Kitabı oku: «Çovdarlıqda uçurumdan qoruyan»

1

Əgər, doğrudan da, başıma gələn bu sarsaq əhvalata qulaq asmaq fikrindəsinizsə, yəqin, ilk olaraq bilmək istəyəcəksiniz ki, harada və haçan anadan olmuşam, uşaqlığım hansı bəd əməllərlə əlamətdar olub, mən doğulanacan valideynlərim nə işin sahibi olublar… Ancaq düzünə qalsa, mənim köhnə palan içi tökməyə heç həvəsim yoxdur. Əvvəla, ona görə ki belə şit şeylərdən zəhləm gedir, ikincisi də, əgər burda valideynlərim barədə bir-iki qəşəng, gəlişixoş söz desəm, onları infarkt vurar. Valideynlərim belə şeylərə dözümsüzdürlər, illah da atam. Gözəl adamlardır – buna sözüm yox, – ancaq neyləyəsən, çox dəymədüşərdirlər.

Sizə, sadəcə, keçən Milad bayramında başıma gələn sarsaq bir əhvalatdan söhbət açmaq istəyirəm. D.B-yə də elə bunları danışmışam, necə olsa, yenə də qardaşımdır axı. O indi Hollivuddadır. Hollivud qaldığım bu murdar sanatoridən çox da uzaqda deyil, ona görə az qala hər həftə bura məni yoluxmağa gəlir. Evimizə də məni elə o özü aparacaq: gələn ay, bəlkə, çıxdım bu xarabadan. Lap bu yaxınlarda qət-təzə bir «Jaguar» alıb. İngilis maşınıdır, yığcam, qutu kimidir, saatda iki yüz mil¹ sürəti var. Onun üçün düz dörd min sayıb. İndi əclafın pulu yaman çoxdur. Əvvəlki kimi deyil. Əvvəllər evimizdə yaşayanda əsl yazıçı idi. Bir əla hekayələr kitabı da yazmışdı: «Gizlədilmiş balıq». Yəqin, eşitmiş olarsınız. O kitabda ən yaxşı hekayə də elə «Gizlədilmiş balıq»dır. Balaca oğlan uşağından danışılır; oğlanın lap balaca balığı olur və bunu hamıdan gizlətməyə çalışır, çünki onu öz puluyla alıb. Dəhşət hekayədir! İndi qardaşım Hollivuda köçüb, orada yaşayır, əməllicə yolunu azıb. Dünyada zəhləm gedən bir şey varsa, o da kinodur. Adını eşidəndə ürəyim bulanır.

Deyirəm, elə Pensi məktəbini tərk etdiyim gündən başlasam, yaxşı olar. Pensi – Pensilvaniya ştatı, Egerstaun şəhərində qapalı internat məktəbidir. Bəlkə də, haqqında eşitmisiniz. Hər halda, məktəbin elanını hökmən görmüş olarsınız: üzündən sırtıqlıq yağan oğlan uşağı irişə-irişə at belində hasarın üstündən uçur. Guya Pensidə sənin bütün günü iş-gücün at çapmaq, polo² oynamaq olacaq. Amma mən o xarabanın nəinki özündə, heç həndəvərində də ata-zada rast gəlmədim. Şəklin altında isə həmişə eyni şeyi yazırlar: «1888-ci ildən bəri bizim məktəbdə cəsur və dərrakəli oğlan uşaqları tərbiyə olunur». Mənə də yox da! Hər yerdə necə, orada da elə: heç kimə heç nə öyrətmirlər. Bir də ki orada bir nəfər də olsun «cəsur və dərrakəli oğlana» rast gəlmədim. Bəlkə də, yaxşı-yaxşı axtarsaydın, bir-ikisi tapılardı, ancaq onlar da hələ Pensiyə gəlməmişdən qabaq o cür idilər.

Qısası, şənbə günüydü və Sekson-hollda futbol yarışı gedirdi. Bu oyunu uduzmaq Pensi üçün ölümdən betərdir. Final oyunu idi və əgər Pensi bu gün uduzsaydı, gərək hamımız özümüzü asaydıq. Yadımdadır, həmin gün saat 3 radələrində Tompson təpəsində istiqlaliyyət müharibəsi³ dövründən burada atılıb qalmış sınıq-salxaq topun böyründə oturub oyuna baxırdım. Buradan bütün meydança əla görünürdü. Uşaqlar özlərini tamam həlak eləmişdilər. Tribunalar buradan o qədər yaxşı görünməsə də, oradakıların bağırtılarını aydınca eşidirdim.

Adətən, futbola qızlar az gəlirlər. Yalnız yuxarı sinifdə oxuyan oğlanlara qızlarla birgə stadiona gəlməyə icazə verilir. Nə deyirsiniz deyin, bu məktəbin qaydaları da özü kimi zırramadır, vəssalam. Mən harada olursa olsun qızlarla bir yerdə olmağı xoşlayıram.

Qızlardan təkcə bizim direktorun qızı Selma Termer tez-tez futbola gedir. O, pis qız deyil, ancaq ürəyimə yatmır. Bir dəfə avtobusda onunla yolyoldaşı olmuşam. Xeyli söhbət elədik. Xoşuma gəldi. Düzü, bir az uzunburundur, dırnaqlarını da elə çeynəyirdi ki, az qalırdı onlardan qan sızsın. Bir yaxşı cəhəti var idi ki, söhbət zamanı atasını tərifləyib gözümə soxmağa çalışmadı. Yəqin, o zırramanın hansı yuvanın quşu olduğunu özü də çox yaxşı bilir.

Stadiona getmək əvəzinə Tompson təpəsinə dırmaşıb oyuna oradan tamaşa eləməyimin səbəbi vardı: qılıncoynadanlar komandasının tərkibində Nyu-Yorkdan təzəcə qayıtmışdım. Mən bu heyvərə komandanın həm də kapitanıydım. Hə, yaman böyük vəzifə sahibiydim. Amma yarış baş tutmadı, çünki rapiralarımızı⁴, idman formalarımızı, bir sözlə, zir-zibillərimizin hamısını yolda itirdim. Yadımdan çıxıb, deyəsən, metroda qalmışdı. Günah məndə deyildi. Tez-tez durub vaqondakı sxemə baxırdım, çünki düşəcəyimiz stansiyanı yaxşı tanımırdıq. Bir sözlə, geri qayıdanda gecikdik, Pensiyə nahar vaxtı əvəzinə saat 3-ün yarısında çatdıq. Yolboyu uşaqlar mənim huşsuzluğumu lağa qoyub güldülər. Amma, doğrudan da, gülməli idi.

Stadiona getməməyimin bir səbəbi də o idi ki, qoca Spenserlə, bizim tarix müəllimi ilə görüşüb vidalaşmalıydım. Qocanı qrip tutmuşdu. Fikirləşirdim ki, bu gün getməsəm, Milad bayramı başlananacan onunla görüşməyə fürsət tapmayacağam. Həm də xəbər göndərmişdi ki, evə yola düşməmişdən qabaq mənimlə danışmaq istəyir. Bilirdi ki, daha Pensiyə qayıdan deyiləm.

Hə, yadımdan çıxdı deyəm: axı məni bu andıraqalmış məktəbdən qovublar! Qış tətilindən sonra bura qayıtmağımın mənası yox idi, çünki dörd fəndən kəsirim vardı. Min dəfə xəbərdarlıq eləmişdilər: çalış, oxu, yoxsa qovulacaqsan. Rübün ortalarında valideynlərimi də Termerin yanına çağırdılar, yenə mənə təsir eləmədi. Ümumiyyətlə, Pensidə çox uşaq qovulur.

Dekabr ayı idi, soyuq iliyə işləyirdi, illah da bu lənətə gəlmiş təpənin başında. Əynimdə gödəkçə vardı, əlcək-zad yoxdu. Bir həftə qabaq dəvə dərisindən olan paltom yataqxanadakı otağımızdan yoxa çıxanda isti əlcəklərim də paltonun cibində getdi. Bu lənətə gəlmiş məktəbdə oğurluq kefin istəyən qədərdir. Burada oxuyanların çoxu imkanlı ailədəndir, di gəl, gündə bir şey oğurlanır. Bahalı məktəbin oğrusu da çox olur. Nə isə, hələ də çərdəymiş topun yanında oturub oyuna tamaşa eləyirdim, yancaqlarım soyuqdan buz bağlamışdı. Gözüm stadionda olsa da, fikrim başqa yerdəydi. Əslinə qalsa, ona görə burada ilişib qalmışdım ki, həmişəlik getdiyimə necəsə sevinmək istəyirdim. İndiyə qədər neçə məktəbdən, neçə yerdən ayrılmışamsa, heç zaman heç kimlə vidalaşmamışam. Belə şeylərdən zəhləm gedir.

Buradan həmişəlik canımı qurtardığıma əmin olandan sonra geriyə dönüb yamacla üzüaşağı – qoca Spenserin evinə sarı götürüldüm. O, məktəb korpusunda yaşamırdı.

Yolboyu dayanmadan qaçdım, sonra ayaq saxlayıb bir dəqiqəliyə nəfəsimi dərdim. Açığını deyim ki, tez-tez təngnəfəs oluram. Əsas səbəb də odur ki, keçən il vərəmə tutuldum, ona görə də məni bu çərdəymiş sanatoriyə müayinəyə və müalicəyə göndərdilər.

Off! Axır ki, qoca Spenserin evinə çatdım. Əl atdım zəngin düyməsinə. Əməlli-başlı donmuşdum. Qulaqlarım göynəyirdi, barmaqlarımı isə güclə tərpədə bilirdim. Nəhayət, missis Spenser gəlib qapını açdı.

– Holden! – missis Spenser dedi. – Xoş gəlmisən! Gir içəri, gir içəri, əzizim! Lap donmusan!

Mənim gəlişimə şad idi. Hər halda, mənə elə gəlirdi.

Özümü tezcə evə təpdim.

– Necəsiniz, missis Spenser? – dedim. – Mister Spenser necədir?

– Gödəkçəni bura ver, əzizim, – o dedi. Nə soruşduğumu eşitmədi. Çünki bir balaca karlığı var idi.

Gödəkçəmi dəhlizdəki paltar şkafından asdı, mənsə əlimi saçıma çəkdim. Saçımı qısa vurdurduğumdan çox vaxt heç daramaq da lazım gəlmir.

– Nə var, nə yox, missis Spenser? – eşitməsi üçün bu dəfə bərkdən soruşdum.

– Yaxşıyam, Holden, yaxşıyam! – şkafın qapısını örtdü. – Bəs sən necəsən?

Səsindən başa düşdüm ki, mister Spenser məktəbdən qovulmağımı ona xəbər verib.

– Mən də yaxşıyam, – dedim. – Mister Spenser necədir? Qripi hələ sağalmayıb?

– Hara sağalır?! Holden, bilirsən, özünü uşaq kimi aparır… Öz otağındadır, oğlum. Keç içəri.

2

Otağının qapısı açıq olsa da, nəzakət xətrinə qapını taqqıldatdım. O, başını çevirdi, mənə sarı baxıb ucadan səsləndi:

– Kimdir? Kolfild, sənsən? Keç içəri, oğlum!

İçəri girən kimi gəldiyimə peşman oldum, onun bu vəziyyətində nə lazım idi axı?! Otaq cürbəcür dərman şüşələri və atma həblərlə doluydu. Əslində, xəstə adama o qədər də ürəyim yanmır. Elə indi də məni mütəəssir eləyən mister Spenserin xəstəliyi yox, onun əynindəki nimdaş, cındırı çıxmış xalat oldu. Bu xalata baxanda elə bilirdin, zalım oğlu onu anadan olduğu gündən bəri əynindən çıxarmayıb. Belə ahıl adamları bu cür xalatda, ya pijamada görəndə ürəyim bulanır.

– Salam, ser! – dedim. – Xəbər göndərmisiniz, ona görə gəldim. Dəvət etdiyinizə görə çox sağ olun.

Mənə xəbər göndərmişdi ki, tətilə getməzdən əvvəl ona baş çəkim, onunla sağollaşım. Çünki yaxşı bilirdi ki, bir də geri qayıdan deyiləm.

– Deməli, bizdən gedirsiniz? – o soruşdu.

– Bəli, ser. Deyəsən, elədir.

Başladı başını bulamağa. Ömrümdə mister Spenser kimi başını bu qədər çox bulayan adama rast gəlməmişəm.

– Doktor Termer səninlə nə barədə söhbət elədi, oğul? Eşitdiyimə görə söhbətiniz xeyli uzun çəkib.

– Elədir, uzun çəkdi. Xeyli danışdı. Bəlkə də, iki saat onun kabinetində oturmalı oldum.

– Axı sənə nə deyirdi?

– Eh… Həyat belə gəldi, oyun belə getdi. Nə bilim, gərək bu oyunda bütün qaydalara düzgün riayət edəsən… Özünüz bilirsiniz də.

– Həyat, həqiqətən, bir oyundur, oğul. Elə bir oyun ki, gərək onun qaydalarına tabe olasan.

Söz tapıblar da. Oyundur. Yox bir… Yenə güclü olan tərəfə düşsən, dərd yarıdır, onda, doğrudan da, deyərsən ki, oyundur, mən razı. Bəlkə, zəif olan tərəfə düşdün, bəs onda necə olsun? Onda it də getdi, ip də!

– Doktor Termer bu haqda sənin valideynlərinə xəbər verib? – qoca Spenser soruşdu.

– Dedi ki, bazar ertəsi yazacaq.

– Bəs özün xəbər eləmisən?

– Xeyr, ser. Onlarla danışmamışam, çünki onsuz da evə gedirəm. Çərşənbə günü axşam yanlarında olacağam.

– Sən bilən, onlar bu xəbəri necə qarşılayacaqlar?

– Eh! – dedim. – Yəqin ki, bərk hirslənəcəklər. Hökmən hirslənəcəklər. Bununla dördüncü məktəbdir dəyişirəm.

«Eh» deməyə artıq vərdiş eləmişəm. Səbəbi də budur ki, söz ehtiyatım zəifdir. Həm də yaşım artsa da, ağlım artmayıb. Onda on altı yaşım vardı, indi isə on yeddidir, amma özümü lap on üç yaşlı uşaq kimi aparıram. Özü də bu çox gülünc çıxır: boyum altı fut⁵ iki düym⁶ yarımdır, saçlarımsa əməlli-başlı ağarıb. Düz sözümdür. Başımın sağ tərəfi tamam ağappaqdır. Lap körpəlikdən. Ancaq hələ də elə hərəkətlər eləyirəm, elə bil on iki yaşındayam. Bunu mənə hamı irad tutur, ən çox da atam. Bəlkə də, haqlıdır, amma o qədər də yox. Hamıya elə gəlir ki, sənin nə yuvanın quşu olduğunu bilir. Bu mənim vecimə də deyil, ancaq onlar mənə «yekə oğlansan, uşaqlıq eləmə» deyəndə xətrimə dəyir. Bəzən isə özüm qəsdən yaşımdan böyük görünmək istəyirəm, amma nədənsə heç kəs bunu görmür. Ümumiyyətlə, bu camaat heç vaxt yaxşı şeyi görmək istəmir.

Qoca Spenser yenə də başını bulamağa başladı.

– Atan-ananla mən də tanışam. Bir neçə həftə bundan qabaq doktor Termer onları öz yanına söhbətə çağırtdıranda görüşmüşük. Çox alicənab adamlardır.

– Əlbəttə, elədir. Alicənab adamlardır.

Birdən qoca Spenser ciddiləşdi. Əvvəllər heç vaxt onu bu qədər ciddi görməmişdim.

– Bu rübdə neçə fəndən qiymət almısan?

– Beş, ser.

– Beş? Bəs neçəsindən kəsilmisən?

– Dördündən. İngilis dilindən yaxşı çıxdım, – dedim.

O heç mənə qulaq asmırdı. Ümumiyyətlə, baş-qasının nə dediyinə qulaq asan deyil.

– Mən səni tarixdən ona görə kəsmişəm ki, heç nə öyrənməmişdin.

– Bilirəm, ser. Özüm bilirəm. Sizlik bir iş yoxdur.

– Sənin yazı işin burada – şifonerin başındadır. Gətir onu bura.

Lap heyvərəlik eləyirdi mənə qarşı. Əlacım kəsildi, durub dəftəri ona verdim. İndi bura gəldiyimə görə nə qədər peşman olduğumu heç təsəvvürünüzə də gətirə bilməzsiniz.

– Burada yazdıqlarına qulaq asmaq istəyirsən?

– Yox, ser, lazım deyil, – dedim.

Ancaq yenə oxudu. Əgər ağlına bir şey girdisə, onu bu fikirdən daşındırmaq müşkül məsələdir. Öz bildiyini hökmən eləyəcək.

Qoca Spenser dəftəri açıb oxumağa başladı: «Misirlilər qədim Qafqaz irsinə mənsub olub Afrikanın şimal əyalətlərində yaşamışlar. Afrika isə biz bildiyimiz kimi, Şərq yarımkürəsində ən böyük qitədir. Misirlilərin öz ölülərini basdırmazdan əvvəl necə mumiyaladıqları müasir elmdə tapmaca kimi qalır».

O susdu, dəftəri yerə qoydu. İndi ona əməlli-başlı nifrət eləyirdim.

– Bu da sənin inşa yazın, – kinayə ilə əlavə etdi: – Hələ səhifənin sonunda mənə kiçik bir qeyd də yazmısan.

– Bilirəm, yazmışam, – bunu elə cəld dedim ki, heç olmasa, bu qeydi oxumağa ona imkan verməyim. Amma onu saxlamaq çətin idi, yaman cuşa gəlmişdi.

– «Hörmətli mister Spenser! – ucadan oxumağa başladı. – Misirlilər haqda bildiklərim bundan ibarətdir. Sizin mühazirələriniz çox maraqlı olsa da, misirlilər məni elə də maraqlandırmır. Bu inşaya görə məni kəsməli olsanız, bunu o qədər də ürəyinizə salmayın. Onsuz da ingilis dili ilə ədəbiyyatından başqa, bütün fənlərdən kəsilmişəm. Sizə böyük hörmət bəsləyən Holden Kolfild».

O, çərdəymiş dəftəri bir yana qoyub məğrur-məğrur üzümə baxdı, sanki indicə məni pinq-ponq⁷ oyununda udmuşdu. Əgər özü belə bir şey yazmış olsaydı, bunu heç vaxt onun üzünə vurmazdım. Axı bu andıraqalmış qeydi ona görə yazmışdım ki, məni kəsəndə ürəyi ağrımasın.

– Səni kəsdiyim üçün məni təqsirkar sayırsanmı, oğul? Sən mənim yerimdə olsaydın, neyləyərdin? Amma düzünü de, oğul.

Barı dəqiqəbaşı «oğul» deməyəydi. Görünür, məni kəsməyinə pərt olmuşdu. Ancaq özümü o yerə qoymadım. Dedim ki, mən, həqiqətən, korazehin adamam, beynimə heç nə girmir. Onun yerində olsaydım, mən də elə hərəkət eləyərdim və sairə və ilaxir. O ki var, gopladım.

Ancaq məzə burasındaydı ki, dilimə güc versəm də, fikrim tamam başqa yerdəydi. Mən Nyu-Yorkda yaşayıram. Və elə bu anda Mərkəzi park, onun cənub girəcəyindəki göl yadıma düşmüşdü. Fikirləşdim ki, görəsən, mən evə qayıdanacan o göl başdan-ayağa donacaqmı, əgər donacaqsa, bəs onda ordakı ördəklər necə olacaq? Göl tamam donub buz bağlayandan sonra ördəklərin hara getdiyini təsəvvür eləyə bilmirdim. Bəlkə, yük maşınına qoyub zooparka aparırlar? Bəlkə də, özləri başqa yerə uçub-gedirlər?

Deyəsən, məndə pis alınmır. Bir yandan qoca Spenserə gopa basıram, o biri yandan isə ördəklərin fikrini çəkirəm. Belə çıxır ki, müəllimə hesabat verəndə beynini əziyyətə salmasan da olar.

– Doğrudanmı, sən öz gələcəyin barədə fikirləşmirsən? – qoca Spenser yenə soruşdu.

– Niyə ki, aradabir fikirləşirəm. Əlbəttə, fikirləşirəm. Ancaq o qədər də yox.

– Bilmirəm, sənin başına necə ağıl qoyum. Sənə kömək eləmək istəyirəm, oğul! Məni düzgün başa düş. İmkanım daxilində kömək eləmək istəyirəm.

Doğru deyirdi. Hiss elədim bunu. Ancaq biz ayrı-ayrı qütblərdə dayanmışdıq, vəssalam.

– Bilirəm, ser, bunun üçün də sizə çox-çox təşəkkür edirəm, – dedim və oturduğum yerdən qalxdım. – Təəssüf ki, indi getməliyəm. Əşyalarımın çoxu idman zalında qalıb, gedib onları götürməliyəm… Mənə görə narahat olmayın. İndi yaşımın elə vaxtıdır ki, belə də olmalıdır. Keçid dövründə hamı belə olur.

– Bilmirəm, oğul, bilmirəm.

– Sizə məktub yazacağam, ser. Qripdən özünüzü qoruyun.

– Əlvida, oğul.

Qapını örtdüm. Yemək otağından keçəndə arxamca nə isə qışqırdı, ancaq yaxşı eşidə bilmədim. Güman ki, «yaxşı yol» deyirdi. Bəlkə də, yox. Mən heç kimin arxasınca «yaxşı yol» deyə qışqırmazdım. Əslinə qalsa, çox sarsaq adətdir.

3

Yaman yalançıyam. Ömründə mənim kimisinə rast gəlməzsiniz; məsələn, qəzet köşkünə gedəndə soruşsalar ki, hara gedirsən, bir də gördün qayıtdım ki, operaya. Qoca Spenserə deyəndə ki, şeylərimi götürmək üçün hələ idman zalına qayıtmalıyam, ağ yalan danışırdım. O andıraqalmış zalda heç nəsə qoyaram?!

Qoca Spenserdən ayrılandan sonra öz otağıma qayıtmaq mənə ləzzət elədi, çünki hamı futbola getmişdi. Üstəlik, təsadüfən bu gün qızdırıcılar əla işləyirdi. Gödəkçəmi, qalstukumu çıxardım, köynəyimin yaxasını açdım və səhər tezdən Nyu-Yorkdan aldığım kepkanı başıma qoydum. Qırmızı ovçu kepkası idi, dimdiyi də uzun. Bircə dollara almışdım. Başıma da tərsinə – dimdiyi arxaya tərəf qoydum. Düzdür, bu düşüklükdür, amma mənə belə xoş gəlirdi. Sonra yarımçıq qoyduğum kitabı götürüb öz kreslomda oturdum. Otaqda iki kreslo vardı. Biri mənim, biri də otaq yoldaşım Uord Stredleyterin idi.

Əlimdəki kitabı kitabxanada səhvən mənə vermişdilər, otağa gəlib çatanda başa düşmüşdüm. İsak Daynsenin «Afrika cəngəlliklərində» kitabıdır. Fikirləşirdim ki, yəqin, səfeh bir şey olacaq, ancaq, əksinə, yaxşı kitab çıxdı. Ən çox sevdiyim yazıçı qardaşımdır – D.B.-ni deyirəm. Mənə ən çox o kitab təsir eləyir ki, oxuyub qurtarandan sonra ürəyində deyəsən: «Kaş bunu yazan mənim dostum olaydı, kefim istəyəndə telefonu götürüb ona zəng vura biləydim». Ancaq belə kitaba çox az-az rast gəlmək olur.

Bir sözlə, təzə kepkamı başıma keçirib oturdum və başladım kitabı oxumağa. Artıq bir dəfə oxumuşam. İndi bəzi yerlərini təzədən oxumaq istəyirdim. Heç üç səhifə oxumamışdım ki, kiminsə duşxanadan çıxdığını eşitdim. Heç dönüb baxmadan da bildim ki, qonşu otaqda qalan Robert Eklidir. Çiyniqısıq, uzundraz bir oğlandır, boyu altı fut dörd düym idi. Dişlərinin çoxu çürümüşdü. Bir dəfə də olsun dişini yuduğunu görməmişdim: qabaq dişləri kirdən sapsarı idi. Elə xasiyyəti də murdar idi. Düzü, ondan o qədər də xoşum gəlmirdi.

Hiss elədim ki, dayanıb otağa boylanır, görsün ki, Stredleyter də burdadır, ya yox. Ondan zəhləsi gedirdi, Stredleyter otaqda olanda ömründə içəri girməzdi. Bir yana baxanda bu əclafın heç kəsi görməyə gözü yoxdur.

Duşxanadan çıxıb mənə yaxınlaşdı.

– Sala-a-m, – dedi.

Həmişə belə uzada-uzada salamlaşır.

– Sala-a-m, – mən də onu yamsılayaraq dedim, amma başımı kitabdan qaldırmadım.

Başladı otaqda yavaş-yavaş, addım-addım gərdiş eləməyə, həmişəki kimi stolun, dolabın üstündəki əşyalarımı qurdalamağa. Yaman pis vərdişi var, gərək götürüb hər şeyə baxa.

Kresloda yayxanıb başladım Ekliyə göz qoymağa. Zalım balası elə bil öz evindəydi. Çox bərk darıxanda lap əndazədən çıxıram, başlayıram şitlik eləməyə. Təzə kepkamın dimdiyini qabağa çevirdim və basdım gözümün üstünə ki, heç nə görməyim.

– Deyəsən, gözüm tutulub, – deyə bərkdən qışqırdım. – Ay ana! Ana! Hər yan qaranlıqdır, heç nə görə bilmirəm.

– Dəlisən nədir? – Ekli dedi.

– Ay ana, əlini mənə ver. Niyə əlini mənə vermirsən?

– Bəsdir, dur ayağa!

Başladım kor kimi əl-qolumu oynatmağa, ancaq ayağa-zada durub eləmədim. Elə hey zarıldayırdım:

– Ana, ana, əzizim, niyə əlini mənə vermirsən?

Bəzən bu cür hoqqalar mənə yaman ləzzət verir. Axırda bezdim. Kepkamın dimdiyini yenə arxaya fırladıb sakitləşdim.

– Bu kepkanı hardan almısan? – Ekli dedi.

– Nyu-Yorkdan.

– Neçəyə?

– Bir dollara.

– Səni hərifləyiblər, – başladı kibrit çöpüylə murdar dırnaqlarını təmizləməyə. Dırnaqlarını qurdalasa da, gözünü kepkamdan çəkmirdi.

– Biz tərəflərdə belə kepkayla maral ovuna çıxırlar, – dedi. – Bu ovçu kepkasıdır.

– Cəhənnəmə ki, – kepkamı götürüb bir də onu diqqətlə nəzərdən keçirdim. Nişan alan adam kimi gözümün birini qıyıb baxdım. – Bu kepkada adam ovuna çıxırlar, – dedim. – Bu kepkada mən adam ovlayacağam.

– Evdəkilər bilir ki, səni bayıra atıblar?

– Yox.

– Bəs Stredleyteri neyləmisən?

– Futbola gedib. Qız dostu ilə.

– Onun görüşdüyü qız kimdir elə? – dedi. Stredleyterdən zəhləsi getsə də, onun kiminlə görüşdüyünü öyrənib bilməsə, bağrı çatlayar.

– Bilmirəm. Nəyinə lazım?

– Heç, elə-belə. Zəhləm gedir ondan.

– Amma o sənin dərdindən dəlidir. Bir dəfə mənə söylədi ki, onun fikrincə, sən əsl şahzadə balasısan, – dedim. Şitliyim tutanda elə hamıya «şahzadə» deyirəm. Yoxsa dilxorçuluqdan adam birtəhər olar.

– Burnunu soxmadığı yer qoymayıb, – Ekli dedi. – Mən onu heç adam da saymıram. Amma o özünü hamıdan ağıllı sayır.

Bir müddət dinmədim. Sonra dedim:

– Ona görə Stredleyterdən xoşun gəlmir ki, o sənə həmişə «heç olmasa, bu dişlərini bir dəfə yu» deyir. Özü də sənə sataşmaq üçün demir, burda inciməli nə var ki?

– Mən dişlərimi həmişə yuyuram. Özündən uydurma!

– Yox, yumursan. Mən özüm fikir vermişəm, yuyub eləmirsən, – dedim. – Stredleyterə nə olub ki? Pis oğlan deyil. Bəla bundadır ki, sən onu yaxşı tanımırsan.

– Sənə dedim ki, o, əclafdır.

– Özünü dartmağına sözüm yox, amma çox cəhətdən əvəzsiz oğlandır, – dedim. – Bax, tutaq ki, Stredleyterin əynindəki qalstuk, ya başqa şey sənin xoşuna gəlir. Bilirsən, o neyləyər? Boğazından açıb sənə bağışlayar. Ya da, bilirsən, neyləyər? Evdən çıxanda açıb atar sənin çarpayının-zadın üstünə. Nə yolla olursa olsun hökmən onu sənə bağışlayar. Amma burdakı uşaqların çoxu…

– Söz tapdın da! – Ekli dedi. – Onun kimi pullu olsam, mən də bağışlayaram.

– Yox, sən eləməzsən, – başımı buladım.

Birdən qapı açıldı. Stredleyter tələsik içəri girdi. Həmişə harasa tələsirdi. Mənə sarı yönəldi, zarafatyana yanaqlarımı şappıldatdı – bu da heç xoşagələn vərdiş deyildi, – sonra soruşdu:

– Axşam bir yana getmirsən?

– Bilmirəm. Bəlkə, getdim. Nədir, qar yağır?

Əməllicə qara batmışdı.

– Bura bax, əgər bir yana getməyəcəksənsə, o zolaqlı gödəkçəni bir axşamlığa mənə ver.

– Yox! Sənin əyninə gəlməz, genəldərsən, – dedim. İkimiz də bir boydaydıq, ancaq o məndən iki dəfə ağır gələrdi. Çiyinləri çox enliydi.

– Qorxma, heç nə olmaz, – deyib cəld şkafa tərəf qaçdı. – Nə var, nə yox, Ekli? – arada Eklinin kefini soruşmağı da unutmadı. O, mehriban oğlan idi, kin-zad saxlamazdı. Yalandan da olsa, həmişə Ekliylə salamlaşırdı.

– Bəs qız dostun hardadır? – soruşdum.

– O biri korpusda, – əl-üz dəsmalını, üzqırxanı qoltuğuna vurub köynəksiz-zadsız otaqdan çıxdı. Otaqda da həmişə bu cür qurşağacan çılpaq gəzir, çünki belə hesab eləyir ki, yaraşıqlı bədəni var. Doğrudan da, beləydi: qədd-qamətinə söz ola bilməzdi.