Kitabı oku: «Atmacalar», sayfa 3

ÇESTERTON, KİLBERT KİT

Gövdəcə çox yoğun olan ingilis yazıçısı Çesterton (1874 – 1936) dostları ilə söhbət zamanı demişdir:

– Mənim yoğunluğum nəzakətli olmağıma kömək edir. Bu günlərdə tramvayda gedərkən durub yerimi üç adama verdim.

ÇEXOV, ANTON PAVLOVİÇ

Böyük rus yazıçısı Çexov (1860 – 1904) eyni zamanda həkim idi. Bir gün onun yanına gözəl geyinmiş, sağlam, şişman bir qadın gələrək həyatından, səhhətindən şikayətlənib demişdir:

– Anton Pavloviç, yaşamaq çox maraqsız olmuşdur. Hər şey insana bayağı görünür. Adamlar da, göy də, dəniz də, hətta çiçəklər də… Kədər insanı əzir, elə bil ağır bir xəstəliyə tutulmuşsan.

Çexov onu müayinə edərək demişdir:

– Sizin tutulduğunuz xəstəliyin adı «morbis pritvori abus»dır.

Qadın bu sözün latınca və rusca qarışıq «özünü yalandan xəstəliyə vurmaq» olduğunu anlamışsa da, özünü bilməzliyə vurub getmişdir.

* * *

A. P. Çexov bir həkim kimi Maksim Qorkini müayinə edirmiş. Müayinə qurtardıqdan sonra Qorki ona demişdir:

– Hə… İndi daha mənim sizdən gizli heç bir şeyim qalmadı… Siz mənim daxili aləmimə tamamilə bələd oldunuz.

– Ümumiyyətlə bəli… Cildçi kitabın daxili aləminə bələd olduğu qədər… – deyə Çexov cavab vermişdir. .

* * *

A. P. Çexov demişdir:

– Həkimlik mənim kəbinli arvadımdır, ədəbiyyat isə sevgilimdir.

DAMİANİ, PYOTR

Şotlandiyalı abbat Damiani (1007-1072) bir gün Edinburqdan Fransaya uçmaq fikrinə düşür, bunun üçün də quş tüklərindən özünə qanad qayırır. Adamlar toplaşırlar, abbat damdan göyə atılır və… yerə tökülmüş zibillərin üstünə yıxılır. Lakin o, özünü sındırmayıb yıxılmağının səbəbini belə izah edir:

– Qanadları qartal tükündən qayırmışdım, bunların içinə təsadüfən toyuq tükü qarışdığı üçün uçmaq mümkün olmadı. Qartal tükləri məni göyə qaldırdı, toyuq tükləri yerə-zibil üstünə endirdi.

DANTE, ALİQYERİ

Böyük italyan şairi Dante (1265-1321) demişdir:

– Sən öz yolunla get, qoy adamlar nə deyirlər-desinlər.

K. Marks həmişə yeri gəldikcə bu sözləri təkrar edərdi, hətta «Kapital»a yazdığı müqəddiməsini də bu sözlərlə qurtarmışdır.

DANTON, JORJ-JAK

Fransa burjua inqilabının görkəmli xadimlərindən Danton (1759 – 1794) demişdir:

– Düşmənə qalib gəlmək üçün cəsarət lazımdır, – cəsarət, bir daha cəsarət!

DEVİ, KEMFRİ

Məşhur ingilis kimyagəri Devi (1778–1829) heç kimin tanımadığı bir cildçinin kimya elminə aid yazılarını gözəl cildlənmiş halda poçtdan almışdı. Bununla maraqlanan Devi axtarıb cildçini tapmış və onun Faradey olduğunu müəyyən etmişdi. Sonralar Devi hər dəfə:

– Mənim ən böyük elmi kəşfim, Faradeyi kəşf etməyim oldu, – deyərmiş.

DEQA, EDQAR

Fransa rəssamı Deqadan (1834 – 1917) soruşdular:

– Nə üçün evlənmirsiniz?

O dedi:

– Bilirsinizmi, mən hələ indiyə kimi elə bir adama rast gəlməmişəm ki, onu özümə oğulluğa qəbul edə biləm.

DEMOKRİT

Məşhur yunan filosofu Demokrit (e. ə. 470 – 380) demişdir:

– İnsanın bədbəxtliyi və xoşbəxtliyi sərvət və qızılda deyildir. Səadət və fəlakət mələyi insanın özündədir.

* * *

Kamil insan dünyanın hər yerində özünü öz evindəki kimi hiss edir.

DEMOSFEN

Qədim Yunanıstanın məşhur natiqi Demosfenin (384 – 322) evinə oğru gəlmişdi. Alim oğrunu tutduqda o, üzr istəyərək demişdi:

– Bağışlayın, mən bilmirdim ki, bu şeylər sizindir.

– Ancaq sənin olmadığını da çox yaxşı bilirdin, – deyə Demosfen cavab vermişdi.

DƏVANİ, MƏHƏMMƏD İBN CƏLALƏDDİN

Şərqdə məşhur alim və şair olan Cəlaləddin Dəvani (1602-ci ildə vəfat etmişdir) demişdir:

– Əgər filosoflar əsərlərinin bizim əlimizə düşəcəyini bilsəydilər, yəqin ölərkən vəsiyyət edərdilər ki, bu əsərləri onlarla birlikdə basdırsınlar.

DİOGEN

Qədim yunan filosoflarından Diogen (e. ə. 404 – 323) bir nəfərin ox ataraq hədəfi vura bilmədiyini gördükdə gedib hədəfin yerində dayanır. Bunu görənlər:

– Filosof, nə üçün belə edirsiniz? – deyə soruşurlar.

– Hədəfi nişan alıb məni vurmasından ehtiyat edirəm, – deyə Diogen cavab verir.

* * *

Gündüz günorta çağı Diogenin əlində çıraq küçə ilə getdiyini görüb:

– Gündüz işığında çıraqla nə axtarırsan? – deyə soruşurlar.

– Adam axtarıram, – deyə o, cavab verir.

* * *

Diogendən soruşurlar:

– Naharı hansı saatda yemək məsləhətdir?

– Əgər varlısansa, könlün istəyən saat, yoxsulsansa yemək tapan saat, – deyə o, cavab verir.

* * *

Afinalılar Şərqdən gətirilmiş əsirləri soyundurub paltarlarını ayrı, özlərini də ayrı satmağa başlamışdılar. Paltarlara çoxlu müştəri tapılmış, əsirləri isə alan olmamışdı. Bunu görən Diogen:

– İnsan nə qəribə məxluq imiş! Xarici bəzəkdən ayrılandan sonra pula getmir, – demişdi.

* * *

Diogen bir dəfə Olimp oyunlarına gəlmiş və burada qalibiyyət qazanan üçün hazırlanmış çələngi götürüb öz başına qoymuşdu. Qaydanı pozduğu üçün ona irad edənlərə filosof belə cavab vermişdi:

– Mən ən ciddi düşmən olan ehtiyaca, kinə, kədərə və qorxuya qalib gəlmişəm. Buna görə də özümü qaliblər çələnginə layiq görüb onu başıma qoydum.

* * *

Diogendən soruşdular:

– Dünyada ən çətin şey nədir?

O dedi:

– İnsanın özünü dərk etməsi və öz fikirlərini gizlətməyi bacarması.

* * *

Bir nəfər varlı haqqında Diogenin rəyini bilmək üçün ona müraciət etdilər:

– O, sərvətlidirmi? – dedilər.

– Bilmirəm. Mən ancaq onun çoxlu pulu olduğunu bilirəm.

– Deməli, sərvətlidir.

– Varlı olmaq və çoxlu pula sahib olmaq eyni şey deyildir. Əsil varlı öz sərvəti ilə təmin olan adamdır. O adam ki, hamıdan çox sərvətə malik olmaq istəyir, o, hamıdan yoxsuldur. Heç bir şeyi olmayıb öz vəziyyətindən razı qalan ondan daha varlıdır.

* * *

– Sənin sərvətin və mülkün haradadır? – deyə Diogendən soruşdular.

– Bax, bunlarda! – deyə alim öz şagirdlərini göstərdi.

* * *

Bir ziyafətə dəvət edilmiş arfa çalan öz naşılığı ilə qonaqları bezikdirmişdi. Ancaq Diogen sakit oturub onu dinləyir və tərifləyərək deyirdi:

– Afərin, afərin… Bu musiqiçi ona görə mənim xoşuma gəlir ki, belə pis çala bildiyi halda sənətini atıb, gedib oğurluqla məşğul olmur.

* * *

Alimlərdən birisi Diogenin olduğu məclisdə göylərdən, mələklərdən, cənnət və cəhənnəmdən danışıb onları tərifləyirdi. Diogen ondan soruşdu: .

– De görüm, sən göydən nə vaxt gəlmisən?

* * *

Bir nəfər qapısının üzərinə «bu evə heç bir yaramaz şey girməsin» yazılı lövhə asmışdı. Bunu oxuyan Diogen dedi:

– Bəs ev yiyəsi özü bu qapıdan necə keçəcəkdir?

DOLMATOV, VASİLİ PANTELEYMONOVİÇ

İstedadsız dramaturqlardan Peresvetov adlı birisi rus səhnəsinin məşhur artisti Dolmatovun (1845 – 1912) yanına gəlmiş, öz əsərini ona oxumuş və nəhayət onun fikrini soruşmuşdu:

– Necədir, mənim yeni əsərim xoşunuza gəldimi?

– Doğrusunu deyim, bir sətri çox xoşuma gəldi.

– Hansı?

– Sonuncu, «pərdə enir» sətri! – deyə Dolmatov cavab vermişdi.

DUROV, ANATOLİ

Məşhur rus sirk artisti Durov (1865 – 1916) bir şəhərdə tamaşa verdiyi zaman, aristokrat tamaşaçılardan biri özünü öyərək ona yaxın gəlmiş və demişdi:

– Cənab kloun, müvəffəqiyyət qazanırsınız?

– Görürsünüz də…

– Deyirlər sirkdə müvəffəqiyyət qazanmaq istəyən kloun sifətini axmaq şəklə salmalıdır. Bu doğrudurmu?

– Əlbəttə, doğrudur, – deyə Durov cavab verib. – Əgər sənin sifətin məndə olsaydı, müvəffəqiyyətim ikiqat artıq olardı!

DÜMA, ALEKSANDR

Fransa yazıçısı Aleksandr Düma (1803–1870) xəstə olduğu zaman yanına gəlmiş həkim demişdi:

Mən vəziyyət ciddiləşdiyi zaman hər şeyi düz demək qərarına gəlmişəm. Belə güman edirəm ki, siz hər bir təsadüfə hazır olmalısınız. Siz bir adamla görüşmək istəyirsinizmi?

Düma bu sualın qarşısında bir qədər fikirləşib demişdi:

– Əlbəttə!

– Kiminlə görüşmək xəyalınız var?

– Başqa həkimlə!

* * *

Tanış qadınlardan birisi Düma ilə görüşdükdə soruşmuşdu:

– Bu qədər gözəl qocalmağa siz necə nail olmuşsunuz?

– Xanım, mən bütün həyatımı buna həsr etmişəm! – deyə Düma cavab vermişdi.

* * *

Düma yeni romanı yazıb qurtarmağa tələsdiyi zaman onun görüşünə gələnlər vaxtını alır, əsəri bitirməyə mane olurdular. Yazıçı bir elan yazıb qapıya vurmuş və orada göstərmişdi: «Yanıma gələnlər mənə böyük hörmət göstərirlər. Gəlməyənlər isə mənə son dərəcə böyük ləzzət verirlər».

* * *

Düma ilə bir nəfər gənc aristokrat arasında mübahisə başlamış, aristokrat Dümanı «alçaq» və «qarışıq» nəsildən olmaqda təqsirləndirib təhqir etdikdə, yazıçı ona demişdi:

– Doğru deyirsiniz. Nə etmək olar? Mənim atam mulat olmuş, babam həbəş, babamın babası isə meymun… Beləliklə də, sizin nəsliniz qurtaran yerdə, bizim nəslimiz başlanmışdır.

* * *

Düma bir səyahət zamanı gəlib Almaniyaya çıxır. Şvartsvalde şəhərində düşdüyü evdə nahar etmək istəyir. Yazıçı göbələyi çox sevdiyi üçün ev yiyəsini çağırır, alman dili bilmədiyindən göbələyin şəklini çəkib ona göstərir. Ev yiyəsi yazıçının arzusunu yerinə yetirmək məqsədi ilə gedib ona bir dənə çətir gətirir.

* * *

Aleksandr Düma bir qonaqlıqdan evə qayıdarkən oğlu ondan soruşmuşdu:

– Qonaqlıq necə keçdi? Şənlik idimi?

– Çox şənlik idi. Ancaq mən olmasaydım darıxmaqdan bağrım çatlayacaqdı.

* * *

Düma öz oğlu Aleksandr Dümanın yazdığı dram əsərinin ilk tamaşasına baxırkən bir nəfər onun yanına gəlib:

– Bu əsəri yaratdığınız üçün sizi təbrik edirik! – demişdi.

Üzr istəyirəm, mən bu əsəri yox, bu əsəri yaradanı yaratmışam, – deyə Düma cavab vermişdi.

* * *

Düma Fransa kəndlərindən birinə gəlib bir qadından gecələmək üçün otaq istəmiş və qiymətini soruşarkən qadın demişdi:

– Bizdə iki cür qiymət vardır. Rəssamlar üçün iki frank, başqaları üçün iki frank yarım.

Onlar sövdələşdiyi zaman başqa müsafirlər də gəlmiş və bu müsafirlərdən biri Dümanı tanıdığından onunla görüşmüşdü. Qadın rəssam ilə Dümanın şirin söhbətini eşidib yazıçıdan soruşmuşdu:

– Siz də rəssamsınız?

Bəli, rəssamam. Qələm rəssamı. Mən rəsmlərimi qələmlə çəkirəm! – dedikdə, qadın ona:

– Elə isə siz də otağa iki frank verərsiniz, – demişdi.