Kitabı oku: «Буранлы төндә», sayfa 2

– Иң озын «күсәкне» алабыздыр бит… Кирәксә кисәрбез, кысканы гына ялгап булмый аны, каһәрне,– дип сөйләнә-сөйләнә, ике лом ярдәмендә озын, ярты тонна авырлыгындагы «күсәк»не модеронга тәгәрәтеп төшерделәр. Велосипедныкы кебек аллы-артлы ике кечерәк тәгәрмәчле кыска арба өстендә унике метр ярымлы корыч «күсәк»нең һич кенә дә тик ятасы килми, атлаган саен, арлы-бирле талпына, баш-башлары исә бик хәтәр калтырана иде. Модерон сабын кысып тоткан Зәкәрия аны төрлечә «тынычландырып» карый. Әле адымын әкренәйткәләгән була, әле арба сабын үзенәрәк алып этәреп тә карый – никтер һаман җайлаша алмый азаплана иде. Җәйдән бирле болай рельс йөрткәннәре юк – «кул киткән» дип уйлады ул.

Өйләр, казармалар ышыгыннан читләшкән саен, җил та-гын да көчәйгән кебек тоелды. Зәкәрия, инде авар хәлгә җиткән модеронны көч-хәл белән генә туктатып, тиз-тиз генә плащының башлыгын башына урап, бәйләп куйды. Болай ярыйсы ук җылы, тик поезд якынлашуын ишетми калулары бар, башны уңга-сулга ешрак каергалап, күзәткәләп барырга туры киләчәк иде. Мескен Хисмәт бу җилгә ничекләр түзеп тора икән? Ул бит инде хәзер кимендә сәгатькә якын бер урында таптанырга мәҗбүр. Кәефе кырылса, ул, башкалар кебек, тозлап-борычлап сүгенүдән битәр, кычкырып җыру җырларга керешә торган иде. Хәзер дә шулай буш кырда җырлый-җырлый сикеренә микән?

Менә семафор турысын да узып баралар. Шәмселбану утыз-кырык адымнар алда, Маһинур артта, кулларындагы фонарьның кызыл утын алга-артка болгаштыргалап, сакта киләләр. Ә җепшек кар киемгә сырыша, барасы юлны каплый, башлык өстенә өелеп, күзне томаларга маташа. Төн караңгысы да инде тирә-юньгә күптән ябырылып, бар дөньяны каплап, томалап киткән. Юл буе сагында торган текә-текә таулар да, юл белән тау арасындагы сыек урманчык – усак, каеннар да –күзгә чалынырлык түгел хәзер. Зәкәрия Шәмселбануның ирләрчә эре-эре атлап узган эзен генә күрә, шәйли диярлек.

«Хәзер, бара торыгыз»,– дип калган Карәмәт һаман никтер куып җитми. Берәр состав аваз бирсә, инде Зәкәриягә арбаны юл читенә мәтәлдереп җибәрергә генә кала. Хатыннар, йөгереп килеп, ул тимер-томыр тулы әрҗәне күтәреп алырга да өлгерми калачаклар. Шул да бригадир күңеленә тынгы бирми.

Тик шулай да Текә Ярның ике-өч юлы бергә тоташкан урыннан әллә ни ерак та китеп өлгермәделәр, баядан бирле бер төштә тик ятмый, анда-монда шуышкалап барган рельс Зәкәрия кулыннан капылт кына арба сабын суырып алды да «лаф» итеп йомшак кар арасына чумды. Аның артыннан килеш-килбәтсез кисү станогы, зур табуттай авыр корал әрҗәсе икесе ике якка очып барып төштеләр. Ни булганын Зәкәрия абайламый да калды. Ахрысы, тегеләр куа чыкмаганмы дип, артка каерылып караган чагы туры килде, рельсның читкә авышканын сизми калды булса кирәк.

Бу хәлне күреп торган Маһинур:

– И-и чукынган, әллә кәкресе туры килгәнме? – дигән булды.

Кышкылыкка кәкре рельслар калдырырлык фәкыйрь заманнар түгел. Зәкәрия белеп тора: аны юатыр өчен генә әйтте инде Маһинур бу сүзләрне. Шулай да үз-үзенә булган ачуы йомшара төште. Әһ, чучка борын, чакырым саен авып яисә поезд үткәреп торсалар, төн уртасында да барып җитә алмаслар. Менә-менә кичке «скорый»ның үтәр вакыты да җитеп киләдер инде. Соңламаса… әйе, соңламаса, тагын дүрт минут чамасы калып бара икән. Димәк, арбаны күтәреп азапланасы да юк. Перекур.

Ул арада Текә Яр каралтылары ягыннан ике шәүлә күренде. Төптәй нык, түгәрәк гәүдәле Карәмәт белән Кәримә апакай шулай «тәгәрәшеп» киләләр булыр. Ни хикмәттер, бу тирәнең халкы барысы да тумпык таза бәдәнле, уртачадан түбәнрәк буйлы, табак битлеләр. Яшьтән авыр эш эшләп үскәнгәдер инде, мөгаен. Арада читтән килгән керәшен карчыгы Настя гына орчык кебек юка сөякле, кәрлә буйлы. Хисмәт солдат, өрәңге арасындагы ак тирәктәй, ерактан ук калкып күренеп тора. Хисмәт буйга Зәкәрия белән бер тиң диярлек. Ара-тирә Хисмәт, шаярткалап: «Сахалин селёдкасы үстерде мине. Җиде ел хезмәт итеп солы белән беләк буе селёдканы әз ашамадым мин»,– дияргә ярата. Хактыр шул. Армиянең аның солы боткасы гына түгел, турнигы да буыннарны яза, гәүдәне суза шул.

Шаулап, каударланып, «скорый» поезд үтеп китте. Туң тәрәзә аша сирпелгән елтыр ут яктысы, җылы төтен исе генә күңелләрне кытыклап, кайдадыр шундый ук якты дөньялар, җылы тыныч тормыш һәм әллә ниткән сихри мәхәббәт-сөюләр барын искәртеп, әрнетеп алган кебек тоелды. Яннарыннан әле генә өермәдәй үтеп киткән ул җылы, якты вагоннар да, йомшак урыннарда тирбәлеп баручы кешеләрнең берсе дә бит юл читендә җилгә арка куеп, хәл җыеп торган Зәкәрия һәм Маһинурлар, Хисмәт һәм Карәмәтләрне уйлап карамаганнардыр. Бу буранлы төндә аларның ката-туңа шушылай кар ерып баруларын уйлаган да, белгән дә кеше юк шул. Ә бит алар – әнә шул меңнәрнең тынычлыгы, иминлеге өчен төнгә каршы җил-буранлы кырга чыгып чапкан кешеләр.

Авыр рельсны, азаплана-азаплана, арбага салып бетергәндә генә, Карәмәт тә килеп җитте. Аның артыннан фонарь тотып килүче Кәримә түгел икән.

– Бу – минем кыз, былгадир, анасы урынына чыкты,– диде Карәмәт. – Юл эшен белә… Бар, Дилүсә, алга, сигналга бас…

Вәт, «былгадиры»ның «ярар» дигәнен дә көтмәде бу, «сигнал»га ук куйды кызын. Зәкәрияләргә тукып торылган тәртип нигезендә бит инструктаж үтмәгән ул кызны әле бригадага ияртү-ияртмәү дә икеле булырга тиеш. Ә аны Шәмселбану урынына ук җибәрә «былгадир» ярдәмчесе. Мәгәр Зәкәрия бармасын, йөрмәсен дип тә әйтергә базмады, «юл эшен белә» дигән белән генә юанып калды.

Модерон сабын тегендә-монда эткәләп, тигезлек сакларга тырышып көчәнә-көчәнә, Зәкәрия тагын күпмедер ара үтте. Аннары хәерсез «күсәк»нең чайкалуын алай гына баса алмагач, тагын тукталды. Карәмәт, кабат аның авырткан бизенә баскандай:

– Бир әле үземә, былгадир, никтер ул бүген сине тыңламый,– дип, арбаны аның кулыннан алды да гадәтенчә бер якка янтая төшеп, аны ипле генә келтерәтеп алып китте.

Хәер, бик алай тарткалашып, син дә мин дип торыр чак түгел иде. Вакытында килсә, ул башта ук Карәмәт кулында барасы арба иде ич дип, Зәкәрия бераз арткарак калды. Кирәк саен йөгереп килеп, рельс башын анда-санда тарткалап җайлаштыргаларга әзер торган Шәмселбануны да уздырып җибәреп, Маһинур белән тигезләште.

– Бир булмаса фонареңны, бар алга,– дип боерды.

Тиздән модероннан беразга гына калышып атлаган ике «ахирәт»нең мыдыр-мыдыр нидер сөйләшә башлаганы колагына керде. Бу хатын-кыз каян гына сүз табып бетерә икән дә ниләр хакында гына сөйләшми икән бергә туры килсә. Юкса болар көне-төне бергә бит инде, йокларга гына аерылалар диярлек. Шулай да әнә «эһеме, Шәмселбану», «эһеме, Майнур»лар Карәмәт туктап торганда гына ишетелмиләр сыман. Ул вакытта алар икәүләшеп модерон өстенә иелә, тиз-тиз генә рельс, әрҗәләрне рәтләп җибәрәләр дә, җил тагын Зәкәриягә аларның өзек-өзек сүзләрен җиткерә башлый.

VI

Карәмәтнең үзе кебек үк йомры-таза гәүдәле кызы каяндыр ялга дип кенә кайткан икән. Зәкәриянең аны югыйсә монда эшкә килгәннән бирле күргәне булмады шикелле. Хәер, күреп тә игътибар итмәве ихтимал. Аннары, бер генә көнгә дип, ял көненә кайтучының да күренеп йөрмәве хак ич. Ә Карәмәтләргә тиктомалдан керү гадәте юк Зәкәриянең. Никтер күнегелмәгән.

Әлегә ул кыз, сигнал фонарен тотып, алдан бара. Ник бер артка әйләнеп карасын? Бик алга да үтми, артка да калмый, үз урынын белә. Ни тоя, ниләр уйлый икән ул? Нәрсә булса уйлыймы, күңелендә ни дә булса бармы икән аның?..

Дилүсә исә яшь бригадирны күз алдына китереп бара иде. Абау, бигрәк каудар, бигрәк сөмсере коелган инде үзенең. Әллә ни булган диярсең. Юл булгач, аның ул-бу җире ватылмый-җимерелми тормыймы да Текә Ярда беренче рельс алыштыруларымы? Ә бәлки әле аның атасына булган ачуы бетмәгәндер? Әнисе әйтә бит, сүзгә килешкән көнне бик ачуы чыкты, ахрысы, былгадирыбызның, рәтле-башлы исәнләшми йөри дип. Әле дә әнә чытык йөз белән генә карап алды бая Дилүсәгә. Бәрәч, өйләренә кергәч тә исәнләшмәде түгелме соң әле? Әллә Дилүсә почмак якта булып, аның кергәч тә баш какканын күрми калдымы? Әйе, аның шундый гадәте дә бар бит, монысы инде, шәт, шәһәрчә исәнләшүнең, бәлки, бер төредер. Каршыңа җиткәч кенә, үрә катып баса да, авыз тутырып «исәнмесез-саумысез» диясе урынга, баш кына иеп китеп бара Зәкәрия.

Дилүсә бүген бригада белән чыгарга атасыннан үзе сорады. «Мунчадан соң әнкәйгә ярамас»,– дигән булды. Дилүсә никтер шушы юл эшен үз итә, үз күрә шул. Бигрәк тә поезд каршыларга, аларны ерак, билгесез тарафларга озатып калырга бик ярата ул. Текә Ярда ике көнгә бер тукталган пассажир поездын ул аеруча бер өмет белән, түземсезләнеп көтеп ала торган иде элек. Нинди генә эше булмасын, аны каршыларга йөгереп юл буена чыга, кул изәп озатып кала иде. Поездның төрле сәбәпләр аркасында Текә Ярда тоткарланып торуы исә аның өчен зур шатлык була иде. Андый чакта бигрәк тә җәй көннәрендә яшел, затлы вагоннарда баручы яшьләр җиргә сикерешәләр, биек кыя тауларга күтәрелеп карый-карый, сокланганнарын, кызыксынуларын яшерми, арлы-бирле йөренгәләп алалар иде.

– Аһ, бу текә тау… Аһ, бу кыялар… – диешәләр.

Кайберсе, Дилүсә янына килеп, аны-моны сораштырган, кызыксынган була. «Әй чибәркәй, әйдә, алып китәм үзеңне еракка!» – дип үртәп тә куйгалыйлар. Әйе шул, соңгы вакытларда аңа: «Әй чибәркәй!», «Ии сипкелкәй»,– дип эндәшеп, күңелкәен җилкендереп узучылар да булгалый башлаган иде. Яисә читләтеп, яшертен бер соклану белән бер читтән төбәлеп карап торучыларны да кыз күңеле сиземли иде. Ул вакытлар Дилүсәгә хәзер бала чагының кызыклы уенын искә төшергән татлы төш кебек тоелдылар. Ераклаша барган поезд артыннан чайкалучы ул җем-җем утлар аны хыялый балачактан аерып әллә кая, читкә алып киттеләр шул. Оҗмах кебек Текә Ярыннан аердылар. Ә бит рәхәт чаклар монда да күп булган икән. Әйе, кем уйлаган, дүрт-биш ай үтмәстән Дилүсә бу кечкенә разъездын шулкадәрле дә сагыныр дип! Зур шәһәргә, олы дөньяга барып «олакса», ул аны бөтенләй дә исенә төшермәс кебек тоелган иде. Баксаң, шушы моңсу гына разъезд да үзен шулай сагындырта икән бит! Зур калада да берьялгызың булгач, шулай ук моңсу да, ямансу да була икән ләбаса.

Дилүсә, шуларны уйлый-уйлый, бригада алдыннан атлый. Беленер-беленмәс кенә ике җеп булып сузылган юл аның саен озыная, алга йөгерә, ашыктыра.

VII

Җил улый да улый. Ишелеп кар ява. Бар дөнья тәмам караңгыланды. Инде юл буенда гүләп торган баганалар да күренмәс булдылар. Хисмәт, җилгә каршы булса да, Текә Яр ягына озаклап карап ала. Төн һәм буран аша хәтта Кыя тау да күренми башлады. Хисмәт сәгатьтән артык инде бер урында таптана. Ул әле бияләен бияләйгә суккалап ала, әле арлы-бирле йөренгәләп килә. Шулай да үзе «тапкан» чатак рельс яныннан бик ераклашмый. Еракта поезд уты күренү белән фонарен болгарга, аларны туктатырга керешә. Аннары вагоннар астына ук иелеп, сынып төшкән рельс кыйпылчыгын көрәге белән бастырып тота да бу хәтәр җирдән поездларны җай гына үткәреп тора. Яхшырак ишетер өчен, ул бүрегенең бер колакчынын күтәребрәк куя, тәгәрмәчләр таптый-таптый ямьшәеп беткән көрәгенең сабын, ычкынмаслык итеп, ике куллап тота да машинистка:

– Әйдә, пошёл! – дип кычкыра.

Башта әкрен генә хәвефле урынга килеп кергән тәгәрмәчләр тора-бара ашыга башлыйлар, көрәк астындагы кыйпылчык менә-менә сикереп чыгар сыман була. Хисмәт исә, тешләрен шыгырдата-шыгырдата, бил сызлавын онытып, озын составның үтеп беткәнен көтеп, шулай кырыкка бөгелгән килеш басып торырга тиеш. Арткы вагоннар берсе артыннан берсе сикерә-сикерә үтеп киткәндә инде, ул башы әйләнеп егылыр дәрәҗәгә җитә.

Дөрес, поездларны болай җибәреп тору Хисмәтләргә катгый рәвештә тыела. Инструкция кушканча, мондый очракта юл ябылырга, поездлар йөрмәскә тиеш тә бит, алай гына итеп булмый шул. Аңа бик күп вакыт китәчәк. Юлны ябык тоткан өчен, аннары берәүне дә мактамаячаклар, олы гауга кубачак. Билгеле, ул җил-давылның юл каплаучы Хисмәткә кагылмавы да ихтимал. Киресенчә, аны әле вакытында чара күргән дип мактарлар гына иде, шәт. Ә бригадирга ни әйтерләр? Мастерлары да бер шелтәләми калмас, мин сине тәҗрибәле юлчыга саный идем, Хисмәт, дияр. Хәер, алай булмаганда да, поездның ике-өч сәгать йөрми торуы күңелле хәл түгел ич инде. Менә нидә хикмәт.

Бригадирлар, мастерлар ничек кенә укымышлы булмасын, юл эшен Хисмәт бер дә алардан ким белми, анысы – факт. Хәзер генә җиңел эштә – юл караучы исәпләнә. Әнә каенише Карәмәт тә – аның белән йөреп остарган малай, бригадир ярдәмчесе булып саналса да, барын да Хисмәт кадәр белми әле ул.

Әнә шуларны күңеленнән кичереп, өши-туңа япан кырда таптанып тора Хисмәт, килгән-киткән поездлар гына аның уй агышын бүлгәлиләр.

VIII

Хисмәт бригада килгәнче үк карларны көрәп,алыштырасы рельсның баш-башындагы болт-гайкаларны, костыль башларын «җылытып», каккалап-суккалап куйган иде. Килү белән үк, бригада дәррәү эшкә тотынды. Маһинур, Шәмселбанулар хәзер өстән яфрак-яфрак төшкән юеш карга да, җил улавына да әһәмият итмиләр. Бүген, шушы сәгатьтә, менә шушы эшне тиз һәм төгәл генә итеп башкарып чыксалар, иртәгедән үзләрен оҗмах рәхәтлекләре көтеп тора диярсең.

Астан күтәрелгән җилгә ияреп, өермәләнеп-өермәләнеп очкан кар бураны, һич туктауны белмичә, алар өстенә ябырыла, итәкләрдән тарткалый, тун чабуларын каера. Ләкин биш чакрым араны атлый-йөгерә үткән, ниһаять, максатларына ирешкән кешеләр моны тоймыйлар. Бирелеп эшләүләрен генә беләләр иде.

Ярым сукыр фонарь яктысында Зәкәрия рельсларны чагыштырып үлчәде. Әйе, сөзәк кенә борылыш башланган җир шул, шуңа күрә алып килгән рельс бер сөямгә озын булып чыкты. Тун кесәсеннән җеп метр алып, Карәмәт белән сузып карадылар, төсле акбур эзе кисү урыны итеп билгеләнде.

– Киселәсе өлеш зур, пычкы белән азапланмыйбызмы әллә? – диде Карәмәт.

Әйе шул, станокны җайлаганчы, кисеп азапланганчы, тагын кимендә ярты сәгать үтәчәк. Бәлки, сындырып кына караргадыр?

Акбур эзеннән зур кискеч белән туң тимергә сай буразна ясап чыктылар.

Баштарак Зәкәрия шулчаклы калын рельсны гадәти кискеч ярдәмендә кисеп булырына да ышанмаган, практика үткәндә, моңа бик гаҗәпләнгән иде. Соңрак аңа бу ысул белән дә очрашкаларга туры килде.

Әйе, Карәмәт зур чүкеч белән сугып торды, Зәкәрия озын саплы кискечне рельсның «муен астыннан» йөртеп, тирән эз салып чыкты. Шуннан соң Карәмәт:

– Бирегә килегез! – дип, башкаларга да әмер бирде. Әлегә кадәр шпал өсләрен чистартып, костыльләрне кузгаткалап йөргән Хисмәт, Маһинур, Шәмселбанулар алар янына килде, Карәмәт белән Зәкәрия ягыннан рельс янына бастылар. Карәмәт тагын кисәк-кисәк кенә әмер бирә башлады:

– Иеләбез!.. Берьюлы күтәрдек!.. Аякларыгызны саклагыз! Ташладык!

Шпал өстенә аркылы салынган лом сыртына ике-өч мәртәбә шулай күтәреп ташлаганнан соң, авыр «күсәк» буеннан, ниһаять, «зеңк» итеп, бер сөямлек кисәк өзелеп төште. Билгеле, Зәкәрия укып өйрәнгән инструкцияләр рельсны болай кисүгә каршы иде. Әмма, мондый ысул белән кискәндә, эш бермә-бер тизләнә. Һәм шуның өчен кайвакыт андый юк-бар «кушмауларны» онытып торырга туры килгәли.

Эшли-эшли эсселәгән Зәкәрия башта калын брезент накидкасын салып ташлады, аннары тун төймәләрен чишеп җибәрде. Дилүсәнең юеш бияләйләре дә, карасу-көрән тап булып, шунда аяк астында ауныйлар иде. Ул, алланган бармакларын чеметтерә-чеметтерә, карлы, туң болтларны, гайкаларны алып, җайлап-көйләп, урыннарына куеп беркетә тора. Зәкәрия аларны озын ачкыч белән ныгытып борып бара иде. Рельсның аргы башында Карәмәт белән Шәмселбану шундый ук эш башкаралар. Ә Хисмәт белән Маһинур, бер-берсенә булыша-булыша, уртада кайнашалар. Хисмәт инде тәмам туңган бармаклары белән шпал кабыргаларына җәлпәк очлы костыльләрне «теркәп» бара. Маһинуры исә ике фунтлы авыр чүкече белән киерелеп-киерелеп кизәнә дә ирләрчә «эһ» тә «эһ» итеп, костыльләрне кагып куя. Костыль, мескенкәй, озак карышып тора алмый, ике-өч сугуда агач шпалга рельсны «тегеп» сеңеп китә.

Зәкәрия бая ук Хисмәтне кайтарып җибәрмәкче иде.

– Туңгансың, күшеккәнсең, Хисмәт абый, кайт, җылына тор,– дип карады.

Дөрес, монда ул хәзер дә артык түгел иде. Шуңа карамастан ул аны чын ихластан кайтарып җибәрмәкче булды. Китмәде Хисмәт. Бергә-бергә кайтырбыз, дип калды. Ә инде авыр рельсны кат-кат күтәргәндә, хәлләре бетә башлагач, Хисмәтнең калырга ният итүенә барысы да эчтән генә сөенеп тә куйдылар. Андый чакта «билгесез» Хисмәт тә ярап куйгалый ул. Башкалар ише үк күтәрә алмаса да, барыбер көч өсти, дип уйлады бригадир да.

Әйе, Хисмәт тә хәленнән килгәнчә эшли, кеше җилкәсендә ятучылардан түгел. Саулыгы чамалы булса да. Җиде елга якын ике потлы миномёт тактасын аркасына асып, атлап та, шуышып та дигәндәй, никадәр җир «сөргән» солдат ул, аның урынында ат хәтле ат булган булса да, инде күптән аягын сузар иде…

IX

Әйе, ни сәбәпледер Зәкәрия белән Дилүсә озын рельсның бер башына туры килгәннәр иде. Очраклылык кынамы бу, әллә инде икенең берсе юри шулай эшләдеме, әйтүе кыен. Шулай да кызның кайнар сулышы хәзер Зәкәриянең болай да янып, ялкынланып торган битенә кагылып-кагылып киткәли дә әллә нишләтеп җибәрә. Кызның тиз, җитез кыймылдаган тылсымлы бармакларын кулга аласы, бер генә мизгел булса да учта тотып торасы килгән сыман. Шул ук вакытта ул йөгерек алсу бармаклар учны көйдереп алыр төсле: никтер шикләндерә, өркетә дә шикелле тоелды Зәкәриягә.

Һәм шул арада аның күңеленең бер почмагында авыр таш белән бастырылып торган бер хис сикереп уянды да, капылт кына булган бу хәрәкәттән Зәкәрия тәмам аптырап калды. Сәрия! Аның Сәриясе нишли икән хәзер? Ни-нәрсә икән соң аның күңелендә хәзер? Әйе сәнә, шундый ук җитез, уйнак хәрәкәтле, кайнар сулышлы Сәриясе дә бар иде бит әле аның кайчандыр. Бер-берләрен ташламаска дип, авыл гадәтенчә сүзләр дә бирешкәннәр, антлар да эчкәннәр иде ич алар. Ләкин менә кыш буе Зәкәрия, «аны онытырга кирәк инде, ул хәзер мине тиң итмәс» дип, көрсенеп яшәде. Хәтта көндезләрен исләренә дә төшерми башлаган иде кебек, Сәриянең авыл клубында оча-уйнаклый йөргән чаклары төш кебек кенә күңеленә килеп-килеп киткәли сыман иде дә, көн иңгәч югалган төн кебек, тагын югала, тагын онытыла иде сыман. Юк икән шул. Сәрия аның йөрәгенә бик нык кадалган, онытыйм дип кенә дә онытырлык түгел икән.

Әнә бит Карәмәт кызы белән, башка-баш куешып, ике-өч минутка бергә туры килделәр, шул кызыйның кайнар сулышы каяндыр тагын күңелдә үзенең Сәриясен яңартты. Әллә кайдан гына терелтеп чыгарды бит шуның рухын.

Ул армиядә йөргән арада калкып, үсеп киткән, чаялана төшкән Сәрияне ике ел буена сөеп, яратып йөрде егет. Беркатлылыгы аркасындадыр инде, аңа дөньядагы иң яхшы киләчәкләр, шәһәрчә зур матур станцияләрдә бергә-бергә яшәү, тормыш итү хыялларын күп мәртәбәләр сөйләде, сайрады. Ә менә ярты ел инде элеккеге җүләрлеге, лыгырдавык теле аркасында гына аңа хат язарга да оялып йөри иде.

Хәер, моңа Сәрия үзе дә чәнчә бармак кадәрле генә булса да гаепле бугай. Зәкәриянең Текә Ярдан язган, Текә Ярны мактаган хатларының берсенә ул, әллә уйлап, әллә инде бик уйлап та бетермичә: «Син мине шау-гөр килеп торган зур калага алам дип мактана идең, еракмы соң ул калаң?» – дип төрттереп куйган иде. Шуннан бирле Зәкәриянең аңа хат язганы булмады… Җүләр, үз тилелегең җимешенә ник ул кадәр үпкәләр иттең әле? Хәзер үк, Текә Ярга кайтып керү белән үк, гафулар үтенеп, ниндидер аңлашу сүзләре язып, аңа хат салырга кирәк. Ә бәлки, мастердан бер атнага ял сораргадыр? Бер атна гына монда Карәмәт тә хуҗалык итеп тора алачак ич. Язасы кәгазьләрне, үзе кайткач, тиз-тиз генә язып тапшыра алалар югыйсә. Нигә соң бу уй Зәкәриянең башына иртәрәк килмәде икән? Инде Сәрия дә бөтенләйгә кирели башламасмы? Ул бит анда Зәкәрия кебек берьялгызы түгел, авыл тулы яшьләр арасындагы бер затлы чәчәк ич.

Аның бу уйларын тагын Карәмәт кызы бүлдерде:

– Сез никтер һаман, балтасын җуйган кеше кебек, башыгызны аска салып кына йөрисез,– диде ул. Ахрысы, аның сүз башлыйсы килә иде.

Зәкәрия исә берара әле айный алмыйча, аптырабрак торды.

Дилүсә баягы сүзен дәвам итте:

– Өскә күтәрелеп карасам, безнең Кыя тау ишелмәгәе дип куркасыз, ахрысы?

Шулай диде дә үзе уйлап тапкан шаян сүздән беренче булып үзе үк сөйкемле генә итеп көлеп тә куйды.

– Ии сеңлем, һаман саен шул рельс белән шпалларга карап йөргәнгәдер инде ул, гаеп эш түгелдер,– диде, ярым шаярып, Зәкәрия дә.

Аннары кыз җитдиләнә төште:

– Сез әткәйгә үпкәли күрмәгез, бик үз күрә ул сезне. Тик Хисмәт җизнинең үз көен генә көйләп йөрү гадәтен өнәп бетерми. Шуңа инде теге көнне…

Әмма алар әлегә бу хәлне ачыкларга өлгерми калдылар. Эшлисе эшегез беттеме дигәндәй, бик ерактан ук кычкыртып, поезд килгәне ишетелде. Тиздән аның прожектор яктысы, Хәлил кичүе ягыннан шуышып, аларга якынлаша башлады. Һәм менә ак кар диңгезе уртасында каралып калган, бригада «таптанган» урынны, анда соңгы костыль башына кизәнеп торган Маһинурны караңгылык эченнән йолып алды.

– Майнур, кит, аннары сугып бетерербез,– дип кычкырды аңа Карәмәт.

Ә Хисмәт исә, солдатларча төз басып, инде юл кырыенда ук тора иде, кулындагы «обходчик» фонареның яшел уты, «юл ачык, узып кит» дигәнне белгертеп, поезд килгән якка таба каратылып куелган иде.

Бу төн, бурап-бурап җепшек кар яуган бу борчулы төн, Зәкәриянең Текә Ярда тәмам төпләнеп калуының сәбәпчесе булды…