Kitabı oku: «Гүлкәшима», sayfa 4

 
Біздерді Хақ жаратқан шамаладым.
Біздерді жолымыздан жаңылтуға
Семірткен несіңе еріп қамаладың.
 
 
Тəңірге уағада етіп, ұрып қадам,
Көтерген ауыр жүкті пəни адам.
Əйелден адам оғлы өрбіген соң,
Салмағы ауыр жүктің түскен маған.
 
 
Міндетті мойнымыздан біз тастасақ,
Ауыр жүк көтеруші болар ғадам.
Жеңілдікті таста, жігіт, тəуба ойла,
Халқыңа шамаң келсе тигіз пайда.
 
 
Міндетті ауыр жүкті шын көтерсең,
Мақшарда отырарсың қоңыр жайда.
Мен айттым: тоқта, сұлу, бермен қара,
Біздерге уағыз айтып, болма əуре.
 
 
Сіздердің үгітіңізді байымдауға,
Бұл күнде бүтін емес, көңіл шала.
Біздерге үгіт айтпа, айтшы ықыласың,
Сіз үшін əуре болған ғаріп басым.
Шыныңды айтып кетші тым болмаса,
Біздерге көңілің қалай, замандасым?
 
 
Кей кезде ақыл, көңіл қосылмаған,
Біраздан ол екеуі жосылмаған,
Міндетті ада етуді ғақыл айтса,
Ғақылға көңіл мойын ұсынбаған.
 
 
Көңіліме ажарыңмен салдың жара,
Салған соң Тəңірім басқа не дүр шара?!
Суынан ғашықтықтың, асыл затым,
Сізге де татқызды ма хақ тағала?
 
 
– Ей, жігіт, сал құлағың мынау кепке,
Іш толған шыдамайсың қайғы-дертке.
Сұраған терең жерден суалыңа
Бұл күнде жауап беру келмейді епке.
 
 
Білерсің бір уақытта сабыр етсең,
Азырақ ішкі дертке жəбір етсең,
Жазармын бір записка жайымды айтып,
Сен менің ұзатылар күнім күтсең.
 
 
Ішкі сыр запискамнан болар ғаян,
Жасырмай хатқа жазып етсем баян.
Ол күндер алыс емес, оған шейін
Сабырдың таяғына мықтап таян…
 
 
Біздерден болмас істі үміт етпе,
Жалмауыз ере берме нəпсі итке.
Дүниенің кемдік-кетік əрбір ісі,
Дұшпан боп жоқ нəрсе үшін бізге кетпе.
 
 
Сөз бітті бұл сөзден соң, лаж құрыды,
Сылбырап қыз жанынан сорлың тұрды.
Мен емес еш адам да өте алмаған,
Араға құдірет қазған үлкен орды.
 
 
Ай жарым мұнан соң да өтті заман,
Күн санап менің халім болды жаман.
Көз жұмсам, ұйықтасам да алдымда қыз,
Басыма диуаналық келді тамам.
 
 
Тап келді бұл бір сауда жиырма үште,
Ғашықтық қатты батты, тиді күшке.
Біреудің жесіріне не хайла бар,
Бармас па ем дауым болса, жүгініске.
 
 
Күз болып, күземді алып, көшпелі елдер,
Қатарлап тізген шақта, түйе көшке,
«Медетбай үш күннен соң той қылады», –
Дегенді мен есіттім бір күн кешке.
 
 
– Сəтіне сəрсенбінің той қылады,
Əр жерден шақырылған жұрт келеді.
Ат жарыс, атан жарыс, алтын қабақ,
Мереке, балуан тұрып көп болады.
 
 
Медетбай қыз ұзатқан отау жауып,
Ат, құнан бəйге алады оза шауып.
Етпекке бір үлкен той жеті болды,
Қымызын жиғанына бие сауып.
 
 
Бұл сөзді есіткен соң біздің құлақ,
Жер бар ма үйде жатар жаным шыдап.
Той болар сəтті күннен бір күн бұрын,
Ерттедім мен атымды жылдамырақ.
Мен ерте жабдық салдым кер жорға атқа,
Шыдасын неге жаным сəламатта.
Бұл тойға не себептен асығамын,
Ол сұлу кеткеніне көңіл шат па?
 
 
Шат болу бізге қайда, замандасым,
Бұл іспен əуре болған ғаріп басым.
Ішім жалын, сыртта түтін көрінбейді,
Ағады іш елжіреп көзден жасым.
 
 
Түс қыза жұртпен қатар келдім тойға,
Тап болды бір селкілдек тұла бойға.
Бойында Қарасудың байдың ауылы –
Тойға арнап алты үй тіккен көгал ойға.
 
 
Анадай алыс жерде жасыл шатыр,
Ішінде мекен еткен күйеу батыр.
Жүгірген арлы-берлі ошақшылар,
Тұс-тұстан, топ-топ адам келе жатыр.
 
 
Ақ орда байдың тіккен көл қасыңа,
Үй толған сегіз қанат ұрғашыға.
Бəрін де сəулетінің асырыпты,
Түсер деп жұрт назары болмашыға.
 
 
Ақ киіз қыз отауы қызыл-жасыл,
Отаудың іші-тысы бəрі де асыл.
Ішінде қыз-келіншек басын қосқан,
Отырған ортасында бекзат нəсіл.
 
 
Ас үйге түсірісіп тойдың асын,
Топ адам айналып жүр ошақ басын.
Адамға екі жүздей қанша табақ,
Кетеді білген адам есептесін.
 
 
Ақсақал, қожа да бар, молда да бар,
Теңселген төрт аяғы жорға да бар.
«Той асы – хақ қазынасы бай ғана емес»,
Келсе орын арылмаған сорға да бар.
 
 
Қолға алған домбырасын жыршы да бар,
Іздеген ойын-күлкі тойшы да бар.
Не жандар жұрт жиылса көрінбейді,
Жанында жан торсығы қойшы да бар.
 
 
Халыққа табақ-табақ ас тартылды,
Жегенмен таусылмады, көп артылды.
«Той асы – хақ қазынасы» деген рас,
Ас толған ғаріп-қаби елге артылды.
 
 
Ат жарыс, балуан күрес ойын қылды,
Медетбай келістіріп тойын қылды.
Мүшеге шапан алып, теңге алып,
Тиісті ата ұлы сыйын көрді.
 
 
Мүше алып, мерекесін көргеннен соң,
Қол жайып ақсақалдар бата берді.
Мырзаға қош айтысып, атқа мініп,
Адамдар жер ортасы қайтады енді.
 
 
Мырзаға қош-сау айтып, атқа мініп,
Үлкендер үйді-үйдіне кетті қайтып.
Жиылған кеш тартысқа бозбаланы
Күн батпай кешіктірді көп сарғайып.
 
 
Шатырда мекен еткен күйеу батыр,
Қарасам, ішке түсер заман ақыр.
Қоқанның зекетшісі жатқан үйдей,
Көзіме теріс көрінер жасыл шатыр.
 
 
Сарғайытқан бозбаланы күн де батты,
Бетіне қараңғы түн перде тартты.
Мойнынан өз қызметін күн атқарып,
Міндетін бұл тартыстың түнге артты.
 
 
Қызарып күн де батты таудан асып,
Ақ үйден шықты қыздар қадам басып.
Тартысқа белгіленген үйге қарай,
Жөнелді сыңсып олар қатарласып.
 
 
Сыңсыған сүйгенінің даусын естіп,
Ағызды көзден жасын біздей ғашық.
Ішінде көп жұлдыздың айдай еді,
Қайтейін, болмаған ғой маған нəсіп.
 
 
Налимын жеке отырып жаппар хаққа,
Қара түн туғыздың деп біз бейбаққа.
Отырған жерде жауды жоқ қылсам деп,
Кей-кейде көз саламын шатыр жаққа.
 
 
Жиылды қыз, бозбала үлкен үйге,
Жыршылар домбырасын салған күйге.
Бай, жарлы, жастар келді сексен-тоқсан,
Келіпті бай қыздары мінген күйме.
 
 
Бəрі де тойға келген ермек үшін,
Мереке, ойын-күлкі көрмек үшін.
Əкімдер, дос-досымен бірер күнге,
Қымсынбай емін – еркін жүрмек үшін.
 
 
Киінген қыз-келіншек аянбай-ақ,
Қосылған Қозы Көрпеш – Баяндай-ақ.
Іші тар Қодар құлдай қыз қорыған,
Келіпті кей кемпірлер қолда таяқ.
 
 
Жиылып түгелденді жұрттың бəрі,
Жастардың ойын-күлкі ынтызары.
Жиылған бір өңкей жас назар салсаң,
Болмаса Қодар құлдай кейбір кəрі.
 
 
Шай ішіп, ет жеген соң басталды ойын,
Барады енді қызып осы жиын.
Əуелі өлең, екінші ойын жасап,
Сауық қып отырысты түні бойын.
 
 
Бір ақын той бастады домбыра алып,
Тыңдады жиылған жұрт құлақ салып.
Байлығын Медетбайдың баян етіп,
Тастады біраз жерге алып барып.
 
 
Қыздар да екеу-екеу əнге салған,
Жамандар жүрексінген айтпай қалған.
Қыз ойнақ, той тартысы бозбалаға,
Көрінер сүйкімдірек дүние-малдан.
 
 
Шаттанған жұрттың бəрі ойнап-күліп,
Жалғыз-ақ мен екенмін түскен бүлік.
Бұл сауда басқа түспей тұрған күнде,
Кетуші ем осындай да аттай желіп.
 
 
Сол кезде ішімде от, тысым жалын,
Қайғымен түсім сынық, көңілім жарым.
Көрген соң мұның бəрін қайнайды ішім,
Болған-ды бір жасаған медеткəрім.
 
 
Көрген соң бұл шаттықты қайнайды ішім,
Оңбаған о бастан-ақ қылған ісім,
Бұхардың шынжырлаған бурасындай,
Қайраймын сықырлатып отыз тісім.
 
 
Айтпаққа қызға жар-жар көңілім кетті,
Бұл қайғы жиырма үште əуре етті.
Озған соң, түн ортасы таңға жақын,
Айтатын қызға жар-жар уақыт жетті.
 
 
Бұл қиял келді де ойға тысқа шықтым,
Салғанын көрейін деп жаббар хақтың.
Кеткен соң ішім толып қайғы-дертке
«Уф», – дедім, леп шығардым, көкке бақтым.
 
 
Кеткен соң ішім толып қайғы-дертке,
Сыймайды лоблып көңілім көкірекке.
Бір суып, бір қызады ғазиз денем,
Қараймын көзім салып төңірекке.
 
 
Аспанда жұлдыз жті жыбырлаған,
Жан-жəндік бəрі ұйқыда қыбырлаған.
Іштегі хасіретіме түсінгендей,
Жұлдыздар бір-біріне сыбырлаған.
 
 
Бір суып, бір қызады ғазиз денем,
Жапам көп болғаннан соң хиял терең.
Зорланып ой суына шомыған соң,
Құралып сөздің басы келді білем.
 
 
Қалтырап қадам басып, жетіп келдім,
Өлеңді қыз тұсынан қоя бердім.
Бұл фəни дүниенің аз күнінде,
Басына не келмейді ғазиз ердің.
 
 
Сол жерде бес-алты ауыз «аужар» айттым,
Тартуға ілтипатын əлеуметтің.
Жамағат, оны-дағы тыңдап қара,
Мазмұны мынау болды айтқан кептің: