Kitabı oku: «Deche bitoope / El dorso del cangrejo», sayfa 2
Guie’ sti’ ca ba’du’
Ni guicaa ca ba’du’ nanaxhi xquie
ne cani naxí xquie
Ti xquie nga ti nite ziyasa guibá’
ti guindaa guisu xti’ ca dxiñahuiini’,
ti íque bigu rusaba biidxi’ ndaani’ guidxilayú.
Ti xquie nga ti mudubina rale lugiá’ nisa,
ra nuu xcú neza yagañee ne ribee lú ti dxi.
Naca ni ti gui’chi’ rigapi ne rundaa bi ruaa guendaracala’dxi’.
Biuuza’
Bedandani xa’na’ guie’ yaase’.
Cayudu xquipi’ beeu.
Ruunalu’ sica ti bigu ora caxana:
nanna quiziuu dxi guibigueta’ gu’ya’ ca xiiñi’.
Rirendalu’ lade ca neza xtaalu’,
birí riguiru ladilu’.
Ante guzeechu’ bi dechelu’,
bichiaa ti guixhe beleguí
ne bindaa guirá doo nuchenda lii.
Dxiibi
Daaya daaya gudxi naa
xi neza gunaaze’ xheela’.
Naa nanna’ birá bi sti’ ca beleguí gunaxhieenia’ lii.
Zaqueca nanna’ saa bisiasineu ladxidua’ya’ ma bigani.
Yanna ti sumpirunisa rixubi sudi lu guiigu’
ne ti biguidi’ ruxhale’ ndaga xhiaa ne ridi’di’ laaga ni.
Guendarigani bizegu’ guibá’ gupa lálu’.
Nisaguie
Ruyadxiee’ guie’ biguá didilaaga’ guiba’ xpidaane’.
Cuxooñe’ nisaguie xa ñee’
ne ti bacuuzaguí cuza’qui’ biaani’ dxita biní xcuxtia’ya’.
Ndaani’ naya’ nazedxiiche’ ti ngolaxhiñe dié’ ne iza laní xtine’.
Ti balaaga rizá ndaani’ guie lua’
ne xa’na’ ti yaga biziaaxtiá guiidxe’ ti bidxiña ma guti.
Guendaguti ñee sisi
Birá xinaxhi bi ndaani’ lidxe’.
Ma guche bicuini ná’ gubidxa
riaana ti suquii dxá’ tipa bandui’,
ma qui royaa xpele la’dxi’ batanaya’.
Cá tini ruaa guendarusiaanda’.
Ndaani’ guielú ca xpinne’ zaxiá bandá’ gunaxhii necabe naa.
Zabie’ galaa deche ti bi’cu’ ti gutiidi’ naa ndaani’ nisadó’bani,
zudiee’ nabiuxe ca nguiiu ruquixe ra nari’ni´ guidxilayú,
Zucaa’ ti’xhe’ ti rii,
racá zaguaa’ bigú zapandú guidubi guichaíque’
zabie´ lu ti guie ne zabana’
guira’ ni qui ñanda ñanaxhiee’ rari’.
Ribigueta’
Ndaani’ xneza benda
ti gunaa ruzá’ guiñague’tu’.
Cagaañe guidiladi yaga chisa’ lu nisa,
cue’ni ruquiidi’ gui’chi’ bisité gubidxa.
Ma birá biluxe guenda riní’xcaanda’.
Ra lidxi bi
yuuba’ ma bisaba xhabaladi,
ti saa rutaabi ti yaga guichi
ndaani’ ladxidua’ya’.
Ca xquipi’ rizá xa’na’ yú
ne ribigueta ra lidxi: yooba’.
Ti bigose cayuunda’ lu mexa’,
ca bigú guta’ lu ni birá,
caxidxi pitu nisiaaba’
ma bicuudxi guirá guie
ne rixubiyúcani chahui’ chahui laga ziyuuna’cani.
Yuuba’ huati
Dxandí’ gunaxhii guidilade lii:
bisegualua’ ti ñanda ñuuya’ guirá xpele guibá’
xisi qui ñuu dxi ñuuya’ biaani’ ne lii.
Biuulu’ ndaani’ lidxe’ maca nacu’ ti guie’ ma biruuxe
sica ti manichuga rizá xa’na’ guidxilayú.
Bedasaanu xtuuba’ guendahuará.
Ndaani’ naya’ bizou’ ti guixhe yuxe
ne biseguyoolo’ ladxidua’.
Yanna, ¿guná’ lii?,
¿Xi lu xti’ guendanayeche’ caguibaneu saa doo yuuba’ xtiu’?
Bandadi’
Ca ridxi nalaa xti’ diidxazá
nabé bicueza yuuba’ stine’.
Bigani riuunda’ xti’ bezayaga
ca xhigani ne bandá’ xtine’ zibani ziyati nabeza xa’na’ ti za yaa.
Birenda’ lubá’ banduí’ gulenia’
ne bitexhieya’ guirá ni beeda gunda rarí’.
Sica ridopa xuba’ ora guindaacabe laa,
zacaca rutopalua’ guenda xtubi nalaa xtine’.
Naca’ ti bigose buubu
ró bandadi yaga,
ruaa’ ma qui rusaba biní.
Guirá’ saa biinda’ runanisa ndaani’ batanaya’,
xilase naca ti ba’du’dxaapa’ biaba laya.
Ma bidxaga’ gutopalua’ guenda guundu’ xa’na’ xhiaa’,
zigucaache’ naa ruaa guiigu’ bi’cu’ biaxha guidiladi.
Zaxuuba’ ne ti yaana’
guirá’ biquiixhu bisiuchi’ naa.
TI GUDXIU CABEZA,
daabi lu bi
ma bicheecheni ca banda’ rí’ lucua’ya’.
Guendaranaxhii, naca ti xilase layú zuhuaa lu biruba gui’ña’.
Rididelaaga’ lu yú dachi ziguxidxe’, xtube’ ziaa’.
Gunie’: ma birá biluxe guendaruuna’ ne ca’ ru’ cuezadxie’ gugaba’ beleguí.
Neca guyaa ca yaga ziña sicarú
guenda ridxagayaa nuu jmá ni nandxo’ ora miati chu’ xtubi.
Qui chigusiandu’ lubá’ naca beenda
yaniñee ca dxi gucu’ ba’du’.
Zabe lii xiixa lá?
Xa badudxaaapa’ huiini’ guxubiná ti bidxiña
xa’na’ bacaanda’ xiñá’ rini sti’ yaga biidxi qué
napa ti ngolaxiñe cayoyaa neza rini cuxooñe’ ladi.
Ti duuba’ na’si’ ndaani’ xhaba
nutaaguna’ nisa sidi laa.
Dxi gúca’ ba’du’ nabé guyuladxe’ saya’ ndaani’ beñe
jñiaa ruquii guiiña’ ruguu lade bicuini ñee’
ti gusianda ra gucheza beñe,
nganga ca dxi guiruti qui nuguu bia’ naa
purti binni xquidxe’ tobisi diidxa’ guní’ ne ca za.
Zabe lii xti’ diidxa’ lá?
gunaxhie’ lii purti qui ninalú’ ñananeu bandá’
biluí’ bizé xtine lii
ne guyelu’ ndaani’ yoo ra ga’chi’ xquipe’
bie’nu’ xiñee bichaa gúca’ stobi
binibia’lu’ tu naa ne laaca gunnu’ zanda chu’ guendanayeche ra naxhii.
Riuunda’ ndaaya’
Runi bangurizá ra gurí jñaa biida’
ne cuananaxhi bitoo xhamiga’ Cándida,
runi guirá’ yoo dexa
ne gudxa basoo xiiña’ guya’ ne ca’.
Runi lindaa naté gúca’ xluuna’
ne luba’ guiichi bigaa cue’ lidxe’.
Runi ca xigagueta bitopalú jñaa
ndaani’ ca guendaxhela’ ra gadxé tu cachagana’.
Runi ca dxi bisiguchi gubidxa guicha íque’
ne ora guxidxe’ ruchundua’ lú biquiixhu nexhe’ lu sidi yaachi.
Runi ca bandabiaani’ gui’di’ cue’ yoo
ne ora biladica’ biraca’ gueela’ lu mexa’ bidó’.
Runi daa bizee nisaxquixhi’,
runi ca yaga ca bieque ndaani’ nisa nacabixigui’.
Runi guirá ni bizaya’ ti ganda guibane.
Naa ruunda’.
Ücretsiz ön izlemeyi tamamladınız.
