Kitabı oku: «Horace: Odes and Epodes», sayfa 6

II

 
Pindarum quisquis studet aemulari,
Iulle, ceratis ope Daedalea
Nititur pennis vitreo daturus
  Nomina ponto.
 
 
Monte decurrens velut amnis, imbres 5
Quem super notas aluere ripas,
Fervet immensusque ruit profundo
  Pindarus ore,
 
 
Laurea donandus Apollinari,
Seu per audacis nova dithyrambos 10
Verba devolvit numerisque fertur
  Lege solutis,
 
 
Seu deos regesve canit, deorum
Sanguinem, per quos cecidere iusta
Morte Centauri, cecidit tremendae 15
  Flamma Chimaerae,
 
 
Sive quos Elea domum reducit
Palma caelestis pugilemve equumve
Dicit et centum potiore signis
  Munere donat, 20
 
 
Flebili sponsae iuvenemve raptum
Plorat et viris animumque moresque
Aureos educit in astra nigroque
  Invidet Orco.
 
 
Multa Dircaeum levat aura cycnum, 25
Tendit, Antoni, quotiens in altos
Nubium tractus. Ego apis Matinae
  More modoque
 
 
Grata carpentis thyma per laborem
Plurimum circa nemus uvidique 30
Tiburis ripas operosa parvus
  Carmina fingo.
 
 
Concines maiore poeta plectro
Caesarem, quandoque trahet ferocis
Per sacrum clivum merita decorus 35
  Fronde Sygambros;
 
 
Quo nihil maius meliusve terris
Fata donavere bonique divi
Nec dabunt, quamvis redeant in aurum
  Tempora priscum. 40
 
 
Concines laetosque dies et urbis
Publicum ludum super impetrato
Fortis Augusti reditu forumque
  Litibus orbum.
 
 
Tum meae, si quid loquar audiendum, 45
Vocis accedet bona pars, et 'O Sol
Pulcher, o laudande!' canam recepto
  Caesare felix.
 
 
Teque dum procedis, 'Io Triumphe!'
Non semel dicemus, 'Io Triumphe!' 50
Civitas omnis dabimusque divis
  Tura benignis.
 
 
Te decem tauri totidemque vaccae,
Me tener solvet vitulus, relicta
Matre qui largis iuvenescit herbis 55
  In mea vota,
 
 
Fronte curvatos imitatus ignis
Tertium lunae referentis ortum,
Qua notam duxit, niveus videri,
  Cetera fulvus. 60
 

III

 
Quem tu, Melpomene, semel
  Nascentem placido lumine videris,
Illum non labor Isthmius
  Clarabit pugilem, non equus impiger
Curru ducet Achaico
  Victorem, neque res bellica Deliis
Ornatmn foliis ducem,
  Quod regum tumidas contuderit minas,
Ostendet Capitolio;
  Sed quae Tibur aquae fertile praefluunt, 10
Et spissae nemorum comae
  Fingent Aeolio carmine nobilem.
Romae principis urbium
  Dignatur suboles inter amabilis
Vatum ponere me choros, 15
  Et iam dente minus mordeor invido.
O testudinis aureae
  Dulcem quae strepitum, Pieri, temperas,
O mutis quoque piscibus
  Donatura cycni, si libeat, sonum, 20
Totum muneris hoc tuist,
  Quod monstror digito praetereuntium
Romanae fidicen lyrae
  Quod spiro et placeo, si placeo, tuumst.
 

IV

 
Qualem ministrum fulminis alitem,
Cui rex deorum regnum in avis vagas
  Permisit expertus fidelem
    Iuppiter in Ganymede flavo,
 
 
Olim iuventas et patrius vigor 5
Nido laborum propulit inscium,
  Vernique iam nimbis remotis
    Insolitos docuere nisus
 
 
Venti paventem, mox in ovilia
Demisit hostem vividus impetus, 10
  Nunc in reluctantis dracones
    Egit amor dapis atque pugnae;
 
 
Qualemve laetis caprea pascuis
Intenta fulvae matris ab ubere
  Iam lacte depulsum leonem 15
    Dente novo peritura vidit:
 
 
Videre Raetis bella sub Alpibus
Drusum gerentem Vindelici; (quibus
  Mos unde deductus per omne
    Tempus Amazonia securi 20
 
 
Dextras obarmet, quaerere distuli,
Nec scire fas est omnia); sed diu
  Lateque victrices catervae
    Consiliis iuvenis revictae
 
 
Sensere quid mens rite, quid indoles 25
Nutrita faustis sub penetralibus
  Posset, quid Augusti paternus
    In pueros animus Nerones.
 
 
Fortes creantur fortibus et bonis;
Est in iuvencis, est in equis patrum 30
  Virtus, neque imbellem feroces
    Progenerant aquilae columbam;
 
 
Doctrina sed vim promovet insitam,
Rectique cultus pectora roborant;
  Utcumque defecere mores, 35
    Indecorant bene nata culpae.
 
 
Quid debeas, o Roma, Neronibus,
Testis Metaurum flumen et Hasdrubal
  Devictus et pulcher fugatis
    Ille dies Latio tenebris, 40
 
 
Qui primus alma risit adorea,
Dirus per urbis Afer ut Italas
  Ceu flamma per taedas vel Eurus
    Per Siculas equitavit undas.
 
 
Post hoc secundis usque laboribus 45
Romana pubes crevit, et impio
  Vastata Poenorum tumultu
    Fana deos habuere rectos,
 
 
Dixitque tandem perfidus Hannibal:
'Cervi luporum praeda rapacium, 50
  Sectamur ultro, quos opimus
    Fallere et effugerest triumphus.
 
 
Gens quae cremato fortis ab Ilio
Iactata Tuscis aequoribus sacra
  Natosque maturosque patres 55
    Pertulit Ausonias ad urbis,
 
 
Duris ut ilex tonsa bipennibus
Nigrae feraci frondis in Algido,
  Per damna, per caedis, ab ipso
    Ducit opes animumque ferro. 60
 
 
Non hydra secto corpore firmior
Vinci dolentem crevit in Herculem,
  Monstrumve submisere Colchi
    Maius Echioniaeve Thebae.
 
 
Merses profundo, pulchrior evenit; 65
Luctere, multa proruet integrum
  Cum laude victorem geretque
    Proelia coniugibus loquenda.
 
 
Carthagini iam non ego nuntios
Mittam superbos: occidit, occidit 70
  Spes omnis et fortuna nostri
    Nominis Hasdrubale interempto.'
 
 
Nil Claudiae non perficient manus,
Quas et benigno numine Iuppiter
  Defendit et curae sagaces 75
    Expediunt per acuta belli.
 

V

 
Divis orte bonis, optime Romulae
Custos gentis, abes iam nimium diu;
Maturum reditum pollicitus patrum
  Sancto concilio redi.
 
 
Lucem redde tuae, dux bone, patriae: 5
Instar veris enim voltus ubi tuus
Adfulsit populo, gratior it dies
  Et soles melius nitent.
 
 
Ut mater iuvenem, quem Notus invido
Flatu Carpathii trans maris aequora 10
Cunctantem spatio longius annuo
  Dulci distinet a domo,
 
 
Votis ominibusque et precibus vocat,
Curvo nec faciem litore demovet,
Sic desideriis icta fidelibus 15
  Quaerit patria Caesarem.
 
 
Tutus bos etenim rura perambulat,
Nutrit rura Ceres almaque Faustitas,
Pacatum volitant per mare navitae,
  Culpari metuit fides, 20
 
 
Nullis polluitur casta domus stupris,
Mos et lex maculosum edomuit nefas,
Laudantur simili prole puerperae,
  Culpam poena premit comes.
 
 
Quis Parthum paveat, quis gelidum Scythen, 25
Quis Germania quos horrida parturit
Fetus incolumi Caesare? quis ferae
  Bellum curet Hiberiae?
 
 
Condit quisque diem collibus in suis,
Et vitem viduas ducit ad arbores; 30
Hinc ad vina redit laetus et alteris
  Te mensis adhibet deum;
 
 
Te multa prece, te prosequitur mero
Defuso pateris, et Laribus tuum
Miscet numen, uti Graecia Castoris 35
  Et magni memor Herculis.
 
 
'Longas o utinam, dux bone, ferias
Praestes Hesperiae!' dicimus integro
Sicci mane die, dicimus uvidi,
  Cum Sol Oceano subest. 40
 

VI

 
Dive, quem proles Niobea magnae
Vindicem linguae Tityosque raptor
Sensit et Troiae prope victor altae
  Phthius Achilles,
 
 
Ceteris maior, tibi miles impar, 5
Filius quamvis Thetidis marinae
Dardanas turris quateret tremenda
  Cuspide pugnax.
 
 
Ille mordaci velut icta ferro
Pinus aut impulsa cupressus Euro, 10
Procidit late posuitque collum in
  Pulvere Teucro.
 
 
Ille non inclusus equo Minervae
Sacra mentito male feriatos
Troas et laetam Priami choreis 15
  Falleret aulam;
 
 
Sed palam captis gravis, heu nefas, heu,
Nescios fari pueros Achivis
Ureret flammis, etiam latentem
  Matris in alvo, 20
 
 
Ni tuis victus Venerisque gratae
Vocibus divum pater adnuisset
Rebus Aeneae potiore ductos
  Alite muros.
 
 
Doctor Argivae fidicen Thaliae, 25
Phoebe, qui Xantho lavis amne crinis,
Dauniae defende decus Camenae,
  Levis Agyieu.
 
 
Spiritum Phoebus mihi, Phoebus artem
Carminis nomenque dedit poetae. 30
Virginum primae puerique claris
  Patribus orti,
 
 
Deliae tutela deae, fugacis
Lyncas et cervos cohibentis arcu,
Lesbium servate pedem meique 35
  Pollicis ictum,
 
 
Rite Latonae puerum canentes,
Rite crescentem face Noctilucam,
Prosperam frugum celeremque pronos
  Volvere mensis. 40
 
 
Nupta iam dices 'Ego dis amicum,
Saeculo festas referente luces,
Reddidi carmen docilis modorum
  Vatis Horati.'
 

VII

 
Diffugere nives, redeunt iam gramina campis
  Arboribusque comae;
Mutat terra vices et decrescentia ripas
  Flumina praetereunt;
Gratia cum Nymphis geminisque sororibus audet 5
  Ducere nuda choros.
Immortalia ne speres, monet annus et almum
  Quae rapit hora diem.
Frigora mitescunt Zephyris, ver proterit aestas
  Interitura simul 10
Pomifer autumnus fruges effuderit, et mox
  Bruma recurrit iners.
Damna tamen celeres reparant caelestia lunae:
  Nos ubi decidimus
Quo pater Aeneas, quo dives Tullus et Ancus, 15
  Pulvis et umbra sumus.
Quis scit an adiciant hodiernae crastina summae
  Tempora di superi?
Cuncta manus avidas fugient heredis, amico
  Quae dederis animo. 20
Cum semel occideris et de te splendida Minos
  Fecerit arbitria,
Non, Torquate, genus, non te facundia, non te
  Restituet pietas.
Infernis neque enim tenebris Diana pudicum 25
  Liberat Hippolytum,
Nec Lethaea valet Theseus abrumpere caro
  Vincula Pirithoo.
 

VII

 
Donarem pateras grataque commodus,
Censorine, meis aera sodalibus,
Donarem tripodas, praemia fortium
Graiorum, neque tu pessima munerum
Ferres, divite me scilicet artium, 5
Quas aut Parrhasius protulit aut Scopas,
Hic saxo, liquidis ille coloribus
Sollers nunc hominem ponere, nunc deum.
Sed non haec mihi vis, nec tibi talium
Res est aut animus deliciarum egens. 10
Gaudes carminibus; carmina possumus
Donare et pretium dicere muneris.
Non incisa notis marmora publicis,
Per quae spiritus et vita redit bonis
Post mortem ducibus, non celeres fugae 15
Reiectaeque retrorsum Hannibalis minae,
Non incendia Carthaginis impiae
Eius, qui domita nomen ab Africa
Lucratus rediit, clarius indicant
Laudes quam Calabrae Pierides; neque 20
Si chartae sileant quod bene feceris
Mercedem tuleris. Quid foret Iliae
Mavortisque puer, si taciturnitas
Obstaret meritis invida Romuli?
Ereptum Stygiis fluctibus Aeacum 25
Virtus et favor et lingua potentium
Vatum divitibus consecrat insulis.
Dignum laude virum Musa vetat mori:
Caelo Musa beat. Sic Iovis interest
Optatis epulis impiger Hercules, 30
Clarum Tyndaridae sidus ab infimis
Quassas eripiunt aequoribus ratis,
Ornatus viridi tempora pampino
Liber vota bonos ducit ad exitus.
 

IX

 
Ne forte credas interitura quae
Longe sonantem natus ad Aufidum
  Non ante volgatas per artis
    Verba loquor socianda chordis:
 
 
Non, si priores Maeonius tenet 5
Sedes Homerus, Pindaricae latent
  Ceaeque et Alcaei minaces
    Stesichorique graves Camenae;
 
 
Nec si quid olim lusit Anacreon
Delevit aetas; spirat adhuc amor 10
  Vivuntque commissi calores
    Aeoliae fidibus puellae.
 
 
Non sola comptos arsit adulteri
Crinis et aurum vestibus illitum
  Mirata regalisque cultus 15
    Et comites Helene Lacaena,
 
 
Primusve Teucer tela Cydonio
Direxit arcu; non semel Ilios
  Vexata; non pugnavit ingens
    Idomeneus Sthenelusve solus 20
 
 
Dicenda Musis proelia; non ferox
Hector vel acer Deiphobus gravis
  Excepit ictus pro pudicis
    Coniugibus puerisque primus.
 
 
Vixere fortes ante Agamemnona 25
Multi; sed omnes inlacrimabiles
  Urgentur ignotique longa
    Nocte, carent quia vate sacro.
 
 
Paullum sepultae distat inertiae
Celata virtus. Non ego te meis 30
  Chartis inornatum silebo,
    Totve tuos patiar labores
 
 
Impune, Lolli, carpere lividas
Obliviones. Est animus tibi
  Rerumque prudens et secundis 35
    Temporibus dubiisque rectus,
 
 
Vindex avarae fraudis et abstinens
Ducentis ad se cuncta pecuniae,
  Consulque non unius anni,
    Sed quotiens bonus atque fidus 40
 
 
Iudex honestum praetulit utili,
Reiecit alto dona nocentium
  Voltu, per obstantis catervas
    Explicuit sua victor arma.
 
 
Non possidentem multa vocaveris 45
Recte beatum; rectius occupat
  Nomen beati, qui deorum
    Muneribus sapienter uti
 
 
Duramque callet pauperiem pati
Peiusque leto flagitium timet, 50
  Non ille pro caris amicis
    Aut patria timidus perire.
 

X

 
O crudelis adhuc et Veneris muneribus potens,
Insperata tuae cum veniet pluma superbiae
Et, quae nunc umeris involitant, deciderint comae,
Nunc et qui color est puniceae flore prior rosae
Mutatus Ligurinum in faciem verterit hispidam, 5
Dices 'Heu,' quotiens te speculo videris alterum,
'Quae mens est hodie, cur eadem non puero fuit,
Vel cur his animis incolumes non redeunt genae?'
 

XI

 
Est mihi nonum superantis annum
Plenus Albani cadus; est in horto,
Phylli, nectendis apium coronis;
  Est hederae vis
 
 
Multa, qua crinis religata fulges; 5
Ridet argento domus; ara castis
Vincta verbenis avet immolato
  Spargier agno;
 
 
Cuncta festinat manus, huc et illuc
Cursitant mixtae pueris puellae; 10
Sordidum flammae trepidant rotantes
  Vertice fumum.
 
 
Ut tamen noris quibus advoceris
Gaudiis, Idus tibi sunt agendae,
Qui dies mensem Veneris marinae 15
  Findit Aprilem,
 
 
Iure sollemnis mihi sanctiorque
Paene natali proprio, quod ex hac
Luce Maecenas meus adfluentis
  Ordinat annos. 20
 
 
Telephum, quem tu petis, occupavit
Non tuae sortis iuvenem puella
Dives et lasciva, tenetque grata
  Compede vinctum.
 
 
Terret ambustus Phaethon avaras 25
Spes, et exemplum grave praebet ales
Pegasus terrenum equitem gravatus
  Bellerophonten,
 
 
Semper ut te digna sequare et ultra
Quam licet sperare nefas putando 30
Disparem vites. Age iam, meorum
  Finis amorum,
 
 
(Non enim posthac alia calebo
Femina) condisce modos, amanda
Voce quos reddas: minuentur atrae 35
  Carmine curae.
 

XII

 
Iam veris comites, quae mare temperant,
Impellunt animae lintea Thraciae;
Iam nec prata rigent nec fluvii strepunt
  Hiberna nive turgidi.
 
 
Nidum ponit, Ityn flebiliter gemens, 5
Infelix avis et Cecropiae domus
Aeternum opprobrium, quod male barbaras
  Regumst ulta libidines.
 
 
Dicunt in tenero gramine pinguium
Custodes ovium carmina fistula 10
Delectantque deum cui pecus et nigri
  Colles Arcadiae placent.
 
 
Adduxere sitim tempora, Vergili;
Sed pressum Calibus ducere Liberum
Si gestis, iuvenum nobilium cliens, 15
  Nardo vina mereberis.
 
 
Nardi parvus onyx eliciet cadum,
Qui nunc Sulpiciis accubat horreis,
Spes donare novas largus amaraque
  Curarum eluere efficax. 20
 
 
Ad quae si properas gaudia, cum tua
Velox merce veni: non ego te meis
Immunem meditor tinguere poculis,
  Plena dives ut in domo.
 
 
Verum pone moras et studium lucri, 25
Nigrorumque memor, dum licet, ignium
Misce stultitiam consiliis brevem:
  Dulcest desipere in loco.
 

XIII

 
Audivere, Lyce, di mea vota, di
Audivere, Lyce: fis anus, et tamen
  Vis formosa videri,
    Ludisque et bibis impudens
 
 
Et cantu tremulo pota Cupidinem 5
Lentum sollicitas. Ille virentis et
  Doctae psallere Chiae
    Pulchris excubat in genis.
 
 
Importunus enim transvolat aridas
Quercus et refugit te, quia luridi 10
  Dentes te, quia rugae
    Turpant et capitis nives.
 
 
Nec Coae referunt iam tibi purpurae
Nec cari lapides tempora, quae semel
  Notis condita fastis 15
    Inclusit volucris dies.
 
 
Quo fugit venus, heu, quove color? decens
Quo motus? Quid habes illius, illius,
  Quae spirabat amores,
    Quae me surpuerat mihi, 20
 
 
Felix post Cinaram notaque et artium
Gratarum facies? Sed Cinarae brevis
  Annos fata dederunt,
    Servatura diu parem
 
 
Cornicis vetulae temporibus Lycen, 25
Possent ut iuvenes visere fervidi
  Multo non sine risu
    Dilapsam in cineres facem.
 

XIV

 
Quae cura patrum quaeve Quiritium
Plenis honorum muneribus tuas,
  Auguste, virtutes in aevum
    Per titulos memoresque fastos
 
 
Aeternet, o qua sol habitabilis 5
Inlustrat oras, maxime principum?
  Quem legis expertes Latinae
    Vindelici didicere nuper
 
 
Quid marte posses. Milite nam tuo
Drusus Genaunos, implacidum genus, 10
  Breunosque velocis et arcis
    Alpibus impositas tremendis
 
 
Deiecit acer plus vice simplici;
Maior Neronum mox grave proelium
Commisit immanisque Raetos 15
  Auspiciis pepulit secundis,
 
 
Spectandus in certamine Martio,
Devota morti pectora liberae
  Quantis fatigaret ruinis,
    Indomitas prope qualis undas 20
 
 
Exercet Auster, Pleiadum choro
Scindente nubis, impiger hostium
  Vexare turmas et frementem
    Mittere equum medios per ignis.
 
 
Sic tauriformis volvitur Aufidus, 25
Qui regna Dauni praefluit Apuli,
  Cum saevit horrendamque cultis
    Diluviem meditatur agris,
 
 
Ut barbarorum Claudius agmina
Ferrata vasto diruit impetu 30
  Primosque et extremos metendo
    Stravit humum sine clade victor,
 
 
Te copias, te consilium et tuos
Praebente divos. Nam tibi, quo die
  Portus Alexandrea supplex 35
    Et vacuam patefecit aulam,
 
 
Fortuna lustro prospera tertio
Belli secundos reddidit exitus,
  Laudemque et optatum peractis
    Imperiis decus adrogavit. 40
 
 
Te Cantaber non ante domabilis
Medusque et Indus, te profugus Scythes
  Miratur, o tutela praesens
    Italiae dominaeque Romae.
 
 
Te fontium qui celat origines 45
Nilusque et Hister, te rapidus Tigris,
  Te beluosus qui remotis
    Obstrepit Oceanus Britannis,
 
 
Te non paventis funera Galliae
Duraeque tellus audit Hiberiae, 50
  Te caede gaudentes Sygambri
    Compositis venerantur armis.