Kitabı oku: «Mayster Bartłomiey, czyli Piekarz i jego rodzina», sayfa 5

V

Przed samémi drzwiami domu P. Bartłomieja, spotkali się tegoż ranku Suchy z Tobiaszem, obydwa wchodzić chcieli i zdziwili się, że dążą ku jednemu miejscu.

– Cóż to, wujaszku! odezwał się Tobiasz – do kogoż masz interes w tym domu?

– Cóż to, siostrzeńcze? co cię tu prowadzi, zapytał prawie jednocześnie Suchy.

– Ja idę do Majstra Bartłomieja.

– A ja do jego synowicy.

– Cha! cha! odezwał się Suchy śmiechem więcej do kaszlu, jak do śmiechu podobnym – podobno ładna dziewczyna – a zapewne zdaje się powolną i łagodną jak baranek, kiedy ludzie na nią patrzą? cha! cha!

– Sliczna! boska! cudowna! wujaszku! odpowiedział żywo Tobiasz, nim jeszcze Suchy skończył pytanie.

– I zapewne ciebie kocha! któżby zaś ciebie nie kochał! ciebie poczciwcze, w którego oczach każdy człowiek jest dobrym, bo ty sam dobry jesteś – bo ty…… no! więc ciebie kocha?

– To nadto delikatne pytanie wujaszku! ja nie mogę, niepowinienem odpowiedzieć na nie!

– Już nie potrzebuję twojej odpowiedzi – rzekł zimno Suchy – aż nadto jej się domyślam – pewno chcesz się żenić? – i to mówiąc Suchy tak bystro, tak przenikliwie, tak nagle spójrzał w oczy Tobiaszowi, jakby wzrokiem chciał mu niepoczęte jeszcze w duszy jego myśli wyrwać, Tobiasz zmieszał się i spuścił głowę.

– No? jakże? zapytał znowu.

– Jeśli się na to zgodzi ona – i Majster…..

– Spuść się na mnie, moje dziecię – ja swatem będę.

Tobiasz rzucił się na szyję Suchego i tak silnie, tak serdecznie go ściskał, jakby mu chciał kości pogruchotać.

Suchy na te oznaki przywiązania, westchnął tylko i kilka łez ognistych, spłynęło marszczkami jego twarzy.

– Ty jeden Tobiaszu, rzekł po chwili, kochasz mię, a cały świat mnie opuścił. I ja niegdyś miałem kochankę i żonę! i moje serce znalazło sobie swoją parę – ale Tobiaszu, pamiętaj na to – że kobieta jest jak woda, póty twój obraz jej serce odbija, póki ty przy niej!!! – Dziś! o jak okropny los człowieka, który sobie sam wszystkiém być musi! Szukałem ludzi – lecz jakich ludzi? którzy mię nie pojmowali – nie znali, nie umieli ocenić, uczuć nie pojęli – obcowałem z niemi jak płatna dworka przyjmująca chwilowe uściski milionowych kochanków. Ty jeden Tobiaszu zostałeś mi jeszcze. Gdyby nie ten maleńki węzełek łączący mię z ziemią o! jakbym już dawno nie był na niej!

Ta mowa zdziwiła siostrzeńca, bo wuj bywał zwykle oziębły i zamknięty sam w sobie, politowanie obudziło się w jego duszy i łzy stanęły w oczach.

– Ach! wuju! rzekł po chwili – i mój los do twego podobny; gdybym ciebie utracił, cóżbym miał na świecie?

– Kochankę! odparł Suchy z uśmiechem ironicznym.

– Bogdajbym nie był prorokiem!

zawołał młody Tobiasz z smutnym zapałem spuszczając głowę na piersi – ale kobieta! kobieta jest kwiatkiem, którego kolory lada promyk słońca odmienia, nowość silnie ją uderza, przeszłość ginie w morzu pamiątek, a przywiązanie słabnie w jej sercu powoli i pęka! na wieki!

– Dziwi mię ta mowa! z twoich ust Tobiaszu – zawołał Suchy wpatrując się w niego i jakby chciał wybadać, czyli szczerze mówił. Ach! i ty już znasz kobiety – nie z doświadczenia – ale z przeczucia!

Umilkli i stali smutni, ale ich smutek przelany z serca do serca ulżył ciężaru obudwóm, i unosił się z lekka nad ich głowami, jak mgła jesienna, za którą jaśnieje, pogodne słońce.

– Patrz! zawołał nareście Suchy widząc nadbiegającego Ruperta, ta mała poczwara, którą podobało się Bogu, zlepić z samej żółci i jadu, zobaczym jak się łasić będzie, aby pokryć wewnętrzne uczucia.

To mówiąc Suchy przybrał spójrzenie ostre i poważne, a Rupert jak tylko ujrzał Tobiasza, zmarszczył się i spuścił z tonu o pięć procentów – chciał uniknąć spotkania – ale niewypadało raptem z drogi się zawrócić – chciał minąć dom, ale go Suchy zatrzymał.

– Dokąd bracie?

– Na Karmelickie mogiłki.

– Czy nie wstąpisz do Majstra?

– Może – nie – bo – bardzo mi spieszno.

– Jeszcze nie późno – chodź z nami.

Rad nie rad poszedł Rupert, a idąc, mruczał jak niedwiedź pod nosem. Zbliżając się do izby Majstra, usłyszeli wielki hałas, krzyk, zamieszanie! Wchodzą – co za widok! Hersylia z załamanemi rękoma stoi w pośrodku izby, Majster z wyrazem rospaczy na twarzy zagląda w próżną jakąś szkatułę będącą na stoliku.

– Cóż to ci panie Majstrze? zapytał Rupert.

– Ach! dajże mi się przynajmniej wypłakać spokojnie, wrzasnął zagadniony – czyli wylać łzy spokojnie, albo spokojnie zalać się łzami…… nie dokończył biedak, bo spójrzawszy na szkatułkę znowu lamentować zaczął.

Tobiasz zbliża się do Hersylii – Cóż to twemu stryjowi?

– Skradziono mu pieniądze – odpowiedziała z cicha – a na mnie cała bieda!

– No! Majstrze nie bądźże dzieckiem, odezwał się Suchy, czy to tak wielka szkoda jaka?

– Ach! nieopisana, niewypowiedziana, nieokreślona, niezadeterminowana szkoda – odpowiedział nareście Majster utuliwszy się cokolwiek. Tej przeklętej nocy, kiedy to…… chodziłem z wami, i do domu mnie nie puszczono, w której utraciłem rozum, reputacyą…. trzebaż było na dobitkę, abym jeszcze utracił 50 kop groszy pragskich. Złodziej wkradł się do mego domu nocą, i wydarł je z mego ojcowskiego łona…. O! łotrze przeklęty! chyba nie ma sądu i sprawiedliwości, jeżeli cię nie powieszą – co mówię? jeśli cię nie poćwiertują, nie spalą, nie odrą żywcem ze skóry, nieoskubią, nie pogruchoczą ci kości – nie…. tu mu tchu zabrakło i stanął zadyszany i najeżony – zły jak opętaniec, rzucając na przytomnych ogniste spójrzenia.

– Czyż to już ostatek twoich pieniędzy? rzekł ciesząc go Suchy, w którego mowie przebijała się ironia, tak skryta, że jej Majster, ani się mógł domyślić – a ówże kufer wczorajszy?

– To – swoją drogą – odezwał się Majster płaczliwie, a to swoją – ziarnko do ziarnka, zbierze się miarka – 50 kop groszy pragskich! pragskich bitych groszy! mój Boże! gdybym je pożyczył jakiemu roztrzepańcowi, na dobry fant jaki – miałbym z nich piękny dochód!

Wszyscy ruszyli ramionami – nawet Rupert chciał się uśmiechnąć, i otworzył już nawet gębę, ale w połowie uśmiechu, spójrzał na Tobiasza – gniew zawrzał w sercu i uśmiech niedokończony skonał na wargach.

– Jakże to przecie było? Panie Majstrze? zapytał Rupert.

– Oto tak – odpowiedział Bartłomiej – ten kochany pieniądz mój – tu łzy otarł rękawem – gorzko zapracowany – znowu rękaw wypełnił powinność – stał w tej szkatułce koło okna. Owej to przeklętej nocy, kiedy musiałem dzwonić zębami pod bramą własnego domu, raniej jeszcze odemnie zapukał któś, odezwał się moim głosem, Hersylia otworzyła ale ona mi to przypłaci.

– Cóż ja….

– Milczeć! przerwał Majster; chcącej się usprawiedliwiać Hersylii – on poszedł do mego łóżka – umf! co za zuchwalec – do mego! łóżka! odesłał Hersylią do łóżka swojego na górę – to jeszcze wielkie szczęście, że to być musiał jakiś lis stary nie łakomy na dziewczynę – sam zaś położył się na mojém łóżku! o zgrozo! kiedy ja pukałem do bramy, on okno otworzył, wyłajał mię, groził sądem Ławeckim i kiedy ja – o zgrozo! spałem na ławie przed domem – on wylęgał się na moim materacu – o zgrozo! i rano wysunął się z memi pieniędzmi – o zgrozo! dziś dopiero opatrzyłem się, że mnie okradł ten bezczelnik – bo kiedy, swoim zwyczajem chciałem jak zawsze czynię, raz w tydzień, przeliczyć moje szczupłe zbiory – patrzę! nie ma! ach! nie ma! próżno! mało nie zwarjowałem – mój Boże – czémże jest wielkość ludzka! z tej pełnej szkatuły, dziś czcze tylko miejsce pozostało! ale łotr przypłaci mi to – są sposoby na jegomości – są! o! są! Majster Bartłomiej nie osioł, nie bałwan, okpić się nie da! oho! ho! nauczę ja go, co to jest kraść pieniądze moje – i spać całą noc na moim materacu! Pięćdziesiąt kop groszy Pragskich! zdaje się summa poważna, i na nią ośmielił się podnieść świętokradzką rękę! oh! już dziś nic, jak widzę, nie ma świętego na świecie!

– No! dosyć lamentu! przerwał Suchy, całe życie przecie lamentować nie można – to drobnostka!

– Otto! drobnostka! przerwał z zapałem Majster, piękna mi drobnostka – 50 kop groszy!

Rupert przez ten cały czas, jak trwała rozmowa, spoglądał złośliwie, to na Hersylią, to na Tobiasza; najzawziętsza zapalczywość w nim wrzała, a plany zemsty snuły się już po głowie – Rupert był obrótny, i zręczny, kiedy szło o dokuczenie komu.

Suchy tymczasem, pełen politowania, nad obłąkanym skąpcem, nie chcąc dalej być natrętnym, skłonił się, dał znak Tobiaszowi, i wyszli obadwa.

Jak tylko kilka kroków odeszli, Tobiasz odezwał się do wuja.

– Prawdziwie – trudno pojąć to dzikie przywiązanie do pieniędzy, tak daleko posunięte.

– Jak pojąć? przerwał Suchy – najłatwiej! Pojmujesz zapewne, że serce ludzkie szuka przedmiotu do któregoby się przywiązać mogło. Jest to dla niego potrzebą nieodbitą. Jeden się przywiązuje do kobiéty – głupiec! łapie cień znikomy! drugi oddaje serce rozpuście i roskoszom! – to mija! inny chwyta się dostojeństw – serce jego siedzi w pokłonach – to ślepy! – ów zaś nakoniec chwyta złoto, garnie go, porywa, zbiera, i na cóż? żeby nań popatrzał, przeliczył i schował – jest to jedwabnik owijający się nicią kosztowną, której cenę, życiem przypłaci! Przyjacielu! złoto, kobiety, honory, są to rzeczy, które nas bawią, porywają, ale nas tak łatwo porzucają, jak owoc drzewo, na którém dójrzał!

– A cóż kochać mamy? zapytał Tobiasz.

– Nic! odpowiedział stanowczo i żywo Suchy, zamknij się w sobie – siebie nawet nie kochaj! bądź martwy na wszystko! a ta oziębłość to uśpienie lepszém ci będzie, niż drażnione ustawnie, odzyskiwane i tracone szczęście.

– Więc tylko jedną muzykę kochać można! rzekł Tobiasz.

– Tak! z ironią odpowiedział Suchy, poznałem cię, ty jeszcze musisz kochać cokolwiek – kochaj więc, kochaj, ale czas przyjdzie kiedy cię próba nauczy – kiedy uschną wysilone uczucia – i ty będziesz takim – jak ja!