Kitabı oku: «Гомер биштәре / Котомка жизни», sayfa 3

Зарыктырган яңгыр

I

 
Исте дә җил, тибрәнде кыр –
туган якның ашлыклары;
какты йөрәккә дулкынлап
арышы, ясмыклары…
 
 
Чыкты кыйбладан кабарып
күк болыт ястыклары, –
чәчелде-китте җиргә,
и көмеш тәсбихләре!
 
 
Яшьнәп-көлеп йөри күктә
җиһанның чал яшьлекләре!..
Ә без, каләм, шул авазга
тәрәзә ачтык бары!
 

II

 
Тышта – күкләр зилзиләсе,
яфраклар пыран-заран!
Баш куйган салкын өлгегә
йодрыктай кызыл яран…
 
 
Ява! – күкләрнең рәхмәте,
сүзләре – кәлимәсе…
Шушыдыр Күкләрнең Җиргә
илаһи Поэмасы!
 

Чалгычылар

 
Ак болытлар – һава покослары!
 
 
Чалгычылар,
җиң сызганып, көн күзендә
чабыгыз, әй!
Сезнең әле җиләк кебек чагыгыз!
 
 
Чабыгыз, әй, колач белән илне иңләп,
тауга тиеп кыршалмасын чалгыгыз,
Чабыгыз,
күк охшасын богылларга – болыннарга
болыт буй-буй юллар салыгыз!
 
 
Чабыгыз,
чишеп изү сәдәпләрен –
онытмагыз бабайлар гадәтләрен.
 
 
Чабыгыз! –
Киек Каз Юллары ятсын яшел болын күкрәгенә,
таң калсыннар туган як гүзәлләре!
Чабыгыз!
Егылып калсын шайтан таяклары,
искелекнең билчәннәре,
Киң суласын Хакыйкать үзәннәре, –
чабыгыз!
Чыгарыгыз покосларны офыклардан
офыкларга, –
дан булсын оныкларга, –
яныгыз!..
 

Игенчеләргә мәдхия

 
Саумысыз, игенчеләр, күксел Мирәт буйларында,
тонык Ыкта, зәңгәр Зәйдә яз каршына
җиң сызганып буразнага баскан яшьләр!
Сезнең җырлар ишетелә шагыйрьләрнең һәркайсына!
 
 
Саумысыз, кыр шагыйрьләре! Тургай моңын
дога иткән ил картлары, эшчән ирләр!
Галәм шәме – изге Кояш асларында
сезнең ялкын белән күкри язгы җирләр!
 
 
Сәлам сезгә, Муллык җырын башлаучылар!
Төшсен орлык буразнага игелекле сәгатьләрдә!
Күтәрелә чәчкечләргә – пульт артына дирижёрлар,
илһам биреп иң бөек сәнгатьләргә!
 
 
Сәлам сезгә, якташларым, безнең Чулман сеңелләре!
Ал яулыклар язгы җилне сәламли!..
Минем тавышым туган кырлар уртасында
чайкалса да булдыралмый әллә ни!..
 
 
Безнең басу – ап-ак кәгазь, каләм – төрән,
хәреф – орлык, шигъри юллар – буразна…
Якташларым, җырым сезгә булышмаса, хет, ичмасам,
сезнең янда илһамланыйм беразга!
 
 
Аркылыга-буйга сөреп, без, шагыйрьләр, хис чәчәбез, –
хезмәттә без бераз кардәш-күршеләр.
Ә шулай да сезнең икмәк, сез үстергән җырга килә без генәме?!
Айдан төшкән кешеләр!..
 
 
«Кулларыгыз алтын!» димим, бу бик иске чагыштыру –
алай диеп язган күпме шагыйрьләр?!
Ә шулай да сезнең гади, яргаланган кара куллар
кешең түгел, туң туфракны кадерләр!
 
 
Туң туфракны эретерләр, иген шытар
шул җылыдан! Сезнең куллар хисеннән!
Галәмнәргә сузылалар күз камашыр якты нурлар
сез сыйпаган сутлы туфрак эченнән!
 
 
Сезнең куллар биләүләгән нарасыйдай орлыкларга
күккә багып үсәргә дә үсәргә!
Насыйп булсын, якташларым, имин еллар табынында
җир икмәген иңгә терәп кисәргә!..
 

«Саумысыз, гөнаһсыз еллар…»

 
Саумысыз, гөнаһсыз еллар,
бәхетем офыклары!
Бәгырем төбендә шыткан
өметем орлыклары!
 
 
Саумысыз, нарасый еллар,
күк тулы тургайларым!
Беренче моңым саркыган
чишмәле тугайларым!
 
 
Баш түбәмне күпмегәдер
тургайга күтәргән тау!
Бала чагым инешендә
кояшлы зәңгәр атау!..
 

«Татарстан – дастан!..»

 
Татарстан –
дастан!
Алтын серкә оча арыштан!
Тургай канаты астына
сыйган туган ягым!
Синдә туып гомер кимсенмәм…
 
 
..................................
Очраттым мин кырда
Чал Тарихны –
Сөйли Татарстан исеменнән!
 

Кичке тауларга карап

 
Бу җирнең узган һәм
булачак әрвахлары кебек,
Сөеп-көеп туялмам, ахры,
     бу җирдә мин дә…
Гаҗәпләндерә алмам көлеп-елап,
сөеп,
аерылышып-кавышып –
беркемне дә…
Шаулап,
йолдыз коя алмас тавышым!
 

Үтеп барган җәйгә

 
Син, яшел җәй, бер кайтырсың тагын,
сине таллар, гөлләр кабатлар.
Биек күкләреңдә очар өчен
булсын гына бездә канатлар!
 
 
Һәр яфрагың, төсең кабатланыр,
кышлар кичеп безгә кайтканда.
Олы өмет кала иртәгәгә,
кабатланмас Кояш батканда.
 

«Кайту уңаена кисеп алдым…»

 
Кайту уңаена кисеп алдым,
Игенстан, яшел таякны.
Лев Толстой өенә керәм гүя,
үләннәргә сөртәм аякны!
Игенчеләр иле! Догалы йорт,
зур Ватанда кече Ватаным!
Тургайларың һич тә җырлап туймый
кырларыңның чәчәк атканын!
Талларыңны сыгып шаулый моңнар,
яфраклардан тама яфракка,
бабайларның каккан казыклары
шаулап яфрак ярган туфракта.
Фани дөнья диеп ышансак та,
фани хисләр юк ул бу якта!..
 

«Көзге кара төндә мин, мосафир…»

 
Көзге кара төндә мин, мосафир,
үзем белән калгач бергә-бер,
төн эченнән тавыш бирде бер кош:
«Сәлам!» – диде гүя кемгәдер…
 
 
Шомлы җилдә шаулап куйды әрем,
җылымса җил урман куеныннан
абагалар исен алып килде
мезозойлар чоры ягыннан…
 
 
Төн түренә очып барышы иде, –
юл сорадым иптәш коңгыздан.
Карадым мин шунда нәкъ түбәмдә
чаткыланып янган йолдызга.
 
 
Таныйсыңмы әллә, Сириус, мине?
Мәңгелекнең якты мизгеле
тып-тын гына балкый, ә күңелгә
кычкырып ла янган шикелле ул,
ерактагы Максат шикелле!..
 
 
Галәм коесында талир тәңкә
өмет бирде сүнгән күңелгә:
йөргән чакта шушы яссылыкта,
юк,
ялгыз түгел,
ялгыз түгел кеше бу Җирдә!
 

«Тирә-ягым ап-ак юрган…»

 
Тирә-ягым ап-ак юрган – бу кай төш?
Моңа чаклы күргәннәрем булган төш…
 
 
Торып чыксам, и, ни күрим, тышта – кыш!
Борчылмагыз, барыбызга җитә эш!..
 
 
…Яна учак – утын чиме – чыш та пыш.
Узган гомер, үкендерми искә төш!..
 
 
Менә көрәк – бусагаңа килгән эш,
бер чараң юк, кирәк бүген тизләнеш!
 
 
Кыш-оккупант, булыр сиңа бездән эш;
ашыккансың, әмма көтмә тезләнеш!
 
 
Әнә бүкән, менә балта: эшкә – эш!..
Дәшми генә допрос ясый миңа Кыш…
 

Кайталмадым

(Чакыру)

 
Көттем.
Сары этнең өргәнен,
миңа каршы өрә-өрә йөгергәнен.
Саумы, Сарбай!
Ничәнче ел китте синең яшеңә?
Чишмә йөгереп керә һаман Хәтергә!
Тагын бу елның бер яфрагы өзелде.
Тормыш сүрәсенең бер фигыле артты.
Кайталмадым.
Сагындым елларның алдагыларын.
…Матур конфеттилар гына сибеп
     китмәдең син, күңелләргә шатлык катыш
         сагыш сурәте дә элдең син бу ел!
Карлар ява. Календарьдан ап-ак көннәр коела…
Кайталмадым. Гомеремнең яшел утарына – әремнәр,
әрекмәннәр иленә,
     клеверлы кырларыма, җиләкле тауларыма,
         төклетуралар җиренә, кондызлы күлләргә бу
             елда…
Безнең Баллы Күл сазында узган елгы байгыш торна
     исән микән? Парын тапты микән,
         кайтты микән язын?
Кайталмадым.
Килә алмадың каршыма, Туган ягым.
Сагындым кара урманым, сирәгәйгән
туйралыгым, тугайдагы дегет чәчәкләре,
тавык күзе, чыпчык кузгалагы, торна
борчагы, эт эчәгесе, шайтан таякларыңа
хәтле! Гүя чакрымнар артында гына түгел,
вакытның аргы ягында яланаяк, яланбаш
йолдыз асларында басып торам – синең
уйчан улың, хыял диңгезенең мәрмәр кыяларын,
галәмнең чиксез юлларын күреп
туялмаган бер инсаны, мосафиры җирнең!
     Кайталмадым!..
         Син дә миңа кайталмыйсың –
басу уртасында кулын болгап
саубуллашкан яшел ябалдашлы чал карама…
     Кайталмадым еллар уртасында.
         …Сез кайтыгыз – ерак елларның яшь,
сабый хатирәләре, дөньяга чык бөртеге
аша караган чаклар, хыял иртәләре!
Кайтыгыз сез, торна авазлары, иминлек
җыры – шатлык елларының якты сукмагыннан
үтсәк иде бергә – гомерләрдә!..
     Кайтыгыз сез, мин кайталмаган
хыяллар, июнь киченең болын җырлары,
Сабантуйларының сөю тулы уйчан моңнары,
йөгерек чишмәләрнең сихәте
булып, – безнең Яшьлек булып –
алга, гомерләрне дәвамларга!
     Кайтыгыз сез – ата-анам аскан
тәүге бишек сиртмәсенең кабатланмас
иркәләве, Тормышның иң беренче чаңы –
Туу Җыры булып!
 

Җир кояшы

(Поэмадан өзек)

 
Туган якта ничәнче көн
өермәле ап-ак буран.
Ак бураннар арасында
дөнья шавын тыңлап торам.
 
 
Гүя океанда һәлакәт –
дулкын кага кыяларга.
«Кошлар кайтыр микән язын
тупылдагы
шәрә калган ояларга?»
 
 
Исән-имин саклансын дип,
буш нигезгә берәр ырым
калдырганмы хуҗалары?
Дога булсын шушы җырым
арган-талган канатларга,
гарасатта, ялгыз калып,
давыл кичкән корабларга.
Җиде төннәр уртасында
күңел әзер кабатларга
шул доганы.
 
 
Ак өермә, пыран-заран
килә кошлар. Чак-чак кына
ухылдый җир, нидер ава,
имәннәрме шартлап сына:
Әйтерсең лә чаң кага Җир
бөек галәм упкынында.
 
 
Җанга килгән аврал хәлен
тоям кебек дулкынымда.
Җир чайкала. Сүнә-яна,
сүнә-яна күңел уты!
 
 
Океандагы кораб төсле
авылымның һәрбер йорты, –
һәрбер уты
сүнә-яна,
яна-сүнә…
Баганалар «SОS!» хәбәрен
китерә кебек ава-түнә
һәрбер йортка!
Бу минутта
нихәлдә сез, кәрваннарым!
Җылытамы Җир кояшы
Җилгә каршы барганнарны,
максатка юл ярганнарны?
Сез нихәлдә, һәлакәткә
күкрәк куеп алгы сафта
барган ирләр?
Җиргә хәтәр килгән чакта
ут юлына төшүчеләр,
койма булып гарасатка?
 
 
Көтмәгәндә шушы төндә
циклон тавы күмеп китте
йөрәгемне
туган якта.
Зилзиләме бик еракта?
Якындамы? Кайсы якта?
Ни сулышлы давыл-буран?
Әллә кайсыдыр тарафта
уяндымы
атом-уран?
 
 
Шуышып чыгып оясыннан
дулый мәллә тыныч атом?
Хиросима истәлеге
җанланамы балачакның?
 
 
Каян килгән бу пошаман,
нинди хәвеф бу күңелдә?
Уфтанамы атом-төпчек
әллә безнең Чернобыльдә?
Сез нихәлдә, җан төбендә
бөреләнгән үлән-яфрак?
Хәвефле төн куенында
бу җыр туа,
сезне яклап!
 
 
Саумы, Намус, – иҗат көче!
Тәвәккәллек рухы, саумы?!
Нихәл, Вөҗдан? Байрак булып
кичаламсың көрәш-дауны?!
 
 
Нихәлдә соң, и чал Анам?!
Иминлекме йөрәгеңдә?
Саумы әле хыял-бөре
гомереңнең тирәгендә?
 
 
Дәшми Ана. Һәйкәл кебек
тынып калган, карап мичкә.
Исәп чоры: гомеркәйләр
үтмәгәнме үкенечкә?
 
 
Кисәү белән дәшми-тынмый
айкый ахак күмерләрне…
Уйлый бугай ут эчендә
ялкынланган гомерләрне.
 
 
Йөздә шәүлә, күмерләрнең
чүпли җете ахакларын.
Шау күмерләр шаулаталар
гомер кичкән самавырын…
 
 
Туган йортның якты уты
ак давыллы төнне яра.
Тыныч утын саклап йортның
яши Ана
яна-яна…
Җир кояшы!
 

«Кырларымда…»

 
Кырларымда, әни, иминлекме,
агарамы борчак басулары?..
Тәрбелидә йөргән торналарым
кайтты микән быел? Барсы дамы?
 
 
Керләреңне, әни, җил аламы,
тәрәзәңдә миләш чайкаламы?
Каз үләнле чишмә сукмагына
чиләгеңнән сагыш чайпаламы?
 
 
Камылларга тулган зәңгәр таңмы,
кызардымы яфрак өрәңгедә?
Сибәлиме спас яңгырлары
Бәрәңгегә?!
 
 
Капкаң бик еш ачылып ябыламы,
кояшлымы һаман ишегалды?..
Эңгер төшкәч, карт-корылар гаме
биләп ала микән күрше тауны?..
 
 
Мин, тау чаклы сорау өеп, тагы
онытканмын, әни:
үзең саумы?!
Иминлекме, әни, йөрәгеңдә?!
 

Әни язы

 
Ак яулыгын арттан бәйләгән дә
тәрәзәдән карый ап-ак шомыртларга.
Әни,
Бу – синең Яз,
синең Язың!
Синең гомереңә
бу Яз күп түгел ул,
нур туфаны аткан
имин минутларда!..
 
 
Юлларда мин.
Гел биләмдә.
Аэродромнарда йөрдем,
космодромнарда,
йөрдем
Араларның чыгып аръягына.
Җирне күрдем давыллар,
     циклоннар уртасында.
Айдан кайттым.
Ә син һаман
җирдә нәни бер йортта,
шул тәрәзә каршысында
сагынасың! –
Җирнең бер кузгалмас ноктасында.
 
 
(Ә морҗадан төтен чыга!)
Бүген өстәлемдә
бил тиңентен
тюльпан утыра көлеп суда…
Ә без, уллар,
кычкырабыз:
– Ана кадерле.
(Әнкәй, чыда!)
Кала өелеп синең хакта
тик матур сүзләр,
кәгазь өемнәре,
ә үзебез синнән еракта,
читтә һаман.
Йә ерак хыяллар сихерли, тарта…
Сине гомерлек көтүгә
дучар итә
бала!
Әнкәй!
Син яшәгән гомернең һәр мизгелендә
Җир йөзендә
игелек арта!
 

«Сез дә картаясыз, таллар…»

 
Сез дә картаясыз, таллар,
үзгәрәсез көз алдында.
Күз алдында
әнкәм утырып байый
(төшә кояш!),
Сеңлем ап-ак яка кайый
көзге алдында.
Кояш төшә үлән арасына,
сулар менә ярга.
Җилләр китә күчеп тау артына,
Кошлар төшә ялга…
Сез дә картаясыз, таллар,
үзгәрәсез күз алдында…
Замананың купшы кызы –
көзге алдында!..
Хатын-кызның баешыннан да моңсу
бер җыр юктыр бу дөньяда!
 

Туган йортта сентябрь

 
Узып китте август, көлтә төяп,
капчык төяп үтте ындырлардан.
Камылларны чиртеп исә җилләр,
алтын гөслә зеңли киң кырларда!
Кай җирләргә әле кул тимәгән,
сабагында тора иген басып…
Күңелемдә шулай оеп тора
урылмаган җырлар полосасы…
Ашыгырга иде: кайчан гына
юлда тузан иде – коры дары,
инде хәзер һәр сабактан коела
сентябрьнең салкын йолдызлары.
Түбәләргә сибелә учлап-учлап,
йә шыбырдый кабак яфрагына!..
Син уяндың. Бусагада – Заман.
Туган йорттан кабат чакыра юлга.
Бар да әзер, ана хәстәрләгән,
энә-җебен хәтта онытмаган.
Ул озайтыр иде сентябрен,
арчыр иде күген болытлардан,
синең хакка (үзен уйламый да),
якты булсын диеп синең юлың,
уган керен куеп озата чыга,
алъяпкычка сөртеп юеш кулын…
Усакларым дөрли аягүрә,
үч иткәндәй көзге явымнарга…
Ә мин карыйм, яшереп, әниемнең
чәчендәге көмеш чалымнарга:
Сентябре кергән! Түбәсендә
сызылып ята Киек Казлар Юлы…
Суык дулкын, сары яфрак түгел,
күзләрендә –
туар язлар моңы!..
 

«Каеннарны үт тә…»

 
Каеннарны үт тә сугыл миңа.
Күңелем әле утсыз йорт сыман.
Анда бар да синең җыр шикелле
исемеңне көтә, юксына.
Син кер анда. Калдыр бусагада
икеләнү тулы уйларны.
Син кер анда. Ут ал күзләремә,
уз,
тәртипкә китер дөньямны!
Анда бар да синең кулны көтә.
Үз итеп йөр. Үз ит, тарсынма.
Утлар кабыз. Чыгар гөлләреңне
коеп яуган яңгыр астына.
Бар да синең якты эзне саклый,
син кагылган әйбер кузгалмый!
Ак мендәрдә синең җылың тора,
гөлләреңнең төсен көз алмый.
Бусагада синең адымнарың,
тоткаларда – җиңел кул эзе.
Шәүләң йөри. Саклый пыялалар
еллар җуймас ике йолдызны!..
Күңелем бер йорт. Калдырып кер, йөртмә
икеләнү тулы уйларны.
Син йөр анда, ут ал күзләремә,
уз,
тәртипкә китер дөньямны!
 

Лирик әкият

 
Тарак ташлады –
карурман үсте.
Көзге ташлады –
күл булды.
 

Халык әкиятеннән

 
Ә син гүя горур болан кызы
йөгереп уздың язгы юлларны;
минем гомер җилә синең эздән,
ерып чыга ташкын суларны.
 
 
Мин бу ярда торам. Син, яз кичеп,
җәйгә кердең. Кошлар иленә.
Җәйгә керәм. Анда гөлләр яна,
иркәләнеп синең җилеңә!
 
 
Коя анда синең яңгырларың,
ак болытлар коена күлләрдә.
Ул күлләрдән миңа йотым су юк
сиңа зарыгып янган көннәрдә.
 
 
Җитеп булмый сиңа. Толымыңнан
ыргытуга алып тарагың,
эзләреңдә шаулап урман калка
карурманнар каплый араны!..
 
 
Кызыл тарак төсле, юл өстендә
янып тора көзге урманнар.
Көзгә керсәм – инде көзне уздың:
арада – кыш.
Аера бураннар!
 
 
Язга керәм. Җиттем дигән чакта,
әйтерсең лә көзге ташладың:
ялкынланды кинәт язгы күлләр,
елгаларның ярдан ашканы
юлны бүлде…
Тагын килеп җиттем
әфсенләгән утлы сызыкка…
 
 
Еллар аша сине эзләп барган
чакыру тавышым җәелә офыкка!
 

«Яз башында…»

 
Яз башында күкрәп килгән яшен
яшеллеккә старт биргәндәй
атыла күктә. Җылы җәй каршына
дулкынланып йөгерә үләннәр.
 
 
Тик бер күкрәү! Җир кабара шуннан,
сандугачның теленә җыр кайта;
төнге таулар язның япь-яшь гөлен
итәгенә алып йоклата…
 
 
Хәтерләмим, кайсы яздадыр ул
тәүге яшен атылып янганы…
Ләкин истә: җылы күкрәү тулы
карашыңнан старт алганым…
 
 
Мәхәббәттән телсез калганым!
 

«Син һәркемгә тансык…»

 
Син һәркемгә тансык, шатлык кебек,
Җилкәнгә – җил, тамчы – туфракка.
Ишетәмсең, сөйли җылы яңгыр
Синең хакта яшел яфракка?..
 
 
Күк күгәрчен менә синең юлга, –
Нурларыңның бардыр кирәге.
Ерак тавышыңнан сине эзләп,
Болытларга тия йөрәге!..
 
 
Йолдызларга сине күтәрәм мин,
Юллар ерам җилле буранда:
Иң беренче булып кулым бирәм,
Давыл күмсә дулкын-юрганга.
 
 
Синең хакта зәңгәр гөлләр сөйли,
Дулкынлатып яшел үзәнне;
Алтын кылдан күпер суза кояш
Күрер өчен синдәй гүзәлне!
 

«И йөзделәр…»

 
И йөзделәр, йөзде, йөзде алар,
киң агымны иңләп, – гашыйклар!
Йөзеп кереп китте алар
     борылышларга,
пар аккошлар
ритуал биюен биегәндәй
Йөздерде аларны
Мәхәббәт моңы.
 
 
Идел иркен колачларга!..
 
 
Бармаклары очыннан гына
артка чикте яшел утраулар…
Чалкан ятып йөзде алар,
күкне каплап йөзләренә.
 
 
Йөзде алар
ак болытлар катына.
 
 
Йөзеп китте алар
ап-ак пароходларга каршы,
Йөзеп китеп күмелделәр…
 
 
Тавышлары –
ерак юллар томанында.
 

«Синең озын җәең күгендә…»

 
Синең озын җәең күгендә
оча әле өмет карлыгачлары,
зәңгәр күккә учарланып менә
уйчан хыял агачлары!..
 
 
Көнеңә яфраклар шавы, сабыйлар авазы,
күбәләкләр лепелдәве тулган!
Көнең мөлдерәмә!
 
 
Бала кошлар утыра җирдә,
мамык кына канатларда…
 
 
Йөзьяшәр тирәкләр шаулый,
йолдызлар ява шыбырдап яфракларга –
мөмкин түгел
синең җәйне кабатларга!
Синең шәүләң – Мирәт суларында,
синең шәүләң – туган якта;
якты рухың – күк чатында!
 
 
Синең җәйдә – күрелмәгән куанычлар,
ә кайгылар әле – тау артында.
Бәхетләрең әле тик төсмердә,
яралгыда инде мең тәүбәләр…
Көнең мөлдерәмә!
 
 
Синең озын җәеңдә
кыска әле күләгәләр.
 

«Сине нинди җилләрдән сакларга…»

 
Сине нинди җилләрдән сакларга,
араларга давыллардан,
якларга нинди кайгылардан,
ут-күздән, кыен сүздән?
 
 
Бу ояда сиңа да
канат чыгар тиздән.
 
 
Сине ничек сакларга,
тидермичә ятлардан?
Китәсең кереп күк асларына, –
тере нокта!
Ничек сине сакларга
шушы олы дөньяда?
 
 
Син бөҗәк түгел,
керергә яфрак астына,
син балык түгел,
посарга
дулкын арасына,
син киек түгел,
күмелергә урманнарга.
 
 
Син – кояш астында!
Заманага туры!
 
 
Ничек кенә сакларга
Җырлы йөрәгеңне
Кыраулардан,
нәни кешем?!
 

«Бәхеткә барыр юлларның…»

 
Бәхеткә барыр юлларның
тузаннары соры…
Тереклекнең суын эчеп
арта маңгай сыры…
 
 
Бәхеткә илткән кырларның
тәҗрибәсе куе!
Йөрәкләрдә – әрем тәме –
шул кырларның сые.
 
 
Бәхеткә илткән юлларым
китә күк астына.
Аннан ул чикләрне
үтсә үтәр кояш кына…
 
 
Офыкларны безнең күзләр
эчә гомер буе!..
 
 
Еллар кичкән саен арта бездә
үз-үзеңне тою.
 

Хисап көннәре

(Кырыктагылар җыры)

 
Хисап көненә
вакыт җиткәнен
тоярга вакыт!
Көннәрне түктек,
елларны чәчтек –
җыярга вакыт!
 
 
Кояш кыекта –
иркә чак үткән,
торырга вакыт.
Хисләрне иктек,
антларны чәчтек –
урырга вакыт!
 
 
Төпкә җигелеп,
сабанда күптән
сайрарга вакыт.
Сүзләрне әллә
җилгәме сиптек,
нинди моң үсә –
сайларга вакыт!
 
 
Ындырың такыр –
ыңгыраш ятып,
ыңгыраш – вакыт!..
 

«Саумысыз, картлар, нихәлдә?..»

 
– Саумысыз, картлар, нихәлдә?
Җиңел үтәме картлык?
Яхшымы бу яссылыкта
бераз бөгелеп йөрүләр,
заманына абруй белән
иелеп сәлам бирүләр?
 
 
.......................................
– Картлык – түгел шул шатлык!..
Яшәлде, шөкер, яшәлде.
Шәүлә булып йөрегәнче,
ахры, киткәнең артык…
 
 
Ачысы да, төчесе дә
тигән безнең йөрәккә.
Йөрелсә дә, дөньягызда
йөрелгәндер кирәккә…
 
 
Йолдыз тот шәрә кул белән,
кабалан, өскә үрел…
Алмаганмы кысыр хыял
гомернең өчтән берен?..
 
 
«Яшьлек!» диеп масаймагыз,
барыгыз кыйблагызга…
Көлгән идек без дә, валлаһ,
төш кебек дөньягызда!..
 

Аргы якка!

 
Уелып-уелып аккан елга аша
дер калтырап торган тар басма.
Җилфер-җилфер әби килде ярга,
Ялвару бар сүнгән карашта…
И, чабаклар сикерә, әйтерсең лә
шаулы җәйне күреп калырга!..
«Аргы якка чыгар әле, улым!»
Чыктым аны каршы алырга.
«Аргы якка чыгыйм, аргы якка,
калсын бу яр сагынып сөйләргә…»
Шаулый июль, сары мәтрүшкәләр,
җырлый үзән бөтен көйләргә!
«Аргы якка, улым, аргы якка,
бирге якта бүтән моңлансын…»
Тар басмадан икәү дер калтырап
кичтек гүя Әҗәл елгасын.
Чыгып җиттек менә, күңел булды!
Арык кулын куеп кашына,
карап торды озак аргы якка,
колак салып гомер агышына.
И, ул яклар гүзәл! Дәшә тагын,
туеп булмас анда мең яшәп!
Анда очынып сайрый сандугачлар,
ул шомыртлар тагын! Шау чәчәк!..
Яз мәхшәре кабат ул якларда.
Кирәк туя күреп калырга!
Яшьлеге дә теге ярда. Тагын
кемнәр килсен чыгып алырга?!
Язлар гына кабатлана икән,
уртаклаштым ана сагышын…
Минем дә бит, җилләр,
еллар аша
Аргы якка чыгып барышым!
 

Кояшлы кырлар җиле

(Строфалар)

I

 
Кояшлы кырлар җилендә
җилфердәгән чак иде.
Тургайлар ике иңемдә –
минем туган як инде!
 

II

 
Бармак арасыннан төртеп
чыга яшел үлән.
Сулар идем бу киңлекне
тургайлары,
болытлары белән!
 

III

 
Як-ягымда яшел арыш
килә әйлән-бәйлән!
Туган йортка кайтып барыш, –
Җир, син тизрәк әйлән!
 

IV

 
Түшәмнән төшә үрмәкүч –
«юл җебе» сары бугай.
Инде тургай тәрәзәмдә
сөенче ала бугай!
 

V

 
Тупыллар чыга каршыма
яшел алкыш белән!
Көрсенә күңел барсына
якты сагыш белән!
 

VI

 
…Кулыннан төште орчыгы,
сарылды килеп!
Анам! Нәкъ утыз ел элек
озаткан кебек,
елап һәм көлеп…
 

Төп йорт

 
Төп йортым син, төп йортым,
адым белән үлчәнгән
яшел кәсле төп йортым –
түмгәкләр һәм билчәннәр
телен белгән төп йортым…
Төп йортым син, төп йортым,
тургайлы түбәләрем!
Тәрәзәңдә кемнең бу
ак җаны – күбәләге?
Төп йортым бу, төп йортым,
бабамнар сөйләшкән җир!
Чит җирдән бүреге белән
кайтырга киңәшкән җир…
Бәхетле кеше генә,
ятып үз түшәгенә,
багып үз түшәменә,
суың эчкән бер йотым…
 
 
Туган илем – Идел-йорт,
Татарстан – төп йортым!
 

Борынгы нигездә

I

 
Көн каршында
җилләр укый
ташка уйган сүзләрне:
«Нигезләрне, нигезләрне!..»
 
 
Печәне чабып алынган, –
буй-буй ята әрем-кура…
«Нигезләрне, нигезләрне!..»
Һәр ташыннан хәлен сора!
 
 
…Тургай,
дога укыгандай,
ап-ак болыт каршында
тибрәп тора,
тибрәп тора!..
 

II

 
Җирдә челлә.
Агачларда
яшел алкыш тынган.
Юлда – тузан.
 
 
Корылыктан
карлыккан каргалар оча
баш очыннан…
Җәйге челлә!
Күләгәдә
актан киенгән карт
утыра гомер җебенең
очын очка ялгап;
утыра, төйнәлгәнен чишеп,
чуалганын сүтеп…
Җыена: хәстәрли йөген,
бөек сәфәр көтеп!
 

III

 
Күкләрем җитен кырыдай,
арасында – көнбагыш!
Безнең дә болытлар белән
тарихка китеп барыш!
 
 
Мәңгелек бөек күкләрдән
китәбез төялешеп,
китәбез төялешеп!
Каршылагыз яңаларын,
тормагыз сөялешеп лә,
тормагыз сөялешеп!
 
 
Сөрелгән кырларга иңә
кояшның ярты ягы,
кояшның ялкын ягы!
…Алсу кырларда гомерем
бер җырга артты тагы да,
бер җырга артты тагы!
 

IV

 
Бу кырлардан
тургай җыры
ераклашып бара инде,
әллә кояш янынамы
менде ерак?
Күк читендә – чормада –
көмеш урак.
 
 
Җәй авышты.
Камыллардан зеңләп ага
көз тавышы.
 
 
Көз тавышы…
 

Хәтерләү

 
И туган җир!
Ул зәңгәр болыннар,
болында – богыллар…
 
 
Офыкта – җил,
Иңемдә – Ай.
Күзләремдә – еллар!..
 

Гомер учагы

 
Гомернең бөек учагы
шартлап яна, яна, кызып!
Шау күмерләр ахаклана, –
Яшәү рәхәт, кызык!..
 
 
Җылынырга була әле,
ялкынына кулны сузып:
калгып кына, Көн каршында
яна төтенсез ут!
 
 
Тамчыланып утка төшә –
яна йөрәк, шәмен сызып…
Учак яна! Кичелә бара
күренмәгән сызык:
 
 
тып-тын гына баш очыңнан
Кояш бара узып!
 

Җайдагатлар

(«Кичү» циклына)

 
Идел-йортның инешләрен ерып,
үзән аша
яшел тауга менә җәйдагатлар…
Кылычларын суырып кынысыннан,
тын беткәнче үбә яшь җайдаклар:
«Туфрак булыйм! –
Кочмас илне җиде ятлар!..
А, рух!..»
 
 
Тоякларда кайный яшел үлән!
Алда – сулар, алда – кызыл ярлар…
Янып калды җилдә яшь учаклар, –
очкыннары туза – кызыл карлар!
 
 
Алып китә алар заман җырын,
үткән шатлыкларны, сагышларны…
Очып бара илдә җайдагатлар,
офыкларда – кешнәү тавышлары!..
 
 
Яшел ялкын ургый тояклардан,
аякларда зеңли өзәңгеләр!..
 
 
Мәңгелекнең бөек суын кичеп,
Яшел таудан ак болытка таба
җайдагатлар менә –
узган еллар!..