Kitabı oku: «Dostlar gözləyir məni / Şeirləri və Poemaları»

ŞER DEMƏK İSTƏYİRƏM…

 
O dərədən bir çay axır,
Oğlan qıza dönüb baxır,
Ayaqyalın keçir sudan,
Qız dinməyib susur bir dəm.
Bir eşq ilə elə bu an
Şeir demək istəyirəm…
 
 
Bir tərlanın uçuşunu,
Ya ceyarnın qaçışını
Öz gözümlə görəndə mən:
Enə sözlə dolur sinəm.
Qüvvət alıb təbiətdən,
Şeir demək istəyirəm…
 
 
Qoca ovçu, çıxır ova,
Bir maralı qova-qova
Meşəlikdə itir gözdən…
Ürəyimi sıxır bu qəm.
O maralın haqqında mən
Şeir demək istəyirəm…
 
 
Uçuq-sökük qəbristanlıq…
Tutuluram mən bir anlıq:
Bu torpaqda yatır anam,
Baş daşına baş əyirəm…
Gəlib tapır məni ilham
Şeir demək istəyirəm…
 
 
Çöllər geniş, kəndlər yaxın.
Öz oğluyam bu torpağın.
Mən keçdikcə bu erlərdən,
Qulaq as gör nə deyirəm:
Könül sevən hər şeyə mən
Şeir demək istəyirəm…
 

1956

ATALAR

 
Sənin pasportunda mənim adım var,
doğulduğum ay var, il var, ay ata.
Mənim də maraqlı bir həyatım var,
heç kəs məndən savay bilmir, ay ata.
Sənin pasportunda mənim adım var,
               bizi görüşdürdü tale dünyada.
Ancaq ürəyimdə bir nisgil yaşar:
               mən ata görmədim,
                               sən oğul, ata.
Adım yazılacaq mənim də bir vaxt,
               oğlumun,
                               qızımın sənədlərində.
Təzədən dünyada xoşdur yaşamaq,
bizim övladların sinələrində.
Var ol ki, dünyada sən sə, ey ürək,
Həyatı təzədən başlaya bildik.
Bir ömrü
               beləcə həsr edə bilsək,
gör, necə ömürdə yaşaya billik
 

GÜNDÜZLƏR OLSAM DA HARDA, HARDA MƏN

 
Gündüzlər olsam da harda, harda mən,
Poyluya dönürəm yuxularda mən,
Təzədən analı uşaq oluram,
fikirdən, qayğıdan uzaq oluram.
Qaçıram,
arvadlar baxıb gülüşür,
kəmərim belimdən açılıb düşür.
Təzədən başlanır dirədöymələr,
aşıq, çilikağac… nələr, ay nələr.
Bir qoca bar idi, o, cəvənlaşır,
Ağstafa çayı təzədən daşır.
Kür axır, məcrası dolmur ki, dolmur.
Yuxuda gün çıxır heç axşam olmur.
Hamıyla əl tutub görüşürəm mən,
babamla, nənəmlə öpüşürəm mən.
Anamı tapmıram, ay haray… anam!
Axtara-axtara mən ayılıram.
 

DÜNYANIN ƏN SAKİT YERİ

 
Yenə havalıydı divanə könlüm,
nə sənə taleydi, nə mənə könlüm.
Dünyanın ən ucqar, ən sakit yeri,
Qolumun üstüydü səndən ötəri.
Sən dedin beləcə daşa dönəydik,
mən dedim daşa yox, quşa dönəydik.
 
 
Uçaydıq, doyunca nəfəs alaydıq,
yerə enməyəydik, göydə qalaydıq.
Üzərrik yandırıb sən düz ataydın,
Qolumun üstündə bir az yataydın.
Sən dedin quş olsaq, bizi vurarlar,
daş olsaq, dəyməzlər, dinc oturarlar.
 
 
Mən dedim daş olsaq, görərlər bizi,
götürüb divara hörərlər bizi.
Yandıq bu eşq ilə, bu arzu ilə,
bu arzuya əhsən, bu eşqə əhsən.
Daşa dönmüşlərin içində hələ,
daşa dönməyəni bizik deyəsən.
 
 
hələ məhəbbətə inanan bizik,
yanıb içimizdə gül olan bizik.
Allah, ya daş eylə: divarda qalaq,
ya bizi quş eylə, yanına qalxaq.
 

OĞUL

 
Məndən inciyirsən, söz demək olmur,
mən sənin atanam, ananam oğul.
Səni danlayıram sənin xətrinə,
yandıran deyiləm, yananam oğul.
 
 
Ana olmayanda, ata tək qalır,
unu ələyirlər, bir kəpək qalır.
İp əldə darta-dart, çəkə-çək qalır,
çəkmə qırılanam, sınanam oğul.
 
 
Mən ağıl vermirəm, ağlına qurban,
qara saçlarıyın ağına qurban.
Ana xiffətin var, mən ona qurban,
mən də Sarasızam, Sən anam oğul.
 

SALIBDI

 
Neyləmişəm mən dünyaya bilmirəm, -
hərəmizi o bir yana salıbdı.
Bir yolumu işə salıb səhərlər,
bir yolumu qəbristana salıbdı.
 
 
Hanı könül qoşa dövran sürdüyün,
dəyişibdi eşitdiyin, gördüyün.
Neçə-neçə ev-eşiyə toy düyün,
bizim evə o yasxana salıbdı.
 
 
Yada salma sentyabr ayını,
aldı, getdi baxtımın ilk payını
Gizlənpaçdı bu dünyanın oyunu?
niyə məni bu oyuna salıbdı?
 

«Bir yol ayrıcına bənzəyir həyat…»

 
Bir yol ayrıcına bənzəyir həyat,
Yaramaz həyatın üstündə əsmək.
Cəsarət istəyir, bir də ehtiyat,
Nə ləngimək olar, nə də tələsmək.
 
 
Ehtiyat elədim orda ki, bir vaxt,
Cəsarət hər şeyə, məncə, dəyərdi.
Cəsarət göstərdim orda ki, ancaq,
Adi bir ehtiyat bəs eləyərdi.
 
 
Bu dünya qəribə bir əyləncədir,
Dünya sərt, mən bəzən uşaqxasiyyət.
Yaşadım, bilmədim bu dünya nədir,
Bilmədim, dünyada nədir səadət.
 
 
Kədərim dünyanın vecinə deyil,
Sevincim necə bəs, düşürmü yada?
Bəlkə dünya üçün, bu – heç nə deyil,
Nə qədər sevinc var, qəm var dünyada.
 
 
Dünya sərgisində göründüm, yetər,
Həqiqət dedim mən ”yalan dünya”ya,
Dünyanı əyləncə hesab edənlər,
Əylənib baxsınlar bir an dünyaya
 

TARİXİN GÖR HANSI MƏRHƏLƏSİNDƏ

 
Mənim tariximə yüz ağa çıxıb,
«Maşallah!» – keçiblər bütün sədləri.
Xalqlar yarışında qabağa çıxıb
xalqların rəhimsiz yol kəsənləri.
 
 
Daşları yazırlar, tez ötürürlər,
yerə basdırırlar, – niyyətdir deyə.
Sonra qalxan tutub ox götürürlər –
tapdığım tarixi sənəddir, – deyə.
 
 
Sitat gətirirlər ,tarix yazırlar
keçib Kürümüzü, Arazımızı.
Alban dövlətinə sahib çıxırlar
danıb Azərbaycan ərazimizi.
 
 
Yaşayaq, yaşadaq gərək tarixi,
          tapmaca deyil ki! –
                     tarix yozulmaz.
Qanıyla yazıbdı Babək tarixi,
qan yuyula bilər, qan yerdə qalmaz.
 
 
Sahildən sahilə yan alır qayıq,
onu hər əsən yel yolundan əyməz.
Biz od qonşusuyduq, gor qonşusuyduq.
od da müqədddəsi, gor da müqəddəs.
 
 
Qonşu – biz görmüşük qohumluq eylər,
bir imdada çatar ,ya qulluq eylər.
Qonşu qonşusuna xəyanət etməz,
sən öz torpağını mənə ver! – deməz.
 
 
Ara qarışdırır ortada kimsə,
kimdi tanıyırıq, o guya bilmir.
Bayquş radiolar verib səs-səsə,
bülbül bağçamızda oxuya bilmir.
 
 
Tarix avam deyil, torpaq səbirsiz,
soyutma tərini yad köləsində.
Bizə düşmən çıxıb dost dediyimiz,
tarixin gör hansı mərhələsində.
 

MƏN SƏNİ SEVDİM Kİ

 
Mən səni sevəndə yaz havasıydı.
Neyləyim taleyin gözü tökülsün.
Həyatım – əlində quş yuvasıydı,
quran özün oldun, uçuran özün.
Mən səni sevdim ki, yoldaş olasan,
Həyatın ən ağır dar yollarında,
Demədim axırda bir daş olasan,
qədim qəbristanda, yol kənarında.
 
 
Mən səni sevdim ki, sevin, qaç, oyna.
Yenə seçilməsin ətrin bahardan.
Demədim təzədən gizlənpaç oyna,
axşam yuxuma gir, səhər qaç ordan.
 
 
Yadıma nə düşür! – sənin ad günün,
biz qoca deyirdik, dünya təzəymiş.
İli yox, həyatda insan ömrünün
anı da tarixi bir hadisəymiş.
 

HEYİF O KƏSƏ Kİ

 
Dünən bir nəfərlə söhbətim olub,
təzə dil açmışdı o qaradinməz.
Soruşma nəçiydi, özü kim olub,
burda heç adını çəkməyə dəyməz.
 
 
Dalınca danışıb ağız büzürdü,
sənin səhvlərini sapa düzürdü.
Tərəziyə qoyub çəkirdi səni,
yer kimi şumlayıb əkirdi səni.
 
 
Guya bir budağı tutub əyirdi,
amma yüz ağacı silkələyirdi.
Coşurdu xəlvətdə millət adından,
həyatı, varlığı millətə böhtan.
 
 
Belə ayaq açdı bir vaxt xəyanət,
belə ləkələndi əsil oğullar.
Belə danos yazdı Müşfiqə namərd,
belə güllələndi iyirmialtılar.
 
 
Xain bacarsaydı işi qurardı,
suda toz gəzərdi, günəşdə ləkə.
Cavidi təzədən o, tutdurardı,
sonra da ağlardı – qızıyla birgə.
 
 
Bir məqam axtarır o dar ayaqda,
haqsızın sözünü kəsin haqq üçün.
Böhtan deyiləndə qulaq asmaq da
gizli xəyanətdi bu torpaq üçün.
 
 
Vicdan səsimizi quru səs bilib,
rahat ömür sürür əhmədi-biqəm.
Mən adi bir daşı müqəddəs bilib
səcdə eləyənin səcdəsindəyəm.
Onun hər sifəti mənə bəllidir,
gəmisi sahildən sahilə düşüb.
Bədbəxt o kəsə ki, ikidillidir.
heyf o kəsə ki, – pis dilə düşüb.
 

ROMA

 
Roma – paytaxtların paytaxtı olub,
meydan oxuyubdu dünyaya Senat.
Romanın qədimdə bir vaxtı olub, –
burda çiçəklənib sönən bu həyat.
Daş atlar üstündə daş sərkərdələr,
sinələr zirehli, atlar yəhərsiz.
Əbədi lal qalıb «əbədi şəhər»,
binalar köhnədir, meydanlar səssiz.
 
 
Uçub Kolizeyin daşı-hasarı,
Yolları ot basıb, divarı yosun.
Burda yaraladı Brut Sezarı,
qoymadı dünyaya o hakim olsun.
 
 
Sayı çoxaldıqca burda yeyənin,
axdı yer üzünün dövləti-varı.
Başını kəsdilər baş əyməyənin,
misalmı? –
                   Mitridat, Pont hökmdarı!
 
 
«Dostluq, bərabərlik, qardaşlıq…» – Şüar;
gözə kül üfürdü gözsüz görənlər.
– Birinçi rum xalqı! –
                   şərt də qoydular,
xalqlara «bərabər» hüquq verənlər.
 
 
Dağıtmaq, öldürmək,
                   talan eləmək –
onların dilində: idarə etmək!
Dünyaya sülh deyib dünyanı tutmaq, –
bəli, bərabərlik bu imiş ancaq.
 
 
Pompey pul xərclədi legionlara,
bizim Kür üstündə qan tökdü onlar.
Bayron yas saxladı burda onlara,
burda himn oxudu böyük sənətkar.
 
 
Heyranam sənətə və sənətkara,
gəlsin qoca Pompey burda rastlaşaq.
Burda baş əyirəm dahi me'mara,
ona… başsağlığı verirəm ancaq!
 

Roma, dekabr, 1986.

QIZMAZ

 
Qadınsız ev soyuq olar,
donar o evdə can, qızmaz,
Yerdə ocaq qalasalar,
o yer qızar, tavan qızmaz.
 
 
Şirin səslim, qara gözlüm,
Heç bilmirəm necə dözdüm.
İndi bildim könül dostum,
öz oduna yanan, qızmaz.
 
 
Oğul ,orda kimdi yatan,
nə ün yetən, nə əl çatan.
Torpaq üstə şair atan,
torpaq altda anan qızmaz.
 

DÖZÜM

 
Deyirdin dözərəm yarsız,
Döz, bağrı daş olan könlüm.
 

A. Tufarqanlı

 
Sən məni bu qədər gözlətməmişdin,
belə qoymamışdın gözümü yolda.
Bu qədər özünü gizlətməmişdin,
gizlənpaç oynayan vaxtımızda da.
 
 
Hayana getsən də, dönmüşdün yenə,
qayıdıb gəlmişdin mənsiz darıxıb.
Bu dəfə bilmirəm nə olub sənə,
gedibsən, qayıtmaq yadından çıxıb.
 
 
Qalıb evimizdə palın-paltarın,
tələsik gedəndə kimə deyibsən?!
Qapının ağzında başmaq tayların,
yolda ayağına bəs nə geyibsən?!
 
 
Solub pianonun üstündə güllər,
təzə pərdələri yandırıbdı gün.
Sənin bişirdiyin o mürəbbələr
içilib qurtardı, hardasan özün?!
 
 
Bu axşam qəribə bir hiss keçirdim,
nə tez ömür ötdü, yaş əlli oldu.
Sənin ad gününü sənsiz keçirdik,
şəkilin yeganə təsəlli oldu.
Şirin söhbətindən olmayıb doyan,
çağır qonşuları doyunca gülək:
– Mənsiz gördünüzmü dözmür Nəriman…
Sənə qurban olum, sən görmədin tək.
 

FAMİLİMLƏ ÜZ-ÜZƏ

 
Qəbirlərin içində
sadə bir qəbir sənin.
Familin mənimkidir,
ad sənin, ömür sənin.
Nə uşaqlar var idi,
nə indiki vəzifəm,
nə evim, nə ünvanım,
nə indiki ad-sanım.
Kəbin kağızımıza yazıldın, iki oldum,
ancaq səninki oldum.
İndi sənin yanında
səni haraylayıram.
Familimlə üz-üzə
dayanıb ağlayıram,
səni haraylayıram.
 

TARİXDƏN İMTAHAN GÖTÜRMƏDİLƏR

 
Cırıldı, atıldı köhnə biletlər,
dedilər ən böyük bir səhvimizi.
Tarixdən imtahan götürmədilər,
yalan yazmışdılar tariximizi.
 
 
«Azadlıq», «Səadət», «Müqəddəs həyat!».
isim tək hallandı «Xoşbəxt diyarda».
Yalana öyrəndi qara camaat,
aldanıb aldatdı ziyalılar da.
 
 
Kəsildi evlərdən xeyrin ayağı,
ana balasını boğdu bələkdə.
Ziyalı tutmaqda – «Dənizqırağı»,
birinci yer tutdu bütün ölkədə.
 
 
Tutuldu, sürüldü hərə bir adda,
«pantürkist», «panislam»…
başqa ləkəymiş.
Deyirlər, otuz il ədəbiyyatda
bığ sözü yazmaq da bir təhlükəymiş.
 
 
O vaxt dəyişdilər türk adımızı,
biz seçənə kimi xeyiri şərdən.
Oxuya bilmədik bayatımızı,
düşəri-düşməzi olardı birdən.
 
 
Poylu vağzalını xatırlayıram,
qaraydı onda da bir az qanımız,
Döşəyin yununu tökmüşdü anam;
o il dolmamışdı yun planımız.
 
 
Sədr bir kluba yığmışdı bizi,
döşünə döyürdü qalxıb bir nəfər.
O zaman birinci katibimizi,
Siyasi Büroya seçməliydilər.
 
 
Mən taxtın üstündə yatdım o gecə,
anam ufuldadı, özgə neyləsin.
Yun şalı var idi, məndən gizlicə
üstümə salmışdı, soyuq dəyməsin.
 
 
Yaxşının yerinə yamanı qoyduq,
pozduq sualların cavablarını.
Nitşeyə, Kiplinqə meydan oxuduq,
oxuya bilmədik kitablarını.
 
 
Hardasa tapdanır yenə haqqımız,
qarışıq salırıq ağı qarayla.
Sarsılır «Sarsılmaz İttifaqımız»,
boğazdanyuxarı «dost» şüarıyla.
 
 
Siqləti ağırdı ötən illərin,
ağırdı insanın əsəb dözümü.
Tarixdən imtahan götürənlərin
Tarix imtahana çəkir özünü
 

BİR QOCA TƏR TÖKÜRDÜ

 
Bir qoca tər tökürdü,
daş qoyurdu daş üstə.
Dedim yorulmayasan,
avand olsun, ay usta.
Ona deyə bilmədim
nədir səndə bu həvəs.
Dünyada raketləri
yerləşdirir filankəs.
Səni prezidentliyə,
ya baş nazir yerinə
namizəd göstərərdim,
məqam düşsəydi mənə.
Daşyonana verərdim
vəzifəni mən hətta, –
ev yıxmaq yox,
ev tikmək
dəb düşərdi həyatda.
 

Belçika, 1983

BİR TƏSƏLLİM QALIRDI

 
Uçurdular bir evi,
bir ağacı kəsdilər.
Uçurmağa, kəsməyə
gör necə tələsdilər.
Görmədilər budaqda
uçan quş yuvasını.
Dağıtdılar içimdə
xatirə dünyasını.
Buldozerin ağzına
verildi canlı həyat.
Balaca bir kainat, –
bizim görüş yerimiz:
ən tarixi yerlərin
çoxundan daha əziz.
Qədəm basdığın o yol,
daşdan hörülmüş hasar.
Günəş, sənin şəklini
çəkmişdi, bax o divar.
Bir təsəllim qalırdı,
silindi yer üzündən.
Bax, beləcə itirdim
səndən sonra səni mən.
 

ASILI YAŞAMA

 
Əllərin göylərdən asılı qalıb,
Yaxşı bax, göyləri dolaşır insan.
Sən yaşda qadın var, fəxri ad alıb,
o tələb eləyir, sən yalvarırsan.
 
 
Mənim ürəyimi deşir bu kədər,
sən oyan, dözərəm mən bu dərdə də.
Yalvarmaq öyrətdi bizə «böyüklər»
burda məsciddə də, kürsülərdə də.
 
 
Sənə yuxarılar söz verməsələr,
qışqır aşağıdan, kəs sözlərini.
İnanma, bir azca gözlə – desələr,
inamı puç olub gözləyənlərin.
 
 
Sənin ümidini əlindən almaq,
nə bilim, hələlik qalsın bir yana.
Bir yol özünə də inan sən allah,
səni and verirəm inandığına.
 
 
Asılı yaşama, özündən asıl,
yıxılsan özünə söykən azacıq.
Olsan da axırda özünə qul ol,
yazıq –
qulxasiyyət olana yazıq!
 

KAŞ O DEYƏN OLSUN

 
Dünən Sara xalan paltar alıbdı,
oyuna geyəcək Altay, bil oğlum.
Xəstəlik aparıb yatağa salıb,
çaşmışıq hamımız beyqəfil, oğlum.
 
 
Deyir nə olub ki, məndən qorxmayın,
az qalıb, qoy bircə ayağa qalxım.
Dünya həvəsi var Sara xalayın,
dünya xətrimizə dəyibdi, oğlum.
 
 
Bəlkə doğrudan da paxıldı həyat,
qurudur, görsə ki, ağac bar verir.
Gülmək istəyəni ağladır həyat,
namərdin əlinə ixtiyar verir.
 
 
Hərdən ufuldanır, halı pis olur,
sonra gülümsəyib baxır üzümə.
Elə ki, ağrıdan səbirsiz olur.
başını söykəyir dərdli köksümə.
 
 
Yanır meşələrin cökəsi kimi,
Közərə-közərə yanıb həsdəyir.
Bəxti yıxılıbdı kölgəsi kimi,
özü ayaq üstə qalxmaq istəyir.
 
 
Onun bu sevinci mənə dərd verir,
yenə də ürəkdi gizli mələyən.
O sənin toyuna hazırlıq görür,
kaş o deyən olsun: mən yox, o deyən.
 

«Gözləyirəm gələn yoxdur…»

 
Gözləyirəm gələn yoxdur,
gözüm yollarda qalıbdı.
Bilə-bilə soruşuram:
gör anan harda qalıbdı?
 
 
Yolu-izi çaşar birdən,
qonşulardan soruş-öyrən.
Tək darıxır evdə hərdən,
o gedib darda qalıbdı.
 
 
Qulağıma gəlmir səsi,
sönüb ürəyin həvəsi.
Evdən köçüb ev yiyəsi,
şəkli divarda qalıbdı.
 

«Yox oldu o gülərüz…»

 
Yox oldu o gülərüz,
o ağ, bakirə bədən.
Evdə də gizlədərdi
özünü öz ərindən.
 
 
Sən həya saxlayırdın, –
arada abır, ismət.
Səni mənim əlimdən
torpaq aldı nəhayət.
 

Dekabr, 1986 İtaliya

OĞULLAR

 
Oğlum anasının tərəfindədir,
elə anasıdır sözü, söhbəti.
Mən indi bildim ki, məhəbbət nədir, –
oğlumdan öyrəndim bu məhəbbəti.
Sən sussan yanımda xətrinə dəyər,
hisslər var dünyada qəlizdir, oğlum.
O məndən inciməz, səndən inciyər,
bu da dərkolunmaz bir hissdir, oğlum.
 
 
Vaxt olub, nə qədər mən and içmişəm.
o gözü seçmişəm gözlər içində.
Onun tərəfinə özüm keçmişəm,
anan tək qalmayıb qızlar içində.
 
 
Məni əvəz etdin mənim yanımda,
həyatın təkrarı bundadır bəlkə?!
Mənim tərəfimə keçsəydin, onda
mən də inciyərdim ananla birgə.
 
 
Sənin ürəyini o duyur, oğlum,
bu eşqi yaşatsın qoy bu duyğular.
Ata şərəfini qoruyur, oğlum,
ana tərəfində olan oğullar.