Kitabı oku: «Hekayələr», sayfa 2
***
Mister Fermli gözlərini açmağa cəhd edən kimi qarşısında qadının üzünü gördü. O, kişiyə doğru əyilib əlindəki sinini çarpayının yanına qoydu.
– Elə indicə aşağıda nə barədə danışırdınız?
– Sonra gəlib sizə də deyərəm, – qadın cavab verdi, – hələliksə yemək yeyin. Salat çox dadlıdır.
Qadın otaqdan çıxmaq üçün geri çevrildi. Elə həmin an kişi tələsik soruşdu:
– Siz bizi tərk eləməyəcəksiniz ki?
Qadın bürküdən alnı qan-tər içində olan kişiyə baxmaq üçün kandarda ayaq saxladı. Kişi də onun gözləri və dodaqlarını güclə ayırırdı. Qadın azacıq dayanıb sonra aşağı düşdü.
– Yəqin, sualımı eşitmədi, – mister Fermli öz-özünə dedi. Bununla belə, qadının onu eşitdiyinə əmin idi.
Miss Hilqud qonaq otağından keçib əlini dəri yeşiyə toxundurdu.
– Mən şam yeməyinə görə pul verməliyəm.
– Yox-yox, mehmanxana sahibi sizi qonaq edir, – mister Terl etiraz elədi.
– Əsla, mən ödəməliyəm, – qadın tələsik yeşiyin ağzını açdı. Köhnə, qızılı əşya tutqun işıq saçdı.
Kişilərin ürəkləri döyündü. Onlar sual dolu baxışlarını formaca ürəyi xatırladan sirli əşyanın yanında dayanmış qadına dikdilər. Əşya qadından hündür idi, onun şar kimi dairəvi, şəffaf ayaqaltısı varıydı, üzərindəsə uzunsov gözlü yunan ilahələrinin çöhrəsini xatırladan hündür qadın fiquru – mehriban baxışlı miss Hilqud da onların gözünə belə görünürdü.
Kişilər həyəcanla bir-birinə baxdılar, sanki indi nə baş verəcəyini duydular. Onlar stullarından sıçrayıb tərdən islanmış dəsmalla üzlərini silə-silə yumşaq divanın bir küncündə oturdular.
Miss Hilqud stulu özünə tərəf çəkib oturdu və qızılı arfanı ehmalca yana yatırdaraq çiyninə dirədi. Barmaqları simlərə toxundu.
Mister Terl qaynar havanı ciyərlərinə çəkib dinləməyə hazırlaşdı. Səhradan ruzigar əsdi və şüşəbənddəki yelləncək-kürsülər nohurdakı boş qayıqlar kimi yırğalandı. Yuxarıdan mister Fermlinin narazı səsi eşidildi:
– Orda nə baş verir?
Elə həmin an miss Hilqudun barmaqları arfanın simlərini dolaşmağa başladı. Onlar səyahətlərinə haradansa yuxarıdan, demək olar ki, qadının çiyni tərəfdən başlayıb düz yunan ilahəsinin sakitlik əxz edən sifətinədək gəldi, amma elə o dəqiqə geri qayıtdı, sonra bir anlıq donub-qaldı və musiqi sədası boğanaq qonaq otağından ta mehmanxananın bütün boş qaranlıq otaqlarınadək yayıldı.
Mister Fermli bundan belə otağından nəsə çığırmaq istəsəydi də, artıq onu eşidən olmayacaqdı. Mister Terl və mister Smit daha yerlərində otura bilmirdilər və sanki eyni anda əmr alıblarmış kimi ikisi də yerlərindən sıçradı. Onlar hələ ki dəli kimi çırpınan ürək döyüntülərindən və fısıltılı nəfəslərindən savayı bir şey eşitmədilər. Heyrətdən gözləri bərələ və ağızları açıq qalmış kişilər eyni zamanda iki qadına – kor ilahəyə, yəni arfaya və yorğun, mehriban gözlərini yumub, balaca, nazik əllərini irəli uzadıb otur- muş kövrək, yaşlı miss Hilquda tamaşa edirdilər.
“O, balaca qızcığaza oxşayır, – mister Terl və mister Smit düşüncələrə daldılar, – əllərini pəncərəyə, nəyinsə görüşünə uzadan qızcığaza!.. Bəs nəyə?! Əlbəttə ki yağışa!”
Leysanın səsi uzaq boş səkilərdə və navalçalarda yavaşıyırdı.
Yuxarıda mister Fermli könülsüz ayağa qalxdı, sanki kimsə onu zorla yataqdan qaldırırdı.
Miss Hilqud isə ifasına davam edirdi. Dinləyicilərdən heç biri qadının nə çaldığının fərqinə varmırdı, onlar sanki bu musiqini öz uzun həyatlarında dəfələrlə eşitmişdilər, sadəcə, nə adını, nə də sözlərini bilirdilər. Qadın çalır və əllərinin hər bir hərəkəti damı döyəcləyən iri yağış damcıları ilə müşayiət olunurdu. Yağış açıq pəncərələrdən içəri sərinlik gətirir, artırmanın istidən qupquru qurumuş lövhələrini yuyur, qızmar damı döyəcləyir, onu acgözlüklə canına çəkən qumu isladır, pas atmış maşının üzərinə, bomboş tövləyə və həyətdəki ölü kaktuslara çilənirdi. Beləcə, o, pəncərələri yudu, tozu yatırdı, suyu çəkilmiş yağış çəlləklərini ağzınacan doldurdu və açıq qapılardan xışıldayan muncuqlu pərdə asdı. Əgər qapıdan içəri girmək fikrinə düşsəydiniz, bu pərdəni əllə aralamaq olardı. Lakin mister Terl və mister Smit üçün ən arzuediləni onun həyatverici sərin toxunuşu idi. Yağışın xoş ağırlığı onları yenidən oturmağa məcbur elədi. Üzlərinə düşən yağış damcıları dərilərini azacıq sancır, çimdikləyir, qıdıqlayırdı. İlk istədikləri şey dodaqlarını bir-birinə möhkəm-möhkəm sıxmaq, gözlərini bərk-bərk yummaq, qollarıyla bədənlərini gizləyib daldalanmaq idi. Lakin onlar həvəslə başlarını arxaya ataraq üzlərini yağışın altına tutdular – qoy nə qədər istəyir, yağsın.
Lakin qasırğa vur-tut bir dəqiqə çəkdi, sonra yavaşıdı, arfanın səsi kəsilməyə doğru getdi, budur, barmaqlar sonuncu dəfə simlərə dəyməklə leysanın da səs-küyü qəfil gəldiyi kimi, qəfil də yoxa çıxdı.
Vida akkordu şimşəyin qığılcımından işıqlanmış yağış damlası təki havada donub-qaldı. Xəyallar əridi, sonuncu damcılar zülmət qaranlıqda səssiz-səmirsiz torpağa gömüldü.
Miss Hilqud gözlərini açmadan qollarını yanına saldı. Mister Terl və mister Smit ayılıb qonaq otağının qurtaracağındakı iki nağılvari qadına zilləndilər – quru, zərər çəkməmiş, möcüzəli şəkildə islanmamış o iki qadına…
Mister Terl və mister Smit zorla əsməcələrinin qarşısını alıb irəli əyildilər, sanki nəsə söyləmək istəyirdilər. Əməlli-başlı karıxmışdılar. Yuxarıdan gələn səs onları həyata qaytardı. Səs zəif idi, tənha qoca quşun yorğun qanad çalmasını xatırladırdı. Mister Terl və mister Smit qulaq kəsildilər. Bu, otağında əl çalan mister Ferml idi. Mister Terlə özünə gəlməsi üçün bircə an bəs idi. O, mister Smitin böyründən dürtmə vurdu və hər ikisi cuşa gələrək əl çalmağa başladı. Mehmanxananın otaqlarına yayılan əks-səda divarları, güzgüləri, pəncərələri döyəclədi, sanki bayıra püskürməyə yer axtarırdı.
İndi miss Hilqud da gözlərini açmışdı, elə bil məlum qasırğa onu qəfildən yaxalamışdı.
Mister Terl və mister Smit artıq özlərində deyildilər. Kişilər elə bərkdən və çılğınlıqla əl çalırdılar ki, kənardan baxan onların şar partlatdığını düşünə bilərdi. Yuxarıda mister Fermli nəsə qışqırırdı, amma eşidən yox idi. Əllər göydə oyan-buyana gedir, gah aralanır, gah şappıldayır, ta ki barmaqlar bir-birinə dəyməkdən qızarır və şişirdi. Nəhayət, onlar gizildəyərək yorğun şəkildə dizlərin üzərinə qoyuldu.
Mister Smit sanki hələ götür-qoy edirmiş kimi ağır-ağır ayağa qalxıb artırmaya çıxdı və çamadanlarıyla qayıtdı. O, yuxarıya qalxan pilləkənlərin aşağısında dayanıb miss Hilquda nəzər saldı. Sonra baxışlarını qadının şüşəbəndin pilləkənləri qarşısında olan çamadanına çevirdi və yenidən miss Hilquda baxdı: qaşları sanki sual verirmiş kimi azacıq yuxarı qalxdı.
Miss Hilqud əvvəlcə arfaya, sonra yeganə çamadanına, daha sonra mister Terlə və nəhayət, mister Smitə nəzər salıb razılıq əlaməti olaraq başını yellədi.
Mister Smit cəld yüngül çamadanlarından birini qoltuğuna alıb miss Hilqudun çamadanını da qamarladı və yavaş-yavaş pilləkənləri alaqaranlığa doğru qalxmağa başladı.
Miss Hilqud arfasını köksünə sıxdı və bu dəqiqədən etibarən ayırd etmək mümkün deyildi: görəsən, qadın simlərə mister Smitin rəvan addımlarına uyğun toxunur, yoxsa kişi həzin akkorda uyğun irəliləyir?! Arakəsmədə mister Smit əynində nimdaş, rəngi solmuş xalatı olan mister Fermliylə qarşılaşdı; o, aşağı düşməyə hazırlaşırdı.
Hər ikisi bir saniyə ayaq saxlayıb aşağıya, qonaq otağının uzaq küncündə yer almış bir kişi və iki qadına boylandı – bu yalnız qarabasmaydı, xəyal idi və hər ikisi eyni şeyi fikirləşdi: arfa və yağış səsləri – beləcə hər axşam davam edirdi. Daha damı şlanqla sulamaq lazım gəlmirdi. Bundan belə artırmada oturub, yatağında uzanıb damı döyəcləyən, döyəcləyən, döyəcləyən yağışın səsinə qulaq asa bilərdin…
Mister Smit pilləkənləri qalxmaqda davam elədi: mister Fermli isə aşağı düşdü.
Arfa səsi… Bir ona qulaq asın! On illərin quraqlığının sonu çatdı. Yağış zamanı gəldi!
YUXARIDAKI MƏNZİLİN SAKİNİ
O, nənəsinin cücənin içalatını necə səylə və həvəslə təmizlədiyini xatırlayırdı; quşun içindən əcaib şeylər çıxırdı: nəm, parlaq bağırsaqlar, əzələli, yumağı xatırladan ürək, üstəlik, pətənəyindən çıxan xırda daş kolleksiyası. Nənəsi bu pətənəyi elə qəşəng və səliqəylə kəsirdi ki; öz balaca və toppuş əlini onun içinə salıb “xəzinə”ni bayıra çıxarırdı. Sonra içalatı bölmək lazım gəlirdi, bəzilərini içinə su doldurulmuş qazana tökürdü, qalanlarını qonşu itlərə vermək üçün kağıza bükürdü. Daha sonra cücənin içini suda isladılmış quru çörəklərlə doldurur və çevik hərəkətlə ağ saplı iri iynəylə tikirdi.
On bir yaşlı Duqlas bu əməliyyatı seyr etməyi çox xoşlayırdı. O, mətbəx masasının siyirmələrində saxlanan iyirmi bıçağın hamısını əzbər tanıyırdı. Mehriban ifadəsi üzündən əskik olmayan çalsaçlı nənəsi bu bıçaqları öz möcüzəli aşpazlıq işləri üçün xüsusi təmtəraqla çıxarardı.
Duqlas özünü sakit apardığı və mane olmadığı təqdirdə həmin dəqiqələri mətbəxdə keçirə bilərdi. Bax elə indinin özündə belə masanın yanında dayanıb, nənəsinin içalat təmizləmə mərasiminə maraqla tamaşa edir.
– Nənəcan, – nəhayət, dillənməyə cəsarət elədi. – Mənim də içalatım belədir? – barmağıyla cücəni göstərdi.
– Hə, – gözünü işlək əlindən ayırmayan nənə cavab verdi. – Yalnız səninkilər bir az böyükdür, ümumilikdə isə eyni şeylərdir…
– Deməli, böyükdür, hə?! – Duqlas öz içalatıyla fəxr elədi.
– Hə, – nənə təsdiqlədi. – Yəqin ki, böyükdür.
– Onda babamda daha böyükdür. Qarnı o qədər qabağa çıxıb ki, ona dirsəklənə bilər.
Nənəsi cavabında gülümsədi və başını yellədi.
Duqlas davam elədi:
– Bəs küçəmizdəki Lüsiya Vilyamsda…
– Kəs səsini. Balaca yaramaz, – nənəsi çığırdı.
– Amma onda…
– Onda nə olub-olmadığı sənin işin deyil! Bunlar fərqli şeylərdir.
– Niyə fərqlidir ki?
– Bax indi süpürgəsinin üstündə uçub gələn ifritə ağzını yumar, onda bilərsən, – nənəsi deyindi.
Duqlas bir az susdu, sonra yenə soruşdu:
– Nənə, bəs sən mənim içimdə nəyin olub-olmadığını haradan bilirsən?
– İtil cəhənnəmə!
Dəhlizdə qapının zəngi çalındı. Duqlas qapıya qaçıb gözlükdən baxdı, başında şlyapa olan bir kişi gördü. Yenə zəng çalındı və Duqlas qapını açdı.
– Sabahın xeyir, balaca. Bəs ev sahibəsi hanı?
Donuq boz gözlər Duqlasa zillənmişdi. Yad adam arıq və hündür idi. Əlində portfel və çamadan vardı. Kişinin nazik barmaqlarındakı boz rəngdə bahalı əlcəklər və eybəcər həsir şlyapa Duqlasın diqqətini çəkdi.
– Ev sahibəsi məşğuldur, – bir addım geri atan Duqlas söylədi.
– Onun yuxarıdakı mənzili kirəyə verməsi barədə elanını gördüm və indi həmin otağa baxmaq istərdim.
– Bizim on kirayənişinimiz var, bütün otaqlarımız tutulub. Gedin!
– Duqlas! – nənəsi qəfil arxasında peyda oldu. – Salam, – yad kişiyə müraciətlə səsləndi. – Bu yaramaza fikir verməyin.
Nənəsi otağın üstünlüklərini təsvir edə-edə adamı yuxarıyacan müşayiət elədi. Tezliklə aşağı düşüb Duqlasa yuxarı döşəkağı, yorğan və yastıqüzü aparmasını tapşırdı.
Duqlas otağın kandarında ayaq saxladı. Yad kişi bura bir neçə dəqiqə əvvəl ayaq bassa da, sanki otaqda qəribə dəyişikliklər baş vermişdi. Çarpayıya saymazyana atılan həsir şlyapa elə bil bir az da eybəcərləşmişdi. Divara dayaqlanmış çətir qanadlarını açmış iri yarasanı xatırladırdı. Kirayənişinin özü arxası qapıya tərəf, otağın ortasında dayanmışdı.
– Ey, – əlindəki ağları çarpayıya tullayan Duqlas dedi. – Biz düz saat ikidə nahar edirik. Əgər geciksəniz, şorba soyuyacaq. Hər gün eyni saatda masaya əyləşirik!
Yad kişi cibindən bir yığın mis sent çıxarıb on dənə qəpik saydı və Duqlasın gödəkçəsinin cibinə saldı.
– Yəqin, dostluğumuz baş tutar, – hiyləgərcəsinə irişə-irişə söylədi.
Duqlas kirayənişinin bu qədər çoxlu mis sentləri olduğu halda, bir dənə də olsun on, ya iyirmi beş sentlik gümüş qəpiyi olmamasına təəccübləndi. Hamısı yeni, mis birsentliklər idi.
Duqlas qaşqabaqla ona minnətdarlıq elədi.
– Onları pul daxılına salacam. Orda artıq altı dollar əlli sentim var. Pulu avqustda edəcəyim səyahət üçün toplayıram…
– İndisə yuyunmalıyam, – yad kişi dedi.
Duqlas xatırlayırdı ki, bir gecə bayırda baş qaldıran tufanın səsinə oyanmışdı. Külək borularda vıyıldamış və ağacları yırğalamışdı, yağışsa damı döyəcləmişdi. Sonra birdən gözqamaşdırıcı şimşək otağı işıqlandırmışdı, bu da azmış kimi, ildırımın müdhiş səsi evi lərzəyə gətirmişdi. Duqlasın şimşək işığında yaşadığı qorxu yaddaşına ömürlük yazılmışdı.
Oxşar hissi indinin özündə də, otaqda dayanıb yad kişiyə baxanda da keçirdi. Otaq artıq əvvəlkitək deyildi. O elə həmin ildırım işığındakı otaq kimi, ancaq hansısa qeyri-müəyyən şəraitdə dəyişmişdi. Ona doğru gələn kirayənişin Duqlası geri addımlamağa məcbur elədi.
Qapı düz burnunun ucunda şappıltıyla örtüldü.
***
Taxta çəngəl kartof püresinə batıb yuxarı qalxdı və boşqaba boş qayıtdı. Nahara düşən mister Koberman, – yeni kirayənişinin adı belə idi, – özüylə taxta bıçaq, qaşıq və çəngəl gətirmişdi.
– Missis Spoldinq, – bu əşyalara zillənmiş heyrət dolu baxışlara əhəmiyyət verməyən kirayənişin söylədi, – bu gün sizdə nahar edəcəm, sabahdan etibarən isə yalnız səhər və şam yeməyinə enəcəm.
Süfrəyə köhnə kasada şorba, iri boşqabda püreylə paxla gətirən nənə yeni kirayənişinə yaxşı təsir bağışlamaq üçün vurnuxurdu.
– Mən fokus bilirəm. – Duqlas birdən söylədi. – Bir baxın!
O, çəngəlin dişindən bıçaqla tutub masanın müxtəlif istiqamətlərinə yönəltdi. Çəngəlin tuşlandığı istiqamətlərdə iblis sədasını xatırladan cingiltili metal səsi çıxırdı. Əslində, bu elə də fəndgir bir şey deyildi. Duqlas çəngəli masanın taxtasına sıxır və sanki masanın özü ulayırdı. Kənardan bu, çox vahiməli görünürdü.
– Tam! Tam! Tam! – çəngəllə oynayan xoşbəxt Duqlas çığırırdı. O, çəngəli Kobermanın boşqabına yönəltdi və ordan səs gəldi.
Kobermanın boz sifəti donub-qaldı, gözlərində dəhşət ifadəsi oxundu. O, şorbasını qabağa itələyib stula yayxandı. Dodaqları əsirdi. Elə həmin an nənə mətbəxdən gəldi.
– Mister Koberman, nəsə baş verib?
– Mən bu şorbanı yeyə bilməyəcəm.
– Niyə?
– Artıq doymuşam. Çox sağ olun.
Mister Koberman təzim edib otaqdan çıxdı.
– Yenə nə hoqqa çıxarmısan? – nənə tərs-tərs Duqlasa baxdı.
– Heç nə, nənəcan. Niyə onun qaşığı taxtadandır?
– Burnun girməyən yerə başını soxma! Sənin bu zəhrimara qalmış tətilin nə vaxt bitəcək?
– Yeddi həftədən sonra.
– Aman Allah! – nənə zarıdı.
Mister Koberman gecələr işləyirdi. O, gecələr harasa yoxa çıxar, bir də səhərlər peyda olar, az-maz səhər yeməyi yeyər, sonra bütün kirayənişinləri süfrə arxasına toplayan şam yeməyinədək otağında səssiz-səmirsiz yatardı.
Mister Kobermanın günortalar yatmaq vərdişi Duqlası özünü sakit aparmağa məcbur edirdi. Amma bu onun iradəsi xaricindəydi, nənəsi qonşulara gedən kimi Duqlas pilləkənlər boyu qaçmağa başlayır, Kobermanın qapısı ağzında çığırır, ya da ayaqyolundakı dəmir suqabını döyəcləyirdi. Yalnız mister Koberman bu səs-küyə heç cür reaksiya vermirdi. Onun otağından səs-səmir gəlmirdi, ora sakit və qaranlıq idi. O şikayətlənmir və yatmaqda davam edirdi. Bu, çox qəribəydi.
Mister Koberman bu otaqda məskunlaşandan bəri Duqlas heç cür sakitləşə bilmirdi. Orada miss Sedlou yaşayanda otaq meşə çəmənliyi təki geniş və rahat idi. İndisə elə bil buz bağlamışdı, təzə yağmış qar sayağı təmiz və soyuq idi. Hər şey öz yerində idi, amma nəsə yad və qəribə təsir bağışlayırdı.
Duqlas dördüncü gün pilləkənlə öz sevimli, rəngli şəbəkəli pəncərəsinə dırmaşdı. O, birinci mərtəbəylə ikinci mərtəbənin arasında yerləşirdi və narıncı, bənövşəyi, mavi, qırmızı və sarı şüşə parçalarından ibarət idi. Duqlas onların arxasından baxmağı, xüsusən də günəşin ilk şəfəqləri torpağı qızılı rəngə bürüyəndə küçəni seyr etməyi çox xoşlayırdı.
Mavi dünya – mavi səma, mavi insanlar, mavi maşınlar, mavi itlər. Bu isə sarı dünya. Küçəni keçən iki qadın sanki Şərq nağıllarındakı şahzadələrə çevrildi. Duqlas irişdi. Bu şüşə qırıntısı hətta günəş şəfəqlərini belə daha qızılı çalara boyayırdı.
Duqlas səhər saat səkkizə yaxın əsasını yerə döyə-döyə öz gecə işindən qayıdan mister Kobermanı gördü. Başında həmişəki eybəcər şlyapası vardı. Duqlas üzünü başqa şüşə qırıntısına dayadı. Qırmızıdərili mister Koberman qırmızı dünyanın qırmızı gülləri və qırmızı ağaclarının yanından ötüb-keçirdi. Gördükləri Duqlası nəyə görəsə heyrətləndirdi. Ona birdən elə gəldi ki, mister Kobermanın geyimi əriyib və dərisi şəffaf olub. Kirayənişinin daxilində görünənlər Duqlası heyrətdən burnunu şüşəyə dirəməyə məcbur elədi.
Mister Koberman başını qaldıranda Duqlası gördü və sanki hədə-qorxu gəlirmiş kimi əsasını havada yellədi, sonra xırda addımlarla qırmızı cığırı keçib düz qapıya tərəf gəldi.
– Ey, oğlan! – pilləkənlərlə yuxarı qalxan kirayənişin çığırdı. – Orda nə oyundan çıxırsan?
– Heç. Sadəcə, baxıram, – Duqlas mızıldandı.
– Sadəcə, baxırsan? Elə bu? – Koberman bağırmaqda davam elədi.
– Bəli, cənab. Mən müxtəlif şüşələrdən baxıram və müxtəlif dünyalar görürəm – mavi, qırmızı, sarı. Müxtəlif.
– Hə, hə, müxtəlif, – Koberman özü də üzünü pəncərəyə dayadı. Onun bənizi ağarmışdı. Alnını cib dəsmalıyla silib yalandan gülümsündü.
– Rəngbərəngdir. Nə yaxşı. – O öz qapısına yaxınlaşdı və geri çevrilib əlavə elədi: – Yaxşı, yaxşı. Oyna.
Qapı bağlandı. Koberman öz otağına girdi. Duqlas onun arxasınca üz-gözünü əyib özü üçün yeni şüşə tapdı.
– Oho, indi də hamısı bənövşəyidir!
***
Yarım saatdan sonra oğlan qumluqda oynayanda zərbədən sınan pəncərənin səsi eşidildi. Duqlas anındaca ayağa sıçradı və artırmada dayanıb yumruğu ilə onu hədələyən nənəsini gördü.
– Duqlas! Sənə neçə dəfə demişəm, evin qabağında topla oynama!
– Amma mən burda oturmuşdum, – Duqlas etiraz elədi.
Lakin nənəsi ona qulaq asmaq istəmirdi.
– Bir gör neylədin, yaramaz uşaq!
Sevimli, rəngli şəbəkəsi çilik-çilik olmuşdu və şüşə qırıntılarının ortasında Duqlasın topu vardı. O özünü təmizə çıxarmağa macal tapmamış yumruq zərbələrinə tuş gəldi.
Sonra Duqlas qumluqda oturub ağrıdan deyil, düçar qaldığı ədalətsizlikdən axan duzlu göz yaşlarını uddu. O, topu kimin atdığını bilirdi – bu, əlbəttə ki, soyuq, boz otaqda yaşayan şlyapalı kişi idi.
“Bir dayan, hələ bir dayan” – Duqlas durmadan pıçıldayırdı.
O, nənəsinin şüşə qırıntılarını süpürgəylə yığıb zibil qutusuna atdığını eşitdi. Mavi, qırmızı, narıncı şüşələr bundan belə zibilxanada cır-cındır və boş konserv qutularına yoldaşlıq edəcəkdi.
Nənəsi gedəndən sonra Duqlas içini çəkə-çəkə zibil qutusuna yaxınlaşdı və ordan üç dənə qiymətli şüşə qırıntısını götürdü. Kobermanın rəngli şüşələrdən xoşu gəlmir? Olsun, bax elə buna görə onları xilas eləmək lazımdır.
Babası mətbəədən digər sakinlərdən bir az əvvəl, təxminən saat beşdə qayıdırdı. Dəhlizdə onun ağır addımları eşidilən kimi Duqlas kişinin qabağına qaçır və boynuna atılırdı. O, qəzet oxuyan babasının iri qarnına sıxılıb dizləri üstə oturmağı xoşlayırdı.
– Baba, qulaq as!
– Hə, nədir?
– Nənəm bu gün yenə cücənin içalatını çıxardı. Buna tamaşa eləmək elə maraqlıdır ki! – Duqlas söylədi.
Babası gözlərini qəzetdən ayırmırdı:
– Artıq bu həftədə ikinci cücədir. Nənən axırda bizi cücəyə çevirməsə yaxşıdır. Sən onun içalatı necə çıxarmasını izləməyi xoşlayırsan? Ay səni, balaca soyuqqanlı qəddar!
– Axı mənə maraqlıdır!
– Buna heç şübhəm də yoxdur, – babası əsnəyə-əsnəyə söylədi. – Qatarın altına düşən qızı xatırlayırsanmı? O, tamam qan içindəydi, sənsə gedib bu mənzərəyə tamaşa eləmişdin, – kişi gülümsündü. – Cəsarətli balam. Elə belə də lazımdır – həyatda heç nədən qorxma! Yəqin, bu xasiyyətin sənə atandan keçib, axı o, hərbçi olub. Sən ötən ildən bizə gələndən bəri ona çox oxşamağa başlamısan, – o öz qəzetini oxumağa davam etdi.
Duqlas bir dəqiqədən sonra sükutu pozdu:
– Baba!
– Hə?
– Bəs əgər adamın ürəyi, ağciyəri, ya mədəsi yoxdursa, amma zahirən başqaları kimidir?
– Bu yalnız nağıllarda ola bilər.
– Yox, mən nağıllardan danışmıram. Tutalım, o, içdən tamam başqadır, amma zahirən mənə oxşayır.
– Onda, yəqin, ona tam olaraq insan demək olmaz.
– Əlbəttə, baba. Bəs sənin ürəyin və ağciyərin var?
Baba çeçədi.
– Açığı, heç bilmirəm. Heç vaxt onları üzbəsurət görməmişəm. Heç rentgen də elətdirməmişəm.
– Bəs sənin mədən var?
– Əlbəttə, var, – söhbətə müdaxilə edən nənə mətbəxdən çığırdı. – Hünərin var onu ac saxla, onda baxarsan mədəsinin davasını necə eləyir! Sənin də ağciyərlərin var. Bağırtın ölünü də oyadar. Üstəlik, çirkli əllərin var. Tez get onları yu! Şam yeməyi hazırdır. Babası, sən də tez süfrə başında otur.
Kirayənişinlər də artıq süfrə arxasına toplaşdığından baba nəvəsindən niyə bayaq belə suallar verməsinin səbəbini öyrənməyə macal tapmadı.
Sakinlər masa arxasında söhbətləşir və müxtəlif zarafatlar edirdilər, bircə Koberman mısmırığını sallamışdı. Siyasətlə başlayan söhbət bir azdan şəhərdə baş verən sirli cinayətlərə keçid aldı.
– Bəs siz üzbəüz küçədə yaşayan miss Larsen barəsində eşitmisiniz? – baba sakinlərə üzünü tutub dedi. – Onu ölmüş vəziyyətdə tapıblar, bədənində də qəribə izlər var imiş… Üzündəsə elə bir ifadə olub ki, Dantenin özü qorxudan büzüşüb qalardı. Bəs hələ o biri qadın, soyadı necəydi – deyəsən, Uaytli. O da ilim-ilim itib, öldüsündən-qaldısından xəbər yoxdur.
– Hə, belə hadisələr tez-tez baş verir, – qarajda mexanik işləyən mister Bris söhbətə müdaxilə elədi. – Hamısı da bu lənətə gəlmiş, heç bir işə yaramayan polisin ucbatından.
– Kim əlavə yemək istəyir? – nənə soruşdu.
Amma hamının başı qətllərə qarışmışdı. Kimsə ötən həftə qonşu küçədə Marion Barsumyanın öldüyünü xatırlatdı. Guya ürəktutmadan keçinmişdi.
– Bəlkə də yox.
– Bəlkə də hə!
– Əşi, başınız xarab olub, nədir?!
– Bəlkə, süfrə arxasında başqa söhbətlər edək?
Amma mövzu daha da qızışdı.
– Kim bilir, – mister Bris söylədi. – Bəlkə, şəhərimizdə vampir peyda olub?!
Mister Koberman yeməyinə ara verdi.
– 1927-ci ildə? Vampir? Əşi, güldürməyin məni, – nənə dilləndi.
– Niyə də yox, – Bris etiraz elədi. – Onu yalnız gümüş gülləylə öldürmək mümkündür, vampirlər gümüşdən qorxurlar, özüm bu haqda haradasa oxumuşam. Dəqiq yadımdadır.
Duqlas gözlərini taxta bıçaq-çəngəllə yemək yeyən və cibində yalnız mis sentlər gəzdirən Kobermana zillədi.
– Əşi, bunların hamısı cəfəngiyatdır, – baba söylədi. – Heç bir vampir-zad mövcud deyil. Bunların hamısı həbsxanaya susayan əclafların əməlləridir.
– İcazənizlə, – mister Koberman ayağa qalxdı. Onun gecə növbəsi gəlib çatmışdı.
Duqlas ertəsi gün mister Kobermanın qayıtdığını gördü. Günorta nənəsi adəti üzrə dükana gedəndə oğlan düz üç dəqiqə Kobermanın qapısı ağzında bağırdı. Ordan səs-səmir gəlmədi; vahiməli sükut adamın qulağını yarırdı. Duqlas mətbəxə qayıdıb açar dəstəsi, gümüş çəngəl və dünən zibil qutusundan çıxardığı üç rəngli şüşə qırıntısını götürdü. Yuxarı qalxıb açarı qapının deşiyinə saldı və burdu. Qapı yavaşca açıldı.
Pərdələr tamamilə örtüldüyündən otaq alaqaranlıq idi. Pijama geyinmiş Koberman sahmansız yataqda uzanmışdı. Nəfəsi rəvan və dərin idi.
– Salam, mister Koberman!
Cavabında kirayənişinin sakit nəfəsini eşitdi.
– Mister Koberman, salam!
Duqlas lap çarpayıya yaxınlaşıb qulaqbatırıcı səslə qışqırdı:
– Mister Koberman!
O heç qımıldanmadı da. Duqlas əyilib gümüş çəngəlin dişlərini yatan adamın üzünə sancdı. Koberman diksinib ağır-ağır zarıdı, amma oyanmadı.
Duqlas mavi şüşə qırıntısını gözünə yaxınlaşdırdı. Dərhal mavi dünyaya düşdü. Mavi mebel, mavi divarlar və tavan, Kobermanın mavi üzü, onun mavi qolları. Birdən… Kobermanın bərələ qalmış gözləri Duqlasa zilləndi; onlarda əcaib, heyvani bir aclıq parlayırdı.
Duqlas geri səndələyib şüşəni gözündən çəkdi. Ancaq indi Kobermanın gözləri yumulu idi. Duqlas şüşə qırıntısını yenidən yaxınlaşdırdı – gözlər açıq görünürdü, uzaqlaşdırdı – yumuluydu. İnanılmazdı. Kobermanın gözləri mavi şüşənin arxasında acgözlüklə işıq saçırdı, şüşəsiz isə bərk-bərk sıxılmış kimi görünürdü.
Bəs hələ Kobermanın bədəni!? Duqlas heyrətdən çığırdı. Kobermanın geyimi şüşənin arxasında sanki əriyir və dərisiylə birgə şəffaflaşırdı. Duqlas onun mədəsini və bütün daxili orqanlarını görürdü. Kobermanın orqanlarının içində qəribə şeylər vardı.
Çarpayının yanında bir neçə dəqiqə donub-qalmış Duqlas mavi, qırmızı, sarı dünyalar barədə düşüncələrə daldı. Yəqin, onlar elə rəngbərəng pəncərədəki şüşələr kimi bir-birinə qonşuluq edirlər. “Müxtəlif şüşə qırıqları, müxtəlif dünyalar”, – deyəsən, Koberman belə deyirdi. Deməli, pəncərə elə bu səbəbdən sındırılıbmış!
– Mister Koberman, oyanın!
Heç bir cavab gəlmədi.
– Mister Koberman, siz gecələr harada işləyirsiniz? Siz harada işləyirsiniz?
Alaqaranlıqda yüngül meh pərdələri tərpətdi.
– Qırmızı, yoxsa yaşıl dünyada, bəlkə, sarıda?..
Qaranlıq otağın sükutu pozulmurdu.
– Hələ bir dayan görüm, – Duqlas söylədi.
O, mətbəxə enib siyirmədəki ən böyük bıçağı çıxardı. Sonra geri dönüb Kobermanın otağına girdi və əlində bıçaq qapını bağladı.
***
Duqlas mətbəxə daxil olub masanın üzərinə nəsə qoyanda nənə kökə xəmiri yoğururdu.
– Nənə, bunun nə olduğunu bilirsən?
O, eynəyinin üzərindən gözucu baxdı.
– Heç ağlıma da gəlmir.
Əşya kiçik qutu kimi düzbucaqlı şəklində idi, ancaq elastik idi. O, parlaq narıncı rəngdəydi. Kənarlarından dörd kvadrat borucuq çıxırdı. Əşyanın qəribə qoxusı vardı.
– Nənə, heç vaxt beləsini görməmisən?
– Heç vaxt.
– Elə belə də bilirdim!
Duqlas qaçaraq mətbəxdən çıxdı. O, beş dəqiqədən sonra nəyisə darta-darta gətirdi.
– Bəs bu?
O, bir tərəfində tünd-qırmızı üçbucaq olan parlaq çəhrayı zənciri göstərdi.
– Başımı hansısa gic-gic zəncirlə qatma, – nənə söylədi.
Duqlas yenidən yoxa çıxdı və əlində qəribə əşyalar geri qayıtdı: üzük, disk, paralelepiped, piramida. Onların hamısı elastik idi. Elə bil jelatindən düzəldilmişdi.
– Hələ bunlar hamısı deyil, – onları bir-bir masanın üzərinə düzən Duqlas söylədi. – Orda hələ çox şey var.
Nənənin başı öz işinə qarışmışdı və ona heç məhəl də qoymurdu.
– Nənə, amma sən səhv etmisən!
– Nədə?
– Bütün insanların içalatının eyni cür olduğunu söyləyəndə.
– Boş-boş danışma!
– Bəs mənim topum hanı?
– Hara tullamısan – orda, dəhlizdə.
Duqlas topu götürüb dəhlizə çıxdı.
Baba evə saat beşə yaxın qayıtdı.
– Baba, bir mənimlə yuxarı gəl.
– Yaxşı, amma deyə bilərsən niyə, balaca?
– Sənə maraqlı bir şey göstərəcəm.
Babası gülə-gülə onun ardınca pilləkənləri qalxdı.
– Bircə nənəmə demə, bu onun xoşuna gəlməyəcək, – Duqlas bunları deyə-deyə Kobermanın otağının qapısını açdı. Baba heyrətdən yerində donub-qaldı.
Sonra baş verənləri Duqlas yaddaşına ömürlük həkk elədi. Polis inspektoru və köməkçiləri uzun müddət Kobermanın çarpayısı qarşısında dayandılar. Nənə aşağıda kimdənsə soruşurdu:
– Nə baş verib?
Baba boğuq səslə söyləyirdi:
– Bu tükürpədici olayı unuda bilməsi üçün uşağı bir müddətlik harasa aparacam. Bu tükürpədici olayı, tükürpədici olayı!..
– Burda tükürpədici nə var ki? – Duqlas soruşdu. – Mən burda qorxulu heç nə görmürəm.
İnspektor çiyinlərini çəkib söylədi:
– Koberman ölüb, hər şey qaydasındadır.
Onun köməkçisi alnındakı təri sildi:
– Bəs siz su ləyənində üzən o şeyləri gördünüz, hələ kağıza bükülənləri demirəm.
– Hə, gördüm, adamın ağlı başından çıxa bilər.
– İlahi!
İnspektor arxasını Kobermanın meyitinə tərəf çevirdi.
– Uşaqlar, yaxşısı budur, dilimizi dinc saxlayaq – bu, qətl deyil. Əslində, uşağın belə eləməsi, sadəcə, xoş təsadüfdür. Yoxsa deməyə də dilim gəlmir, Allah bilir burda nələr baş verəcəkdi.
– Bu Koberman, görəsən, kim olub? Vampir? Bədheybət?
– Allah bilir! Hər halda, insan olmadığı dəqiqdir, – o, meyitin qarnındakı tikişi əllədi.
Duqlas öz əməlindən fəxarət hissi keçirirdi. O, nənəsinin toyuq içalatını çıxardığını dəfələrlə görmüşdü və yadında yaxşıca saxlamışdı. İynə-sap, başqa heç nə lazım deyil. Sonda bu Koberman nənəsinin əvvəlcə içalatlarını çıxardığı, sonra quru çörək doldurub tikdiyi cücələrdən elə də fərqlənmirdi.
– Bütün bunlar qarnından çıxarılanda Koberman hələ sağıydı, hər halda, oğlan belə deyirdi, – inspektor başıyla içində üçbucaqlar, piramidalar və zəncirlər üzən ləyəni göstərdi. – Hələ də sağ idi. İlahi!
– Bəs onun axırına çıxan nədir?
– Bax bunlar, – inspektor barmaqlarıyla tikiş yerlərini araladı. Polislər Kobermanın qarnının gümüş iyirmisentliklərlə dolu olduğunu gördülər.
– Duqlas deyir ki, orda altı dollar yetmiş sent var. Zənnimcə, müdrik kapital qoyuluşudur.
