Kitabı oku: «Dissertatio inauguralis physico-medica de respiratione», sayfa 4

CAPUT IV

§.1. In hoc capite variorum phænomenorum, quæstionum atq; problematum nostræ materiæ affinium partim ab aliis jam propositorum, partim à me modo excogitatorum explicationem atque solutionem exhibiturus ordiar à problemate Harvejano, Problematis Harvejani solutio.quî scil. fiat ut fœtus secundinis exutus semel hausto aëre ne per momentum quidem absque respiratione vivere possit? quomodo fœtus secundinis exutus statim aërem haurire cogatur, jam supra vidimus cap.5.§.6. hâc verò primâ inspiratione vascula pulmonalia antea intorta extenduntur, adeo ut sanguis aliàs per tubulum illum arteriosum inter arteriam pulmonalem & aortam descendentem situm atque arteriæ pulmonali obliquè insertum fluere consuetus jam mutet cursum & recto tramite per arterias pulmonales feratur, unde tubus arteriosus à sanguine præterfluente humectatus statim consolidatur; ramuli verò pulmonalis arteriæ intorti nullum transmittunt sanguinem nisi inspiratione extendantur, hinc inhibitâ inspiratione sanguis, cum nec per tubum arteriosum nec per vasa pulmonalia transfluere queat, necessario sui stagnatione in pulmonibus mortem inferet: sed quæstio magis ardua videtur, cur post factam inspirationem cohibitâ Cur suppressâ exspiratione mors subsequatur.expiratione mors quamvis non ita subita subsequatur? Hæc quæstio eo magis ancipites tenuit solutionem sui aggressuros, quod pulmonibus aëre repletis circulatio sanguinis non impediri debere videatur; illud tamen non malè hoc modo explicari potest, dicendo, quod musculi inspirationi dicati, cum alternatim agant, non sint perpetuo post coërcitam expirationem in suâ actione perseveraturi: quibus ergo relaxatis descendunt costæ, ascendit diaphragma pulmonesque hac ratione valde compressi comprimunt aërem contentum, hic premit vascula sanguifera, adeo ut nullum transmittere queant cruorem, hinc iterum stagnatio sanguinis in pulmonibus, quam presso pede ipsa subsequitur mors; Tali igitur morte interemti non ideo moriuntur, quod sanguis ipsorum nullo aëre imprægnatus musculis movendis sit impar, seu non moriuntur ob usum aëris primariũ sublatum, nam procul dubio, si sanguis circulationem suam per pulmones non obstante usu respirationis intercepto continuare posset, homines absque respiratione per plures horas vitam protrahere possent, tum demum morituri, quando sanguis ipsorum Urinatores quomodo per integras horas sub aqua vivere possint.aëre suo privatus musculos movere nequit. Hinc sine dubio omne urinatorum artificium in eo consistit, ut vel aquâ submersi sanguinis circulationem illæsam & integram conservent, non quidem per pulmones, sed per ipsas vias, quas sanguis in fœtu observat; facile enim conceptu est foraminis ovalis & ductûs arteriosi coalescentiam tam levem esse, ut sanguis per pulmones fluere nequiens, sicque impetum in foramen illud & tubum arteriosum faciens facilè per utraque victo obstaculo penetret: Hoc modo etiam fœtus secundinis adhuc involutus extra uterú per plures horas vivere poterit; Non dubito autem, quin urinatores aquam modo egressi per universum corpus insignem debilitatem percipiant ob magnam aëris jacturam; magnum tamen levamen sentiant, si celeri, magna & frequenti respiratione utantur, aërem consumtum hoc modo resarturi.

§.2. Hæc omnia egregie conveniunt cum sententiâ nostrâ circa usum respirationis; En hîc alia insuper quæstio à præmemorato Explicatio phænomeni alicujus à Borello recensiti.Borello in suo eleganti tractatu de Mot. animal. part.2. cap.6. prop.123. proposita, ubi refert quod in vertice montis Ætnæ, ubi aër cum propter calorem tum propter altitudinem montis valde rarus est, ex minimo motu etiam robustissimi maximam lassitudinem consequuti fuerint, cujus vero sublevationem persenserint quiescendo simulque frequenter anhelando: hujus phænomeni explicatio ex superius allatis de usu respirationis nullo negotio eruitur, quod idem tamen, quomodo ex alia hypothesi deduci possit non video; vidimus supra motum musculorum fieri mediante aëre ope spirituum ex sanguine erumpente; sunt autem vires aëris, ut densitates, ergo si aër montis Ætnæ sit v.gr. duplo rarior quam aër planitiei vicinæ, sane aër ille ad sanguinem transgressus non nisi dimidium effectum edet, quam ederet aër in planitie haustus, hinc in monte Ætnæ easdem vires intendere debemus ad superandam resistentiam v.gr. 50.ƚƀ. quas intendimus in planitiè ad superandam resistentiam 100 ƚƀ. unde non miror amplius si insignem lassitudinem perceperint homines ex modico labore à se suscepto.

§.3. Superessent aliæ adhuc quæstiones circa respirationem solvendæ, sed illis brevitatis gratiâ non immorabor; quædam adhuc superaddam problemata Mathematico-Medica, satis curiosa ut subjungam eorundem solutionem; Problema 1. Quæritur angulus inter costam & spinam talis, ut minima fibrarum intercostalium tensione pectus maxima amplietur quantitate seu ut ampliatio pectoris divisa per tensionem fibrarum intercostalium faciat maximum: antequam ad solutionem hujus me accingam, duo sequentia Solutio problematis Mathematico-Medici.præmittam lemmata; lemma 1. quô minor est angulus inter costas & spinam, eò major est ampliatio pectoris, si costæ in omni situ per æqualem arculum eleventur; sit enim AM (fig.3.) spina dorsi, AD costa in situ inferiori & AG eadem costa in situ superiori ac posito AD & AG elevari per arculos æquales & indefinite parvos DN & GE demissisq́; ex punctis D, N, G & E, ad AM perpendicularibus DP, NF, GO & EB, ac ductis ipsi AM parallelis DC & GI, erit ampliatio pectoris in situ costarum ipsi AD parallelarum ad ampliationem pectoris in situ costarum ipsi AG parallelarum ut NF – DP vel NC ad EB – GO vel EI seu (ob similitudinem triangulorum DCN & GIE, cum triangulis DPA & GOA, pariter ac duo priora æquales hypotenusas habentibus) ut AP ad AO; est autem AP major quam AO ergo etiam NC major quam EI, atque proin pectus eò magis ampliatur, quo costæ minorem cum spina faciunt angulum Q. E. D. lemma 2. quo minor est angulus inter costas & spinam comprehensus eò major est tensio fibrarum intercostalium costas elevantium; Tensio fibrarum cæteris paribus reciproce est proportionalis earundem numero; jam vero si AR (fig.4.) iterum sit spina, EF & AG duæ costæ proximæ in situ obliquo, AB & ED eædem costæ in situ ad AR perpendiculari ductisque ad AG productam & ad AR perpendicularibus FM & GN, patet spatium ABDE fore majus spatio AGFE, adeo ut eò plures fibras continere possint costæ, quo magis sunt perpendiculares ad spinam; cum præterea musculi intercostales trahant costas secundum directionem cum spinâ parallelam, poterit vis, quâ fibræ intercostales sursum trahunt costam FE, repræsentari per ipsam GF, quæ resolvatur in GM & MF, quarum sola posterior effectum suum integrum exerit, priore contra tota evanescente, utpote resistentiæ costarum nihil oppositâ; resistentia autem hæc non consistit in gravitate costarum, siquidem non facilius supini jacentes quam erecti respiramus: sed consistit potissimum in vi elasticà sterni, quâ resistit actui incurvationis, necesse enim est, ut in qualibet inspiratione incurvetur, quemadmodum deinceps demonstrabo; Huic verò resistentiæ sola MF opponitur in situ costarum obliquo; Hinc vis fibrarum inter costas AG & EF contentarum, in duas alias secundùm directiones GM & MF est resolvenda quarum illa inutilis, hæc in elevandas costas impenditur; cum itaque fibræ inter costas AG & EF contentæ sint numero pauciores quam fibræ quas costæ ad spinam perpendiculares continere possent, & illæ fibræ numero jam pauciores etiam majorem vim adhibere debeant ad costas elevandas, patet quod tensio fibrarum eò major sit, quo minor est angulus FER; Q.E.D. Ex hisce facile nunc redditur ratio, quare angulus inter costas neque valde acutus sit, neque valde ad rectum accedat; nam in priori casu nimiâ vi opus fuisset ad costas elevandas in posteriori autem cavitas pectoris elevatione costarum non satis aucta fuisset; ut ergo jam exacte definiamus angulum talem ut ampliatio pectoris habeat maximam rationem ad tensionem fibrarum seu ut ampliatio pectoris divisa per tensionem fibrarum faciat maximum, quærenda est primò tensio fibrarum costam EF elevantiú & secundo ampliatio pectoris à costis ipsi EF parallelis formati; Hunc in finem vocetur AB = ED = AG = EF = , BD = AE = GF = , AN = , numerus fibrarum (quas comprehendere possent costæ, si essent ad spinam perpendiculares) = , tensio singularum fibrarum (quam patiuntur in elevatione costæ ED) = ac vis, quam adhibent = & reperietur numerus fibrarum inter costas AG & EF, dicendo ut parallelogr. AD ad parallelogr. AF seu ut DE () ad GN ita ad quæ quantitas exprimit numerum fibrarum inter AG & EF, comprehendi valentium; Porro si GF exprimat vim, quam singulæ fibræ in elevatione costæ EF adhibent, tunc MF exprimet vim quam eædem fibræ adhibere deberent, si essent ad costam perpendiculares, atqui fibræ inter costas BA & DE contentæ sunt perpendiculares ad costam, ergo vis singularum fibrarum inter BA & DE contentarum est ad vim singularum fibrarum inter AG & EF comprehensarum ut MF ad GF seu ut GN ad GA, erit proin vis (quam singulæ fibræ, positâ earum summâ n, costam EF elevando adhibent) = , sunt autem tensiones fibrarum æqualem resistentiam superantium (suppono enim costas in omni situ æqualiter elevationi resistere, quod etiam citra errorem supponi potest) in ratione composita ex reciprocâ ratione fibrarum numeri & directâ ratione vis, quam fibræ ad superandam resistentiã exererent si essent numero æquales, erit adeoque tensio fibrarum costam EF elevantium = ; ampliatio autem pectoris in omni situ proportionalis est (ut vidimus in lemmate 1.) ipsi AN (); oportet itaque, ut divisum per faciat maximum, ergo differentiale quantitatis erit = nihilo, unde emergit ; hinc habebitur ex tabula sinuum angulus NAG 54 gr. 44 min. Q. E. I. Notari hîc potest triangulum AGN esse semitriangulum per axem coni omnium idem latus habentium maximi. Et reverâ angulum NAG talem circiter esse, qualem ipsum definivimus, inspectio sceleti docet, quod ipsum veritatem hypothesium, quibus solutio innititur, mirè confirmat & simul indicat, quod Natura nunquam & nusquam sui oblita regulas mechanicas constantissimè observet, hinc mirum, multos mechanicæ planè expertes eò temeritatis procedere, ut functiones partium animalium explicare & earundem structuræ rationem reddere non erubescant.