Kitabı oku: «Депутат чаклар бар иде / И мы были депутатами», sayfa 2

Yazı tipi:

Мы нужны друг другу!

(Из выступления на форуме юных граждан Республики Татарстан)

Уважаемые юные друзья, юные граждане нашей республики!

От всей души поздравляю вас с праздником и желаю вам всего хорошего: здоровья, жизненной активности, доброты, радостного детства! Должен признаться, что я очень доволен и горд тем, что фестиваль искусств детей народов Татарстана и форум юных граждан республики проходят на высоком уровне, в праздничной обстановке. Мы показываем образцы истинной дружбы наших детей и истинный интернационализм. Это пример многим регионам России и стран СНГ, где проливается кровь, где межнациональная вражда приобретает катастрофический размах. Нынешний праздник – следствие стабильной обстановки в нашей республике. Но не думайте, что это даётся легко. Далеко не так. Сегодняшняя благополучная обстановка достигается каждодневным трудом руководства, депутатского корпуса, общественности республики и всего народа. И мы, взрослые, делаем всё возможное прежде всего для того, чтобы наши дети, т. е. вы, дорогие ребята, спали спокойно, были счастливыми и выросли настоящими людьми. Но и вы сами, как мне кажется, должны заниматься политикой. Не как взрослые, а по-детски, по-своему. Лучше, чем взрослые…

К большой радости, в наше переломное время детские организации продолжают существовать, они действуют и играют определённую роль в жизни республики. И я очень благодарен лидерам этих организаций, энтузиастам своего дела. Вот уже двадцать лет я среди вас, многих знаю лично, в лицо, наблюдаю за вашей деятельностью. Искренне удивляюсь и преклоняюсь перед вашим мужеством и преданностью детям. Работа с детьми никогда не была престижным, почётным делом. Несмотря на это, вы всегда в строю. Вы всегда в окружении ребят. Низкий поклон вам!

Да, нашим юным гражданам нужны свои организации. И они должны заниматься политикой, искусством, делами милосердия, экологией и даже бизнесом. У меня нет готовых рецептов. Но я уверен, что вы прежде всего должны быть настоящими патриотами нашего родного Татарстана. Патриотизм – это воспитание уважения к государственной символике: флагу, гербу, гимну. Это воспитание уважения и любви к родной земле, родному народу, уважения к истории и культуре других народов, проживающих в Татарстане. Это воспитание уважения к матери, старшему поколению. И нам пора привыкать к тому, что наша Родина – это прежде всего Татарстан, многонациональный, миролюбивый, прекрасный наш Татарстан. Нам здесь жить и творить, радоваться и грустить, трудиться и веселиться.

Как вы знаете, у нас в республике два государственных языка: татарский и русский. Но, к сожалению, татарский язык пока не приобрёл настоящего статуса государственного языка. Пример тому – наш форум. По моим наблюдениям, почти все секции и пленарные заседания проходят только на русском языке. Татарская часть делегатов невыгодно выделяется своей пассивностью. Это, конечно же, не вина, а скорее беда наша. Я всё понимаю и не собираюсь обвинять кого-то. Но, уважаемые мои, вы должны знать языки друг друга. Вы должны претворять в жизнь Закон «О языках народов Республики Татарстан». Я ведь прекрасно знаю, что в марийских деревнях все знают и татарский, и русский языки. А жители соседних татарских деревень так же знают и говорят по-марийски. Многие татары, проживающие в Аксубаевском, Черемшанском районах, знают чувашский язык. В Актанышском, Муслюмовском районах русские прекрасно владеют татарским языком. Даже выписывают и читают наш «Сабантуй». Что я хочу этим сказать? Детские организации вплотную должны заниматься пропагандой и изучением государственных языков. Это залог нашей дружбы.

Милосердие. Человек должен быть милосердным по отношению к природе, к животному миру, к инвалидам, детям-сиротам, к бедным. Голос Детского фонда, который первый раз прозвучал пять лет тому назад, услышан народом, вышестоящими органами республики. В настоящее время отношение к детским проблемам стало совсем иным. На страницах газет и журналов, по телевидению и радио часто звучат слова в защиту маленького гражданина. При Кабинете Министров действует отдел семьи и детства. Создаётся Государственный комитет по делам детей и молодёжи. Наш Президент издал ряд указов по социальной защите детей. Но, несмотря на всё это, не улучшается положение наших ребят. Всё дело в том, что мы живём в драматическое, иногда и трагическое для нашего общества время. И при этом прежде всего страдают дети. Все перемены в худшую сторону в первую очередь сказываются на детских судьбах. В этой ситуации, в эпоху бизнеса и сплошной безнравственности, остаётся только одно – быть милосердными. Это относится и к взрослым, и к самим детям.

Дорогие друзья, давайте работать, творить вместе. Мы нужны друг другу. Мы должны быть рядом везде и всегда!

1993

Телгә дигән акча кая киткән?

(Татарстан Дәүләт Советы сессиясендә ясаган чыгыш)

Бу арада без киләсе ел өчен республика бюджеты турында күп сөйләштек. Әйтәсе сүзләр әйтелеп тә бетте шикелле. Аңлаган кешегә аңларлык булды. Менә мин дә «Тагын нинди матур сүзләр әйтергә икән?» дип баш ваттым. Мәдәниятебезне яклап, матбугатны, радио-телевидениене, киноны, фәнне, балаларыбызны яклап, нинди генә тылсымлы сүзләр әйтергә? Президентыбызны, Премьер-министрны, финанс министрын йомшартырлык, күңелләрен нечкәртерлек, аларны ышандырырлык нинди сүзләр табарга да аларны ничек кенә үзебезнең мәдәният ягына аударырга? Ләкин, күпме генә эзләсәм дә, андый сүзләрне таба алмадым. Барысы да әйтелеп беткән бугай…

Без соңгы вакытта «Мәдәни һәм тарихи хәзинәләрне саклау һәм алардан файдалану турында»гы Законны беренче укуда кабул иттек. Мәдәният турындагы Закон проектын әзерләп бетердек. «Республикада китап бастыру эшенең торышы» турында парламент тыңлаулары уздырдык. Сүзебез һаман да бер үк: мәдәниятебезнең язмышы куркыныч астында! Депутатлар сөйли тора, җитәкчеләр тыңлый тора. Шуның белән вәссәлам! Киләсе ел бюджеты белән дә шул ук хәл килеп чыгар шикелле. Менә ничә атна инде без ул бюджет проектын өйрәнәбез, тикшерәбез, тәкъдимнәр кертәбез. Финанс министры урынбасары Алексей Шишкин көннәр буе безнең белән. Депутатлар сөйли, сорау бирә, тәнкыйть итә. Алексей Геннадьевич минем кебек тыныч кына башын аска иеп утыра, кыска гына җаваплар бирә. «Ярар, карарбыз», – ди дә тыныч кына кайтып китә. Министр белән нәрсәләр сөйләшәләрдер, билгесез. Әмма шунысы хак: берни дә үзгәрми, барысы да шул килеш кала.

Шуңа да карамастан быелгы сөйләшүләрнең кайбер нәтиҗәләре булмый калмас шикелле. Бюджет буенча закон проектының яңа вариантында республика бюджетыннан 10 миллиард сум өстәлгән. Ләкин бу – мәсьәләне хәл итү түгел. Радио-телевидениегә дә бераз гына арттырылган. Бусы да бик аз. Шулай да Татарстан телевидениесе киләсе елда, тырышып-тырмашып булса да, үзенең тапшыруларын тагын бер сәгатькә арттырып, барысы алты сәгатькә җиткерер дигән өмет бар. Чагыштырыр өчен, шунысын да әйтим: Удмуртия телевидениесе бүгенге көндә үзенең тапшыруларын тәүлегенә ундүрт сәгать алып бара. Аларга да акча күктән төшмидер югыйсә. Бюджет комиссиясе рәисе Гелий Кобелев «депутатларның замечаниеләре учтены» диде диюен, әмма Матбугат министрлыгына, кинога бер тиен дә арттырылмаган. Һәм бу һич тә аңлашылмый. Безнең хөрмәтле журналистларыбыз да бу хәлне аңламаслар һәм аңларга да теләмәсләр, дип уйлыйм.

Туфан Миңнуллин дөрес әйтә, аракы сату эше бездә шәп куелган. Татарстан аракыга коена. Китапка гына акча юк. Безнең комиссия матбугатка һәм китап бастыруга 36 миллиард 613 миллион сум сораган иде. Кабатлап әйтәм: бер тиен дә арттырмаганнар. Ә газета-журналларыбыз кызганыч хәлдә. Кыяфәтләренә карарлык түгел, укырлык, танырлык түгел. Берничә ай инде журналларыбыз чыга алмыйча ята. Республикада кәгазь юк. Шул ук вакытта «Крис», «Ва-Банк» кебек унарлаган реклама газеталары 250 шәр мең тираж белән яхшы сыйфатта чыга һәм халыкка бушлай таратыла. Безгә шулардан өйрәнергә кирәк түгелме? Акчаны алар кайдан таба икән? Шушы сорауга җавап бирерлек берәр кеше бармы бу залда?

Китап турында да бу арада күп сөйләштек. Тагын кабатлыйм, Башкортстан китап нәшриятына киләсе ел өчен 18 миллиард сум бирелгән. Бездә исә ике дәүләт нәшриятына – 6 миллиард сум. Бу – адәм көлкесе. Бу – тарихыбыздан, мәдәниятебездән, язучыларыбыздан көлү, аларны санга сукмау. Бюджетны без кабул иткән булабыз. Ләкин Финанс министрлыгы анысын да яшереп калдыра. Мәсәлән, Татарстан китап нәшрияты быелгы акчаның 43 процентын гына алды. Шул ук сәбәп белән «Мәгариф» нәшрияты тиешле дәреслекләрнең 40 процентын гына чыгара алды. Гонорарларны әйтергә дә оят. Үземнән бер генә мисал китерәм. Телевидениедә мин «Ихлас» дигән тапшырулар циклы алып барам. Берәр сәгатьлек зур тапшырулар. Ике-өч көн төшерәсең, берничә көн монтажлыйсың, сценариен язасың, вакытыңны, энергияңне сарыф итәсең. Шуңа күпме гонорар ала дип уйлыйсыз? Соңгы тапшыру өчен кулга 39 мең сум тоттырдылар. Газета-журналларда, нәшриятларда да шул ук хәл.

Без телләр турындагы Закон һәм шул Законны тормышка ашыру буенча Дәүләт программасы кабул иттек. Быелгы бюджетта аңа 4 миллиард сум каралган иде. Киләсе ел өчен 5 миллиард сумнан чак кына артыграк. Инфляцияне исәпкә алсак, быелгыдан да кимрәк булып чыга бит! Ул гына да түгел, әлеге 4 миллиардның 1 миллиарды гына тотылган булып чыкты. Татар телен үзең белмәгәч, башкалар да өйрәнмәсен дигән сүзме инде бу? Шулай да министр әфәндедән сорыйсым килә: безнең телгә, мәдәнияткә, матбугатка, китапка дигән акчаларны кая куеп бетердегез? Кемгә бирдегез безнең хәләл акчаларыбызны? Бу үз халкыңа каршы эшләү, гомумән, республикада телләр турындагы Законның үтәлешенә аяк чалу дип исәпләнергә тиеш. Димәк, татар теле һаман да мескен кухня теле, урам теле булып калачак. Мин инде, суверен республика булгач, «мөстәкыйльлек, дәүләт телләре» дип бик еш мактанышкач, мөстәкыйльлегебезнең бишьеллыгын бик шәп итеп уздыргач, мәгарифкә, мәдәнияткә, матбугатка, балаларга һәм яшьләргә игътибар бермә-бер артыр, бюджеттан акча күбрәк бүленер дип көткән идем. Әмма болар барысы да гадәттәге шапырынулар гына булып чыкты.

Әлбәттә, авыл хуҗалыгы да, промышленность, транспорт та, башкалар да бик мөһим. Аны гына аңлыйбыз… Ләкин шунысына иманым камил: без, кешенең рухи культурасын икенче планга куеп, мәдәниятебезне, әдәбиятыбыз, мәгарифебез, фәнебезне кимсетеп, халкыбызның тормышын бервакытта да югары дәрәҗәгә күтәрә алмаячакбыз. Рухи ачлык безне бик күп бәлаләргә китерер. Дөрес, республикабызда әлегә иминлек, тынычлык хөкем сөрә. Ләкин ул тыштан гына шулай күренергә мөмкин. Халык барысын да белә, аңлый, барысын да күреп тора. «Барысы да ал да гөл, барысы да әйбәт», – дип, үзебезне үзебез алдамыйк.

Сүземне кечкенә бер притча белән тәмамламакчы булам. 60 нчы елларда Башкортстан өлкә комитетына яңа идеология секретаре билгелиләр. Беренче көнне эшкә килә бу. Килешенә кабул итү бүлмәсендә башкортның Буранголов фамилияле бер өлкән язучысы утыра. «Иптәш секретарь, сезгә бер генә сүзем бар иде», – ди ул. Секретарь аны бүлмәсенә дәшә: «Әйдә, агай, әйдә!» Керәләр. Язучы сүз башлый: «Менә, иптәш секретарь, сез акыллы кеше инде, сез беләсез инде, безнең язучы халкы, кәнишне, погода ясый алмый инде, но погоданы испортить может. Менә шул иде минем сүзем», – ди дә чыгып китә. Мин моны ни өчен сөйләдем соң? Әлбәттә инде, безнең республикада да иҗат кешеләре – язучылар, журналистлар, галимнәр, сәнгать кешеләре – «погода» ясый да алмыйлардыр. Әмма алар «погода»ны бозарга, чыннан да, бик мөмкиннәр. Ул чиккә үк җиткермәсәк иде без аларны…

1995

Бишьеллык дәлил!

(Татарстан радиосыннан ясаган чыгыш)

Яу узганнан соң, гадәттә, батырлар күбәючән була. «Мин дә мин» дип күкрәк кагучылар, алгарак чыгарга тырышучылар һәрчак табылыр. Беренче юбилеебыз мөнәсәбәтеннән дә «батырлар» табылмый калмас. Шуңа күрә дә «Мин Татарстанның бәйсезлеге өчен көрәшеп йөргән кеше» дип мактанырга җыенмыйм. Аллам сакласын! Әмма республикабызның мөстәкыйльлеге турындагы Декларацияне кабул итүдә турыдан-туры катнашкан кеше, килешү комиссиясендә эшләгән халык депутаты буларак, радиотыңлаучыларга үземнең кайбер уйларымны, фикерләремне генә җиткерергә кирәк дип саныйм.

Декларацияне әзерләүдә, аны кабул итүдә бик күп фидакяр кешеләрнең, гомумән, Татарстан халкының өлеше зур булды. Һәркем үзенчә көрәште, һәркем кулыннан килгәнчә катнашты. Республикада ул көннәрдә битарафлар булса да, бармак белән генә санарлык булгандыр. Билгеле, кайберәүләр кул чабып кына тормады. Каршылар да җитәрлек иде. Анысы – башка мәсьәлә. Әмма ничек кенә булмасын, Декларацияне Татарстан Республикасының Югары Советы кабул итте. Шуңа күрә мин элекке парламентның эшчәнлеген бик югары бәялим, һич тә курыкмыйча, «Татарстан тарихын алтын хәрефләр белән язган парламент» дип исәплим. Үземнең элекке коллегаларымны – Югары Совет депутатларын – зур хөрмәт белән, рәхмәт хисләре белән искә алам. Җәмгыятебезнең, республикабызның иң катлаулы чорлары иде ул. Әмма парламент һәрчак вакытлы, әһәмиятле һәм иң кирәкле карарлар кабул итә алды, хәлиткеч минутларда бер тапкыр да югалып калмады.

Бүгенге күзлектән караганда, Декларацияне бик җиңел кабул иткәннәрдер дип уйларга да мөмкин. Андый декларацияләрне калган бөтен республикалар да кабул итте бит, янәсе. Ләкин аның авырлыгын һәм катлаулылыгын шунда катнашкан кешеләр генә бөтен тирәнлеге белән аңлый аладыр, мөгаен. Хикмәт шунда: Татарстанга һәрвакыт беренче булырга туры килә. Бу юлы да шулай булды. Аннары безгә Россия тарафыннан коточкыч басым ясалды. Эшкә үзебездәге «сакаллылар»ны да җиктеләр. Аннары үзебезнең депутатлар корпусы белән дә җиң сызганып эшләргә туры килде. Әгәр шул чакта кыюлыгыбыз җитмәгән булса, Декларацияне кабул итә алмаган булсак, Россиядәге үзгәрешләр, бәлки, бөтенләй башка юнәлештә дә киткән булыр иде. Ә ул көннәрдә бөтен халык, бөтен республикалар, тын да алмыйча, безгә карап торды, дулкынланып, безне күзәтте, җиңүебезгә өмет баглады. Нәкъ менә моннан биш ел элек Татарстан Россиядә, дөнья күләмендә иң абруйлы республикаларның берсенә әверелде. Хәзер инде безнең белән санлашалар, теләсәләр-теләмәсәләр дә, безнең фикергә колак салалар. Бу, мөгаен, максатыбыздан читкә тайпылмавыбыздан да киләдер. Фәкать шундыйларны гына хөрмәт итәләр дә бу дөньяда.

Шуны ассызыклап әйтәсем килә: республикабызның мөстәкыйльлеге нәкъ менә 1990 елның 30 августыннан башланды. Әлбәттә инде, дәүләт суверенлыгы турындагы Декларацияне кабул итү ул әле озын-озак сәяси һәм иҗтимагый юлның башы гына иде. Шул көнне сессиядә ясаган чыгышымны мин түбәндәге сүзләр белән тәмамлаган идем: «Күптән көтеп алган суверенлык турындагы Декларацияне без бүген, мөгаен, кабул итәрбез. Һәм шул чагында гына бер-беребезнең күзләренә туры карый алырбыз. Ләкин бу әле кабул иттек тә, шуның белән эш бетте дигән сүз түгел. Киресенчә, барысын да өр-яңадан башларга туры киләчәк. Безнең барыбызны да яңа проблемалар, яңа авырлыклар көтә. Аларны безгә хәл итәсе!» Күрәсез, шулай булып чыкты да. Соңгы биш ел суверенлыкны ныгыту юнәлешендә чын мәгънәсендә көрәш белән үтте. Мөстәкыйльлегебезнең язмышы кыл өстендә калган чаклар аз булмады. ГКЧПны гына искә төшерик. 1993 елның октябрь вакыйгаларын әле беребез дә онытмагандыр. Без инде Союз договорына кул куярга әзерләнеп беткән идек. Без Федератив договорга кул куймадык. Мөстәкыйльлегебезне бөтенхалык референдумы белән ныгыттык. Күптән инде үз Конституциябез белән яшибез, дәүләт символларыбызны булдырдык. «Татарстан халыклары телләре турында» Закон кабул иттек.

Әлбәттә, Декларация кабул иткән көннәрдә эйфория көчлерәк иде. Кайберәүләребез тулы бәйсезлек турында да хыялланды. Шуңа күрә милләттәшләребез арасында «хыялларыбыз тормышка ашмады, өметләр өзелде» дигәнрәк фикерләр белән яшәүчеләр очравы да гаҗәп түгел. Әмма, миңа калса, булганны күрә дә белергә кирәк, уңышларыбызга сөенә, ирешелгәннәребезнең кадерен дә белергә кирәк безгә. Гел шыңшып кына, зарланып, мескенләнеп кенә, кызгандырып һәм теләнеп кенә яшәп булмый хәзер. Әгәр инде үз көнебезне үзебез күрергә уйлаганбыз икән, рәхим итеп эшлик, иҗат итик, үз Ватаныбызга – Татарстаныбызга хезмәт күрсәтик. Ә инде ирешелгәннәр бер дә аз түгел. Биш ел элекке белән чагыштырып карасак, республикабыздагы сәяси, иҗтимагый һәм мәдәни тормышның аермасы җир белән күк арасы. Күпме генә зарлансак та, без иң элек Татарстаныбызны мөстәкыйль дәүләт итеп тоя башладык. Үзебезне башка халыклар белән бер дәрәҗәдәге, дөнья базарына чыга алырлык олы халык дип хис итеп, татарлыгыбыздан, үз-үзебездән оялмый башладык. Киләчәккә өметебез артты, беркемнән дә курыкмау хисе, күпләребездә «булдыра алабыз икән без дә!» дигән горурлык хисләре уянды. Гасырлар буена изелеп, бик күп хокуклардан мәхрүм булып яшәгән халык өчен бу – үзе бер зур казаныш, дип уйлыйм мин. Һәм минем белән күпләр килешәдер.

Иҗат иреге, мәдәният һәм мәгариф өлкәсендәге уңышларыбыз турында, яңа ачылган йөзләрчә татар гимназиясе, лицейлар, сәнгать мәктәпләре турында, яңа ачылган йөзләрчә мәчет турында мин бүген әйтеп тә тормыйм. Алар барысы да күз алдыбызда. Алар да – безнең соңгы еллардагы казанышларыбыз. Халыкка адреслы социаль ярдәм күрсәтү, колхоз-совхозларыбызны саклап калу – шулай ук иң изге эшләребездән. Авылларны саклап калу исә – татар халкын саклап калу, аның киләчәген кайгырту ул. Әмма бөтен проблемалар да хәл ителеп беткән дигән сүз түгел әле. Киресенчә, хәл итәсе проблемалар хәттин ашкан. Аларның күбесе төрле объектив сәбәпләр аркасында бер көндә генә хәл дә итә торган түгел. Әлбәттә, уңай якка үзгәрешләрне тизрәк күрәсе килә, тизрәк рәхәт тормышта яшисе килә. Бу – бик табигый халәт, әмма реаль тормыш бар бит әле. Аннан беркая да китә алмыйсың, качып та булмый. Читтән күзәтеп, өйрәтеп торуы гына җиңел ул. Ә менә үзең тотып эшли башлагач, хәлнең үтә дә катлаулы икәнен күрәсең. Заманында митингларда, җыелышларда, гомумән, теләсә кайда хөкүмәтне, депутатларны, Президентны тиргәп, тәнкыйтьләп йөргән берничә кешене беләм мин. Шуларга, тынсыннар дип микән, шактый гына җаваплы эшләр тапшырдылар. Аларның хәзер тыннары да чыкмый. Эшлиләр. Эшнең авырлыгын аңлаганнардыр, күрәсең! Республикабызның, халкыбызның язмышы барыбызга да бәйле димәкче булам мин. Җаваплылык тойгысы, гражданлык тойгысы һәм, ниһаять, милли тойгы ул һәркайсыбызда булырга тиеш. Тел мәсьәләсен генә алыйк. Телләр турында без әйбәт кенә Закон кабул иттек. Өметләребез зурдан иде. Аннары республика күләмендә Дәүләт программасы кабул иттек. Анда, әлбәттә, җитешмәгән урыннар да җитәрлек. Шулай булса да кабул иттек бит. Программада һәр эшкә җаваплы оешмалар, җаваплы җитәкчеләр билгеләнгән. Ләкин күреп торасыз, Закон да, Программа да яртылаш кына, ярты-йорты гына эшли. Бу хәл безнең Дәүләт Советын да борчымый калмый, билгеле. Һәм без көз айларының берсендә, телләр турындагы Законның һәм Программаның үтәлешен тикшерү уңаеннан, парламент тыңлаулары уздырырга җыенабыз. Парламент контроле белән берлектә, әлбәттә. Кемнең ничек эшләгәнен, кемнең эшләмәгәнен, кемнең милләт җанлы булуын, кемнең, киресенчә, артистланып кына, үз мәнфәгатен генә кайгыртып йөрүен күрербез дип ышанам.

Без инде юбилейларны яхшы итеп уздыра беләбез. Бигрәк тә 50, 60, 70 еллыкларны. Шуңа күрә «бишьеллык юбилей буламыни» диючеләр дә табылыр. Әгәр андыйлар булса, алар, әлбәттә, хаклы түгел. Гомер булса, республикабызның 10, 20, 25 еллыгын да уздырырбыз әле. Бездән соңгы буыннарга 50, 70, 100 еллыкларны да уздырырга язсын. Ә бүген без бишьеллыкны бәйрәм итәбез. Бүген – кайбер нәтиҗәләр ясый торган көн, артка борылып уйлана, кылган гамәлләребезгә, эшләгән эшләребезгә бәя бирә торган көн. Әйе, эшләнеп җитмәгән эшләребез дә җитәрлек, ялгышларыбыз да булгандыр. Бәндә хатадан хали түгел икәнен барыбыз да яхшы белә. Бүген – алга карап планнар кора торган, максатыбызга муафыйк нинди эшләр башкарырга кирәк дип, үз-үзебезгә сораулар да бирә торган көн. Әлбәттә, тормыш вакыт-вакыт эшләребезгә үзенең төзәтмәләрен дә кертә тора. Иң мөһиме, без сайлап алган юлыбыздан атлавыбызны дәвам итәбез. Кайвакытта туп-туры, кайчагында алга-артка, як-якка карана-карана гына. Ничек кенә булмасын, алга баруыбыздан туктамыйбыз. Башкалар алдында сер бирмәскә тырышабыз. Үз-үзебезнең бәябезне белү, горурлыгыбызны саклау, Татарстанның патриотлары булу – бүгенге көндә ул үзе бер зур хәзинә. Безгә әнә шул хисләребезне югалтмаска кирәк. Бәйрәмнәр алар уза да китә. Бер-ике көн, өч көн бәйрәм итәргә була. Бәйрәмнән соң да безгә шушы Туган илебездә – туган Татарстаныбызда – бергә-бергә яшисе, эшлисе, гомер итәсе, иген игәсе, балалар үстерәсе. Мин республикабызның, туган халкыбызның матур, бәхетле киләчәгенә чын күңелемнән ышанам.

Соңгы биш ел – шуның ачык дәлиле!