Kitabı oku: «Сайланма әсәрләр / Избранное», sayfa 2

Диңгез ярында

 
Таң нурлары төшә,
вак дулкыннар
      җемелдәшә…
Диңгез, синсез
ничек яшәгәнмен
      бүгенгәчә.
Рәхәт
дулкыннарда чалкан ятып
      күк гизүе.
Йөрәкнең дә була
ялга талган
      бер мизгеле.
Нинди матур дөнья,
нинди тыныч
      җир-күгендә!
Кояш бата.
      Ай нурлары –
кызлар керфегендә.
Күкне җирдән аерып,
кинәт
      кара
           болыт ятты.
Дулкын ярдан купты,
болытларга
      ташлар атты.
Төне буе
диңгез шавы изде
      төш аралаш.
Мин уяндым,
      тәрәз ачып
тәүге нур карагач.
Юеш комнан,
      авыр атлап,
ике солдат бара.
Арган дулкын
солдат итегенә
      башын сала.
 

1962

«Бер исә җил, бер тына…»

 
Бер исә җил, бер тына,
күк йөзе болыт кына.
Болытлар кичәр идем
искән җил булып кына.
Җил исә дә гел исә,
агыла болытлары,
тагыла болытлары…
Үтәргә иде ары.
Болытлар алып килсәм
күгеңә синең, иркәм,
япма тәрәзәң иртән,
болытлар белән килсәм.
Яшенле яңгыр кирәк –
таралсын кара болыт.
Кавышсын ике йөрәк,
яшенле чаткы булып.
 
 
Карасаң тәрәз ачып,
җил-яшен тынгач кына, –
табарсың яшен ташын
суынгач, сулгач кына.
 

1962

Поезд бара

 
Поезд бара,
поезд бара.
Кара диңгез
кала, кала…
 
 
Омтылгандай
хушлашырга,
дулкыннары
ярга кага.
 
 
Поезд бара,
таулар яра.
Кыя ташлар
кыелып кала.
 
 
Алда дала,
янда дала.
Көнбагышлар
көнгә бага.
 
 
Күмер таулар
кинәт калка.
Тау-тау байлык
илдә арта.
Поезд илтә
кемне кая –
кемдер бара,
кемдер кайта.
 
 
Көн дә, төн дә
тормыш бара,
әй, юлаучы,
йоклап калма!
Юллар чаба,
сулар ага,
якыная
ерак ара.
 
 
Ике якта –
миләш, балан.
Хушыгыз, хуш,
пальма, банан!
Башка диңгез
дулкынлана:
бодайлар
баш иеп кала.
 
 
Манаралар
ераклардан
үрелеп карап
каршы ала.
Тәгәрмәчләр
җырлап бара:
бәхетне кем
кайдан таба.
 

1962

Кыш үтмәгән әле

 
Кыш үтмәгән әле,
йомшак җилләр
яз хисләрен инде уята.
Алтын көзге белән ирештерә,
кояш көлеп карап куя да.
 
 
Тау түбәсе нейлон тунын салган,
бер елмаеп кояш назлауга.
Кырлар исә
      яшел уҗымнарын
ябып саклый –
      әле яз алда.
 

1963

Елга ага

 
Ярларына тулып, елга ага,
яулыгымны салдым юарга.
Яшь киленнәр төшә кер чайкарга,
таң атканда, кызлар су ала.
Саф гәрәбә кебек су ага.
 
 
Каплар булса юлын карлы бозлар,
ярсына да елга, болгана.
Кар сулары белән җыен чүп-чар
агып төшә язын елгага.
Җир яшәрә – елга болгана.
 
 
Тормыш!
Син дә Идел-елга кебек,
ярлар тулса, ярып яңасын,
бозлар туңса, ватып,
      кайнап, ярсып
агасың да һаман агасың,
агым көчен кайдан аласың?
 
 
Бу дөньяның әле азмы кере?
Җыйсаң, булыр иде сазлавык.
Саф гәрәбә кебек чишмәләре
ургып чыга, тау-таш актарып.
Елга ага һаман сафланып.
 
 
Суга төшсәм, чылтырап аккан чишмә
сорый иде: «Сеңлем, ни йомыш?»
Шул чишмәнең саф тамчысы булып,
агымыңа чыгыйм, әй, тормыш!
 

1963

Күзләреңдә

 
Син әйтмәдең, ә мин сизми йөрдем,
яшердеңме,
      йә син түземме? –
Тутырып карау белән,
           күзләреңнең
иң түрендә күрдем… үземне.
 
 
Күзләреңдә синең диңгез төсе,
диңгез холкы –
      ярсый, карая,
Ә кайчакта, ярларыннан ташып,
дулкын бәреп керә арага.
 
 
Башым куеп дулкын уңаена
агыйммы соң, каршы йөзимме?
Ә каршыңа бассам,
           күзләреңнең
иң түрендә күрәм үземне.
 

1963

Юлларга чыксаң

 
Мамык кар төшеп тора,
йомшак җил исеп тора.
Ак шәлең болгап, каен,
ак юллар миңа юра.
 
 
Көн иткән йортым-курам…
Озата чыга урам.
Сез ачык капка белән
көтәрсез мине, беләм.
 
 
Чыгам мин атлап кына,
кышкы юл ап-ак кына.
Колачын җәйгән дала,
җилләре каршы ала.
 
 
Җилләре ачы, кырыс.
Күңелем, булма тыныч.
Нинди тын иде урам…
Юлларга чыксаң – буран.
 

1963

Машинада атлар

 
Кара тасма юл сузылган,
ике якта – ак кар.
Машиналар узышалар,
машинада – атлар…
 
 
Җирән кашка моңсу гына
карап бара юлга.
Дан казанган мәйданнарың
кайда, кара юрга?
 
 
Көмеш дага ялтыратып
юртыр гына чаклар…
Җилдәй очкан машинага
төялгәннәр атлар.
 
 
Дилбегәдән рульгә күчте
егетләрнең кулы.
Мәйдан түгел,
      галәм гизеп
үтә батыр юлы.
 
 
Юл ташларын ат ташыды,
таныш һәрбер чаты –
кара көздә, тездән батып,
чыгалмыйча ятты.
 
 
Пар кыңгырау чылтыратып
юртыр гына чаклар…
Машиналар чаба юлдан,
машинада – атлар.
 

1963

Бәхет

 
Дөньяда шатлык нихәтле,
яшәсәң ямен табып!
Су белән кара икмәкнең
ашасаң тәмен табып.
 
 
Маңгайга язганын, сөртеп,
тир белән сугa салам.
Язмышны үзем язам мин,
бәхетне үзем табам.
 
 
Шау яфраклы тирәк үсә,
кадасам җиргә таяк.
Бер эндәшсәм карурманга,
ишетәм күпме җавап!
 
 
Йөргән җирләрем хикмәтле –
түшәлгән яшел келәм.
Язмышны күрә,
      икмәкне
үзем үстерә беләм!
 

1963

Иртәнге җилләрдә

 
Иртәнге ай йөзә,
аксыл юллар алда.
Ак юрган астында
басу-кырлар ялда.
 
 
Атлыйсың сак кына –
йокламый Җир-ана.
Тирәннән яктыга
кара елга ага.
 
 
Иртәнге җилләрдә
мин чыгам кырларга
җирнең сулышын,
йөрәк тибешен тыңларга.
 
 
Без йөргән юлларда
алтын фонтан ата.
Без булган җирләрдә
якты нурлар арта.
 
 
Кыш уза, яз җитә,
уҗымнар уяна.
Урманга җыр кайта,
тургайлар куана.
 
 
Чык төшә юлларга,
мин чыгам кырларга
җирнең сулышын,
йөрәк тибешен тыңларга.
 
 
Иртәнге җилләрдә
бодай дулкынлана.
Үзенә чакыра, –
төнге утлар яна.
 
 
Без йөргән җирләрдә
кайнар эзләр кала.
Кул тисә җиремә –
кулдан алтын тама.
 
 
Таң нуры юлларда,
мин чыгам кырларга
җирнең сулышын,
йөрәк тибешен тыңларга.
 

1963

«– Тиз кайт, әни…»

 
– Тиз кайт, әни, – диеп калса бала,
сабый белән булыр ана җаны.
Санап торыр күрешү араларын
сәгать саны түгел, минут саны.
 
 
– Хат яз, балам, – диеп калыр ана,
улы китәр ерак юллар белән.
Санар аннан күрешү араларын
айлар белән түгел, еллар белән.
 

1963

Киек казлар китә

 
Киек казлар китә, көзләр җитсә,
киек казлар китә каңгылдап.
Ерак юлда сезне саклар идем,
каплар идем җилдән, яңгырдан.
 
 
Сызылып кына зәңгәр юллар кала,
ил чикләре сезгә чик түгел.
Ят күзләрдән көнлим, киек казлар,
ник чит җирләр сезгә чит түгел?
 
 
Яулык болгап калам сез киткәндә,
киек казлар, тагын кайтыгыз.
Каршы алса дуслар ерак илдә,
канат кагып сәлам әйтегез.
 
 
Көн яктысы кунган ак канаткай
яктылары төшсен төннәргә.
Кагынганда, агым суларымның
тамчылары төшсен чүлләргә.
 
 
Сәлам алып каурый очларында,
яз кайтырсыз, диңгез – чик түгел,
чиксез илләр, уртак телләр табу –
безгә дә бит, дуслар, чит түгел.
 

1963

Янә килдем Минзәләгә

 
Минзәлә юллары такыр, диләр…
Такырлыгы чынмы, түгелме –
шул юллары менә ничә еллар
һаман тартып торды күңелне.
 
 
Минзәләдә ярлар матур, диләр…
Ялгыз кеше ансын карасын.
Койрык кагып чапкан грузовойда
Чаллы белән Минзәлә арасын
кайчандыр бер очып үткән идек,
түмгәкләре саен
бер-беребезгә ныграк сыенып,
юлда җыелып яткан кар суының
биткә чәчрәвенә сөенеп.
 
 
Бездән дә бай кеше булмагандыр:
икебезгә – ике чемодан…
Агач өйдән нәни бүлмә алгач,
шатлык ашкан иде чамадан.
Ашау өстәле дә шул чемодан,
язу өстәле дә – чемодан,
Гел шатлыгы истә.
 
 
Борчулары
      сүзсез генә әллә йотылган.
Сыңар чиләк тотып, иртә таңнан
суга чират тору онтылган.
Гел шатлыгы калган. Язлар саен
мәктәп кичәләре хәтердә.
Ун ел элек унны бетергәннәр
унҗидедә кебек хәзер дә.
Минзәләдә юллар такыр, диләр…
Бәхетлеләр өчен такыр ул.
Минзәләдә ярлар матур, диләр…
Сөя белгән өчен матур ул.
 
 
Сикәлтәле сиртмә юлларыңнан
оча-оча килдем мин янә!
Бәхет кошым әллә бер каурыен
синдә калдырганмы, Минзәлә?
 

1964

«Көн эссе…»

 
Көн эссе.
Су өсте – нәкъ көзге.
Күктән нур коела.
Таң белән уянган күп төсләр
җуела, җуела.
Бик иртә чык кипкән.
Күзләрем
      камаша яктыга.
Баш иеп, миләүшә берәүне
озаткан вахтага.
Ай күргән эзләрне, и кояш,
чык белән алдыңмы?
Таң белән уянган төсләрне
оталмый калдыммы?
 

1964

Җырчы дустыма

(Венера Шәриповага)

 
Ике күзең, ике күзең – утлы күмер,
бер карасаң, ничә күзләр кабына.
Күз сирпесәң, ничә йөрәк, ничә күңел
өметләнәп, канатланып кагына.
 
 
Җыр башласаң, болыннарга, тугайларга,
сахраларга әйди көмеш кыңгырау.
Китәсе лә бергә, борылып карамый да!
Ә күңелдә, ә күңелдә бер сорау:
Җырга ияреп, дулкыннарга төшеп чумсам,
гел янармы, йә сүнәрме бу дөрләү?
Сүнмәгән дә, күмер булып көймәгән дә,
яннарыңда нигә соң юк тик берәү?
 
 
Ике күзең, ике күзең – якты йолдыз,
сүндерәдер бик күпләрнең кайгысын.
Таң белән таң очрашалмый, кавышалмый…
әллә шуңа үзең һаман ялгыз син.
 
 
Китәсе лә иде бергә еракларга,
еракларга әйди көмеш кыңгырау…
Сагынырсың да, әйләнерсең дә карарсың:
өметләнеп калганнар күп,
           син – берәү.
Шуны сөйләп чыңлый көмеш кыңгырау.
 

1964

Хәерле сәфәрләр

 
Урманнар, болыннар,
мәһабәт чыршылар…
Юлларда онтыла
мәшәкать-борчулар.
 
 
Бу җитез каеннар
кая гел йөгерә?
Кич була, ай чыга,
вагонга төн керә.
 
 
Шуышып төн керә,
моңая җырчылар.
Мәхәббәт турында
көй яз да җыр чыгар.
 
 
Тылсымлы аһәңнәр
җилкетте гомергә.
Сагышлы көй белән
кермә син күңелгә.
 
 
Йөрәкнең иң нечкә
кылына кагылма.
Һәй, гореф-гадәтләр
бик кырыс авылда.
 
 
Сездәге җыр-уен
чамасыз ярамый.
Бу төннәр алдаучан
томандай таралыр.
 
 
Җыр-уен – сезгә эш,
эшнең бер төрлесе.
Ә мине көтәдер
җир эше, тир эше.
 
 
Җырлыйлар җырчылар:
«Җилләрдә гөл сынар…»
Кем сынар, кем чыдар –
туасы көн сынар.
 
 
Паровоз ыргыла,
төтеннәр төтәтеп.
Ашыга вагоннар:
– Көтәдер, көтәдер…
 
 
И, туган якларның
ник якын җир-суы?!
Үрелгән пар толым –
шатлыгы, борчуы.
 
 
Иелә-бөгелә
каршылый арышлар.
Ә сез бит биредә
тик узып барышлый.
 
 
Хәерле сәфәрләр!
Бу минем тукталыш.
Ә йөрәк ник янмас:
көтәдер уттай эш.
 
 
Мәхәббәт турында
җырлыйлар җырчылар.
Юлларда онтыла
мәшәкать-борчулар…
 

1964

«Болыннарда – сихри бер ямь…»

 
Болыннарда – сихри бер ямь.
Такыялар үреп киям.
Чәчкә кадыйм чәчләремә –
бөтен дөнья чәчкә генә.
Йомшак кына җилләр исә.
Яфрагына җилләр тисә,
ак энҗеләр сибә шомырт.
Бу табигать нинди юмарт!
И былбылым, сандугачым,
бармы сайрап туяр чагың?
Гүзәллектән эри җаным,
бармы, башым, уяу сагың?
Ак күбәләк тибрәп оча,
чык суларын гөлдән эчә.
Дөнья аңа гөлгенәдәй,
гомере ләкин бер генә җәй.
Гөлләр сыйпап узыйм, дисәм,
кулларымны чәнчә билчән.
Былбыл тавышын тыңлап йөрсәм,
бәбкәләрне аулый тилгән.
Сөендерә язгы тамчы,
сискәндерә яшен-камчы.
Ә син сайра, сандугачым,
күңел – былбыл,
      йөрәк – лачын.
 

1964

«Ак конвертта адрес…»

 
Ак конвертта адрес –
     Казан.
Күк конвертта адрес –
     Казан.
Казан, Казан,
     сиңа язам.
Язам, бозам,
     сызам-язам.
Язам –
     килсә бәла-каза,
сиңа язам –
     шатлык артса.
Эндәшмичә калсаң,
     Казан,
шуннан авыр булмас
     җәзаң.
Җырлар язам сиңа, Казан, –
түгел синдә җырлар аздан.
Казаныңда кайнат, Казан,
Иделеңдә айкат яздан.
Җырлап акса,
     дөрләп янса,
димәк, яшим,
     нурлы Казан!
 

1964

«Кичке шәфәкъ…»

 
Кичке шәфәкъ.
Яна офык.
Күктә – төрле төсләр.
Бик ямьле дә
һәм моңлы да
шушы җәйге кичләр.
Үрмә гөлкәй үрли, әнә,
ал нурларга сузыла.
Көн ачылды,
якты көнкәй,
узма әле, узма.
Үткәрмәдем көн кайнарын
изрәп, үрмә гөлдәй.
Саклап йөрдем таң нурларын
күңел түрләремдә.
Офыкларда шәфәкъ нуры,
балкый барча төсләр!
Нигә моңсу була икән
шушы җәйге кичләр…
 

1964

«Чәчәкләр – аланда…»

 
Чәчәкләр – аланда,
чәчәкләр – болында.
Ак канат ромашка
гашыйклар кулында.
 
 
– Ярата, яратмый,
яратмый, ярата…
Өметле карашлар
иң соңгы канатта.
 
 
«Сөяме, сөймиме,
сөяме, сөймиме…»
Сөйгәне әйтмәгән
сүзне гөл сөйлиме?
 
 
– Ярата, яратмый,
ярата, яратмый…
Никадәр чәчәкләр
өзелгән канатлы.
 
 
Чәчәкләр – кырларда,
чәчәкләр – юлларда.
Табышкан, кавышкан
күп икән дөньяда.
 

1964

«Хисләр болыты…»

 
Хисләр болыты
кыя күкрәгенә тап булды,
ватылды
      челпәрәмә.
Өзелде,
      сибелде җиргә
           чын гәрәбә.
Әйләнеп кайтып эзләдең,
бөртекләп җыйдың тезләнеп,
ә җепкә тезмәдең.
Салкыннар алар, дымлылар,
чыкмы бу, бәсме…
Учыңда йөртәсең курынып¹,
кабат чәчелмәсме?
 

1964

«Чәчкә хисләреңне, букет итеп…»

 
Чәчкә хисләреңне, букет итеп,
сөйгәнеңнең аяк астына
салма, салма, дускай!
      Аларга бит,
ялгыш булса да, бер басыла.
 

1964

Саубуллашу вальсы²

 
Ак алъяпкычларда – ак канат,
күңел оча, гүя акчарлак.
Ак канат иңнәрдә,
     җилферди җилләрдә,
күңел оча ерак җирләргә.
 
 
Аерылыр чак җитә, дусларым,
сизелмәде ун ел узганы.
Хуш, мәктәп, үз күрдең,
     яшәргә көч бирдең,
канат куеп, безне үстердең.
 
 
Алда юллар, кайсын сайларга,
юллар чакыра әллә кайларга:
океаннар айкарга,
     очарга айларга,
тормыш дәрьясында кайнарга…
 
 
Алъяпкычың, дустым, ак икән,
ак булса да, салыр чак җиткән.
Хыяллар ак җилкән,
     кузгалырбыз иртән,
ерак юлга чыгар чак җиткән.
 

1964

Җырланмаган җырлар

(Цикл)

«Саргаеп көйгәнне…»

 
Саргаеп көйгәнне,
сөюдән үлгәнне
сөйлиләр борынгы бәетләр.
Янсаң да, көймә син,
саргаеп сөймә син,
замана гаепләр.
 
 
Үткәнгә иярмә.
Заманны иярлә –
чабышта чыныксын йөрәгең.
Юлчылар юл алыр,
моңлыга җыр калыр, –
кирәкле һөнәрең.
 
 
Ә җыр бит күтәрә.
Авыр юл үткәндә,
дәртле җыр һәрвакыт иң алда.
Ул ялгыз калдырмас,
арытмас, талдырмас –
сагышлы җырларга инанма.
 
 
Тик менә һаман да
бу яңа заманда
кешедә сагыш бар, кайгы бар.
Күңелләр көр була,
максатлар бер була,
ә юллар нигәдер аерыла.
 
 
Йолалар искерә,
тик менә хис кенә
һаман шул: буйсынмый, тузына.
Диңгезләр кушыла,
айга юл сузыла.
Ә күңел дигәнең өзелә, сызыла.
Күкләрне күкрәтә,
тауларны тетрәтә,
очканда очрашкан җисемнәр.
Нидә соң кодрәте? –
Күпләрне тетрәтә
янәшә җырланган исемнәр.
 
 
Мин дә җыр тыңладым.
Йокысыз төннәрем
таң белән тоташты, сизмәдем.
Ишеткәч, түзмәдем,
иясен эзләдем
күңелне кузгаткан сүзләрнең.
 
 
Эзләгән – тиз табар,
күңел бит – эзтабар,
бушлыкка чыдамый бик озак.
Бер тынса, бер тула,
җыр булып ургыла,
ә җырга юк йозак.
 
 
Бәлки, ул яңгырамас, –
кайда көз, кайда яз.
Эресен күңелләр юшкыны.
Яңарыр, онытылмас,
йөрәккә һәрчак хас
омтылу, ашкыну.
 

«Тәңкә карлар…»

 
Тәңкә карлар,
    алка карлар,
        ап-ак карлар ява.
Җәйләр,
    көзләр,
        йөргән эзләр
            кар астында кала.
Кара күзе,
    сабыр йөзе,
        әллә үзе якын.
Карлар ява,
    карлар ява,
        ә йөрәктә – ялкын.
Йолдыз карлар
    һавалардан
        нигә төшә җиргә?
…Күрми торсам,
    онытыр идем, –
        төшләремә керә.
Күктән йолдыз яудыралган
    сөю бар, ди,
        чындыр.
Салкын кышта
    яндыралгач,
        гыйшык уты – шулдыр.
 

«Яр тулып бозлар акканда…»

 
Яр тулып бозлар акканда,
нигәдер күңел тула.
Елыйсы килгән чакларда
җырласаң җиңел була.
 
 
Тамчылар тама, таш яра,
Ирешә теләгенә.
Күз яше эзләр уялмас
берәүнең йөрәгенә.
 
 
Ә күктә кояш елмая,
урамнар дәрья төсле.
Яз быел матур килә бит,
кешеләр көләч йөзле.
 
 
«Чык-чык» дип килә чыпчыклар
Тәрәзәм турысына.
Каршылыйм таңны, сөялеп
тәрәзә борысына.
 
 
Сыерчык килгәнен көтәм,
күңелемне аңлар иде.
Барыр да аның каршына,
талпынып сайрар иде.
 
 
Сыерчык теленә салып
җибәрсәм сагышымны,
ул да бер моңланыр иде,
ишетеп тавышымны.
 
 
Сәламен, бәлки, җибәрер
җырчы кош канатында…
Сыерчык килгәнен көтәм,
күңелемне аңлатырга.
 

«Күзләреңнән нурлар агылганда…»

 
Күзләреңнән нурлар агылганда,
керфекләрең ничек талмый соң?
Син карыйсың миңа, гел карыйсың,
әйтер сүзең әллә бармы соң?
Син карыйсың үзең, керфекләрең
серләреңне җыя, яшерә.
Син яшермә инде, әйт, яшермә,
сүз табалмыйм башлап дәшәргә.
Көн дә йөргән юлларыңа чыгам,
дәва эзлим йөрәк сызлауга.
Син кызганма инде, һич кызганма,
күз нурыңны сирпе узганда.
Күзләреңдә, ахры, тылсым бардыр, –
сине күрми бер көн түзалмыйм.
Мин эзләмим сине, юк, эзләмим,
эзләреңнән генә күз алмыйм.
 

«Күзләр белән күзләр очрашканда…»

 
Күзләр белән күзләр очрашканда,
калам төсле упкын читендә.
Сагына да төсле, чакыра да…
Соңгы адымны ясау читен дә.
Тиңсез сагыш кара тирәнлектән
якты өмет булып бөркелә.
Әллә көтә, әллә икеләнә,
кулын сузмый, куя иркемә,
Ә мин һаман сихерләнгән сыман
басып торам упкын читендә.
Күзне йомсам, бәлки, атлар идем,
күрәләтә керү читен лә…
 

«Иртәрәк килмәдең…»

 
Иртәрәк килмәдең,
и ләйсән яңгыры.
Бөредә йомылган
яфраклар арыды.
 
 
Саргаеп көттеләр
үләннәр, уҗымнар.
Сарылган тузанны
тамчылар юсыннар.
 
 
И яңгыр, ю әле
берәүнең тәрәзен.
Күтәреп карасын
күңеле пәрдәсен.
 
 
Тамчылар, тамчылар,
белегез бер серне:
мин – бердәнбереме,
күпләрнең берсеме?
 
 
Нигә соң тәрәзә
томанлы, тузанлы…
И ләйсән яңгыры,
юдырып уз әле.
 

«Кайдан синдә бу кадәр…»

 
Кайдан синдә бу кадәр
сөенеч, шатлык?
Шатлыгың миңа күчә,
үзеңнән артып.
 
 
Очраштык. Әйтер сүз юк.
Үтәргә юл юк.
Сиңа ни сөйли икән
тынычсыз тынлык?
 
 
Кара коңгырт күзләрнең
төрлесен беләм.
Яз сыман яктыларын
беренче күрәм.
 
 
Үзем нигә елмаям,
сәбәпсез көләм? –
Нигә сөенүеңнең
сәбәбен беләм…
 

«Яңгыр ява…»

 
Яңгыр ява,
     яңгыр ява,
         гөрләп сулар ага.
Җыелмаган бөртекләрем
         кала инде,
             яна.
Урылганы,
     егылганы,
         сугылганы бергә…
Нигә килү кирәк инде
         чакырылмаган җиргә?
Җыяр идем,
     куяр идем
         келәтләрне биккә.
Йозак-келә табалмадым
         йөрәккә һәм күккә.
Яшьнәп, күкрәп калыйм диме
         җәйнең соңгы ае?
Күктәгеләр күкрәр инде,
         җирдәгегә – авыр.
Яңгыр ява, яңгыр ява…
         Гөрләп сулар ага.
Галәм суы сүндералмый,
         яна йөрәк, яна.
 

«Табышмакның җаваплары кызык, –…»

 
Табышмакның җаваплары кызык, –
я бик ерак, я бик якыннар.
Син эзлисең мичтән пәрәмәчләр –
алар йолдыз булып балкыйлар.
 
 
Йөрәгенә ут салучы бала
Кайда йөри?
     Табу, һай, авыр.
Ә ул синең каршыңда ук икән:
кайнап торган сары самавыр.
 
 
Ак самавыр җырлый, гөрли генә,
Дус-ишләрне җыя табынга.
Тик йөрәге кеше кулы белән
утлы күмер салып кабына.
 
 
Янар йолдыз төннәр карасына
үз яктысын биреп яктыра.
…Синең күзләр йолдызларга тиңме, –
хыял илләренә чакыра.
 
 
Эзләгәнне бик якыннан тапсаң,
табу сөенече ник сүрән?
Ерактагы учак якты сыман,
якын килсәң – инде ул сүнгән.
 
 
Табышмаклар дөньясына кереп,
әллә инде үзем югалам.
Минем өчен әле табылмаган
табышмак син. Эзлим, уйланам.
 

«Яланаяк юлга чыгам…»

 
Яланаяк юлга чыгам,
әле янам, әле туңам,
һаман барам бер ялсыз.
Әллә җәй бу, әллә кыш.
 
 
Берәү аңлый, берәү каргый,
аяк тала, йөрәк армый.
Һәр борылыш – сөенеч,
әллә бәйрәм, әллә эш.
 
 
Бер югала, бер табыла,
бер еракта, бер янымда, –
кояш кына бата кич.
…Әллә өн бу, әллә төш.
 

«Бозлы диңгез ятса арабызда…»

 
Бозлы диңгез ятса арабызда,
эретер иде кайнар хисләрем.
Карлы таулар булса, мәхәббәтнең
канатлары белән кичәрмен.
Юллар, еллар безне аерсалар,
йөрәкләргә алар киртәме?
…Бер сукмактан йөреп очрашканда,
туктап кул да бирми китәмен.
Күзләреңнең сихри нуры сүнәр,
караларын түгеп карама.
Очып, йөзеп, атлап чыгалмаслык
кеше язмышы бар арада.
 

«Буранлы кышларым, яшенле җәйләрем…»

 
Буранлы кышларым, яшенле җәйләрем,
Йокысыз таңнарым, кичләрем…
Кайларда кышлады, кайларда җәйләде
хыялда сакланган төсләрең?
Ә хыял канатлы, ябуны яратмый.
Кошларга киңлек бир, югалмый.
Кундың да, очтың да, тотарга кыялмыйм,
бәхетме, әллә син хыялмы?
Ә бәхет түгәрәк,
     килә ди тәгәрәп,
туп итеп уйнарга, чөяргә…
Очасың, төшәсең, туктама, тәгәрә.
Кояшы артыннан җир калмый иярә.
Кайсыннан алыйм да,
     бирим соң кайсына, –
берәүнең бәхете – берәүнең кайгысы.
Кайгыны бүлешәм, шатлыкны өләшәм.
Ә бәхет бүленми, ник аның яртысы?
Торналар очалар,
     торырга кушалар.
Җыр белсәң, кошка бир, таратыр.
Кешедән качырган,
     эченә яшергән
сукыр ут саргайтыр.
Чаткылар уйнасын,
     йоклаган уянсын, –
мин күккә йолдызлар чөям.
Сүнсә дә, нур калсын.
Көл түгел, җыр калсын, –
     янам мин, сөям.
 

«Болытларны ярып, нидер үтте…»

 
Болытларны ярып, нидер үтте,
әллә яшен, әллә аҗаган.
Табылмаган, танылмаган уктай,
йөрәгемә нидер кадалган.
 
 
Кузгата да, сызлата да сыман,
җәрәхәт тә кебек, түгел дә.
Көе табылмаган, язылмаган,
җырланмаган җырдай күңелдә.
 
 
Сызлаган да булды, эзләгән дә.
Ул чакларны инде оныттым.
Эзләгәндә түгел, сизмәгәндә,
юлларыма нигә юлыктың?
 
 
Сизелмәгән, әле бизелмәгән,
өзелмәгән гөлләр кирәкме?
Күз күрмәгән гөлнең энәседәй,
нидер чәнчеп тора йөрәкне.
 

«Синең куллар белән минем куллар…»

 
Синең куллар белән минем куллар,
синең юллар белән минем юллар,
очрашса да, бергә үрелмәс.
Саумы, диеп, кемнәр кул бирмәс.
 
 
Ә мин кулым бирәм, син сузганда.
Ә мин өнсез булам, син узганда,
йөрешләрең әллә тылсымлы.
Очрашулар безнең бик соңмы?
 
 
Үзем кулым алам кулларыңнан,
үзем күзем алмыйм юлларыңнан,
булыр төсле берәр могҗиза.
Көн артыннан шулай көн уза.
 
 
Ә мин сыныйм акыл белән хисне.
Баскан җирдә карлар эрер төсле…
Йөрәк каты тибә, тиз эремәс.
Күзләреңә туры карасам да,
эчләремдә утлар кайнаса да,
кулым салкын булыр, сиздермәс.
 

«Чәчләреңне тарар идем…»

 
Чәчләреңне тарар идем,
күзләреңә карап.
Алар көзге көндәй соры,
болыт сыман кара.
 
 
Беләм бит мин ул күзләрнең
иң бәхетле чагын.
Тирбәндереп, сискәндереп
карарлармы тагын?
 
 
Кояш кебек кирәк миңа
яздай якты йөзең.
…Атналары бик тиз уза,
бәйрәмнәре – озын.
 
 
Отыламы, онытыламы
язылмаган җырлар?
…Иңнәремә салынмаган,
кагылмаган куллар.
 
 
Серләреңне белер идем,
күзләреңдә – томан.
Алар бүген ерактагы
кара урман сыман.
 

«Кашларың кыйгач» дигәннәр…»

 
«Кашларың кыйгач» дигәннәр
чәчеңне үрмәсеннәр.
«Башларың ялгыз» дигәннәр
яшеңне күрмәсеннәр.
 
 
Гөлләргә тиңләсеннәр,
алларга тиңләсеннәр.
Арага кергәннәре дә
яраңны күрмәсеннәр.
 
 
Сагышлар йөздә чагылса,
әйдә, бер сөйләсеннәр!
«Сагына» дисә дисеннәр,
«ялына» димәсеннәр.
 

1964

Йөрәк җыры³

 
Тиңләр өчен серле күзләреңә,
күк йөзеннән йолдыз эзләдем.
Гөлләр сибеп йөрдем эзләреңә,
ятка калганыңны сизмәдем.
 
 
Ян син, йөрәк, ян син, ян көчлерәк,
ялкыннарың бер чак сүрелер.
Янган мәхәббәтем очкыннары
йолдыз булып күккә сибелер.
 
 
Караңгыда юллар эзләрсең дә
йолдызларга карап табарсың.
Сызылып кына йолдыз атылганда,
өзелеп сөюемне аңларсың.
 

1965

Яңгыр килә

 
Яңгыр килә, яңгыр килә
кара урман буеннан.
Явар түгел, кояр яңгыр –
күк болытлар куерган.
 
 
Яңгыр килә, яңгыр килә,
юл өстендә – ком-тузан.
Әйдә, бер яу, җәйге яңгыр,
ком-тузаннан тын кысан.
 
 
Яңгыр килә, яңгыр килә,
күк күкрәтеп, яшенләп.
Узма, яңгыр, җил уйнатып,
явар булсаң, яу чынлап.
 

1965

«Ымсындыңмы, күңел?..»

 
Ымсындыңмы, күңел?
Актыккысы.
Ахыргысы булсын. Соңгысы.
Очып барган идең каршысына,
Сынып килде Амур сөңгесе.
 
 
Сөюемне яклап яуга чыксам –
каршы сөңгеләр юк,
     буш кыны.
Йөрәгеңдә калкан –
     янган, сарган
сүнгән мәхәббәтләр юшкыны…
 

Еллар аркылы⁴

 
Еллар уза. Менә тагын бер ел
саубуллашып узды үткәнгә.
Ямансудыр карап калу,
         еллар
гомер йомгагыңны сүткәндә.
Ерагая бара йомгак очы,
кечерәя бара йомгагың…
Һаман киләчәккә омтылганга,
гомер җебен үлчәп тормадым.
Юк, ел түгел,
без үзебез үттек,
җырлар җырлап еллар аркылы.
Чор – оркестр гүя,
         кеше гомере –
әйтерсең лә шуның бер кылы.
Кыл тартылган саен, көй югары,
алдан тия җиле, яңгыры.
Кыл өзелсә, еллар чыңлап кала,
кайтавазлар булып яңгырый.
Җыр көчәя һаман, күтәрелә,
алдан тия уты, ялкыны.
Юк, ел түгел,
         без үзебез үттек,
юллар ярып еллар аркылы.
 

1965