Kitabı oku: «Cartes de poblament valencianes modernes», sayfa 9
Quod est actum in palatio illustrissimi ac reverendissimi domini fratris don Petri Ludovici Galcerandi de Borja, magistri beatae Mariae Montesiae et Sancti Georgii, constructo extra ac juxta murae villae Sancti Mathei sub die duodecimo mensis januarii anno a Nativitate Domini milessimo quingentessimo quadragessimo septimo.
Sig+num nostri don Petri Ludovici Galcerandi de Borja, magistri beatae Mariae Montesiae et Sancti Georgii predicti, qui hoc laudamus, concedimus, firmamus et juramus.
Testes huius rei sunt magnifici Bernardinus de Costa, secretarius illustrissimi domini magistri, et Christophorus de Antillon, equiso seu cavallerizo dicti illustrissimi domini magistri, Sancti Mathei habitatores.
Sig+num mei, Michaelis Guerau, auctoritate regia ac illustrissimi et reverendissimi magistri beatae Mariae Montesiae et Sancti Georgii notarii publici, qui predictis interfui manuque aliena scribi feci et clausi loco, die, mense et anno prefixis.
10.
1552, octubre 14. [L’Alcúdia de Carlet].
Àngela Borja i de Ribelles, vídua de Joan Montagut Vilanova i de Ribelles, senyora de l’Alcúdia de Carlet i del lloc del Ressalany, pacta una extensa concòrdia amb els veïns de la vila de l’Alcúdia de Carlet, revisant la majoria de les rendes que havien de pagar a la senyoria i aclarint-ne d’altres.
A. adv, Fons Duquessa d’Almodòvar, Secció Propietats i drets, sig. E.2.6, caixa 1. Resum en castellà, amb lletra del segle xix, inclòs en un memorial titulat: «Resultancia de las escrituras de encartaciones y concordias de la villa de La Alcudia y sus dueños desde el año 1315 hasta el día».
Edicions:
Inèdita.
TEXT
En 14 de octubre del año 1552 doña Ángela Borja y de Ribelles, viuda y como a tal heredera de don Juan Montagut Villanova de Rivelles, señor de la villa de La Alcudia y lugar de Resalany, concordó con los síndicos de la villa de La Alcudia, hallándose estos con poderes bastantes, de que da fee el escribano, y están a la letra extendidos en el modo siguiente:
1. Que estubiesen obligados los vecinos de La Alcudia a dar jornales a su señor, satisfechos de sus trabajos.
2. Se obligó dicha doña Ángela a verificar y probar el pago de los que se suponía dever al pueblo.
3. Sobre los dos jornales de la jova que se daban por el pueblo, se pagarán en adelante 4 sueldos pora cada casa que tubieran un par de bestias; los que tubieren una, dos sueldos; las viudas con un par, 4 sueldos por casa; las viudas que no tendrán par y tubieren en su casa hombre o hijo de 15 años, paguen 2 sueldos, y las viudas pobres, nada.
4. Que siendo condenada doña Ángela de Borja a firmar quitamiento del censo de doña Beatriz, cuio pleyto le suscitó el síndico de dicha villa, lo executará.
5. En la pretensión de los hornos, fue convenido que sin obligar a los vecinos a que vayan a cierto horno a cozer sino dejándolo a su arvitrio, con tal que no vayan fuera de la villa a cozer, se corran librándose al mejor postor.
6. Que el diezmo del trigo se pagase en la hera, como hasta entonces.
7. Que la partición del diezmo del vino se entienda por capazos, según se acostumbraba en tiempo de don Pedro de Montagut, observándose lo mismo de las viñas de secano, de las quales unas se paguen a la 11ª y otras a la 15ª.
8. No se prohive el que tengan bueyes, con tal que se pene al que haga daño.
9. Que la imposición de penas se guarden los establecimientos, fueros y buenas costumbres loadas y aprobadas por dicho señor, sin que se pueda imponer maior pena.
10. No pueda executarse a los vecinos por no haver dado dos rexas a las tierras, por no haver podido o no haver sazón.
11. Que pueda el pueblo elegir escribano de ayuntamiento.
12. Que tenga libertad qualquiera vecino de tener tienda, fleca y taverna, con tal que la universidad no se meta en arrendarlas por sí, según concesión que monstró la villa.
13. Que la señora, como heredera de don Juan de Rivelles, pague las 200 libras que tomo a Miguel Vilavella e indemnize al pueblo.
14. En la pretensión de las 1.000 libras y 12.000 sueldos por otra parte, vistos los actos, no ay tal obligación.
15. En la deuda de Pedro Valentín, se obliga a pagar dicha señora todo aquello que le corresponde a la parte del señor.
16. Que el maior precio que se vendieron las prendas que se sacaron a los vecinos, se les rehaga el exceso.
17. Que los luismos se paguen conforme al precio de las ventas de casas y tierras.
18. Sea facultativo al vatle la propuesta en consejo, y al pueblo se le dé lugar para votarlo.
19. Que todas las penas y comisos los renuncia, con tal que paguen los luismos hasta entonces devidos.
20. Que por cada libra de carne cobre dicha señora un dinero.
21. Que por la hoja forastera y la de los huertos y corrales, no se pague derecho alguno.
22. Que los vasallos tengan libertad de vender hoja de fuera con tal de manifestarla dentro del día al vatle, señor o arrendador del diezmo, para el pago de su derecho.
23. Que sin perjuicio de sus derechos por muerte de doña Ángela, sean obligados a hacer el azeyte en la almácera de la señoría, pagando un real por cada pie de aceitunas, con tal que, llevándolas a la almazara, dentro de tres o quatro días se les despache, poniendo las prensas y demás correspondiente la señora; y si no, les sea facultativo el hazer el azeyte fuera de la villa.
24. Que manifestando al vatle la seda que se haga de la hoja del término para destinguirla del realengo, se paguen 8 dineros por libra de dinero; y de la que se haga de la hoja forastera, se haya de rebajar el precio que costó esta, y del restante se paguen dichos 8 dineros por libra de dinero, sin que pueda pedir otro derecho ni aver el 3º diezmo de dicha hoja.
25. Que las tierras que se encuentren francas en los libros antiguos, sean francas; y si huviere alguna dificultad se zanje por tres o quatro hombres ancianos del pueblo juntamente con el vatle.
26. Que tengan libertad los vecinos de vender cada uno lo que quiera para el mesón y pasajeros, con tal que no se arriende este abasto. Y que los particulares de dicha villa tengan facultad de amprivar, pasturar y hacer leña en todo el término, exeptuando la deesa de la señora y bobalar, pudiendo esta arrendar el hervaje como siempre lo podía hacer.
27. Que lo que se devía por derecho de seda, se pague la metad en el día de san Juan primer veniente y la otra metad en san Juan immediato.
28. Que sean executivos estos pactos bajo la pena de 1.000 ducados.
11.
1576, agost 30.Tortosa.
Fra Joan Izquierdo, bisbe de Tortosa, atorga carta de poblament per al lloc de Torreblanca amb la concessió del terme, les ruïnes de les cases que hi hagué anteriorment i les terres. De la donació exclou una sèrie de terres que havien estat donades anteriorment.
Notari, Miquel Martí, de Tortosa.
A. aRv, Manaments i Empares, any 1661, llibre 2, mà 14, ff. 1-10. Còpia d’aquest any en la cort del Justícia Civil de València, a partir d’un trasllat datat a Tortosa el 16 d’abril de 1661.
Edicions:
a. Maria, P. Ramon de, «Carta puebla de Torreblanca....», Boletín de la Sociedad Castellonense de
Cultura, xii (1931), pp. 83-88.
b. Cita: M. Gual, Las cartas pueblas..., doc. núm. 220.
TEXT
Die XXX mensis augusti anno a Nativitate Domini M DC lXXVI.
In Dei nomine. Noverint universi quod nos, frater Joannes Isquierdo, Dei et apostolicae sedis gratiae episcopus Dertusensis, agens haec de et cum consensu et concilio reverendi capituli nostrae ecclesiae Dertusensis, gratis et ex nostra scientia, cum hoc praesenti publico instrumento firmiter et perpetuo valituro et nunquam in aliquo revocaturo, per nos et successores nostros in mensa episcopali Dertusensis, damus, concedimus et tradimus locum de Torreblanca ad populandum vobis, honorabili Juanni Pitarch, Anthonio Pitarch, Juanni Pitarch, Grabrieli Pitarch, Juanni Cardona, Augustino Monço, Vincentio Ballester, Thomae Angles, Vincentio Pauls, Francisco Cardona, Anthonio Ballester de Berthomeu, Michaeli Pitarch, Juanni Salvador, Anthonio Ballester, Juanni Ballester de mosen Grabiel, Gabrieli Ballester, Juanni Salvador, Marimon d’en Francesch, Gabrieli Molner, Juanni Machi, Juanni Balaguer, Juanni Folch, Michaeli Ballester, Onoffrio Gil, presbitero, Guillermo Agramunt, presbitero, Gabrieli Marça, Petro Fabregat, maiori dierum, Petro Fabregat, minori, Juanni Buan, Babtista Çaragoça, Petro Linyerola, Gabrieli Ballester, botiguerio, Vincentio Ballester, Juanni Ballester, Michaeli Ciffre, Juanni Valls, Bartholomeo Cardona et universis17 aliis populatoribus praecentibus et futuris et quotquot populare18 voluerint, dictum locum et eius terminum, et successoribus vestris, licet absentibus vel ut praesentibus, et notario infrascripto tamquam publicae et autenticae personae haec a nobis loco vestris et omnium illorum quorum interest, [intererit vel interesse potest vel poterit quomodolibet]19 in futurum, legitime paciscenti, stipulanti et recipienti, et vestris et eorum successoribus, praesentibus et futuris, per secula cuncta, quem locum de Torreblanca habemus et possidemus intra Regnum Valentiae cum omnibus iuribus et pertinentiis suis infra inserendis.
[I]. Ita videlicet quod locum praedictum de Torreblanca et ratione eius terminum, dividatis et populetis,20 teneatis et possideatis inter partes et in tot populatores ad vestrae21 libitum voluntatis.
[II]. Damus autem vobis dictum locum de Torreblanca situm et possitum in planitiae de Albalato, cum omnibus terminis suis et pro ut confrontatur cum termino Alcalani de Chivert, ex una, et cum mare22 et cum termino de Les Coves, et cum termino de Albalat et cum termino de Vilanova, cum domibus et casalibus, parietibus dirutis et colapsis, cuius muris aduch non sunt collapsi.23
[III]. Damus autem ibidem vobis, praefatis populatoribus et successoribus vestris, foros, bonos usus et consuetudines civitatis et Regni Valentiae, quibus ceteri agricolae utuntur et in futurum dentur, quibus uti frui et potiri et experiri sine contradictione et impedimento nostro et successorum nostrorum et alicuius personae, libere valeatis. Et insuper, in dicto loco et eius termino possitis facere justicias, juratos, mustasafios, alios24 officiales, congregare concilia, eligere consiliarios juxta formam fororum Regni Valentiae; habeatisque omnem jurisdictionem civilem el criminalem, altam, baixam, merum et mixtum imperium et omnem exersitium ipsorum, cum omnibus incidentibus, dependentibus, emergentibus, annexis et connexis. Retinemus tamen penes nos et successores nostros fidelitatem recursus, appelationes, supplicationes, causarum evocationes, juxta foros et privilegia Regni, totamque supremam potestatem, dominium et dominationem.
[IIII]. Ittem, quod vos,25 dicti populatores et successores26 vestri ac omnes habitantes in dicto loco et eius termino, et qui in eo procurationem agriculturae, greges et bestiaria exercent et tractant, teneamini et teneantur, solvere, dare et paccare bene, fideliter et diligenter de omnibus fructibus, bonorum et pocessionum vestrarum, videlicet de frumento, ordeo et de omnibus granis, et de carnagio bestiarii, et de vino et oleo, et de omnibus et singulis de quibus consuetum est et solitum est solvi et dari decimam nobis et successoribus nostris in dicta mensa, et primitiam eclesiae parrochiali dictae villae et parrocho illius in tempore et forma in villa de Cabanes assuens, ex<c>eptis porcis, gallinis et pullis, equorum,27 vacarum et assinorum, de qui<bus> nolumus quod decimam persolvatis; et quod non teneamini ad cavalcatam et exercitum nisi pro defensione nostrae ecclesiae aut personarum eclesiasticorum et rerum eiusdem, pro defensione tenentiae de Mirabet, in quibus casibus teneamini nos juvare cum rebus et personis vestris; et sitis nobis et successoribus nostris boni ef fideles vasalli in omnibus et per omnia.
[V]. Et etiam, damus et concedimus vobis et successoribus vestris furnum vel furnos, fornatjes, jura et pertinentia <ad> eosdem, altejis et foguerales coquendi panem in dicto termino; macellum sive carniseria et totum ius ipsorum; flaqueries, scribanias, sayonias, ferrerias, tabernas vini et olei, et hostalerias sive hostals; et omnia et singula jura praedictis et proxime scriptis rebus vobis et vestris in hoc capitulo consessis et eorum singuli et eisdem pertinentibus et pertinere debentibus cum plenissima facultate, usus et exercitio, nullo nobis nec successoribus nostris retento. Retinemus tamen penes nos et nostram mensam episcopalem molendina<s> sive molins, tam molendi olivas quam blada, tam presentia quam futura, ita quod nullus predicta construere in dicta villa eius<que> termino posit, nisi a nobis vel successoribus nostris licentiam aut donationem obtinuerit.
[VI]. Concedimus etiam vobis stateras et mensuras ad mensurandum et ponderandum.
[VII]. Ita tamen, quod de unoquoque furno solvere teneamini singulis annis et dare quadraginta solidos monetae regalium Valentiae in festo Nativitatis Domini nostri, et de macello duodecim solidos, etiam singulis annis in dicto festo. Et ita quod, dominium directum dictorum furnorum et macelli sit et remaneat penes nos cum laudimio et fatica et alio pleno jure emphiteotico, et cum omnibus clausulis et instrumento emphiteotici poni solitis. Sed volumus teneamini construere et edificare quilibet vestrum unam domum intra muros dicti loci, et in ea recidentiam facere intra sex annos a die praesenti computantur, quod si non feceritis possimus vos expellere et una vestra aliis dare et a vobis auferre libere ex propria autoritate, exeptis gallis sive francigenis sed hispanis.
[VIII]. Praedictum ita quod locum de Torreblanca, cum supradictis confrontationibus et terminis, cum introitibus et exitibus, egresibus et regresibus ac juribus et pertinentiis suis, et cum supradictis, muro non diruto,28 domibus dirutis et non dirutis, et reliquis muris, turribus, edificiis et parietibus, et cum ortis et ortalibus, terris incultis, campis hermis et non hermis, plantis, herbis, pastis, venationibus, cassis, planis, montibus, montaneis, nemoribus, silvis, covis, garrigiis, rupibus, lapidibus, calce, gipso, vari<i>s lignis, lignaminibus, sequi<i>s, aquis, puteis, rivis, pontibus, aquaeductibus, arboribus diversorum generum, fructiferis et non fructiferis ad usus proprios et ad alia vobis necessaria, itineribus, malladis et caminis, stagnis aquarum, piscariis.
[VIIII]. Damus etiam et concedimus quod possitis imponere in et super domibus, hereditatibus et rebus supradictis vobis concessis, et aliis omnibus in dicto termino sitis et existentibus et constitutis, peytas absque nostra licentia, sed solum conciliariter per vos impossitas teneantur et sint obligati omnes possesores dictorum domorum et hereditatum dicti termini; et quod possitis facere stabilimenta pro communi utilitate et bono regimine praedictae villae, ea tamen non obligent nec suum sortia<n>tur effectum nisi sint per nos confirmata.
[X]. Damus autem et concedimus vobis almargalae terram almargalem dicti loci dividendam cuilibet vestrum et stabiliendum29 singulariter ad arbitrium juratorum vel concili dictae universitatis, et in casu discordiae dictorum juratorum, ad arbitrium nostrum; ita quod, teneamini facere rivos, cequias et palafangas ad dictam terram in margali sicandam;30 et quod teneamini etiam ad solucionem decimarum et primitiarum31 fructum quos in dicta margali colligetis pro ut supradictum est.
[XI]. Remittimus tamen vobis de gratia speciali, decimam et primisiam ex fructibus colligendis in dicta margali solvendas32 per tempus viginti annorum computandorum a die presenti, ita quod, durante dicto tempore viginti annorum, non teneamini solvere ex fructibus quos in dicta margali colligetis33 decimam et primisiam; de aliis vero extra dictam margalem colligendis, teneamini integros34 solvere decimam et primisiam, pro ut supradictum est et, elapsis dictis viginti35 annis, teneamini solvere de omnibus fructibus ex quibus omnibus supradictis possitis uti libere et absolute, sine aliquo servitio et contradictione nostra et nostrorum successorum et alicuius personae, et similiter cum illis iuribus quibus uti poteritis ad dandum, possidendum, vendendum, alienandum et permutandum, et inde vestras vestrorumque voluntates omnimodas facere, inde cui ac quibus volueritis, pro ut melius, plenius, sanius et utilius dici, scribi et intelligi potest ad vestri et vestrorumque comodum et salvamentum, ac bonum etiam et sanum intellectum, ex<c>eptis clericis, militibus et locis sanctis qui de foro Valentiae non existunt nisi juxta seriem fori novi super hoc editi ad vitam suam adquirirent vel habuerunt.36 Nolumus autem per huiusmodi concessionem aut donationem vobis factam de terris et aliis dicti termini de Torreblanca praejuditium aliquod fieri illis terratinentibus quia ad praesens, justo titulo, terras cultas tamen possident in dicto termino, quas vobis non concedimus, sed a<d> dicta<m> concessione<m> exprese excepimus; non intendimus tamen remitere dictis terratinentibus obligationem recidentiam faciendi in dicto loco de Torreblanca, sed quod teneantur recidentiam facere sic et pro ut in prima populatione dicti opidi seu loci continetur. Similiter etiam volumus quod nullum praejuditium fiat per huiusmodi populationem aut concessionem ad populandum, magnifico Jacobo Ebri, villae de Les Coves habitatore, in stabilimento seu stabilimentis, concessione seu concessionibus eidem facto et firmato seu factis et firmatis per reverendissimum Martinum Corduba, praedecessorem nostrum, de certis terris in dicto termino sitis, pro ut in instrumento stabilimenti seu stabilimentorum seu concessionum continetur, ad quod habetur relatio, salvando eidem omnia jura ratione dicti stabilimenti seu stabilimentorum aut concessionum eidem competentiae, quae integra et illesa eidem volumus remanere. Cum hoc tamen, quod teneatur ad omnia onera ad quae vos tene<a>mini et incole dicti loci de Torreblanca tenentur et tenebuntur, ultra ea quae in dicto stabilimento seu stabilimentis aut concessionibus eidem iniungimus.37 Ulterius autem promitimus vobis, dictis nominibus, et populatoribus et vestris et eorum successoribus, per nos et successores nostros, notario tamen ut publicae et personae stipulanti percipienti salvare, deffendere et facere, habere, tenere ac pasiffice et quiete possidere et in sana pace et perpetuo omnia et singula supra contenta, et es<s>e vobis et successoribus vestris legitime deffençores et actores contra omnes personas conquerentes vel aliquid perturbantes vim vel querimoniam, de jure vel de facto, in praemissis inferentes et hanc donationem vobis et vestris facientes cum pactis, conventionibus et conditionibus supradictis, eam servari per nos et successores nostros in dicta mensa episcopali facimus vobis et successoribus vestris, et tenere omnia supradicta, pro ut superius fuit adnotatum. Viceversa, nos, supradicti Juannes Pitarch, Anthonius Pitarch, Joannes Pitarch, Gabriel Pitarch, Juannes Cardona, Augustinus Monço, Vincentius Ballester, Thomas Angles, Vincentius Pauls, Franciscus Cardona, Anthonius Ballester d’en Berthomeu, Michael Pitarch, Juannes Salvador, Anthonius Salvador, Anthonius Ballester, Juannes Ballester de mosen Gabriel, nomine meo proprio et procuratoris vestri Onofri Gil, Gabrielis Ballester, agricolae, et Gabrielis Ballester, botigerii villae Cervariae, pro ut de mea procuratione constat ut a ser<t>o instrumento recepto per discretum E. Marça, notarium villae de Calig sub die [en blanc] mensis [en blanc] presentis anni, Juannes Salvador, Marimon d’en Francesch, Gabriel Molner, Juannes Machi, Juannes Balaguer, Juannes Folch, Michael Ballester, Guillermus Agramunt, presbiter, Gabriel Marça, Petrus Fabregat, maior dierum, Juannes Buan, Baptista Çaragoça, Petrus Linyerola, Vincentius Ballester, Juannes Ballester, Michael Ciffre, Juannes Valls, Bartholomeus Cardona, presentes populatores supradicti promittimus quod nunquam alium dominum recognoscemus nec eligemus nec patronum aliquem habebimus in dicto loco nisi vos, dictum illustrissimum et reverendissimum dominum fratrem Juannem Izquierdo, episcopum Dertusensis, et successores vestros in dicto episcopatu, et cum multiplici gratiarum actione sub pactis, conditionibus et retentionibus supradictis; promittimus in bona fide per nos et nostros tenere et complere, custodire et conservare, et fidelitatem quamtam vobis astringimus non violare, et esse semper bonos, legales, fideles vasallos; nec non tenere, servare et adimplere omnia predicta et singula per vos superius retenta et salvata; et que per nos sunt tenenda et observanda, firmiter complere et observare sub bonorum dictae universitatis dicti loci de Torreblanca obligatio et hipoteca. Juramus etiam insuper ad dominum Deum et eius sancta Quatuor Evangelia, et homagia prestamus in posse et manu reverendi domini Gasparis Punter, decretorrun doctoris, officialis et vicarii generalis vestri, ac procuratoris ad predicta legitime constituti, fidelitatem supradictam, et acceptantes et recipientes hanc populationem et donationem. Promittimus omnia et singula observare ad vestram et vestrorum voluntatem, sine omni fraude et machinatione, sed pro ut melius et utilius intelligi et excogitari potest, et nos, omnes populatores, personas et omnia et singula bona nostra et cuilibet nostrum, ubique habita et habenda obligamus.
Actum est hoc in civitate Dertusae, die trigesimo mensis augusti anno a Nativitate
Domini millesimo quingentesimo septuagesimo sexto.
Sig+num nostrum fratris Juannis Izquierdo, episcopi Dertusensis predicti, haec concedimus et firmamus.
Sig+++++++++++++++++++++++++++na nostrorum Juannis Pitarch, Antonii Pitarch, Juannis Pitarch, Gabrielis Pitarch, Juannis Cardona, Augustini Monço, Vincentii38 Ballester, Thomae Angles, Vincentii Pauls, Francisci Cardona, Anthonii Ballester de Berthomeu, Michaelis Pitarch, Joannis Salvador, Anthonii Salvador, Anthonii Ballester, Juannis Ballester de mosen Gabriel, dictis nominibus, Juannis Salvador, Marimon d’en Francesch, Gabrielis Molner, Juannis Machi, Joannis Balaguer, Joannis Folch, Michaelis Ballester, Guillermi Agramunt, presbiteri, Gabrielis Marça, Petri Fabregat, maioris, Petri Fabregat, minoris, Joannis Buan, Baptistae Çaragoça, Petri Linyerola, Vincentii Ballester, Joannis Ballester, Michaelis Ciffre, Juannis Valls, Bartholomei Cardona, populatorum predictorum, qui haec acceptamus, laudamus, concedimus, firmamos et juramus.
Testes huius rei sunt quo39 ad firmam dicti reverendissimi domini fratris Joannis Izquierdo, episcopi Dertusensis, qui dicto die firmavit in civitate Dertusae, venerabilis Augustinus Coll, clericus, et honorabilis Joannes Marça, eoque dicti reverendissimi domini episcopi familiares.
Et quo ad firmam omnium supradictorum populatorum demptis Juanne Ballester et venerabile Guillermo Agramunt, presbitero,40 qui supradicti die Dominico, secundo mens<is> septembris dicti anni, firmarunt et jurarunt ab sacramento et homagia prestarunt in eclesia opidi de Torreblanca, diosecis et mensae episcopalis, ubi pro predictis se congregaverant, in posse et manu reverendi domini Gasparis Punter, officialis et vicarii generalis ac procuratoris dicti reverendissimi domini episcopi, sunt reverendus Franciscus Molner, presbiter, rector de Paniscola, Michael Forner, presbiter, rector eclesiae de Calig, diosecis Dertusensis, et magnificus Philipus Ebri, civis, villae de Les Coves habitator.
Sig+num mei, Joannis Baptistae Oriol, civis honorati Dertusae, apostolica, regia atque ipsius civitatis Dertuse autem totique notarii publici, regentis notas et scripturas Michaelis Marti, quondam notarii publici41 Dertusae, qui huiusmodi instrumentum inter scripturas predictas sub dictis chalendariis inventum,42 repertum, firmatum et notatum, in hanc publicam formam redigens, scribi feci et clausi vigori consuetudinis scriptae dictae civitatis, cum suprapositis in linea quarta ubi supra ponitur Marimon d’en Francesch, et in decima quinta, potestatem, et cum raso et emendato in quarta ubi emendatur Anthonio Salvador.
12.
1582, abril 18. Aïr (Vall d’Almonesir).
Joan Ximenes d’Urrea i la seua muller na Joana Enríquez, comtes d’Aranda, declaren que arran de la guerra amb els moriscos que havien fugit a la Serra d’Espadà s’havien perdut les cartes de poblament de la vall d’Almonesir. Per això, mitjançant el seu procurador Martín de Ábrego, notari de Saragossa, atorguen nova carta de població per als cristians vells del lloc de Matet i els cristians nous també de Matet i d’Aïr i Algímia, situats en dita Vall d’Almonesir. Mantenen les condicions que tenien anteriorment, i el text també inclou el document de la procura al notari esmentat.
Notaris, Francesc Marín i Pere Montsonís.
A. aRv, Manaments i Empares, any 1705, llibre 2, mà 24, ff. 40r-48v, i mà 25, ff. 1r-2v.
Edicions:
Inèdita.
Cita: M. Gual, Las cartas pueblas..., doc. núm. 222.
TEXT
Sea manifiesto a todos como yo, Martín de Ábrego, notario público de los del número de la ciudad de Çaragoza e reyno de aquella, e de presente personalmente hallado en la baronía de la vall de Almonazir, en el lugar de Ayr const[r]u[ido] [...] el reyno de Valencia, en nombre [...] de los illustrísimos señores don Juan Ximénez de Urrea [y] doña Juana de Enríquez, cóniuges, condes de Aranda y biscondes de Viola, señores de la tenencia de Alcalatén e de la dicha vall de Almonazir respective, la qual dicha procura es del serie y tenor siguiente:
Sea a todos manifiesto que nós, don Juan Ximénez de Urrea, conde de Aranda, bisconde de Viola, señor de la tenencia de Alcalatén, y doña Juana Enríquez, cóniuges, condes de Aranda, señores de la baronía de la vall de Almonazir, en el reyno de Valencia, recidentes de presente en la ciudad de Çaragoza, del reyno de Aragón, no revocando los otros procuradores por nós y qualquiera de nós antes de aora hechos, constituhidos, creados, y ordenados, agora de nuevo hazemos, constituhimos, creamos y ordenamos cierto, especial y a las infrascritas cosas general procurador nuestro y de cada uno de nós, en tal manera que la especialidad a la generalidad no derogue, es a saber, al magnífico Martín [de Ábre]go, notario] público [y] de lo[s] del número [de] la dicha ciudad de Çaragoza y vezino de aquella, absente bien assí como si fuesse presente, especialmente y expressa, attento que la dicha vall de Almonazir y sus lugares, que son Ayr, Algimia, Matet y Pavías, no tienen carta de población, el dicho nuestro procurador, por nos y en nombre nuestro y de cada uno de nos, les pueda faser y firmar carta de población, estableciendo a los vassallos, vecinos y habitadores de los dichos valles e lugares de aquella que oy viven en dichos lugares y que de aquí adelante se avezinarán y poblarán en dichos lugares y qualquiere de ellos, las tierras cultas, incultas, aguas, vago[s], ampríos, pasturas, pesca y caça, y los demás ussos necessarios para los vassallos, vecinos y habitadores de los dichos lugares et los términos y heredades de la dicha Vall, particularmente en cada uno de los dichos lugares, estableciendo los bobalares, redondas, según asta aquí se han hecho y se ha acostumbrado hazer, estableciendo, [...] [...]das aquellas libert[tades], ussos y buenas costumbres que asta aquí han tenido en otras cartas de población, conforme a fuero de Valencia se acostumbra poner y al dicho nuestro procurador parecerá y será bien visto, larga o limitadamente, haziendo, otorgando y firmando, en razón de lo sobredicho, cualesquiere instrumento o instrumentos públicos de carta y cartas de población por nos y en nombre nuestro y de cada uno de nós, en todos los prometimientos, obligaciones, juramentos, desenciones y renunciaciones, cláusulas y cautelas a dicho nuestro procurador bien vistas hazer y otorgar, assí según que hallándonos presentes lo podríamos hazer y otorgar. E para que por nos y en nombre nuestro y de cada uno de nos, el dicho nuestro procurador pueda substituir uno o más procuradores, con las semejantes o limitada potestad, revocándolos siempre que le parecerá, prometemos haver por firme, agradable y seguro, agora y por todos tiempos, todo aquello que por el dicho nuestro procurador e por los [...] [cons]tituhidos [...] en fin ]...] sobredichas cosas y cada una de [...] dicho, hecho, establecido, tras[...], prometido, obligado, jurado y en qualquiere otra manera procurado, bien assí como si todo aquello por nos personalmente fuesse hecho, y estar en drecho y pagar lo jusgado en contrario nuestro, ço obligación de todos nuestros bienes y rentas y de cada uno de nos, muebles e sitios, havidos y por haver, dondequiere que sean y serán.
Hecho fue lo sobredicho en la ciudad de Çaragoza, a quinse días del mes de febrero anno a Nativitate Domini millessimo quingentessimo octuagessimo secundo.
Presentes testigos fueron a las sobredichas cosas el magnífico Miguel Roytinell, mayordomo del dicho señor conde de Aranda, y Miguel Samper, sirviente, habitadores en la dicha ciudad de Çaragoza.
Está firmado el dicho poder, en su nota original, devidamente, según de fuero de Aragón.
Sig+no de mí, Juan Díaz de Altarriba, ciudadano y notario público de la ciudad de Çaragoza, e por autoridad real, por todas las [tierras del rey] de Aragón [...] lo sobredicho, junto [...] los testigos arriba [...] fui y lo que de mi mano y firmé [...] recibí e serré.
Lazarus de Pro[...], iurisperitus, locumtenens illustrissimi domini don Joannis de [Lanuza] et de Perellos, militi, sacre catholice regie maiestatis domini nostri regis consiliarii ac justitie Aragonum, universis et singulis iudicibus, officialibus et personis, regiis et secularibus, regularibus ac ecclesiasticis, regiam, secularem ac ecclesiasticam iurisdiccionem ubilibet exercentibus, et cuilibet vestrum, salutem et dileccionem. Cum propter locorum distantiam de fide et legalitate notariorum plerumque dubitari contingat, idcirco vobis et vestrum cuilibet dicimus certioresque reddimus, ac fidem in dubiam adhiberi volumus, prefatum Joannem Dias de Altarriba, notarium, qui retroscriptum instrumentum publicum potestatis recepit, testificatus fuit ac subsignavit tempore quo eundem instrumentum publicum potestatis recepit, testifica[vit] [...] [...]vit et inter per plures [...]es menses et annos usque nunc et de [presenti] fuit, erat et est notarius publicus et de numero civitatis Cesarauguste, auctoritatibusque [numerus] quibus in dicta sua signatura se intitulat probus, fidelis et legalis, instrumentis et actis per eum receptis et testificatis et subsignatis, pro ut retroscriptum solita fuit adhiberi et in exito adhibetur plena et indubitada fides, tam in iudicio quam extra, in quorum fidem et testimonium premissorum, presentes per nos huiusmodi, racione infrascriptum referendatas et sigillo eiusdem curie sigillatas fieri, et expediri iussimus et mandamus.