Kitabı oku: «Waligóra», sayfa 26

VIII

W obozie tych dni coraz było weselej. Jak biały dzień już około szynków ludzie gromadami stali, ten i ów podśpiewywał… Po namiotach kosterstwo szło w parze z kubkami… Piszczałki, kobzy i różne brzękadła odzywały się ze wszech stron głosy niezgodnemi…

Pomimo starań tych co nad obozem zwierzchność mieli, ludzi rozkiełzanych trudno było już powściągnąć. Leszek gdy się przed nim skarżono, folgować kazał mówiąc – Niechaj się zabawią!

Zabawiali się więc, niekoniecznie niewinnie, bo w okolicznych wioskach kościelnych skarżono się na gwałty nocne i różną rozpustę. Winnego dojść w tym tłumie, prawie niesposób było…

Rycerstwo niemniej od innych dokazywało, a wśród Leszkowego Jaszko przewodził. Namiot miał osobny i drużynę swoją swawolną, z którą się nie rozstawał, a że ojca po sobie miał Wojewodę, do niego tam zajrzeć i poskramiać go nikt nie śmiał.

Czym dłużej to trwało tem się więcej rozpasywało.

Mszczuj nadaremnie sam i przez swoich na dworze bliższym księcia starał się ład jakiś utrzymać.

Ludzie młodzi widząc drugich szalejących, sami też do rozpusty nabierali ochoty, wyślizgiwali się z rąk.

Nie dosyć było obozu, gdy tu ściślej pilnować zaczęto, wymykało się po nocach i rankami co swawolniejszego do Trzemeszna, i tam Cystersi się skarżyli że w miasteczku piekło założono.

Co było mieszczaństwa płochszego, to do obozu ściągało, lub u siebie otwierało domy dla obozowych.

Wojewoda Marek który był powinien ludzi z pod swych chorągwi powstrzymywać, przez szpary na to patrzał.

Jaszko bez zbroi, w lada kaftanie cały dzień, albo w kości się bawił i zgrywał lub pił i piosnek słuchał.

Tu się wszystko co było Odrowążom nieprzyjazne zbierało.

W rozmowach często zapędzano się tak daleko, że tylko nasłuchiwać było trzeba czy kto obcy, do kółka nienależący nie podchwyci.

Jaszko sobie drwił jawnie z tego zjazdu i z mniemanej zgody jaką tu ukuć chciano, zaprzysięgając że Odonicz z rąk nie puści co wziął, a Światopełk…

Nie dogadywał do końca, łacno było się domniemywać co myślał, bo wiedziano że mu powinowatym był.

Już dni dziesiątek ubiegało na próżnem oczekiwaniu czegoś o czem nikt powiedzieć nie umiał czy przyjdzie. – Co się po dworach książęcych ogadywało wiedziano po troszę, nie troszczono się o to wielce. Ten i ów przyszedł z plotką, pogwarzono o niej i w tąż szły żarty a przekąsy…

Namiot ten Jaszków stał trochę opodal za Leszkowym dworem, że mało od niego krzyków zalatywało. Był dosyć obszerny, bo go połączono z drugim, w którym mieszkał Baran, wielki druh Jaszka, i niepoprawny kostera.

Oba niewiele dbali o ład u siebie, więc u nich było jak na popasie w złej gospodzie gdy ludzi wiele a porządku mało. Zbroje się walały po kątach, suknie leżały na próżnych baryłkach, dzbanki powywracane zalegały pościele, szaty kosztowne deptano nogami.

Pieńki, kamienie, deski ladajakie, ubita ziemia jak tak pokryta służyła za siedzenia. U drzwi i opłotków ciągle pełno się gawiedzi kręciło, a z ognia jadło nie schodziło. Grano, pito i zajadano.

Tu to jednego pamiętnego dnia Baran zgrawszy się wioskę swą w lasach Sosnowę zwaną, ze znacznym obszarem ziemi sprzedał na wieczne czasy Ostoi, za dwa woły, sześć łokci sukna brunatnego i tuzin skórek lisich…

Drugi Suchym zwany, podpiwszy oddał też wieś za dwa kaftany, konia i dziesięć grzywien srebra⁶. Frymarczono końmi i psami, opończami i zbrojami, jak to się młodzieży trafia, gdy się podochoci.

Wrzawa nie ustawała dzień i noc, chyba popadali śmiertelnie znużeni, gdy sił i rozumu już nie stało, a czeladź ich pookrywała aby nie zmarzli.

Tak się właśnie zabawiano jednego wieczora, gdy w progu się pokazał Toporczyk Cedro imieniem (Teodor), i głośno zawołał.

– Do zbroi! do kordów!

– A co? a co? – — poczęli koło kości się zabawiający…, z głosu czując że żartował.

– Co ma być, uradzono iść na Nakło, za dni kilka najdalej.

Jaszko śmiechem wybuchnął.

– Jeszcze my tu niejednej beczce krew wypuścim nim do tego przyjdzie! – zawołał.

Znamci ja to od czasu jak tu jesteśmy. Rano idziemy na Nakło, a wieczorem powracamy.

– Teraz, – odparł Cedro – to już pono naprawdę zatrąbią. – Sam książe się odzywa że dłużej stać i czekać sromotąby było…

Stary Mszczuj Odrowąż głośno rzekł, gdy go pytano. – Dosyć będzie czasu na zgodę gdy Nakło weźmiemy. Tam ona będzie tańsza.

Na wspomnienie Mszczuja namarszczył się Jaszko.

– Jeszczeby też i jego słuchać! – zawołał – nie dosyć brata!

– No! i Laskonogiemu się chce na Nakło – rozśmiał się Cedro.

– A jemu co z tego przyjdzie? – zawołał drugi – toć go nie dostanie…

– I inni książęta wszyscy za tem głosują, bo im się już tu stać naprzykrzyło.

– No – i ks. Konrad? – pytał Jaksa.

– I on też, boć mu od innych nie odstać – rzekł Cedro siadając. – Zobaczycie że nie dalej jutra dadzą rozkazy rycerstwu do pochodu…

Jaszko nie dowierzając ramionami ruszył – i coś zaśpiewał.

Drudzy posłyszawszy nucenie wzięli się wtórować, Cedro patrzał na nich, bo sam trzeźwy był…

– Cóż na to Plwacz? – odezwał się Jaszko rzucając kości, które mu źle padły.

– Plwacz pluje i zżyma się – rzekł Cedro, – ale on jeden na tylu…! Zaręcza zawsze a bodaj zaprzysięga że Światopełk przybędzie – a no, głupiby wierzył, prawdę rzec, bo gdyby chciał głowę skłonić, miał na to czasu dosyć.

Chociaż nowinie tej nikt jakoś wierzyć nie chciał w początku, gdy nadeszli Andruszka i Gabryk Nałęcze, i Gozdawa Petrek, a powtórzyli że tam już nie na żart o Nakle mówiono, ruszył się Jaszko od kości, kaftan i zbroję kazał sobie dać, szybko się przyodział i pobiegł, kazawszy podczaszemu swemu aby kubki nalewał, a druhów prosząc żeby nie szli precz aż powróci.

Nie było go dość długo, – przywlókł się zafrasowany i zły zrzucać zaczął z siebie odzież.

– Nie prawdęm mówił? – spytał Cedro.

– Dziś to prawda – zaśmiał się Jaszko pogardliwie, – ale czy jutro będzie tak samo – nie wiem…

Nie siadł już Jaszko do kości, powiadając się zmęczonym i legł. Drudzy też poziewali i gromadka zwolna rozchodzić się zaczęła.

Jaszko nie wstrzymywał, ziewał i wyciągał się jak oni. – Lecz zaledwie sam w namiocie pozostał, zerwał się na nogi, opończę długą wdział, słudze dał przykaz jakiś i wyszedł. Krążąc poza dworcami dostał się do Plwacza – wprowadzono go do niego.

Odonicz właśnie stał wyprawiając jakiegoś człeka, który gotów do drogi, rozkazy odbierał głową potrząsając.

Gdy ten wyszedł, Jaksa się zbliżył.

– Nastraszyli nas że w pochód iść każą, – rzekł.

Książę Władysław gniewnie rzekł.

– A no – niech idą, póki czas!! niech idą.

Z końca w koniec izby miotał się chodząc.

– Juści jutro nie pójdą! – zawołał plując – a – pojutrze.

Spojrzał na Jaszka – który głową kiwnął tylko.

Niepokój wielki i jakby niepewność widać było po Odoniczu – dodawał sobie odwagi, ale jej nie miał.

– Czas, – rzekł na wpół do siebie – czas – bo jakby tak dłużej, ja za siebie nie ręczę, zaczyna mi go być żal…

I milczał zadumawszy się i plunął kilka razy raz po razu.

– Dobry jest! szkoda go! wszystkichby kochał, wszystkimby przebaczał, z każdymby się dzielił… Człowiek przy nim mięknie i na nicby się nie zdał.

Znowu przerwał mowę dla plucia.

– Gdzie jemu panować, – począł gwałtowniej, – jak mu rządzić! Pan rękę musi mieć żelazną, nie taką łagodną co tylko głaszcze i pieści. Albo mu kaptur mniszy przystał lub spódnica…

Na nic się nie zdał, bo przy nim i drudzy pruchnieją.

Kiedy mnie go już żal! – dodał sam dziwując się sobie.

– Miłościwy książe – odparł Jaszko, – żałując i miłując nie zrobi się nic…

– Ja też tu nic do robienia nie mam – ofuknął Odonicz. – Światopełk niech czyni jako rozumie, ja ręce umywam – umywam!!

Odwrócił się do Jaksy.

– Kiedy mi go żal! – mruknął.

– I Laskonogiego też? – odparł szydersko Jaszko.

Plwacz głową potrząsł – i ręką rzucił.

Nie było co mówić dłużej, zbliżył się Jaksa i zapytał.

– Pojutrze?

Głową na to kiwnął Plwacz – lecz zarazem wnet sobie zaprzeczył.

– To jego sprawa! – ja nie chcę wiedzieć – nie chcę… Biskupi klątwę rzucą…

– To ją zdejmą! – odparł zimno Jaszko.

Postał jeszcze trochę, a widząc że się nie doczeka więcej nic, bo Plwacz bardzo zburzony chodził po izbie, Jaszko się pokłonił i wyszedł…

Nazajutrz rano, jak uchwalonem było, po nabożeństwie ogłoszono rycerstwu aby się do pochodu gotowało… Nie dowierzano temu zrazu, lecz i Marek Wojewoda, aby w podejrzenie nie wpaść, powtórzył tysiącznikom rozkaz… Mnóstwo się znalazło przeszkód, tak też około pół dnia okazało się iż nazajutrz ciągnąć ani było sposobu.

Konie na grudę listopadową nie były pokute – ludzi dużo tam i sam rozproszonych brakło, ciury z wozami pojechały za drzewem…

Ale rozkaz szedł – sposobić się. W innych oddziałach szło jeszcze gorzej. Mazury ks. Konrada potrzebowały dni kilku, Laskonogiego niewielka kupka porozłaziła się na wszystkie strony. Jeden książe Henryk Ślązki, z Peregrynem swoich niemców i po niemiecku trzymanych ostro ludzi mieli pogotowiu.

W obozie zawieruszyło się strasznie, niby z pośpiechu wielkiego, a w rzeczy aby jeszcze zamęt sprawić większy… Dowódcy za włosy się rwali, ale do kupy ściągnąć żołnierza nie było sposobu. Tak to wyglądało jakby naumyślnie przeszkody do pochodu wynajdywano.

Księciu Leszkowi cierpliwość się wyczerpała. – Łagodny pan poczuł iż tem zgrzeszył że za powolnym był, chciał się poprawić i stał przy swojem.

Hasłem było. – Na Nakło! i co rychlej. – Na Nakło.

Na wszystko odpowiadał tém jednem słowem tylko.

Jak człowiek powolny gdy się na sobie pozna i słabości powstydzi, Leszek chciał dowieść iż moc miał i wolę tęgą.

Nie pomagały więc żadne przedstawienia o zwłokę – mówił że czas było iść z czemkolwiek ale ruszać natychmiast.

Pierwszy to raz może tak stanowczo objawiał niezłomne postanowienie. Chwalili mu to jedni, drudzy w wojsku sarkali.

Odonicz, który przez ludzi swoich o wszystkiem wiedział, miotał się dosyć w domu, a w końcu sam do Leszka poszedł.

Chmurny mu się pokłonił.

– Cóż to – zamruczał, – chcecie na Światopełka iść?

– Tak – odparł Leszek z mocą którą sobie nadać usiłował. – Nie chce on do mnie, ja do niego muszę.

– A któż mówił że nie chce? – krzyknął Plwacz.

– Ileż dni czekam ja na niego. – Ja zwierzchni pan, na tego co mi posłuszeństwo winien?

Odonicz spojrzał z pod brwi nawisłych.

– Obiecał się być – to będzie – rzekł po chwili.

– Spotkamy się na drodze, albo u niego doma – odparł Leszek który postanowił nie uledz.

Plwacz ustąpił nieco.

– A wy co myślicie czynić? z nim iść czy ze mną? – zapytał Leszek.

Plwacz cicho, sucho zaśmiał się.

– Co? na szwagra, który mnie z poniewierki dźwignął, gdym z wygnania bosy się wyrwał? Ja? przeciw niemu?

– Na szwagra łacniej niż na stryja – rzekł Leszek – boć zawsze dalszy niż on.

– On mi nie szwagier, on mi więcej niż brat, on mi ojcem! on dobroczyńcą! – gwałtownie począł Odonicz. – Ja na niego nie pójdę!

– A na mnie? – odwracając się zapytał Leszek.

Milczenie nastąpiło. Odonicz pluł i patrzał zezem po bokach.

– Na was nie pójdę – chyba mnie zmusicie – odparł.

Poruszyło się w nim coś i górę wzięło, prawie mimowoli zbliżył się do Leszka.

– Nie idź ty na niego – czekaj! – rzekł z pewnem politowaniem.

– Nie mogę! – rzekł Leszek łagodnie, ale stanowczo. – Nie mogę, bobym się ludziom dał na pośmiewisko… Lecz, nie lękaj się o niego, dodał ciszej – nie żądam zguby niczyjej, tak niech mi Bóg dopomoże.

Przyłożył do piersi rękę…

Plwacz z politowaniem zmierzył go wzrokiem i zamilkł.

Nadchodzili też inni…

Mszczuj czynniejszy nad wszystkich, kręcił się po obozie, opieszałych strofując, nagląc i niezważając na to, że nań głośno wyrzekano. On jeden rozkaz pański brał tak do serca, iż ani chciał słuchać o tem, by nie mógł być spełniony. Jemu się jednemu zdawało, iż wyjście jutro było możliwe… Tych co mu się śmieli sprzeciwiać, łajał i groził im…

Stał się strasznym.

Wpadłszy do obozu, nie patrzył nad kim miał władzę i zwierzchność, kto go powinien był słuchać, a kto mógł odmówić posłuszeństwa.

– Trutnie, próżniaki – wołał – jeżdżąc na koniu pomiędzy namiotami i szałasami, na pole! Zbierać się, po konie!

A gdzie namiot natrafił rozpięty nad ucztującemi, Waligóra koły wyrywał, sznury przecinał i na głowy ludziom obalał. Siła dawna wracała mu z gniewem i miotał tak szałasami i drągami, iż ludzie od niego uciekali.

Miało to ten skutek przecie, iż w rozkaz pański uwierzono… W tym pochodzie po obozie Mszczuj na Jaszka natrafił, który ze swojemi się zabawiał, na nic nie zważając.

Waligóra rozszalały już i jemu namiot na głowę zwalił. Z pod płótna wyrwało się kilku z mieczami na starego.

Stanął jak mur.

– A no? – zawołał – kto ma ochotę się zmierzyć, niech podejdzie.

Baran tedy, choć na nogach się nie dobrze trzymał, przystąpił do Mszczuja chcąc go ciąć, ale nim miał czas z zamachem miecz spuścić, Waligóra go za kaftan pochwyciwszy, cisnął nim z taką siłą w kupę jego przyjaciół, iż się dwu pod nim obaliło, a Baran rozplaszczył na ziemi.

Krzyk powstał okrutny i kilku razem opadło starca na koniu siedzącego. Dobył i on miecza w obronie… Szczęściem na tę wrzawę wypadł z sąsiedniego namiotu wojewoda i zawołaniem głośnem napastników powstrzymał.

Zaczęła się utarczka na słowa.

– Nie masz prawa rozkazywać!

– Nie ja rozkazuję, ale pan który prawo ma! – wrzasnął Mszczuj. – Kto go nie słucha, temu naukę trzeba dać.

Łajać poczęli młodzi…

Rozumniejszy wojewoda, nie zważając na nic, swoim rozkazał na bok ustąpić, a Waligórze zapowiedział, że skarżyć będzie… Tak się to skończyło, ale cała Mszczujowa gorliwość nie pomogła nic i łatwo było osądzić z pierwszego wejrzenia, że o wyciągnięciu z Gąsawy nazajutrz ani myśleć nie było można.

Waligóra który przejeżdżał się wszędzie i zaglądał po kątach, ten sam stan znalazł w obozie Laskonogiego, gdzie wszyscy rozkazywali a nikt nie słuchał, i u ks. Konrada Mazowieckiego, kędy mu obojętnie powiedziano, iż im się do wyjścia jeszcze tak nagle sposobić nie kazano. Do ludzi ks. Henryka nie zaglądał nawet Mszczuj, bo by go tam niemcy nie wpuścili, a on z niemi nic nie chciał mieć do czynienia. Ale że się dwa stanowiska ludzi ślązkich i mazurów stykały z sobą, pomiędzy niemi przejeżdżając, gdy już wieczór w tej porze wczesny się robił, postrzegł przy ognisku siedzącego niemca, na którego widok wstrząsnął się cały.

Niepostrzeżony zatrzymał konia w cieniu stojąc, aby się lepiej przypatrzeć, czy go nie myliły oczy.

Rycerz który właśnie tylko co od ks. Konrada namiotów przeszedł powoli ku niemcom, wydał mu się tak podobnym do Gerona, którego na zamku krakowskim porąbał, iż po całem ciele przeszły mu dreszcze…

Cudem było, że się ten człek mógł wylizać z ran, a drugim, że miał odwagę po raz wtóry mu się nawijać. Lecz że ludzi podobnych na świecie wielu się znajduje, Mszczuj sądził w początku, iż mu się nieprzyjaciel przywidział.

Lepiej mu się przypatrując z boku, a pamiętając jak go rąbał, Waligóra dostrzegł niewątpliwych blizn po ranach jakie mu zadał. Ten to sam więc był człowiek, który się tu przybłąkał, choć mógł łatwo przewidzieć, że ze Mszczujem się spotkać może.

Długo wpatrując się w to zjawisko Waligóra stał jak skamieniały. W piersi mu krew falowała i gdyby pierwszego słuchał popędu, byłby się natychmiast rzucił na niemca. Nie godziło się jednak w chwili tak pilno ładu wymagającej, wzniecać nowego zamięszania, Waligóra rad nie rad odłożył rachunek z niemcem do innego dnia.

Uważał go bowiem za nieskończony. Los córek o których nic się dowiedzieć nie mógł, przyszedł mu na pamięć, oczy zaszły łzami, starzec nierychło uśmierzywszy ból, pomyślał o ustąpieniu z tego miejsca, w którem się nie był powinien znajdować.

Niemiec któremu się przypatrywał, podszedłszy do ślązaków, zasiadł przy nich u ogniska, i rozmowę z niemi rozpoczął.

Z urywanych słów mógł się dorozumieć Mszczuj, że niedawno tu przybył, bo się rozpytywał o wszystko.

Postawszy na koniu czas jakiś, Waligóra przejechał obozowisko ks. Konrada, w którem o żadnym wyborze w pochód nie myślano, przynajmniej na pozór, powracał Mszczuj przerzynać się zmuszony między ludźmi Odonicza. Ponieważ mrok był i nie poznawano go, a miano za jednego ze swoich, nie zważano nań i Waligóra jadąc powoli przekonał się, że tu więcej niż gdzie przygotowywano się do czegoś – chociaż odgadnąć było trudno jakie to miało znaczenie. Z rozbudzoną ciekawością Mszczuj pilno słuchał…

Starszyzna chodziła po namiotach, półgłosem wydawano rozkazy. Usłyszał jednego tysiącznika, który do gromadki mówił.

– Nie spać, zbroi nie rozdziewać… na dane hasło wszyscy mają się rzucić, gdzie im się droga pokaże i – rąbać!!

Niezrozumiałem to było dla Mszczuja, ale wielce podejrzanem.

– Jak zatętni na drodze, – dodał dowódzca – choć zdala, żeby byli ludzie pogotowiu…

Wskazywał coś rękami, mówiąc ciszej… Ludzie zdawali się to rozumieć. Niektórzy robili uwagi, że ich garść była nie wielka…

Tysiącznik ich łajał, dodając:

– Toż nie sami będziecie…

Uchwycił wśród gwaru wymienione nazwiska Leszka i ks. Henryka szlązkiego, potem Władysława starszego.

Wszystko to tak było podejrzanem, iż Waligóra aby nie być postrzeżonym, objechawszy tyłami oddział Plwacza, co prędzej podążył do swoich. Radby się był z kim o tem rozmówił – lecz do wojewody nie mógł jechać, biskupa nadaremnie trwożyć nie chciał, zmuszony został wprost udać się do Leszka.

Ten siedział jeszcze swobodnie z kapelanem prowadząc rozmowę przy którym Waligóra nie chciał się ze swych podejrzeń spowiadać. Gdy książę go ujrzał, wstał i zwrócił się ku sypialni, a Mszczuj za nim wkroczył do niej.

– Cóż mi ty powiesz stary mój? – zapytał go Leszek dobrodusznie. – Pewnie ze skargą przychodzisz, że ludzie nasi nie gotowi na jutro? Spodziewałem się ja tego, i więcej mi szło o rozgłos, o Odonicza, niż o to, abyśmy jutro ruszyli.

Rozśmiał się książę, rad że tak chytrze postąpił.

– O tem już mówić nie ma co, – odezwał się Mszczuj. – Robiłem ja co mogłem, aby ludzi zmusić do gotowania się, nie wiele pomogło, tylkom wojewodę obraził.

Miłościwy panie – ja tu z czem innem, w obozie mi jakoś i około Plwacza nie dobrze patrzy. Jakieś szepty, potajemne rozkazy dają, ludziom zakazano iść na spoczynek, jakby czekali na kogoś, na znak… lękam się, uchowaj Boże napadu jakiego!

– Ale boś ty do zbytku nieufny, posądzasz ludzi daremnie – począł Leszek – mnie już wasz brat biskup ostrzegał o tem. Ja się tu w obozie między swemi niczego nie lękam, nic się stać nie może… Jest nas tylu, siłę mamy…

– Niechajby choć liczniejsza straż przy pańskim dworze na noc zaciągnęła – dodał Waligóra…

Leszek zniecierpliwiony ręką go dotknął.

– Ani mi się waż jej stawić – przerwał gorąco. Zwróciło by to oczy, posądzili by mnie ludzie że się lękam. Nie chcę tego i zakazuję. Po co straże? cały mój obóz jest strażą.

– Ale tam ludzie do rana pić będą i pośpią się nad ranem, – rzekł Mszczuj.

– Niech śpią! – odparł Leszek obojętnie. – Mój stary, tobie bo się śni niebezpieczeństwo… Chcącemu się go dopatrzeć, zawsze się coś przywidzieć może…

Ruszył ramionami książę – a Waligóra nie nastając, pokłonił mu się do nóg i usunął.

Leszek postąpił za nim do progu, uderzył go po ramieniu i rzekł cicho:

– A i ty legnij, dobry mój stróżu. W twoich latach spoczynek potrzebny… tyś zmęczony…

Na to Mszczuj nie odpowiedział nic, poszedł z najmocniejszem postanowieniem czuwania przez noc i nie spuszczania oka z obozu do rana.

Konia tylko na którym go jednego łatwiej ludzie postrzedz i poznać mogli, postawił u żłobu, nie zdejmując z niego siedzenia, sam zaś otuliwszy się opończą, powlókł się po obozie, między namioty unikając ognisk i światła.

Nie było najmniejszej różnicy pomiędzy dniem tym a dawnemi, ludzie pili i bawili się. Mszczuj tylko dostrzegł, że pod namioty jacyś obcy podwozili beczki, jakby na przekorę temu, iż ludzi trzeźwych mieć chciano. Piwo i miód jakiś rozdawano w ten sposób, iż łatwo było dorozumieć się, że szynkującym je o zarobek nie chodziło. Brali co im dawano, inni pochwyciwszy napój uchodzili nie płacąc wcale, nie ścigani. I to się Waligórze podejrzanem wydawało tem więcej, że beczki zdawały się przysuwać od strony Plwacza, u którego żołnierze wcale nie pili i stali jak na czatach.

Ogarniał go niepokój coraz większy, przypomniał sobie właśnie co mu opowiadał z obojętnością swą pańską Laskonogi jak na jego obóz pod Uściem, gdy się ludzie najmniej tego spodziewali pół senni leżąc, pół pijani napadli z zamku Odoniczowi i straszliwą mu klęskę zadali.

Poradzić na to, co się tu działo, nie mógł Mszczuj, ponieważ nie czuwał nikt, a dwór i żołnierstwo po ucztowaniu spać wszystkie legło i coraz nieopatrzniejsze jakieś bezpieczeństwo widział w obozie. Musiał więc zostać na straży.

Poszedł pod dworzec pański.

Tu, jak przykazano, nikogo nie znalazł, drzwi nie pozasuwane jak zawsze, czeladź jaka była głęboko uśpiona. Cisza zaczynała coraz większa świadczyć iż co żyło – odpoczywało.

Wyszedłszy na plac, dostrzegł tylko przez zasuwy okiennic, słabe światło u Plwacza, trochę ruchu ostrożnego około domu ks. Konrada, reszta wszystko we śnie głębokim pogrążona była.

Zdawało mu się, że jest tu prawie jeden na nogach, gdy u przeciwnego węgła dostrzegł kogoś, który się był wysunął i zobaczywszy Mszczuja umknął. Chciał go dogonić stary, lecz wpadłszy między szałasy z oczów stracił, tem prędzej, że noc była ciemna.

Wrócił więc na stanowisko swoje u węgła domu i sparłszy się o ścianę, pozostał na niem. W chatach wiejskich po za obozem ozwały się pierwsze kury… Powietrze było wilgotne, mgła zaczynała nadciągać i osiadać na równinie, którą obóz zajmował, wkrótce o kilka kroków nic już widzieć nie było można.

Oprócz chrapania koni i niewyraźnych stłumionych głosów, które jakby z pod ziemi wychodziły, nic nie słychać już było. Wiatr się uciszył i opadł zupełnie.

Gdzieniegdzie wśród tej atmosfery wilgotnej i gęstej, światełko niedogaszonego ogniska jak czerwona gwiazdka bezpromienna słabo błyskało niby oko jakiego nocnego widziadła, błyskało, mrugało i gasło.

Na niebie które mało co od ziemi jaśniejsze było, sterczały tylko dziwacznie wyglądające chorągwie książęce na wysokich palach, które teraz zwisły i opadły i jak wszystko do koła usypiały.

Coś grobowego było w tem głuchem milczeniu i ciemnościach… Zdala nawet szum lasów niedochodził i one stały uśpione a zdrętwiałe.

Mszczujowi za węgłem skrytemu zdało się powtórnie widzieć wysuwającego się od drugiej ściany człowieka. Dał mu wynijść na plac śledząc co pocznie i mając myśl go pochwycić.

Cień ten wyszedł ostrożnie ku środkowi placu, popatrzył w stronę gdzie stał Mszczuj, postąpił kilka kroków oglądając się na dworzec Leszka, i gdy już Waligóra spodziewał się go módz pojmać, nagle nazad się rzucił między ściany dwóch budynków około łaźni i – zniknął.

Piały już drugie kury na wsi… Dziwna i niezwyczajna rzecz, zdało się Waligórze jakby usłyszał krakanie kruków, które spoczywają o tej porze z innemi zwierzęty. Krucy ciągnęli gdzieś górą, nawołując się chrypliwie, złowrogie te głosy przejęły go dreszczem. Przeżegnał się, ale nie opuścił stanowiska.

W powietrzu jakby ciężkie poruszenie czuć było… mgły kołysać się zdawały…