклиф қилишган экан, қатнашаверсин. Ҳарна билмаганларини билиб, кўрмаганларини кўриб олади. Асосийси, танлови шарқона эканку”, дебди. Энди ҳамма гап Олмосда қолганди.
У отаси ҳаддан зиёд қаттиққўллигини таъкидлаб, “таъби назми” ҳавас қилса арзигулик шоира синглиси етуклик шаҳодатномаси олган куннинг эртасига эрга бериб юборилганини афсусланиб эсларди.
Отаўғил бундай “хурмача” сайловга қатъий қарши чиқади, деб унга бироз юмшатиб, “Латофат танлови”га чақиришяпти”, десам, уям кутилмаганда чеҳраси ёришиб: “Сиз гўзал қалбингизни ўзга қизларга кўрсатиб, уларни мастура ва комилаликка чорлайсиз, биз мутаассиб эмасмиз, худо берган ҳусн ҳам тарбия воситасидир”, деб мени тонг қолдирди. Лекин вилоятда ғолиб бўлгач, пойтахтга боришим кераклигини айтганимда пешонаси тиришиб, “Шартмикан шу, эшитганлар қош-кўзини бозорга соляпти демасмикан”, деб феъли айниб, тўнини терс кийиб олди. Мен эса… бу феълдан хурсанд бўлдим. Рашк қиляпти, қизғаняпти, демак, туйғулари чин…
* * *
31 август
Акажон, Истиқлол айёми муборак бўлсин!
Тақдир тақозоси билан кўп юртларда бўлдим, баъзан сафаримиз ҳар хил байрамларга тўғри келиб қолди.
Бирлашган Европанинг бағрикенг, эркин давлатлари озодлик билан боғлиқ кунларини энг улуғ айём деб нишонлашини шунда кўрдим. Улар ўз байроқларини шу қадар эъзозлашадики! Ҳар бир хонадон, қўрғон, мактабу боғча пештоқида яловлари сарбаланд…
Байроғимиз ҳамиша ҳилпираб турсин!
3 сентябрь
Онамнинг бир қўшиғи бўларди, гоҳида иш тикиб ўтириб ҳазин овозда хиргойи қилиб қоларди:
Жондан севган ёримдан ўзим сабаб айрилдим,
Ўз бахтимдан чиройли кўзим сабаб айрилдим…
Атиргулни чиройи сабаб узишади, хонгулни кўзи боис овлашади деганларидек, ҳусним бошимга бало бўлди. Танловда қатнашаётганимнинг овозаси ёйилиб, шуҳратим тўрт томон таралиши баробарида ошиқи беқарорларим кўпайгандан-кўпайди. Уларнинг баъзиси шунчаки эрмакталаб хуштор, гўзаллик харидори бўлганидай, “Ўламан саттор, олсам ҳам оламан, олмасам ҳам!” деб қасам ичган ўта сурбет ва ашаддийлари ҳам бор эдики, мен на дорилфунунда, на кўча-кўйда, на автобусда хотиржам юра олар, бетийиқ кўзлару беҳаё нигоҳлардан безиб, безиллаб қолгандим.
Баъзи суюқроқ устозлар ҳам киши билмас гап ташлаши, бойваччалар ўқишдан чиқишимни пойлаб, қимматбаҳо машиналарини кўзкўзлаб йўл тўсиши ҳар куни бир можарога сабаб бўлар, дугоналарим бу машмашалардан қутулишнинг ягона йўли турмушга чиқиш, деб шаъма қилишарди.
Ўзим ҳам шу хулосага келиб бўлгандим, аммо начора, қизлик ғурурим бўлғуси Луқмони ҳакимга ишорат қилишга йўл бермас, “Уржуза”ни ҳижжалаб, чинор япроғидан ҳам малҳам олиб, инсоният жароҳатига эм бўлишни мўлжаллаб, илм осмонида ҳардамхаёл сайр қилиб юрган, заминга фақат мен туфайли боғланган бу толиби фан ўзи билиб кутилган мавзу кўчасига мундоқ қадам босай демасди.
* * *
Аммо… кўришганда бу заминий можаролардан асар ҳам қолмас, биз ўзимизча бахтиёр, фақат илк севгининг илк кезларидагина рўй берадиган бетоқат сармастлик ила кейинги висол онларини кутардик.
Ҳа, биз бир-биримизни росмана топдик. Ҳар сешанба ва шанба кунлари учрашиб, гоҳ хаёлан келажагимизга сайр этар ва унда ўзимизни бахтиёр ва хуррам топар, хуллас, бахт тушунчаси бир-биримизнинг исмимизга айланиб улгурган эди.
У ўзини олижаноб ва мард, оқил йигит сифатида намоён этар, бебош туйғуларни жиловлай оларди. Неча бор ёлғиз қолдик, кимсасиз хиёбонларни кездик, аммо у бирор марта билагимни ушламади, одамий истакларга эрк бермади. Фақат бир марта… ҳа, майли, бу ҳақда кейинроқ…
Кўчада истироҳат қилсак, бир қадам олдинда юрар, шу тахлит менинг кўзимга ҳазрат Румийнинг чодиридан чиққану, адашиб бизнинг кунларга келиб қолган муршиди комилдай кўринарди. Унинг бор-йўқ “беадаблиги” – ҳали туғилмаган болаларимизга исм танлагани эди: бир ўғил, бир қиз бўлар, ўғил унга, қиз менга ўхшар, болага Ўктам деб, қизалоққа Севинч деб от қўярди. Чунки бу исмларда ҳам орзу-умид-тилак бор, яна бу номлар соф ўзбекча… Мен рози эдим.
Баъзан хаёлимда уларни эркалаб ўпардим, ҳидлаб-ҳидлаб тўймасдим, бешикларини тебратиб, аллалар айтиб ухлаб қолардим… Ўғлим қуйиб қўйгандек унга ўхшар, қизим иккимиз икки томчи булоқ сувидек эдик. Фақат улар кичик, жуда кичик… жуда беғубор эди.
* * *
7 сентябрь
Бир йил шу тариқа ширин туш каби ўтди…
Биринчи курсни тугатиб, сессияни ёпиб уй-уйимизга қайтдик… Қишлоқда икки ҳафта совчилардан безиб, ота-онамга турли-туман важ-корсонлар топиб тоза зериккан чоғим Шоира опам қўнғироқ қилиб, эри хитойликлар билан пиллани қайта ишлайдиган қўшма корхона ишга тушираётгани, менинг кўмагим зарурлигини айтиб чақириб олди. Мен уч ой “пиллачилик” қилиб, маошимга кийим-бошимни тўғрилаб олдим…
Иккинчи курс бошланди.
Яна пахта… яна ўқиш…
Ҳаёт жуда ширин ва завқли эди. Бу шавқ ким билан боғлиқлигини яхши сезиб турибсиз, албатта.
* * *
Бир куни одатдагидек, қишлоққа қайтиш учун автобусга ўтирдим. Жамоат уловида юришнинг ҳам ўзига яраша гашти бўлади, а?
Эсингиздами?
Бекатдан уйгача уч чақиримча пиёда юришга тўғри келарди. Бир ўзим йўл четида кетаётсам, оқ “Жигули” келиб тўхтади. Қарасам, акамнинг синфдоши Юсуф ака.
– Таниб қолиб машинани сақладим, – деди у ёнбошлаб эшикни очаркан.
Сўрашиб уловига миндим, суҳбатлашиб уйгача келдик. Акамга, дадамга салом айтиб қўйишимни тайинлади. Тушаётганимда тўхтатиб, қачон шаҳарга қайтишимни сўраб:
– Душанба эрталаб шу ерга келиб тўхта, олиб кетаман, – деди. Хўп деб, хайр-хўшлашиб уйга кирдим.
Душанба куни дорилфунунга келтириб қўйди.
Кейин ҳар кун келадиган одат чиқарди.
У уйланган, лекин кўнгилсиз бўлибми, уч ойга қолмай хотинига жавоб бериб юборганини эшитгандим. Ўзи “Жаҳон бозори”да дўкондор, топиш-тутиши яхши, хушбичим йигит бўлса-да, негадир тенгқурлари қаторга қўшмас, сабабини Мирхонд акамдан сўрасам, “Э, у девона, инсжинслар билан гаплашиб юради”, деб кулганди.
Азбаройи акамнинг ўртоғи, ҳамқишлоқ деб хуш муомала қилардим.
Мени олиб кетиш учун ҳовлимизга дадил кириб, уйдагилар билан бемалол суҳбатлашганини кўриб, ҳартугул ёмон нияти йўққа ўхшайди деган хулосага келгандим…
