Kitabı oku: «Amerika. İtkin düşmüş», sayfa 3

Vannanın üstündə, onun bütün uzunu boyu duşun toru yerləşirdi – məgər vətənində, onun hətta ən varlı məktəbli yoldaşlarının şəxsi sərəncamında buna bənzər bir şey var idi?! – Karl obaşdandan əllərini yana tam açmaq mümkün olan bu vannada uzanır, yuxarıdan isə, onun istəyinə uyğun olaraq, bütün vanna boyu və ya onun bir hissəsinə isti, qaynar, sonra yenə isti və nəhayət buz kimi soyuq su tökülürdü. Hələ də yuxudan ləzzət alırmış kimi suda uzanır, üzündən axıb tökülən son seyrək damlaları göz qapaqları örtülmüş vəziyyətdə xüsusi həzzlə gözləyirdi.

Dayısının böyük avtomobilində getdiyi atçılıq məktəbində ingilis dili müəllimi artıq onu gözləyirdi, Mak isə həmişə gec gəlirdi. O, sakitcə gecikə də bilərdi, çünki əsl at çapma bundan sonra başlayırdı. O ayağını astanaya qoyan kimi yarıyuxulu atlar bir an içində canlanırdılar, qamçı səsləri daha ucadan səslənirdi, meydanı əhatə edən qalereya adamlarla – tamaşaçı, mehtər, şagird və allah bilir daha kimlərlə dolurdu. Mak gələnə qədər qalan vaxtı Karl at çapmanın müəyyən sadə fəndlərini öyrənməyə sərf edirdi. Burada bir yekəpər var idi. O, əllərini qaldırmadan, ən hündür atın belinə tullana bilirdi. Karlı da, gündə on beş dəqiqə o məşq etdirirdi.

Karlın uğurları o qədər də böyük deyildi, əvəzində o, məşq zamanı, yuxudan doymamış, qapıya söykənib mürgüləyən müəlliminə təngnəfəs halda yönəltdiyi çoxlu sayda yanıqlı şikayətlərin ingiliscəsini öyrənirdi. Lakin Makın gəlməsi ilə at çapmanın bütün narahatlıqları aradan qalxırdı. Yarım saatlıq bu ləzzət yuxu kimi gəlib keçirdi. Uzundrazı göndərirdilər və tezliklə hələ də tam işıqlanmamış manejdə at ayaqlarının səsi eşidilir, Karla komanda verən Makın yuxarı qalxan əli görünürdü. Mak tələsik Karlla sağollaşır, hərdən, uğurlarından xüsusilə razı qalanda, onun yanağını oxşayır və Karlı gözləmədən yox olurdu. Sonra Karl müəllimi ilə maşına oturur və dolama yollarla ingilis dili dərsinə gedirdi, çünki atçılıq məktəbindən birbaşa dayısının evinə aparan magistral yolun basırığı ilə getmək həddindən çox vaxt aparırdı.

Hərçənd, tezliklə müəllim cavan oğlanı müşayiət etməkdən azad oldu, çünki, Makın ona ingiliscə verdiyi göstərişlər sadə olduğundan, onu atçılıq məktəbində boş yerə gözləməyə məcbur etdiyi üçün özünü qınayan Karl dayısından xahiş etdi ki, müəllimi bu işdən azad etsin. Dayısı bir qədər fikirləşib, razılaşdı.

Karl tez-tez xahiş etsə də dayısı onun öz şirkəti ilə ötəri də olsa tanışlığına yalnız uzun müddətdən sonra icazə verdi. Şirkət, Karlın məlumatları çərçivəsində, Avropada deyəsən ümumiyyətlə rast gəlinməyən özünəməxsus komisyon ekspedisiya idarəsi idi. Şirkət komisyon fəaliyyətlə məşğul olurdu, lakin vasitəçiliyi istehlakçılarla ticarətçilər arasında yox, böyük müəssisələr arasında edir, onları müxtəlif xammal və yarımfabrikatlarla təchiz edirdi.

Ona görə də böyük miqyaslı alış, saxlama, daşıma və satış işləri ilə məşğul olan şirkət müştərilərlə daimi və tam dəqiq telefon və teleqraf əlaqəsi saxlamalı idi. Teleqraf zalı, Karlın doğma şəhərindəki və bir dəfə məktəb dostunun onu apardığı zaldan çox böyük idi. Telefon danışıqları zalında hara baxırdınsa, kabinələrin açılıb-örtülən divarlarını görürdün, zəng səslərindən də qulaq tutulurdu. Dayı yaxındakı qapını açdı – orada parlaq elektrik işığında masanın arxasında qapının cırıldamasına heç bir fikir verməyən başına metal qulaqlıq taxmış işçi oturmuşdu. Masanın üstünə qoyulmuş əli sanki son dərəcə ağır idi və yalnız karandaşı tutan barmaqları qeyri-insani sürət və ritmlə hərəkət edirdi.

Mikrofona dediyi sözlər lakonik idi və çox hallarda müsahibi ilə razılaşmadığı, nəyisə dəqiqləşdirmək istədiyi, amma aldığı məlumatların bu yazığı dayanmağa, məramını yerinə yetirməməyə, gözlərini aşağı salıb nə isə yazmağa vadar etdiyi görünürdü. Dayısı, Karla astadan izah edirdi ki, işçi danışmalı deyil də, çünki bu məlumatı ondan başqa daha iki nəfər qəbul edir, sonra səhvləri mümkün qədər aradan qaldırmaq üçün yazılar tutuşdurulur. Karl və dayısı kabinədən çıxan kimi praktikant qapıdan içəri sivişdi, o dəqiqə də bir dəstə yazılı kağızla geri çıxdı. Zalda aramsız olaraq adamlar hərəkət edirdilər. Salamlaşmadan – salam vermək qadağan edilmişdi – hər bir adam öz addımlarını qabaqda gedənin yortmasına uyğunlaşdırırdı ki, allah eləməmiş, yıxılmasın, və ya tələsik addımlarından əlində əsən kağızlardan hansısa söz və ya rəqəmi bəlirləyirdi.

– Hə, sən doğrudan da uğur qazanmısan, – Karl, otaqlara sadəcə baxsan belə, tanış olmaq üçün çoxlu günlər tələb olunan müəssisəni növbəti dəfə gəzərkən qeyd etdi.

– Bilmək istəyirsənsə, bunların hamısına otuz il ərzində özüm nail olmuşam. Əvvəlcə limanın yerləşdiyi rayonda mənim kiçik bir işim var idi. Gündə oraya beş qutu mal gələndə mən evə quş kimi uçurdum. İndi mənim anbarlarım limanda öz ölçüsünə görə üçüncüdür, həmin kiçik mağaza isə yük vuranlarımın altmış beşinci briqadasının alət anbarı və yemək otağıdır.

– Hə, bu möcüzəyə bənzəyir, – Karl dedi.

– Burada hər şey son dərəcə tez baş verir, – dayısı söhbəti kəsərək dedi.

Bir dəfə dayı Karlın həmişəki kimi təklikdə etməyə hazırlaşdığı nahar yeməyindən əvvəl gəldi, o dəqiqə də bacısı oğluna bayram kostyumunu geyib, onunla və daha iki şəriki ilə nahara getməyi təklif etdi. Karl qonşu otaqda paltarını dəyişəndə dayısı yazı masasının arxasına oturdu, ingilis dilindən yenicə yerinə yetirilmiş tapşırığı nəzərdən keçirərək ovcunu masanın üstünə vurub ucadan dedi:

– Doğrudan da əladır!

Əlbəttə Karl bu tərifi eşidəndən sonra soyunub geyinmə daha sürətlə getdi, amma o, doğrudan da ingilis dilində kifayət qədər püxtələşmişdi.

Dayının, Karlın hələ ilk görüşdən yadında qalmış olan qonaq otağında onu qarşılamaq üçün iki dolu cüssəli adam – sonradan masa arxasındakı söhbətdən aydın olduğu kimi, cənab Qrin və cənab Pollunder – ayağa qalxdı. Dayısı həmişəki kimi tanışları haqqında cəmi bir-iki söz dedi və zəruri və ya maraqlandığı məlumatı əldə etməyi onun öz sərəncamına buraxdı. Nahar zamanı ancaq işgüzar məsələlər müzakirə edilirdi ki, bu da iqtisadi anlayışlar baxımından Karl üçün yaxşı bir dərs idi. Eyni zamanda da Karla, sanki birinci növbədə doyana qədər yeməli olan uşaqmış kimi, imkan vermişdilər ki, sakitcə naharını etsin. Nəhayət, cənab Qrin Karla tərəf əyildi və sözləri bilərəkdən aydın tələffüz etməyə çalışaraq onun Amerika haqqında ilk təəssüratları haqqında soruşdu. Karl yaranmış tam sakitlikdə dayısına baxaraq kifayət qədər ətraflı cavab verir və yaxşı təsir bağışlamaq üçün öz nitqini Nyu-York ləhcəsi ilə bəzəməyə çalışırdı.

Dinləyicilərin hər üçü onun hansısa ifadəsinə gülüşdülər və Karl kobud səhv buraxdığına az qala qorxmuşdu ki, cənab Pollunder ifadənin yerinə düşdüyünü izah etdi. Bu cənab Pollunder Karla xüsusi rəğbət göstərirdi və dayı ilə cənab Qrin yenidən işgüzar söhbətlərə qayıdanda, onu kreslosunu yaxına çəkməyə vadar etdi və Karla soyadı, valideynləri, səyahəti haqqında müxtəlif suallar verməyə başladı, sonda isə Karla istirahət vermək üçün vəcdlə, gülə və tələsə-tələsə özü, bir bankir kimi günlərlə Nyu-Yorkda qalmalı olduğundan, yalnız gecələri keçirə bildiyi böyük olmayan şəhərkənarı evdə birlikdə yaşadıqları qızı haqqında danışdı. Və təxirə salmadan, səmimi-qəlbdən Karlı, özünün şəhərətrafı evinə dəvət etdi: şübhəsiz ki, Karl kimi yeni amerikalı hərdənbir Nyu-Yorkdan kənara çıxmağa ehtiyac duyur. Karl o dəqiqə dayısından bu dəvəti qəbul etmək üçün icazə istədi, dayısı da Karlın və cənab Pollunderin gözlədiklərinin əksinə olaraq, deyəsən sevinclə və fikirləşmədən, lakin dəqiq vaxt bildirmədən, bu icazəni verdi.

Artıq səhərisi gün Karlı dayısının idarəsinə çağırdılar (təkcə bu evdə dayısının ona yaxın belə idarəsi var idi). Karl orada kreslolarda sakitcə əyləşmiş dayısını və cənab Pollunderi gördü. – Cənab Pollunder, – dayısını qaranlıq otaqda güclə seçmək olurdu, – cənab Pollunder gəlib ki, dünən razılaşdığımız kimi, səni özünün şəhərətrafı evinə aparsın.

– Mən bilmirdim ki, səfər bu gün olacaq, – Karl dedi, – yoxsa hazırlaşardım.

– Hazır deyilsənsə, səfəri bir qədər təxirə də salmaq olar, – dayı təklif etdi.

– Əşşi, nə hazırlıq! – cənab Pollunder ucadan səsləndi. – Cavan oğlanlar həmişə hazır olur. – Onu nəzərdə tutmuram, – dayı dönüb qonağa dedi, – o, öz otağına dəyməlidir və sizi gecikdirəcək.

– Və bunun üçün də kifayət qədər vaxt var, – cənab Pollunder dedi, – mən bunu nəzərə almışam və işlərimi bir qədər əvvəl qurtarmışam.

– Görürsən, – dayı dedi, – sənin səfərin artıq nə qədər çətinliklər yaradıb?

– Çox təəssüf edirəm, – Karl cavab verdi, – amma mən tez qayıdacam. – Və qaçıb otaqdan çıxmaq istədi.

– O qədər də tələsməyin, – cənab Pollunder dedi, – siz mənə heç bir çətinlik yaratmırsınız, əksinə sizin səfərinizdən çox məmnunam.

– Sabah atçılıq dərsini buraxacaqsan, bunu razılaşdırmısan?

– Xeyr, – Karl bildirdi. Bu çox sevindiyi səfər artıq yükə çevrilməyə başlayırdı. – Mən axı bilmirdim.

– Və bununla belə getmək istəyirsən? – dayı davam etdi.

Nəzakətli cənab Pollunder köməyə yetişdi:

– Yolüstü atçılıq məktəbinə baş çəkər və hər şeyi yoluna qoyarıq.

– Əla fikirdir, – dayı razılaşdı. – Amma, hər halda, Mak səni gözləyəcək.

– Yəqin ki, gözləməyəcək, – Karl cavab verdi, – amma, gəlməyinə gələcək.

– Elə isə, necə olsun? – Karlın cavabı onu heç cür qane etmirmiş kimi soruşdu.

Yenə də həlledici sözü cənab Pollunder dedi:

– Lakin Klara da, – o qızını nəzərdə tuturdu, – onu gözləyir, özü də bu axşam və yəqin ki, Makla müqayisədə ona üstünlük vermək lazımdır.

– Əlbəttə, – dayı razılaşdı. – Belə ki, qaç otağına. – O, sanki bilmədən əlini bir neçə dəfə kreslonun qoltuğaltısına vurdu. Dayısı yeni sualla onu saxlayanda Karl artıq qapının yanında idi: – Yəqin ki, sabahkı ingilis dili dərsinə qayıdacaqsan?

– Amma! – cənab Pollunder səsini ucaltdı və təəccübdən kreslosunda çəkisinin imkan verdiyi dərəcədə döndü. – Doğrudanmı o heç olmasa sabahkı günü şəhər ətrafında qala bilməz? Mən birisi gün səhər onu gətirərəm.

– Heç cür mümkün deyil, – dayı onun sözünü kəsdi. – Mən onun dərs gündəliyini poza bilmərəm. Sonralar, özü müstəqil işgüzarlıq cığırına düşəndə, belə şərəfli və dostcasına dəvətləri daha uzun müddətə qəbul etməyə həvəslə icazə verəcəm.

«Bu nə etirazdır?» – Karl fikirləşdi.

Cənab Pollunder qüssələndi.

– Lakin bir axşam və gecə demək olar ki, heç nədir.

– Elə mən də bunu deyirəm, – dayı cavab verdi.

– Aza qane olmalı olacağıq, – cənab Pollunder güldü. – Beləliklə, mən gözləyirəm! – dayısının daha heç nə demədiyini görüb tələsik gedən Karla qışqırdı.

Karl bir qədər sonra səfərə hazır vəziyyətdə qayıdanda idarədə təkcə cənab Pollunderi gördü, dayısı getmişdi. Cənab Pollunder Karlın hər iki əlini ürəkdən sıxdı, sanki Karlın doğrudan da onunla getdiyinə daha etibarlı inanmaq istəyirdi. Tələsdiyindən qızışmış Karl da cənab Pollunderin əlini sıxdı, o, bu səyahətə ürəkdən sevinirdi.

– Dayı mənim getməyimə hirslənmir ki?

– Əlbəttə, yox! Onun ciddi bir etirazı yox idi. Sadəcə sizin tərbiyənizi ürəyinə çox yaxın qəbul edir.

– Ciddi bir şey olmadığını sizə onun özü dedi?

– Bəli, bəli, – cənab Pollunder mızıldandı və bununla da yalan danışa bilmədiyini göstərmiş oldu.

– Qəribədir, niyə o sizə qonaq getməyimə belə könülsüz icazə verdi, axı siz dostsunuz.

Cənab Pollunder də, açıq deməsə də, buna bir izah tapa bilmirdi və isti axşam havasında cənab Pollunderin maşınında gedəndə, tamam başqa şeylərdən danışsalar da, uzun müddət bu barədə düşünürdülər.

Onlar bir-birinə yaxın oturmuşdular və cənab Pollunder söhbət edəndə onun əlini öz əlində saxlayırdı. Karl fröylen Klara haqqında mümkün qədər çox şey eşitmək istəyirdi, sanki uzun yol onun səbrini kəsir, söhbət isə arzu etdiyi yerə həqiqətdə olduğundan daha tez yetişməyə kömək edirdi. Heç vaxt Nyu-Yorkun küçələri ilə axşam gəzintisinə çıxmasa da, sanki insanlar deyil qeyri-təbii qüvvələr tərəfindən yaradılmış, hər saniyə istiqamətini dəyişən küy piyada və avtomobil yolu ilə qasırğa kimi vurnuxsa da, müsahibinin hər bir sözünü anlamağa çalışan Karlın diqqəti cənab Pollunderin qara jiletinə və qara saat zəncirinə yönəlmişdi.

Onlar, tamaşaçıların teatrlara gecikmək kimi nəhəng və açıq qorxudan tələsik addımları və ekipajlarının sürətini mümkün olan son həddə çatdırdığı küçələrdən yavaş-yavaş, tətil nümayişinə çıxmış metalçı fəhlələrin böyük küçələri tutması və ekipajların hərəkətinə yalnız məhdud qaydada, küçələrin kəsişdiyi yerlərdə icazə verilməsi səbəbindən, atlı polislərin onların avtomobilini təkrar-təkrar yan küçələrə yönəltdiyi şəhər ətrafına çıxdılar. Avtomobil qaranlıq və səsi əks etdirən belə döngələrdən geniş küçələrin birinə çıxanda məlum oldu ki, piyada yolları, göz işləyənə qədər, asta hərəkət edən, eyni ahəng və yekdilliklə oxuyan kütlə ilə doludur. Boş küçənin ortasında, gah burada, gah da orada atın üstündə heykəl kimi oturmuş polislər, bayraqdarlar, qaldırılmış şüarlar, köməkçiləri ilə əhatə olunmuş fəhlə lideri, vaxtında buranı tərk edə bilməmiş, indi isə boş və işıqsız dayanmış, sürücü və bilet satanı meydançada oturub gözləyən tramvay vaqonu görünürdü.

Maraqkeş dəstələri, hadisənin əsl mənası onlara aydın olmasa da, nümayişçilərdən bir qədər aralıda dayanıb gözləyirdilər. Karl isə qayğısız olaraq onu yarı-qucaqlamış Pollunderin əlinə söykənmişdi; tezliklə işıqlı, divarlarla əhatə edilmiş və itlərin qoruduğu şəhər kənarı evdə arzu edilən qonaq olacağına əminliyi ona izahedilməz həzz verirdi, mürgü ona cənab Pollunderi səhvsiz başa düşməyə imkan verməsə də, ümumiyyətlə onun danışdığını adda-budda anlasa da, zaman-zaman gücünü toplayıb gözlərini övkələyirdi ki, müsahibinin onun bu halını görüb-görmədiyini öyrənsin, çünki nəyin bahasına olursa-olsun buna yol verməməyə çalışırdı.

Üçüncü fəsil
Nyu-York yaxınlığında bağ evi

– Hə, budur, gəlib çıxdıq, – cənab Pollunder Karlın yenidən mürgüləməyə başladığı məqamda bildirdi. Avtomobil Nyu-Yorkun maliyyə başçılarının adətinə uyğun olaraq bir ailəyə lazım olandan həm böyük, həm də hündür olan bağ evinin qarşısında dayanmışdı. Evin ancaq aşağı mərtəbəsi işıqlandırıldığından onun hündürlüyünü müəyyən etmək mümkün deyildi. Ön planda şabalıd ağacları uğuldayır, onların arasından – darvazanın dəmir toru açıq idi – ensiz cığır evə tərəf gedirdi. Yorğun Karl, maşından düşəndə, fikrində yolun kifayət qədər uzun olduğunu qeyd etdi. Şabalıd ağacları xiyabanının kölgəsində, özünün lap yanında, qız səsi eşitdi:

– Nəhayət cənab Yakob gəldi.

– Mənim adım Rossmandır, – Karl cavab verdi və artıq siluetini seçməyə başladığı qızın ona uzadılmış əlini sıxdı

– O, Yakobun bacısı oğludur, – cənab Pollunder izah etdi, – Karl Rossman.

– Bundan sizi burada görməyə heç də daha az şad deyilik, – onun adının nə olmasına xüsusi əhəmiyyət verməyən qız dedi.

Buna baxmayaraq Karl qızla Pollunderin arasında evə tərəf gedəndə soruşdu:

– Siz fröylen Klarasınız?

– Bəli, – qız dedi və onun oğlana tərəf dönmüş üzünə evin pəncərəsindən səpilmiş işıq düşdü. – Sadəcə mən özümü burada, qaranlıqda təqdim etmək istəmirdim.

«Onda niyə bizi qapının ağzında gözləyirdin?» – hər addım atdıqca daha çox oyanan Karl fikirləşdi.

– Yeri gəlmişkən, bu axşam bizim daha bir qonağımız var, – Klara bildirdi.

– Ola bilməz! – Pollunder dilxor halda qışqırdı.

– Cənab Qrin, – Klara əlavə etdi.

– O nə vaxt gəlib? – qeyri-müəyyən öngörünün çulğadığı Karl soruşdu.

– Elə bu dəqiqə. Məgər siz onun qarşınızda gedən avtomobilinin səsini eşitmirdiniz.

Karl baş verənlərə münasibətini öyrənmək üçün Pollunderə baxdı, amma o, əllərini şalvarının cibinə soxmuşdu və sadəcə yeriyəndə ayaqlarını yerə bir qədər daha bərk vururdu.

– Nyu-Yorka bu qədər yaxın yaşamaqda yaxşı heç nə yoxdur, başdan ayağa narahatlıqdır. Biz, gecənin yarısını yola sərf etsəm belə, mütləq daha uzağa köçməliyik.

Onlar pilləkanın yanında dayandılar.

– Amma cənab Qrin çoxdan bizə gəlmirdi, – görünür atası ilə razı olan, ancaq bu sözlərlə onu sakitləşdirməyə çalışan Klara dedi.

– Niyə məhz bu axşam gəlməliydi? – Pollunder soruşdu və qəzəb onun zəif ətli cisim kimi çox asan həyəcanlanan kök alt dodağında qaynamağa başladı.

– Doğrudan da! – Klara qışqırdı.

– Bəlkə o tezliklə geri qayıdacaq, – Karl qeyd etdi və dünənə qədər tanış olmadığı bu adamlarla nə tez ümumi dil tapdığına özü də təəccübləndi.

– Xeyr, – Klara dedi, – onun atamla nəsə vacib işi var və müzakirə yəqin ki, çox uzun çəkəcək, çünki məni tam ciddi olaraq hədələdi ki, əsl ev sahibəsi olmağa hazırlaşıramsa səhərə qədər onlarla oturmalı olacağam.

– Təkcə bu qalmışdı. Deməli o gecəni burada qalacaq! – Pollunder elə qışqırdı ki, sanki bundan pis heç nə ola bilməzdi. – Vicdan haqqı, – o davam etdi və yeni fikir onu yumşalmağa vadar etdi, – vicdan haqqı, cənab Rossman yenidən maşına oturub sizi dayınıza qaytarmağın əsl vaxtıdır. Bugünkü axşam lap əvvəlindən korlanıb və kim bilir, birdə dayınız sizi bizə nə vaxt etibar edəcək. Amma mən bu gün sizi geri aparsam, o, yaxın gələcəkdə sizin bizdə qonaq qalmağınıza etiraz edə bilməyəcək.

O, artıq planını icra etmək üçün Karlın qoltuğuna da girmişdi. Amma Karl yerindən tərpənmədi, Klara isə onu burada saxlamağı xahiş etdi, çünki cənab Qrin ən azı ona və Karla heç cür mane ola bilməzdi və nəhayət Pollunder də etiraf etdi ki, onun təklifi o qədər də uğurlu deyil. Bundan başqa, və bəlkə də ən həlledici olanı cənab Qrinin birdən pilləkanın başından onları çağırması oldu:

– Harada batıb qaldınız?

– Gedək, – Pollunder dedi və pilləkana tərəf döndü. İndi, işıqda bir-birini tədqiq edən Karl və Klara onun arxasınca getdilər.

«Onun nə qırmızı dodaqları var», – Karl öz-özünə dedi və cənab Pollunderin, qızında belə gözəl şəkildə təzahür etmiş dodaqları haqqında düşündü.

– Şam yeməyindən sonra, – qız belə dedi, – etiraz etmirsinizsə, dərhal mənim otaqlarıma keçərik və atam qalmalı olarsa, ən azı cənab Qrindən canımızı qurtararıq. Onda, xahiş edirəm, lütfkarlıq göstərib mənim üçün fortepiano çalarsınız, çünki atam bunu yaxşı bacardığınızı danışıb; mənim isə təəssüf ki, musiqi qabiliyyətim yoxdur və musiqini çox sevdiyimə baxmayaraq alətə yaxın da durmuram.

Karl Klaranın təklifi ilə tam razılaşdı, hərçənd cənab Pollunderi də məmnuniyyətlə öz cəmiyyətlərinə qoşardı. Lakin pilləkanları qalxdıqca Qrinin qarşılarında böyüyən nəhəng fiqurunu görəndə – Pollunderin ölçülərinə artıq öyrəşmişdi – cənab Pollunderi bu adamın əlindən hansısa bir yolla almaq ümidləri tədricən buxarlanıb uçdu.

Cənab Qrin onları açıq-aşkar səbirsizliklə qarşıladı, onsuz da çox vaxt itirilmiş kimi, Pollunderin qoltuğuna girdi, Karl və Klaranı özündən əvvəl – masanın üstündəki yarpaqların arasından yüksələn güllərə görə xüsusilə təntənəli görünən və buna görə də cənab Qrinin zəhlətökən iştirakına daha artıq təəssüf yaradan – yemək otağına itələdi. Masanın yanında dayanıb qalanlarının oturmasını gözləyən Karl bağa çıxan şüşə qapının açıq qalacağına təzəcə sevinmişdi ki, özünü yetirən cənab Qrin ucadan fısıldayaraq ən aşağıdakı cəftəyə qədər əyilə və ən yuxarıdakı cəftəyə qədər dartınaraq, həmin qapını bağladı, özü də bunu yeniyetməyə yaraşan elə bir cəldliklə etdi ki, özünü çatdırmış xidmətçinin əlləri göydə qaldı. Cənab Qrin masanın arxasında ən əvvəl Karlın bu səfər üçün dayısından icazə ala bildiyinə təəccübünü bildirdi. O təkrar-təkrar şorba ilə dolu qaşığı ağzına soxur, nəyə belə təəccübləndiyini, dayısının Karla olan məhəbbətinin dayı sevgisindən qat-qat artıq olduğunu sağa-sola (sağa – Klaraya, sola – cənab Pollunderə) izah edirdi.

«Bura belə təklifsiz soxulduğu bəs deyilmiş kimi, dayım ilə münasibətlərimizə də qarışır», – əla qızılı şorbadan bir qaşıq da içməyə taqəti olmayan Karl fikirləşdi. Lakin özünün sıxıldığını göstərməmək üçün şorbanı dinməzcə qaşıqlamağa başladı. Şam yeməyi işgəncə qədər uzanırdı. Cənab Pollunder söhbətə yalnız cənab Qrin işdən danışanda müdaxilə edir, lakin tez də mövzudan uzaqlaşırdı, belə ki, cənab Qrin müəyyən vaxtdan sonra onu yenidən qəfildən yaxalamalı olurdu. Söz düşmüşkən, cənab Qrin yerli-yersiz qeyd edirdi ki, əvvəldə bu gözlənilməz səfəri etmək fikri yox idi. Bu anlarda, söhbətə qulaq asan Karl səksəkəli halda diqqətini toplayır və Klara şam etdiyini və qarşısında bozartma olduğunu onun yadına salırdı.

İrəlidə söhbəti aparılacaq iş kifayət qədər tələsik olsa da, onun ən vacib cəhətlərini bu gün şəhərdə, ikinci dərəcəliləri isə sabah ya da daha sonra müzakirə etmək olardı. Ona görə də iş gününün axırına xeyli qalmış o, cənab Pollunderə baş çəkib və yerində tapmadığından, evə zəng edib gecələməyə gəlməyəcəyini bildirərək buraya yollanıb.

– Elə isə mən üzr istəməliyəm, – heç kim cavab verməyə imkan tapmamış, Karl ucadan dedi, – axı cənab Pollunderin bu gün işlərini tez bitirməsinin təqsirkarı mənəm; belə alındığına çox təəssüf edirəm.

Cənab Pollunder üzünün böyük hissəsini salfetin arxasında gizlətdi, Klara isə Karla gülümsədi, lakin bu canıyananlıq təbəssümü deyildi, qız sanki onu nədənsə xəbərdar etmək istəyirdi.

– Belə hallarda üzr istəmirlər, – göyərçini məharətlə parçalayan cənab Qrin dedi, – tam əksinə, mən evdə təklikdə şam etməkdənsə – orada mənə qulluq edən qoca təsərrüfat müdirəsi o qədər taqətdən düşüb ki, qapıdan mənim masama qədər olan məsafəni keçmək onun üçün artıq böyük bir zəhmətdir və mən kreslonun arxasına söykənərək uzun müddət onun bu yolu keçməsini gözləməli oluram – axşamı belə xoş əhatədə keçirməyimə şadam. Bu yaxınlarda təkid etdim ki, xörəkləri yemək otağının qapısına kimi qulluqçu gətirsin, amma anladığıma görə, qapıdan masaya qədər olan məsafəni təsərrüfat müdirəm özünün imtiyazı hesab edir.

– Aman tanrim! – Klara qışqırdı. – Sadiqlik buna deyərəm!

– Bəli, həyatda hələ sədaqət qalıb, – cənab Qrin təsdiq etdi və göyərçin ətini ağzına apardı, Karl təsadüfən onun dilinin yeməyə doğru necə acgözlüklə yönəldiyini gördü. Karlın az qala ürəyi qalxdı və o ayağa durdu. Cənab Pollunder və Klara təxminən eyni vaxtda onun əllərindən tutdular.

– Siz bir qədər də oturmalısınız, – Klara dedi. O yenidən oturandan sonra isə pıçıldadı: – Tezliklə biz bir yerdə buradan itəcəyik. Səbrli olun.

Cənab Qrin isə soyuqqanlı şəkildə öz şam yeməyi ilə məşğul olurdu, sanki cənab Pollunder və Klaraya qusmağı gələn Karlı sakitləşdirməyi tanrının özü tapşırmışdı

Şam yeməyi mərasimi cənab Qrinin hər bir xörəyə əsaslı surətdə yanaşması səbəbindən kifayət qədər uzanmışdı; o hər dəfə hər yeni yeməyə heç bir yorğunluq əlaməti göstərmədən girişməyə hazır olsa da, belə təəssürat yaranırdı ki, deyəsən doğrudan da qoca təsərrüfat müdirəsindən əsaslı şəkildə dincəlmək istəyir. Vaxtaşırı fröylen Klaranı ev təsərrüfatını aparmaq qabiliyyətinə görə tərifləyir, bu da qızın açıq-aşkar xoşuna gəlirdi, Karlın isə bu zaman, incidilmiş adam kimi, Qrinə həddini bildirmək istəyi yaranırdı. Lakin cənab Qrin bununla kifayətlənmədi, boşqabdan gözünü qaldırmayaraq bir neçə dəfə Karlın iştahasının olmamasının gözə girdiyindən şikayətləndi. Cənab Pollunder Karlın iştahasını müdafiəsi altına aldı, hərçənd bir ev yiyəsi kimi o da Karla yeməyi təklif etməliydi. Doğrudan da məcburiyyət hiss edən Karl şam yeməyi ərzində sezilən dərəcədə əzab çəkdiyindən, yaxşı məramla deyilməsinə baxmayaraq, cənab Pollunderin sözlərini qeyri-səmimi qarşıladı. Əhvalının belə dəyişməsi səbəbindən də gah böyük tikələri ədəbsiz şəkildə sürətlə ötürür, gah da yorulmuş kimi, yenidən bıçaq və çəngəlini aşağı salır və müqəvva kimi dayanırdı, belə ki, yeməkləri masaya verən xidmətçi ona necə yanaşacağını bilmirdi.

– Günü sabah, şam yeməyinə toxunmamaqla fröylen Klaranı necə küsdürdüyünüzü cənab senatora danışacam, – cənab Qrin dedi və sözlərinin zarafat olduğunu çəngəl-bıçağı yellətməklə təsdiq etdi. – Görün qızcığaz necə də məyus olub, – əlavə etdi və Klaranın çənəsindən yapışdı.

Qız hiddətlənmədi, təkcə gözlərini yumdu.

– Ay səni, körpəciyəz! – cənab Qrin ucadan səsləndi və toxluqla güldü; onun sifəti qıpqırmızı oldu. Karl cənab Pollunderin davranışını hədər yerə özünə izah etməyə çalışırdı. O, oturub, ən vacib şeylər orada baş verirmiş kimi, boşqabına baxırdı. O, Karlın stulunu yaxına çəkmişdi, danışanda da hamıya müraciət edir, Karla xüsusi bir şey demirdi. Əksinə, Qrinin bu Nyu-Yorklu subayın ikili yozula bilməyəcək bir fikirlə Klaraya toxunmasına, Karlı – Pollunderin qonağını pərt etməyə və ya ən azı onunla uşaq kimi davranmağa və ümumiyyətlə ağlına gələni etməyə yol verirdi.

Şam yeməyindən sonra – cənab Qrin ümumi əhval ruhiyyəni tutub, masanın arxasından birinci durmaqla, digərlərini də ayağa qaldıranda – Karl təklikdə terrasa çıxan böyük, nazik arakəsmə ilə ayrılmış pəncərənin, əslində isə, yaxınlaşanda gördüyü kimi, qapının yanına çəkildi. Cənab Pollunderin və qızının əvvəldə cənab Qrinə bəslədikləri və Karl üçün anlaşılmaz olan antipatiya hara itmişdi? İndi onlar Qrinlə yanaşı dayanıb, onun sözlərinə bəli-bəli deyirdilər.

Pollunder Qrini, evlərində yoğunluğu haqqında atasının Karla danışdığı, amma güman ki, heç vaxt görmədiyi siqarlardan birinə qonaq etdi; siqarın tüstüsü otağa yayılaraq Qrinin nüfuzunu onun özünün heç vaxt girə bilməyəcəyi künc və taxçalara çatdırdı. Karl uzaqda dayanmış olsa da tüstüdən burnu qıcıqlandı və durduğu yerdən çəpəki baxdığı cənab Qrinin davranışı ona iyrənc göründü. O, artıq dayısının bu səfərə uzun müddət etiraz etməsinin səbəbinin onun cənab Pollunderin xarakterinin zəifliyini bilməsi, dəqiq bilməsə də, Karlı hansısa bir şəkildə təhqir edə biləcəklərini güman etməsi ola biləcəyini istisna etmirdi. Bu amerikan qız da onun xoşuna gəlmədi, hərçənd xəyallarında onun belə gözəl olacağını təsəvvür etmirdi.

Cənab Qrin qıza diqqət etməyə başlayandan, Karl qızın gözəl görünmək bacarığına, xüsusən də son dərəcə cilvəli gözlərinin parıldamasına hətta mat qaldı. O heç vaxt bədənə qızınkı qədər kip yapışmış yubka görməmişdi; açıq rəngli, nazik və möhkəm parçadakı kiçik qırışlar onun nə dərəcədə bərk dartıldığını göstərirdi. Buna baxmayaraq Karlın ona bir damcı da meyli yox idi və o, qızın otağına getməkdənsə, hər ehtimala qarşı əlini dəstəyinə qoyduğu terras qapısını açmaq, maşına oturmaq, sürücü artıq yatırsa, təklikdə gəzə-gəzə Nyu-Yorka qədər getmək istərdi. Bədirlənmiş aylı aydın, mehriban gecə hamıya açıq idi, lakin təmiz səma altında qorxaqlığı bayram etmək Karla cəfəng görünürdü. O, sübh tezdən (çətin ki, evə bundan tez çata biləydi) dayısını necə təəccübləndirəcəyini təsəvvüründə canlandırdı və ilk dəfə idi ki, bu zalda özünü rahat hiss etdi.

Düzdür, Karl heç vaxt onun yataq otağında olmamışdı və onun harada yerləşdiyini də bilmirdi, lakin bunu soruşmaq da olardı. Sonra o, qapını döyəcək və «Buyurun» sözünü eşidib qaçaraq otağa girəcək və indiyə qədər hər zaman səliqə ilə geyinmiş, bütün düymələrini bağlamış gördüyü, indi isə çarpayıda, gecə köynəyində oturmuş dayısını heyrətləndirəcək, dayısı da təəccüblə baxışlarını qapıya zilləyəcək. Güman ki, bu, öz-özlüyündə xüsusi bir şey deyildi, amma ardınca gələ biləcək şeylər maraqlı idi. Yəqin o, birinci dəfə dayısı ilə səhər yeməyi yeyəcəkdi: dayısı çarpayıda, o isə kresloda oturub, səhər yeməyi isə onların arasındakı masanın üzərinə qoyulub; yəqin ki, bu səhər yeməyi həmin gündən adətə çevriləcəkdir; yəqin belə səhər yeməyindən sonra onlar istər-istəməz gündə bir dəfə yox, daha tez-tez görüşəcəklər və təbii ki, bir-biri ilə açıq söhbət edə biləcəklər. Əslində bu gün onun sözə baxmayan, daha doğrusu ipə-sapa yatmayan olmasının səbəbi məhz səmimiliyin çatışmaması idi. Gecəni burada qalası olsa belə –deyəsən elə belə də olacaq, hərçənd ki, onu burada, pəncərənin yanında özü bildiyi kimi əylənməsi üçün tək qoyublar – bəlkə də bu uğursuz səfər dayısı ilə münasibətlərdə bir dönüş nöqtəsi olacaq; bəlkə dayısı da bu axşam yataq otağında bu barədə düşünür.

O, bir qədər sakitləşib geri döndü. Klara onun qarşısında dayanmışdı və deyirdi:

– Doğrudanmı bizdə olmaqdan heç xoşunuz gəlmir? Hə, özünüzü evinizdəki kimi hiss edin! Gedək, mən sizi əhliləşdirmək üçün son cəhdimi edim.

Qız onu zaldan keçirib qapıya tərəf apardı. Yan tərəfdə, kiçik masanın arxasında böyüklər oturmuşdular, onların qarşısında, hündür qədəhlərdə Karla məlum olmayan içkilər köpüklənirdi və o, məmnuniyyətlə onların dadına baxardı. Jənab Qrin sifətini cənab Pollunderə mümkün qədər yaxınlaşdırmış halda masaya dirsəklənmişdi; cənab Pollunderi tanımayan burada biznes haqqında deyil, cinayət törətmək haqqında söhbət getdiyini düşünərdi. Cənab Pollunder Karlı qapıya qədər mehriban nəzərlərlə ötürdü, Qrin isə – insanlar sövq-təbii müsahiblərinin baxışlarını izləsələr də – heç Karla baxmadı da. Karl bunu bir işarə kimi başa düşdü: Karl özü bilər, Qrin isə yalnız öz qabiliyyətinə arxalanmalıdır, kübar münasibətlər isə onların arasında zaman keçdikcə, rəqiblərdən birinin qələbəsi və ya məğlubiyyətindən asılı olaraq yaranacaq. «O belə düşünürsə, – Karl öz-özünə dedi, – sadəcə axmaqdır. Əslində mənə ondan heç nə lazım deyil, bircə mənimlə işi olmasın».

O, dəhlizə təzəcə çıxmışdı ki, beyninə özünü nəzakətsiz apardığı haqqında fikirlər dolmağa başladı, çünki gözünü Qrindən çəkməmişdi və Klara onu otaqdan sözün birbaşa mənasında dartıb çıxartmışdı. Buna görə də qızın yanınca daha həvəslə gedirdi. Dəhlizləri keçərkən əvvəlcə gözlərinə inanmadı, çünki hər iyirmi addımdan bir şamdanın qalın oturacağını iki əli ilə sıxan bahalı livreyalı lakeylər dayanmışdılar.

– Yeni elektrik çıraqlarını hələlik ancaq yemək otağına çəkiblər, – Klara izah etdi. – Biz bu evi lap yaxınlarda almışıq və tamamilə yenidən qurmuşuq, əlbəttə özünəməxsus memarlığa malik köhnə evləri yenidən qurmaq nə qədər mümkündürsə o qədər.

– Deməli burada, Amerikada da köhnə evlər var, – Karl qeyd etdi.

– Əlbəttə, – Klara güldü və onu qabağa apardı. – Sizin Amerika haqqında qəribə təsəvvürləriniz var.

– Siz mənə gülməməlisiniz, – Karl acıqlı dedi. O, artıq həm Avropa, həm də Amerika ilə tanış idi, qız isə ancaq Amerika ilə.

Klara yolüstü əlini uzadaraq otaqlardan birinin qapısını itələdi və dayanmadan dedi:

– Siz burada yatacaqsınız.

Təbii ki, Karl o dəqiqə otağı gözdən keçirmək istədi, lakin Klara səbirsiz və demək olar ki, sərt dedi ki, bu tələsik deyil və Karl əvvəlcə onunla getməlidir. Onlar müəyyən müddət dəhlizdə söz güləşdirdilər, amma axırda Karl fikirləşdi ki, hər şeydə Klaraya tabe olmağa borclu deyil, onu dəhlizdə qoyub otağa girdi. Heyrətamiz qaranlıq ağacın budaqlarının pəncərəni tamamilə örtməsi ilə izah olunurdu. Quşların cikkiltisi eşidilirdi. Ayın işığının gəlib çatmadığı otaqda heç nəyi seçmək mümkün deyildi. Karl dayısının hədiyyə etdiyi cib fonarını götürmədiyinə təəssüf etdi. Bu evdə belə cib fənəri zəruri idi; bir neçəsi olsaydı lakeyləri yatmağa göndərmək olardı. Pəncərənin qabağında oturmuş Karl bayira baxır və qulaq asırdı. Narahat edilmiş quş deyəsən ağacın çətirində vurnuxurdu. Uzaqlarda Nyu-Yorkun şəhərətrafı qatarı fit verdi. Başqa bir səs yox idi.