Kitabı oku: «Давыллардан алган көчем бар»

© Татарстан китап нәшрияты, 2015

© Шәфыйкова К, Ф., 2015

Рәссамы һәм бизәлеш мөхәррире М. Д. Вазиева

* * *

Шигырьләр

Көчем бар

Давыллардан алган көчем белән

Диңгез булып ярга дулкын кагам.

Гел шауламыйм, кайчак шатлыгымнан

Гөрләвекләр булып җырлап агам.

Давыллардан алган көчем булгач,

Явызлыкны җиңү кыен түгел.

Берне генә түгел, меңне җиңдем,

Тик шунысы: яраланды күңел.

Давыллардан алган көчем барда,

Башым имим әле авырлыкка.

Һәр көнемне аллы-гөлле итим,

Миңа яшәү бирелмәгән юкка!

«Җырлаганым юк күптәннән…»

Җырлаганым юк күптәннән,

Моңсыз икән, димәгез.

Күңелемнең моңга тулы

Мең кылы бар, тимәгез.

Моң җан кебек бик тә газиз,

Түкмим аны юк-барга.

Түгелә моң дәрья булып,

Кергәч хәсрәт-утларга.

Моң түгелә, канлы яра

Әрнегәндәй йөрәктә.

Туган җирне сагынганда

Моңлы булам бигрәк тә.

Җырлаганым юк күптәннән,

Җырласам – күңелем тула.

Каурыемны моңга манып,

Шигырь язам.

Җырлагандай,

Җаныма рәхәт була.

«Хәзер кызмы, малаймы ул…»

Хәзер кызмы, малаймы ул,

Туганчы ук беләләр.

Тик белмиләр: ул сабыйлар

Бу дөньяга ниләр күреп

Яшәр өчен киләләр.

Язмышлары нинди булыр,

Кара төстә түгелме?

Бәби көткән хатыннарны

Күргән саен, төрле уйлар

Борчый минем күңелне.

Кот очарлык язмышлар бар,

Бар бәхеткә тулысы.

Һәр сабыйга насыйп булсын

Иде дә бит язмышларның

Таңдай якты, нурлысы.

Юк шул: берәү әрнеп елар,

Түгелер ачы яшьләр.

Берәү кайгы-хәсрәт белмәс,

Гомере шатлыклы булыр,

Рәхәттә генә яшәр.

Язмыш ул – гомер юлдашы,

Үзгәртер көч юк аны.

Хыялдагы матурлыктан

Яралсын иде дөньяга

Туачак бала җаны.

Их!..

Китмә әле

Җаным, тәнемнән аерылып

Чыгып китәр көнең җитәр.

Белеп торам: юлың сине

Мәңгелеккә алып китәр.

Шуны белмим: мәңгелектә

Ни бар икән җаннар өчен?!

Ярый ла ул, ялкын булса,

Мәхәббәттә янар өчен.

Сөю булса, яшәү анда

Мәңгелектә дәвам итәр.

Яшәү утын балкытырга,

Сөям, дигән бер сүз җитәр.

Татлы булыр сөю, аның

Чәчәкләре мәңге сулмас.

Ах, ул сөю, юк, анда да

Кичерешләр җиңел булмас.

Җаным, сине нишләтер соң

Мең газапның авырлыгы?!

Мәңгелеккә китмә әле.

Җирдә яшәгәнгә күрә,

Бар синдә җир сабырлыгы.

Көч

Давыл, син бит көчең белән

Файда китермисең бер дә.

Җимерәсең, бөтен ямьне

Кырып бетерәсең җирдә.

Мин дә көчле, җиңеп яшим

Алга килгән авырлыкны.

Әнә шулай арттырам мин

Тормыштагы матурлыкны.

Сабырлык

Боегып калсам – борчылма,

Андый хәлем күпкә түгел.

Елмаерга көч табармын,

Айдай, кояштай ул күңел.

Күзләремнең яшен күрсәң –

Күрмәмеш бул, шулай кирәк.

Тешләремне нык кысканмын,

Еласам да елыйм сирәк.

Минем балкып торган чагым —

Сер бирмәвем авырлыкка.

Бел: әнкәйсез калу белән

Таяндым мин сабырлыкка.

Бәхет кошы кулыбызда

Мин сиңа тиң, син миңа тиң,

Очраштырды безне язмыш.

Бәхет кошы кулыбызда,

Күз тимәсен, берүк, ялгыш.

Бергә булгач күшекмибез,

Өшемибез салкыннарда.

Нинди салкын җиңә алсын,

Йөрәкләрдә ялкын барда?!

Еллар аккан су икән ул,

Язларыбыз үтеп китте.

Гомер-тирәк яфрак сибә,

Алтын көзләребез җитте.

Көз булса да, юк-юк, китми

Безнең күңел кошларыбыз.

Мин – шагыйрә, ә син – шагыйрь,

Димәк, яңа җырлар белән

Киләчәк ак кышларыбыз!

«Кеше туган чагын белми…»

Кеше туган чагын белми,

Үлгәнен дә белмидер.

Яшәгәндә белми генә

Еламыйдыр, көлмидер.

Белеп яши, шатлык – татлы,

Кайгы ачы булганын.

Белә: авырлыклар белән

Көрәшергә туганын.

Көрәшә ул җилләр белән,

Давылдан да курыкмый.

Белеп тора: кыенлыклар

Аны аяктан екмый.

Белә: шушы җир йөзендә

Югалту бар, табыш бар.

Үкендерер ялгышлар бар,

Изгелек бар, каргыш бар.

Белгәнемне, күргәнемне

Мин дә өйдем тау итеп.

Дөньяга килгәнне белмим,

Шулай гына, иман белән

Булсын иде дим китеп.

Коляскамда барам

Тәгәрмәчләр тәгәриләр,

Кар шыгырдап, сер сөйли.

Тукта-тукта, сер сөйләми,

Кар шыгырдап, җыр көйли.

Минем яңа җырым ич бу,

Аклык, шатлык турында.

Бәхетеннән ташып чыккан

Сөю, сафлык турында.

Килер язлар турында җыр,

Анда кошлар тавышы.

Анда ялкын ялмап алган

Йөрәкләрнең кагышы.

Тәгәрмәчләр карлы юлда,

Юк, мин иген кырында.

Тыңламыйм кар шыгырдавын,

Башаклар шавын ишетәм

Туып килгән җырымда.

«Утыз биш яшь – җәйге болыннарда…»

Альбинага

Утыз биш яшь – җәйге болыннарда

Нәфис гөлләр булып үскән чак.

Чәчәк таҗларына чак-чак тиеп,

Назлы җилләр булып искән чак.

Утыз биш яшь, – хисләр ташып тынгач,

Инеш кенә булып аккан чак.

Якты хыялыңнан көтеп алган

Сөю кошың канат каккан чак.

Утыз биш яшь – гүзәл яшьлегеңә

Кулъяулыгың болгап калыр чак.

Яшәр өчен акыл, көч, дәрт туплап,

Бәхетеңне кочып алыр чак.

Утыз бишең, – еллар үткән саен,

Иң матур чак булып калыр чак.

Ике төс

Шатлыкларны кершән итеп биткә ягам,

Кайгыларның төсе кара, сөрмә тартам.

Бу ике төс үз урынын табып алды,

Юк, булмады үкенерлек тирән хатам.

Шатлыгым да тартып алган шатлык түгел,

Үземнеке, минем җанда тамырланды.

Кайгыларым маңгаема язылганнар,

Күргәннәрем кара күмер булып янды.

Үсмер чагым дәшә

Гөжләп кенә яна каен утын,

Үрдәк ашы пешә казанда.

Өй җып-җылы, әнкәй токмач кисә,

Их, шулчакта булсам һаман да!

Лампа яктысында чигү чигәм,

Өйгә эшен эшли сеңелем.

Сәгатьләре, минутлары белән

Шул елларны сагына күңелем.

Эштән кайткан әткәй гәзит укый,

Радиода җырлый Фәридә*.

Гаиләбезнең шундый тулы чагы

Булсын иде дә бит әле дә.

Еллар үтте, әткәй-әнкәй китте,

Мәрхүм инде алар күптәннән.

Кич җиттеме, өзеп үзәгемне,

«Бәхет кочагында чакны яз», – дип,

Үсмер чагым дәшә үткәннән.

Яралы өмет

Кайларда сезнең малай чак,

Акыллы чакларыгыз?

Сезне ташлап калдырган ич

Бер гөнаһсыз сабый чакта

Атланган атларыгыз.

Үстегез дә бит, күңелне

Шатландыра алмыйсыз.

Сез инде әти кешеләр,

Шулай да, тормышта әле

Күп нәрсә аңламыйсыз.

Җил тузгыткан кош оясы

Минем өчен ят түгел.

Бу дөньяда балагызның

Ятим булып үсәчәген

Һич көтми иде күңел.

Кыя бөркетләре итеп

Күрдем сезне хыялда.

Инде бүген ничек белим,

Югалтулар – табышлармы,

Ни көтә сезне алда?!

Өзелмәгән өметем бар,

Тирән яралы ул да.

Алыгыз изге догамны,

Ялгышмас өчен кабаттан,

Адашмас өчен юлда.

Авылыма кайткан идем

Элекке ямь юк авылда,

Искергән йорт-ихаталар.

Су буенда, үкси-үкси,

Бөгелеп елый әнә таллар.

Ах, мин моны көтмәдем бит,

Өметләрем акланмады.

Авылымның күп уллары

Ат биленә атланмады.

Кырга чыгып, җиң сызганып

Үстермәде алар иген.

Укып һөнәр алдылар да

Үз иттеләр кала җирен.

Кызлары да китеп бетте,

Чишмә юлын ятим итеп.

Җир җимертеп эшләр яшьләр

Беткәннәр шул инде китеп.

Яңа нигез коручы юк,

Йөреп чыктым авыл буйлап.

Таллар түгел, үзем елыйм,

Кот очарлык уйлар уйлап.

Аны-моны уйламыйча

Киткәннәрнең берсе – үзем.

«Авыл бетә» дигән сүз бар,

Ничек кызармасын йөзем?!

«Аллага шөкер, бу көнгә…»

Аллага шөкер, бу көнгә

Өстем бөтен, тамак тук.

Хәсрәт буранында калып,

Күптән елаганым юк.

Авыртынсам, дару кабам,

Җыр язып, көнем үтә.

Матур-матур төшләр күреп,

Йокыда төнем үтә.

«Кирәгең юк», – дигәннәр юк,

Ярдәмчесез түгелмен.

Балкып торган кояшы да,

Ае да бар күңелнең.

Үз тиңемне парым иттем,

Ничек ялгыз каласың!

Парлы итеп яраткан бит

Алла адәм баласын.

Туганнар да, дуслар да бар,

Яшибез хәл белешеп.

Очрашканда, вакыт уза,

Сөйләшеп тә, көлешеп.

Менә шулай яшәп ятам,

Әле Аллага шөкер.

Ни дисәң дә, ни күрсәң дә,

Күзең тимәсен, төкер.

Бәхет

Мәхәббәт ул – җимеш бакчасы,

Җимешләрнең үсә төрлесе.

Йомшаклары була, катысы,

Бик ваклары була, эресе.

Татлылары була, ачысы –

Барсының да беләм тәмнәрен.

Ачылары төшсә исемә,

Чымырдаплар китә тәннәрем.

Яшәү көче шулай яралган,

Мәхәббәтсез яшәп булмый һич.

Яши-яши шуны белдем мин:

Җырлый-җырлый кем дә сөядер,

Елап сөюе дә – бәхет ич!

Әнкәй бирешмәскә кушты

«Авырлыклар килә тора,

Бирешмә, нык бул!» – диде.

Үзе дә бит бу тормышта

Күп хәсрәт күргән иде.

Җиңелмәде, көчле иде,

Миңа үрнәк күрсәтте.

Сизә идем: мин бөгелсәм,

Дәшми генә күзәтте.

Юк, сынмадым, һаман сынмыйм,

Әнкәм рухы куансын.

Сынауларны кырып салыйм,

Якты дөньяда миннән дә

Рухи матурлык калсын!

Җанга дәва

Яралы кош ята җирдә,

Тузанда аунап беткән.

Кем кара ук аткан аңа,

Кем ул кошны рәнҗеткән?

Беркем дә ярдәм күрсәтми,

Кошны кулына алып.

Түзә алмыйча кычкырам,

Дөньяга оран салып:

«Кешеләр, ул яралы кош —

Кош түгел, минем җаным.

Яраларым бик тә тирән,

Дәрьядай ага каным!»

Ишетмиләр! Шигырь языйм,

Җырлап әйтим сүземне.

Җанга шул мең дәва булыр,

Һавадагы бер кош итеп

Тояр өчен үземне.

Җырлы көн

Тамчыкайлар җырлый бүген,

Җырлый бүген гөрләвекләр.

Гаҗәп түгел, бу мизгелдә

Моңга тула җирләр, күкләр.

Күчмә кошлар кайтыр юлда

Ишетелә тавышлары.

Моң-кылларны чиртә кебек

Канатларын кагышлары.

Чәчәк белән килә язлар,

Назлы җилләр белән килә.

Бөре бүртә тирәкләрдә,

Бар тарафта ямь бөркелә.

Бүген Җирне кочагына

Алган Кояш, шуңа җылы.

Шатлык кына булган өчен,

Көн дә җырлы, мин дә җырлы.

Кеше бул

Сүндереп булмый су сибеп,

Эчкәеңне ут алса.

Башны бәрүдән ни файда,

Дөньяң тәмам буталса.

Тешләреңне каты кысып,

Кирәк сабыр итәргә.

Кайберәүләр кебек нигә

Бу дөньядан китәргә?!

Үзең теләп мәңгелеккә

Күзләреңне йом, имеш!

Юк-юк, кирәкми, берүк, бу –

Җен-пәриләр кылган эш!

Тормыш бит бу, меңгә бөгәр,

Булсын синдә батырлык.

Саклансын ул синдә, яшәү

Таләп иткән матурлык.

Китмим

Җылы якта яшәп кайтканнарның

Сөйләгәнен тыңлыйм, йотылып.

Кайчак шунда и китәсем килә,

Кышкы суыклардан котылып.

Мин кояшка гашыйк булып яшим,

Яратам шул, җылы яратам.

Китә алмам инде, китмим, мин бит

Туган җирем диеп җан атам.

Җылы якта җылы булыр, ләкин

Саргаермын ерак илләрдә.

Язлар килгән саен кайтыр өчен,

Канатларым юк бит иңнәрдә.

Көтү

Күрше әбигә

Әллә ничә поезд үтеп китте,

Ул көткәне юк шул, килмәде.

Челпәрәмә килде хыяллары,

Бу юлы да шатлык көлмәде.

Алтмыш биш ел инде шулай көтә,

Сөеклесен, лачын – солдатын.

Ялгыз үтте гомере, канлы сугыш

Каерды шул сыңар канатын.

Бүгенгедәй истә ул үткән җәй,

Хушлаштылар шушы перронда.

Күзләрдә – яшь, сагыш, ә дошманга

Ачы нәфрәт иде бар җанда.

Вагоннарга тулган ир-егетләр:

«Сез көтегез безне», – диделәр.

Ут эченә китеп барабыз дип,

Тәгәрмәчләр тавыш бирделәр.

Поезд китте, юк шул, киткәннәрнең

Барысы да кайта алмады.

«Кайтыр» дигән ялкын-өметләрнең

Кузлары да инде калмады.

Әнә тагын поезд үтеп бара,

Күрше әби кыла догалар.

«Аллакаем, сугыш афәтләрен

Күрсәтмәче кабат оныкларга,

Тыныч булсын, берүк, дөньялар!»