Kitabı oku: «Şlyapalı Mauqli», sayfa 2
İndi iki uşaqlı arvadını boşayıb onu almaq istəyir. Amma ata-anası qoymur… Bu dəfə Canəli özünü xam göstərməmək üçün başını tərpədib demişdi:
– O əhvalatı mən də oxumuşam.
Ağıllını aldatmaq çətindir, naşıya isə hər yalanı satmaq olar.
Dünyadan bixəbər Canəli mənim nəzərimdə meşədən təzəcə tutulmuş mauqli kimi bir şey idi. Fərq təkcə orasındaydı ki, bu, meşədə yaşamırdı, çılpaq gəzmirdi. Əynində kostyum, başında şlyapa vardı, qoltuğunda qovluq gəzdirirdi. Həm də adam kimi danışırdı.
Özündən soruşub öyrənmişdim: Canəli hələ evlənməmişdi. İt saxlayırdı. Səbəbini də belə izah edirdi: “Ağıllı kişinin arvadı da gərək ona bərabər olsun, qadan alım. Ürəyim istəyən ideal qız tapmaq çətindir.
Sabah mən dünyanın keçmişindən, gələcəyindən danışanda həyat yoldaşım ağzını açıb gözlərimin içinə baxacaq. Mənə elə qadın lazım deyil, qadan alım”.
Son zamanlar Canəliyə yaman bağlanmışdım. Onsuz darıxırdım.
3
Həmişə də təzə yalanlarım beynimdə hazır idi. Bir sözlə istirahət günlərində – boş vaxtlarım çox məzəli, əyləncəli keçirdi.
Arabir bizim üçün çay gətirəndə arvad hap-goplu söhbətlərimin ucundan – qulağından eşidirdi.
Əhvalatın nə yerdə olduğundan xəbərdardı. Onun üçün də məni məzəmmət edirdi:
– Salman, heç utanmırsan, o boyda vidli-fasonlu kişini barmağına dolamısan?! Meymun-zaddı bəyəm səninçün oynadırsan onu?!
– Ay qız, axı mən neyləyim? – deyirdim, – Sazan balığı kimi özü tilova gəlir. Mən zarafatsız keçinə
bilmirəm.
* * *
Növbəti görüşümüzdə Canəli bir qədər dəyişmişdi. Yəqin düşünmüşdü ki, həmişə mən Salmanın sözlərinə heyranlıqla qulaq assam deyər, özü qəzet, jurnal oxumur, heç nə bilmir, danışmağa sözü yoxdur.
Ona görə bu dəfə dünyanın məşhur alimlərindən, yazıçılarından söz salmışdı. Arada bir Şekspirin adını çəkəndə əlüstü, söhbətə qarışmışdım:
– Bilirsiz Şekspir nə millətidir?
– İngilis deyil?
– Xeyr, canım! Çoxları elə bilir, – Uyduracağım yalana bu başdan gülməyim tutduğundan özümü zorla saxladım, – Şekspir xalis müsəlmandır.
– Müsəlmandır?!
– Bəli, əsl adı da Şeyxi-Pirdir. Yəni pirin şeyxi. On altıncı əsrin əvvəllərində bir tədqiqatçı onun haqqında monumental əsər yazıb. Kitabının adını qoyub “Şeyx iz pira” Ondan sonra ingilislər kişinin ismini dəyişərək Şekspir eləyib, öz adlarına çıxarıblar.
Canəli qoyun kimi şüursuz bir görkəmdə gözlərini döydü.
– Qadan alım, bə o müsəlman, İngiltərəyə necə gedib çıxıb?
– Çox asan. O zaman bir şeyx kimi ingilis ruhanilərinin həyatı ilə maraqlanıb.
Qiyafəsini dəyişərək turistlərlə birlikdə salıb özünü Londona. Orada işin üstü açılandan sonra kişini verbovat eləyib, cibinə zorla ingilis pasportu basıblar. Gözünə döndüyüm şeyx ikicə aya onların dilini öyrənərək başlayıb yazmağa. Gecədə bir komediya – necədir sizin üçün?! Ölənəcən alt-üst eləyib höküməti də, quruluşu da…
Canəli yerində qurcalandı:
– Ə, bunu yaz da, qadan alım! Nəyi gözləyirsən?! Hazır bişmiş dissertasiyadır ki!
– Var elə bir fikrim. Ancaq mən ölüm, başqa yerdə bu barədə danışmayın. Adamlara etibar yoxdur.
Buraya qədər dediklərimi Canəlinin yediyini görüb fantaziyama güc verdim:
– Hə… Şekspir müsəlmandır, ona şübhə-filan ola bilməz! Atası da Muğandandır.
– Muğandandır! Onda biz eloğluyuq ki!
– Nə bilmək olar! Sabah onun sehrli sandığı açılandan sonra bəlkə lap qohum çıxdınız.
Canəli bu yerdə təbiətinə rəğmən gürşad bir qəhqəhə çəkib güldü.
Mauqli qonşumun bugünkü normasını da belə verdim, getdi.
* * *
Bazardan qayıdan arvad başılovlu içəri girdi.
– Ay Salman, heç bilirsən neyləmisən?! Abırdan saldın bizi bu qonşuların arasında! İndi müəllimin üzünə necə baxacağıq?! Ayıb deyil?
– Müəllim kimdir? Nə xəbər eşitmisən? Açıq danışsana, nə olub?! – deyə arvadın belə həyəcan keçirməsindən heç nə anlamadım.
– Daha nə olacaq?! İndicə qonşulardan öyrəndim: sən demə, bizə gəlib-gedən o şlyapalı kişi ali məktəb müəllimidir! Özü də elmlər namizədi!
Əvvəl bu sözə şübhə elədim. Sonra tərəddüd içində qaldım. Axırda inandım.
Bizdə məgər qoltuğundakı qovluğu dolu, şlyapalı başı Canəlininkinə bənzəyən “alimlər” azdırmı?
Biri də mənim qonşum!
4
ƏR-ARVAD TƏLÜKƏSİZLİYİ ONGÜNLÜYÜ
Yaxşıxanımla Canəli evlənəndən bir neçə il sonra elə bil qəfildən aralarında pişik asqırdı. Əvvəlki mehribanlıq yox oldu.
Ərlə arvadın giley-güzarı, savaşı başlandı. Canəlinin qaşqabağı yer süpürdü, axşamlar işdən gec gəldi; Yaxşıxanım mısmırığını salladı, tez-tez ərini acıladı.
Evin səliqəsi pozuldu. Ailəyə soyuqluq çökdü… Tədricən bu qanqaralıq Canəlinin müavinlik etdiyi idarədə də öz təsirini göstərdi: işçilərlə rəftarı dəyişdi, haqq-nahaq onları danladı.
Kişinin qan təzyiqi artdı. Belə vaxtda, heç olmasa Yaxşıxanım dilini saxlasaydı, dərd yarı idi. Di gəl, Canəli birini deyəndə o, beşini qaytarırdı.
Qapı-qonşu, qırx beş-əlli sində Cəbrayıl adlı şirin söhbətli, zarafatcıl, baməzə bir kişi yaşayırdı.
Özü də gecələr elə ucadan səbir gətirərdi ki, blokdakılar diksinib yuxudan oyanardılar. Kimin nə işi olsaydı, məsləhətə onun yanına cumardı, heç kəsə xeyirxahlığını əsirgəməzdi.
Yoldaşı Fəxrəndə də əhvallı qadındı. Bir axşam Canəli dərdini danışmağa qonşuya getdi. İçəri girən kimi məsələdən agah olan Cəbrayıl onun könlünü almağa çalışdı. Elə ayaqüstü gülməli bir əhvalat söylədi:
– Bayaq işdən gələndə tramvayda iki dənə yüksək keyfiyyətli səbir gətirdim, – dedi, – Bu vaxt o tərəfdən kimsə mənə sataşdı. Astadan üç dəfə asqırdı. Cin vurmadımı təpəmə! Canınçün, eləmədim təmbəllik, açdım ağzımı göyə, burda bir partapart saldım ki… Acığına düz on iki dəfə dalbadal səbir gətirdim. Tramvaydakılar əl çaldılar.
