Kitabı oku: «Асарлар. Махтумқули», sayfa 2

BIR AJOYIB SO‘ZIM BOR

(Va’z)

 
Quloq soling, qardoshlar,
Bir ajoyib so‘zim bor.
Ne azmoyish aylayur,
Do‘stlariga Biru Bor.
 
 
Jahon ishidir jafo,
Kim ko‘rdi andan vafo
Haqning do‘sti Mustafo
Qolmamish bu ro‘zigor.
 
 
Payg‘ambar yo‘q izidan,
Nur yog‘ilar yuzidan,
Olam uning so‘zidan
Topdi nizomu qaror.
 
 
Ey, din istagan do‘ston,
Bo‘lma moldan may-maston,
Atayin bir xush doston,
Agar bo‘lsang xaridor.
 
 
Sas tushgach zaminlarga,
Yo‘l yo‘q bo‘ldi dinlarga,
Masjidda mo‘‘minlarga
Va’z aytardi payg‘ambar.
 
 
Rasul minbarga kelmish,
Uch yuz ming uch yig‘ilmish,
Jum’a uchun jam o‘lmish,
Sahobalar-naki bor.
 
 
Yoronlar hayron-vola,
So‘z yetishdi bu hola,
Haq-chun berilgan mola
Bir o‘rniga o‘n tayyor.
 
 
Dedi Ali: «Borayin,
Ne bor erkan, ko‘rayin,
Alloh uchun berayin
Ozu ko‘p har ne kim bor».
 
 
Keldi, dedi: «Ey, Zahro,
Ko‘nglingni keng tut ammo,
Berib olayin bahra,
Gar tanga bo‘lsa tayyor».
 
 
Fotima der: «Gar dirham –
Bo‘lsa, taomga bersam,
Bu ikki nuri diydam,
Ikki kundir-och, yig‘lar».
 
 
Dedi Ali: «Yo, Subhon»,
Termulib boqib har yon,
Chiqdi tashga nogahon,
Bir soyil bo‘ldi duchor.
 
 
Der: «Qilmagil noshod, san,
Ayla boshim ozod, san,
Sen bir mushkul-kushodsan,
Qirq ming tillo qarzim bor.
 
 
Xotinim bordi, o‘ldi,
Shirxo‘r¹⁴ yosh qizim qoldi,
Uyim ham vayron bo‘ldi,
Shuncha bo‘ldim men abgor».
 
 
Gadoga: «Sen qol!» dedi,
O‘g‘lonlarga: «Kel!» dedi,
Bir juhudga: «Ol!» dedi
«Bolalarimni, zinhor.
 
 
Puling etgum qarz, to‘lov…
Uyimga kelmish birov,
Bolalar tursin garov
Puling bo‘lguncha tayyor».
 
 
Juhud saqladi qulni,
Aliga berdi pulni,
Gadoy ham tutdi yo‘lni,
Ketdi xush-xurramivor.
 
 
Fotima sokin evda¹⁵,
Bolalari garovda,
Onasi der juhudga:
«Kimniki bu o‘g‘lonlar?»
 
 
«Og‘asi der – alarni,
Sotdi Ali bularni,
Ishlatarman qullarni
Pulim bo‘lguncha tayyor».
 
 
Der ona: «Omon-nurbat,
To kelguncha ul hazrat.
Saqla bularni hurmat,
Boq, ne bo‘lar oxir kor».
 
 
Ammo ul juhud etmas,
Onasin so‘zin tutmas.
O‘ttiz quloch ip yetmas,
Qirq quloch qudug‘i bor.
 
 
Juhud aytar qullarna:
«Tushing quduq yo‘llarna».
Ipsiz ko‘za qo‘llarna
Berib der: «Suv olinglar!»
 
 
Ko‘tardilar ko‘zani,
Ko‘rdi Jabroyil ani.
Mikoyil siqdi Yerni,
Oqdi quduq chashmavor.
 
 
Ko‘zani ko‘tardilar,
Chashmadan to‘ldirdilar.
Juhudga keltirdilar,
Juhud bo‘ldi sharmisor.
 
 
Ko‘zani xumga to‘kdi,
Tuganmas ariq oqdi,
Choy toshib, tuzga chiqdi,
Juhud ko‘rib etdi zor.
 
 
Juhud aylabon xizmat,
Keltirdi nozu ne’mat,
Tutdi bularni hurmat,
Dedi: «Bo‘lmang beqaror.
 
 
Shahzodalar salomat,
Ko‘ngillari imorat».
Ali aylab tahorat,
Ko‘nglida g‘ami bisyor.
 
 
Haqqa aylabon niyoz,
Dedi: «Ayo, chorasoz!».
Qildi du raka’t namoz,
Ko‘rdi bir qush zarnigor.
 
 
Bo‘ynida shoda inju,
Bahosi olam ganji.
Shahzodalar quvonchi,
Deya tutdi boyakbor.
 
 
Qush ravon qanot chaldi,
Alini ko‘kka oldi,
«Berk tut!» deb ovoz keldi,
Ketdi Ali borho-bor.
 
 
Ul murg‘i zarrin naqqosh,
Osmonlarga urib bosh,
Alini o‘lkadan tosh
Eltib soldi, bir diyor…
 
 
Yetishdi bir diyorga,
Hayron bo‘ldi bu korga.
Bilmas-keldi qayerga,
Hech erkak yo‘q, ayol bor.
 
 
Der behisob ekansiz,
Ne xushsifat, xush jon siz.
Nechun tamom zanonsiz?
G‘aribam, bering xabar».
 
 
Dedi: «Iyd mahalidir,
Xalq ichkari to‘ladir.
Xums, ushr molidir,
Masjidlar xarvor-xarvor».
 
 
Ali buni eshitdi,
Qayta tahorat etdi.
Xalqning jam’iga ketdi,
Tutdi bir kunchda qaror.
 
 
Voiz chiqdi minbarga,
Xalqqa nasihat bera
So‘zin topmadi sira,
Yig‘lab o‘tirdi nochor.
 
 
Nasihating dilpazir,
Topib sendan xalq huzur,
Xalqlar aytar: «Sho, vazir,
El so‘zingga intizor».
 
 
Voiz der: «Bo‘ling ogoh,
Esimga kelmas nogoh,
Hoy vazir, hoy podishoh
Munda Muhammadi bor».
 
 
Derlar: «Topsak Ahmadni,
Aylarmiz unga badni.
Bor bo‘lsa. Muhammadni,
Poralarmiz sad hazor.
 
 
Shirin aylab tillarni,
Aldab olmish ellarni.
Ota-bobo yo‘llarni
Tark etib, bo‘lmish bezor».
 
 
Voiz aytar: «Ey mardon,
Ko‘nglim qo‘rqar ul yerdan,
Chaqirayin minbardan
Ul o‘zin etsin oshkor».
 
 
Voizga quloq solib,
Ushbu pandini olib,
Barchasi rozi bo‘lib,
O‘tirdilar intizor
 
 
Voiz der: «Haq qudrati,
Payg‘ambarning hurmati,
O‘zing bildir, ey fati,
O‘n ikki savolim bor.
 
 
Agar o‘zing bildirsang,
Qarshimda kelib tursang,
So‘zim javobin bersang,
Mol beray xarvor-xarvor».
 
 
Qahri qaynab boshidan,
Turdi Ali jo‘shidan,
Bordi voiz peshidan,
Der: «Men ham ahmadivor.
 
 
Qul bo‘larmiz taqdirga,
Bilmasmiz biz qay yerda,
Ne gaping bo‘lsa, so‘ra,
So‘ngra uch savolim bor.
 
 
Masjid ichra zahodek,
Xalqlar aytar: «Suhodek».
Ali bir ajdarhodek,
Surnib turdi ustunvor.
 
 
Havl bila tanda jon,
Larzonga kelar jahon,
Voiz deydi: «Ey juvon,
Kelmasin qahring zinhor».
 
 
Aytisharga yo‘q tobim,
O‘qirga yo‘q kitobim,
Voiz aytsa javobin
Men so‘rarman boyakbor».
 
 
Sher so‘zin tamom etdi,
Xo‘b-durust kalom yetdi,
Navbat kofirga yetdi,
Ko‘ring, savolin so‘rar:
 
 
«Bir nedir, ikki bo‘lmas,
Ikki nedir, uch bo‘lmas,
Uch ham nedir, to‘rt bo‘lmas,
Besh, shashga yo‘q barobar.
 
 
Besh nadir, olti bo‘lmas,
Olti bor, yetti bo‘lmas,
Etti ham sakkiz bo‘lmas,
To‘qqizdan ayla axbor.
 
 
O‘n nedir, o‘n bir bo‘lmas,
O‘n bir o‘n ikki bo‘lmas,
O‘n ikki o‘n uch bo‘lmas?..
Deb, tamom etdi kuffor.
 
 
Ali Haqning kitobin,
Ochib ma’rifat bobin,
«Aytay Voiz javobin,
Tinglangiz ey, shahriyor.
 
 
Tangri bir, ikki bo‘lmas,
Ikki Oy, Kun, uch bo‘lmas,
Uch vitr ham to‘rt bo‘lmas,
To‘rt anosirdir chahor.
 
 
Besh namozdir ul besh vaqt,
Oltidir olti jihat,
Haft do‘zax, sakkiz jannat,
To‘qqizi ne hamlavor.
 
 
O‘n Hojiyon ishi xo‘b,
O‘n bir pisari Ya’qub,
O‘n ikki oydir marg‘ub»,
Der: «Yana ne so‘zing bor?»
 
 
«Rost» deb so‘z qildi og‘oz,
Xat bitdi olib qog‘oz,
Voiz dedi: «Juda soz,
Ham barcha xaloyiqlar.
 
 
Voiz turdi «Bale!»ga,
Qoyil bo‘lib valiga,
Xalqlar aytdi Aliga:
«Sen so‘ra, ne so‘zing bor?»
 
 
Ali ochdi Kitobin,
To‘kib ko‘zidan obin,
«Aytsa Voiz javobin
Hamma birdan aytinglar».
 
 
Ali der: «Voiz desin,
Voiz so‘zin shoh desin,
Shoh deganni xalq desin,
Men ham so‘ray boyakbor».
 
 
Xaloyiq ja’mi ogoh,
Qabul etdilar nogoh,
Voiz, vazir, xalqu shoh,
Barcha etdi ixtiyor.
 
 
Sheri Xudo shod bo‘lib,
Xudoga shukur qilib,
Navbat Aliga kelib
So‘rasin sheri-Jabbor:
 
 
«Nedir Arshda bitilmish?
Ham Tuboda bitilmish?
Yana qayda bitilmish?»
Deb, tamom etdi guftor.
 
 
Voiz ayladi zikr:
Qilmoq kerak deb fikr.
Voiz ko‘rdi, ish chuqur
Aytmoqchi bo‘ldi: «Ey, yor».
 
 
«La ilaha illalloh,
Muhammad Rasululloh»,
Uch deb muni xalqu shoh,
Musulmon bo‘ldi kuffor.
 
 
Shoh, vazir der: «O‘zlarga
Xor tutmadik ko‘zlarga,
Aytmoq vojib bizlarga,
Dedilar, bo‘ldik iqror».
 
 
Xalqqa alam berildi,
Kufurdan din o‘grildi,
Dinga ta’lim berildi,
Qildilar g‘usl kuffor.
 
 
Haq shunda rahmat sochib,
Nur kelib, zulmat qochib,
Shoh Ali bo‘ynin quchib,
Qon yig‘ladi zoru zor.
 
 
Der: «Ey, shohi viloyat,
Biz xushvaqt bo‘ldik g‘oyat,
Sendan topdik hidoyat,
Sen islom etding oshkor».
 
 
So‘rdi nechun kelganin,
Ul ham aytdi bo‘lganin,
Har ne, zar yig‘ilganin,
Etdilar unga nisor.
 
 
Yuz ming zar berdi naqdi,
Oldi, Qal’adan chiqdi.
Chap qo‘yniga bir og‘di,
Keldi Oq Qush zarnigor.
 
 
Avvalgi kabi etdi,
Qush oyog‘in berk tutdi,
Qush uchib yurtga yetdi,
Ayladi doxili-dor.
 
 
Juhudlar qarshi kelib,
E’zozu ikrom qilib,
Barchasi rozi bo‘lib
Mol berdilar beshumor.
 
 
Haqqa aylab zorlarin,
Billa olib borlarin,
Keltirdi o‘g‘lonlarin,
Fotima boz bexabar.
 
 
Shak aylama bul kuyda,
Ortig‘in qo‘yib uyda,
Qirq ming tilla juhudga
Berdi ul shahi-safdar.
 
 
Juhud ham pulni oldi,
Ali masjidga keldi,
Ul Payg‘ambarni ko‘rdi,
Salom ayladi: «Ey, yor».
 
 
Bul ish hazratga loyiq,
Rasulga bo‘lmish oyiq,
Rasul aytar: «Xaloyiq,
Ne qilmish sheri-Jabbor,
 
 
Ali masjiddan ketdi,
Ko‘r, necha ishlar bitdi,
Bir shahri muslim etdi,
Xalq namozga intizor».
 
 
U shu, haqning quli-da,
Beshak shohi-valida,
Rasul aytar: «Alida
So‘ranglar, ko‘p xabar bor».
 
 
Ali ul tutgan Qushin,
Haq uchun etgan ishin,
Bir shahr muslim etishin
Jumlaga berdi xabar.
 
 
Xabarni berdi Haydar
Derlar: «Allohu Akbar»
Hayron qoldi payg‘ambar,
So‘ng namozga turdilar.
 
 
Haq deb ko‘zdan to‘kib xun,
Har kim bunda bersa to‘n,
U dunyoda birga o‘n
Berar ul Parvardigor.
 
 
Ali bo‘yla xat yozdi,
Mo‘‘minlar ko‘ngli qizdi,
Bo‘lar oxirat muzdi,
Behisobu beshumor.
 
 
Jonim jur’a mastidir,
Ko‘nglim haq payvastidir,
Do‘stim Ali do‘stidir,
Gar ixlosing bo‘lsa bor.
 
 
Maxtumquli, men jonga,
Ishonmasman jahonga,
Duoda yod qilganga
Egam bo‘lsin madadkor.
 

BIR KUN MURTAZO ALI

 
Ey yoronlar, musulmonlar,
Ko‘ring bu hukmi – dovari.
Ki masjidda o‘ltirmishdi
Bir kun Murtazo Ali.
 
 
Orqa qo‘ymish mehroba,
Ko‘zin tikmish Kitoba,
Ulug‘-kichik sahoba
Yig‘ilmish erdi bari.
 
 
Ul shohi-safdar bildi,
Bir ko‘kcha kaptar keldi,
Qo‘ndi-yu ta’zim qildi:
«Salom-alayk, yo Ali!
 
 
Sensan dinim, imonim,
Senga qurbon bu jonim.
Falon joyda oshyonim,
Yosh bolam bor, yo Ali!
 
 
Yeru ko‘k orasinda,
Ximonlar qirrasinda,
Xudoning panohinda,
Kezardim sahrolari.
 
 
Tayr etardim har yona,
Shukr etardim Subhona,
Don topolsam, oshyona –
Uchardim bolam sari.
 
 
Dushmandan g‘ofil erdim,
Bolamga mashg‘ul edim,
Xurramu xushhol erdim,
Ko‘rdimki, bir shahfari.
 
 
Ko‘rdim bir Lochin kelar,
Havoda havolanar
Bildimki, jonim olar,
Omon bermas, yo Ali!
 
 
Qo‘rqib betoqat bo‘ldim,
Shirin jondan qo‘l uzdim,
Sendan hifz kutib keldim,
Qutqar meni, yo Ali”
 
 
Ali chun voqif bo‘ldi,
Kaptarning holin bildi.
Lutf ila karam qildi,
Dedi: «Kaptar, kel beri!».
 
 
Kaptarga «kelgin» deya,
Bermay qush changaliga
Qo‘l uzatib, yengiga
Soldi Kaptarni Ali.
 
 
Shul damda Lochin keldi,
Hazratga arzin qildi,
LSaultofmilaatlaay’zkim! y oq,i lAdil,“i!
 
 
Har saharlar ovlardim,
Tog‘u toshni elardim,
Bir kaptarni quvlardim,
Kelibdir Sizning sari.
 
 
Darmondayam, muhtojman,
Sharmandayam, qalloshman,
Bu kun uch kundir, ochman,
Ovim bergil, yo, Ali!”
 
 
Ul sheri Parvardigor,
Ul sohibi Zulfiqor,
Ul shohi Duldulsuvor,
Nido qildi Qambari.
 
 
Qambar chun zohir bo‘ldi,
Lutf ila karam qildi,
Dedi: «Xizmat ne bo‘ldi,
Chaqiribsiz bizlari?».
 
 
Dedi charxi-chanbarga,
Mushk qotilmish anbarga,
Ali dedi Qambarga:
«Ola kelgin xanjari!»
 
 
Ko‘ring emdi ne qila,
Istar-ul karam qila,
Lochin dedi Aliga:
«Siz netarsiz xanjari?»
 
 
«Ey, Lochin, men Haydaram,
Sohibi lutfi-karam,
O‘z budumdan et beram,
Sen tilama Kaptari!»
 
 
Xanjar chiqdi qinidan,
To et kesa yonidan…
Lochin tutdi qo‘lidan,
Dedi: «Kesma. Yo Ali!
 
 
Sening ishing karamdir,
Qo‘llaring muhtaramdir
Bu et bizga haromdir
Ayo. Soqi kavsari!
 
 
Lochin sanamang meni,
Kabutar demang ani,
Sinamoq uchun sani
Keluvdik Sizning sari!»
 
 
Shohdan ruxsat oldilar,
Qaytib ketar bo‘ldilar,
Uchib, parvoz qildilar,
Ketdilar osmon sari.
 
 
Tamom baldi bu so‘zlar,
Etsa kerakdir asar
Maxtumquli – xokisor
Shohimardon chokari.
 

YOG‘IYDIR-YOG‘IY

 
Dunyo dushman turur, g‘ofil odamzod,
Mol bilan avlodi yog‘iydir-yog‘iy,
O‘n sakkiz ming derlar kulli olamni,
Gunohi, fasodi yog‘iydir-yog‘iy.
 
 
Qul qorabosh, moling, oting, eshaging,
Ot-yarog‘ asbobing, to‘ning, to‘shaging,
Suyguli xotining, o‘g‘lon-ushog‘ing –
Dunyoning barisi yog‘iydir-yog‘iy.
 
 
Dunyo bir sarobdir, soz bilan suhbat,
Sipohiga – dastgoh, shohlarga – shavkat,
Shohlardan aylansa dunyo-yu davlat,
Barisi aylandi, yog‘iydir-yog‘iy.
 
 
Ot qarisa qolar to‘ydan-bayroqdan¹⁶,
Bo‘ri tishdan qolar, burgut tirnoqdan,
Boylar past ko‘rinar quldan-qirnoqdan,
Bandisi, ozodi yog‘iydir-yog‘iy.
 
 
Ul go‘rda ochilar bag‘ring butog‘i,
Joningga balodir xastasi, sog‘i,
 
 
Yigitlik mavsumi etishgan chog‘i,
Tegsa xazon bodi yog‘iydir-yog‘iy.
 
 
Maxtumquli, haqiqatan tuz so‘zing,
«Sog‘ ko‘zimsan» desang, etmas so‘l ko‘zing,
Mosuvoni tashshab, qo‘ygil majozing,
Bir Haqdan o‘zgasi yog‘iydir-yog‘iy.
 

FARQI KIMDADIR?

 
Bizdan Salom O‘rozmengli shoirga,
Musulmon, kofirning farqi kimdadir?
Ul ne qushdir, qo‘nar odam boshiga,
Uning qo‘nar, qo‘nmas erki kimdadir?
 
 
Ne bandadir, qulliq etar, zot¹⁷ olmas,
Ne oshnodir, ming yil ketar yot bo‘lmas,
Ular kimlar-yig‘lar kezar shod o‘lmas,
Qayda suhbat qurar, rizqi kimdadir?
 
 
Idris unda qayda, kim-la suhbati,
Bil, kimdadir Yerning, Ko‘kning quvvati,
Ul ne Qushdir, olti mingdir qanoti,
Oy, Kunning, Yulduzning o‘rki kimdadir?
 
 
Sarnigun osdilar qaysi og‘ochni,
Haq qaysi do‘stiga berdi Me’rojni,
Bizning payg‘ambarga berilgan tojni,
Xabar bergil, shunday, bo‘rki kimdadir?
 
 
Beklar, Maxtumquli lison jo‘sh keldi,
Iyso ko‘kda qaysi shaharga yeldi,
Payg‘ambar, ayt, kimga nasihat qildi,
Asosi, hirqasi, kurki¹⁸ kimdadir?
 

HAQQI-CHUN

 
Yo, Yaratgan, murodimga yetkazgil,
Yo, jamoling, Jalilulloh haqqi-chun!
Karamingdan iqbolimga dast bergil,
Avval Odam Safiyulloh haqqi-chun!
 
 
Odobi-ikromi, sharmu hayosi,
Dalilu burhondir uning guvosi.
Olamni g‘arq etdi aning duosi,
Do‘sting Nuhi Nabiyulloh haqqi-chun!
 
 
Baytul Muqaddasda, Imron elida,
Otasiz bor bo‘lgan ona belida,
Qudrating oshkordir Mar’yam o‘g‘lida,
Yo, Rab, Iyso Barihulloh haqqi-chun!
 
 
Kofirlar o‘stirgan yoshlik chog‘inda,
Bir o‘tga yo‘liqqan do‘st firog‘inda,
Borib roz aytishgan Sino tog‘inda,
Turi Muso – Kalimulloh haqqi-chun!
 
 
O‘tlabon, suv ichgan Arshi-A’loda,
Qo‘chqorlar yuborib, qilding ozoda,
Ismoyil qurboning bo‘ldi Minoda,
Ul Ibrohim – Xalilulloh haqqi-chun!
 
 
Bu yo‘lda farq etmas beklar, sultonlar,
Yo, g‘oyiblar, to‘g‘ri yo‘lga eltganlar,
O‘n ikki imom, yetti valiy, chiltanlar,
Xizr, Ilyos – Baniulloh haqqi-chun!
 
 
Lu* yili tushdi Me’roj g‘alvasiga¹⁹,
Buroq minib chiqdi Arsh pallasiga,
Boshmog‘i toj o‘lmish Ko‘k kallasiga,
Ul Muhammad Rasululloh haqqi-chun!
 
 
Azbar aylab o‘qidilar Qur’onni,
«Toho» u «Yosin»ni, «Alhamd» surani,
Abu Bakr Siddiq-Rasul yoroni,
Umar Usmon, Asadulloh haqqi-chun!
 
 
Maxtumquli, chorlar Rabbul-ibodni,
Dunyo-yu oxirat ber deb, murodni,
Rasululloh qo‘ymish otin – Ozodni,
Otam – Davlatmamat mullo haqqi-chun!
Lu – baliq yili.
 

MIFTOHUL JINON

 
Ey ahli darvish, bilgil,
As-sabru muftohul jinon,
Sabr ila a’mol qilgil,
As-sabru miftohul jinon.
 
 
Besabrlar xunob ichar,
Bo‘lar balolarga duchor,
Qulor qapug‘ni sabr ochar,
As-sabru muftohul jinon.
 
 
Avrash erur ul shaytondan,
Sabr aylamak Rahmondan,
Mag‘rufat²⁰ etar jonondan,
As-sabru miftohul jinon.
 
 
Zikr aylaganlar zavqlanar,
Shukr aylaganlar shavqlanar,
Besabrlar barham bo‘lar,
As-sabru miftohul jinon.
 
 
Besabr kas ko‘rar ozor,
Boshi bilan bo‘lar bezor,
Shayton bilan yo‘ldan ozar,
As-sabru miftohul jinon.
 
 
Haq zikrini ko‘p aylagil,
Jahd aylagil, jahd aylagil,
Sabr aylagil, sabr aylagil,
As-sabru miftohul jinon.
 
 
Maxtumquli, bilgil ayon,
Pandu nasihatdir hamon,
As-sabru miftohul jinon.
As-sabru miftohul jinon.
 

RISMON TAQARLAR

 
Yer ostida maskan tutgan Sirotga,
Tog‘lar kabi yuz ming rismon²¹ taqarlar,
Azob bermoq uchun har bir nomardga,
Yetti yer ostidan uni chekarlar.
 
 
Yaratgan Allohdan farmon etishsa,
Yetmish ming saf malak chekadir g‘ussa,
Har saf insu jinga yetmish ming hissa,
Olib kelib yer yuzida cho‘karlar.
 
 
To‘rt ustun, har ustun o‘ttiz ming boshli,
O‘ttiz ming dahanli, o‘ttiz ming tishli,
Har tishi bu baland tog‘lardan kuchli,
Har tishdan o‘ttiz ming zanjir taqarlar.
 
 
Tog‘lardan quvvatli, daryo haybatli,
O‘tkir olmos tishli, nahang sifatli,
Mahshar Haq yonida bo‘lsang uyatli,
Fil bo‘y-enli o‘rgamchilar²² chaqarlar.
Maxtumquli, bo‘yin bo‘lgil farmonga,
Qiyomat kun hayfing kelsin bu jonga,
Jahannam qa’ridan chiqsa ziyo, na,
Nor, bug‘ro sifatli uchqun chiqarlar.
 

CHOG‘DIR BU CHOG‘LAR

 
Sahar vaqti g‘ofil bo‘lmang, yoronlar,
Dargohlar ochilar chog‘dir bu chog‘lar,
Rahmatga duch keldi bu vaqt eranlar,
Haq nuri sochilar chog‘dir bu chog‘lar.
 
 
Osiy bo‘lma, gunohingdan tinaver,
O‘zing tani, menligindan inaver,
Yaxshi vaqtdir, tavba qilib, do‘naver,
YOzuqlar kechilar chog‘dir, bu chog‘lar.
 
 
Haq seni saqlasin hijron elidan,
Adashmagil yaxshilarning yo‘lidan,
Muhabbat jomlari do‘stning qo‘lidan,
Hozir bo‘l, ichilar chog‘dir bu chog‘lar.
 
 
Ming yil yursang ayshu ishrat surubon,
Tan tuproqqa do‘nar bir kun eribon,
Yo‘qlik maydonida majlis qurubon,
Menlikdan qochilar chog‘dir bu chog‘lar.
 
 
Maxtumquli, ketding dunyo ko‘yiga,
Johillikda ko‘ngil qo‘yding o‘yinga,
Endi qadam bosding o‘ttiz uyiga,
Ko‘z yoshi sochilar chog‘dir bu chog‘lar.
 

ANDADIR

 
Yaxshilar tutmish bino bir shahri ko‘rdim – andadir,
Ishq matohi sotilar bozori ko‘rdim – andadir,
Xo‘b shajarlar bo‘y chekibdir, bori ko‘rdim – andadir,
Orazi ham ismi Gul-Farxori ko‘rdim – andadir.
Yuz karashma shevali dildori ko‘rdim – andadir.
 
 
Qoyim o‘lsang istamaslar, ketsangki ovoz aylayur,
So‘z desang bermas javob, so‘ylamasang roz aylayur,
Ko‘nglingni band aylabon, o‘zingni parvoz aylayur,
Bir pari pinhon o‘tirmish, «Kelma!» deb noz aylayur,
Ul pari-paykar sifatli yori ko‘rdim-andadir.
 
 
Ul Hizr, Ilyos ila Ahmad, Sulaymon anda bor,
Ul Salim shoh Maka xoni ibni Sulton anda bor,
Boyazid Sulton, Vayis Xarqon ham So‘fyon anda bor,
Bir necha Majnun kabi choki giribon anda bor,
Tayanar Muso asosi-mori ko‘rdim – andadir.
 
 
Bahr aro Baliq ichinda rohat aylab uxlagan,
Imtihon-chun anga ko‘p g‘urmi-kalonlar beklagan,
Do‘st bo‘lib Ollohina dushman qo‘lida saqlagan,
Manjaniqqa bog‘labon, Namrud otashga o‘qlagan,
Ka’ba bunyod aylagan me’mori ko‘rdim – andadir.
 
 
Yuz yigirma to‘rt ming, yana yetti yuz payg‘ambari,
Uch yuz o‘n uch mursal ila ham alar toji-sari,
Yuz yigirma to‘rt ming durdonaning sen bosh gavhari,
Ummatining shofi’i, Ma’xtumqulining ham zori,
Ul Muhammad Ahmadi Muxtori ko‘rdim – andadir,
 

JILO AYLADI

 
Vasfin bayon aylay Xo‘tan shohining,
O‘z yuzin olamga jilo ayladi,
Barcha malak chirg‘amoqqa qasd etib,
Birdan tasbih aytib, sado ayladi.
 
 
Xudoning amrini shayton tutmadi,
Odamni tuproq deb, qabul etmadi,
Hamma bosh qo‘ysa-da, shayton egmadi,
Sajda qilmoqlikdan ibo ayladi.
 
 
Xazina o‘rniga to‘ldirib toat,
Umrining boricha qilmay faroqat,
Oxir tushdi anga ul tavqi la’nat,
Alloh mehnatlarin iryo²³ ayladi.
 
 
Yoronlar, aytoyin yangi hikoyat,
Nusxalarda ko‘rdim shunday rivoyat,
O‘zi eshon erdi – piri hidoyat,
Zamonida bir ish bino ayladi.
 
 
Qirq ming muridi ham bor erdi, komil,
O‘zi bir eshondir – piri mukammal,
Oxirinda bir ish qildi ul johil,
Alloh uning yuzin qaro ayladi.
 
 
Bo‘lib erdi o‘zi vosili dargoh,
Nomi erdi oning Shayxi Barsiso,
Oxirinda bir ish qildi ul gumroh,
O‘zi o‘zin ro‘yi siyo(h) ayladi.
 
 
Shahri Madinaga shuhrati ketib,
Ovozasi butun olamni tutib,
Navbat Hasan otli yigitga yetib,
Muxosim qo‘ymayin, rizo ayladi.
 
 
Hasanda bor edi bir toza xohar,
Mohi tobon edi, husni munavvar,
Kimga topshirmoqni aylab mukaddar,
O‘z ko‘ngliga Shayxni barjo ayladi.
 
 
Singlisin qo‘lidan tutibon ketdi –
Shoshilib, ul Shayxning yoniga yetdi,
Singlisining holin Shayxga arz etdi,
Shayx unga o‘zini panoh ayladi.
 
 
Shayx ul nozaninning jamolin ko‘rib,
Anga ko‘p oshiqi nigoron bo‘lib,
Oshiqlik sharobi uni mast qilib,
Shayx Tangridan qo‘rqib ibo ayladi.
 
 
Bir kuni yo‘liqdi u shayxga shayton,
Shayton o‘zin etib azim bir eshon,
Shaytonga inondi ul shayxi-nodon,
Shaytonga ixlosin bajo ayladi.
 
 
Shayx aydi: «G‘am bilan oqar ko‘z yoshim,
Aning uchun doim yig‘lamoq ishim,
Bir gunoh qilibman, to‘zmaydir boshim»,
Shayton Shayxni oxir rizo ayladi.
 
 
Dedi: «Ishq dardining davosi uchun,
Xudo tutmas aning gunohi uchun,
Haqqa ibodat qil rizosi uchun»,
Shayton mal’un so‘zin ado ayladi.
 
 
Barsiso shaytonning so‘ziga kirib,
Sharobdan no‘sh aylab, zinoga yurib,
Mast bo‘lib, ul qizning yoniga borib,
Nolishiga boqmay, zino ayladi.
 
 
Ul qizning bo‘ynida homila qoldi,
Shayx qizni o‘ldirib, doshnovga soldi,
Singlisini istab og‘asi keldi,
Shayx dedi: «Qardoshing qazo ayladi».
 
 
Hasan yig‘lab ketdi aftonu xezon,
Banogoh oldida uchradi shayton,
«Singlingni o‘ldirdi ul shayxi nodon»,
Hasanning ko‘nglini taboh ayladi.
 
 
Hasan qaytib Shayxning uyiga bordi,
Singlisin o‘ligin doshnovda ko‘rdi,
Shayxni olib shohning yoniga bordi,
Hasan arzin shohga bayon ayladi.
 
 
Shoh dedi: «Bu Shayxni osmoq xo‘b chora!»
Shayx suvsab, tilini qildi ming pora,
Suv uchun iymonin ul ichi qora,
Shayton suvga ani tabbho ayladi.
 
 
Maxtumquli, besh kun sog‘ bo‘lsin joning,
O‘lguncha tilingdan qo‘yma ehsoning,
Nechasini ko‘rdim foniy dunyoning,
Bul qurumsoq kimga vafo ayladi.
 

UMR ELDEK KELIB, KECHAR, YORONLAR

 
Sahar vaqti yotmang, tilak chog‘idir,
Umr yeldek kelib-kechar, yoronlar,
Ajal-soqiy yurar qo‘lida jomi,
Ul maydan xaloyiq ichar, yoronlar.
 
 
Umr kelib-kechar besh kun davrondir,
Besh vaqt namoz Haqdan bizga farmondir,
Jon qushi bu tanda besh kun mehmondir,
Parvoz etib, har kun uchar, yoronlar.
 
 
Odamning aslini so‘rsangiz loydir,
Yuz ming yil yashasang, oxiri voydir,
Bu dunyo, bilsangiz, ko‘hna saroydir,
Xaloyiq karvondir, kechar, yoronlar.
 
 
Doim de, Haq yodi bo‘lsin so‘rog‘ing,
Safar qilmoq kerak, tutgil yarog‘ing,
Bu dunyoda qancha yonsa chirog‘ing,
Ajal eli tegib o‘char, yoronlar.
 
 
Bu dunyo, bilsangiz, hoyu havasdir,
O‘larsiz, oqibat barcha abasdir,
Bu dunyo mo‘‘minga zindon-qafasdir,
Qaro yer barchani quchar, yoronlar.
 
 
Sen o‘lgandan so‘ngra qolgan zuryodlar,
O‘g‘il-qizing, barcha qilar faryodlar,
Kafaning bo‘yingga bichar xayyotlar²⁴,
Oxirat uyini ochar, yoronlar.
 
 
Maxtumquli, tahqiq bilgil alarni,
Chunki ko‘rgan yo‘qdir o‘lmay qolarni,
Tangrini(ng) haqiqat sevar qullari
Dunyoni ko‘rganda qochar, yoronlar.
 

«BISMILLOH!» DEB AVVAL HAQNI YOR CHEKAR

 
Tangri suygan Muhammadning ummati
«Bismilloh!» deb, avval Haqni yor chekar,
Beimonlar aslo ko‘rmas jannatni,
Do‘zax ichra ko‘p azoblar bor-chekar.
 
 
G‘am cheka oxirat ishin sezganlar,
Haqiqatni, shariatni tuzganlar,
Jafo tortib, Haq yo‘linda kezganlar,
Sahar turib, toatlarin zo‘r chekar.
 
 
Odam o‘g‘li, qiyomat kun bo‘lganda,
Mo‘‘minning gunohi qolmasmish tanda,
Pul-sirot ustida, hayhot kuninda
So‘filarni karomatli Pir chekar.
 
 
Tar ochilgan toza gullar so‘lganda,
Azroyil odamning jonin olganda,
Qiyomat oxiri mahshar bo‘lganda,
Sudxo‘rlarni, g‘iybatkashni nor chekar.
 
 
Safarkashlar yiroq yo‘ldan qaytganda,
Og‘ir yukli shuturlardan, karvonda
Log‘ar²⁵ cho‘kib, yuki qolsa maydonda,
Uning borin²⁶ qatordagi nar²⁷ chekar.
 
 
Maydon ichra borib savash qurilsa,
«Hay-yo, huyt!» deb, arab otlar surilsa,
Bir mard yigit qolib, bo‘yni burilsa,
Uning orin ot yurakli sher chekar.
 
 
Kimlar yurar Biru Borga yolvorib,
Kimlar kezar haqiqatda yo‘l yurib,
Bir bechora ko‘rsa-turgan termulib,
Uning ishin ammo sara yer chekar.
 
 
Maxtumquli, ishing tushsa mard bilan,
Nomard botir bo‘lmas, garov-shart bilan,
Duch kelganda yo‘ldosh bo‘lsang gurk²⁸ bilan,
«Harchand bo‘lsang ot ustida, «ar!»²⁹ chekar.