Kitabı oku: «Պատմութիւն Հայոց», sayfa 19

ՃԺԲ

ՃԺԲ. Յայնժամ թագաւորն վաղվաղակի փութով եւ երկիւղիւ *եւ մեծաւ խնդութեամբ հոգացեալ գումարեաց զգլխաւորս նախարարացն *եւ զկուսակալս աշխարհացն առաջին՝ իշխանն Անգեղ տան երկրորդ՝ իշխանն Աղձնեաց *որ է բդեաշխն մեծ երրորդ՝ իշխանն մարդպետութեան իշխանութեանն չորրորդ՝ իշխանն թագակապ իշխանութեան ասպետութեանն հինգերորդ՝ իշխանն սպարապետութեան զաւրավար Հայոց աշխարհին վեցերորդ՝ իշխանն Կորդովտաց աշխարհին եաւթներորդ՝ իշխանն Ծոփաց աշխարհին *ութերորդ՝ իշխանն Գուգարացւոց աշխարհին *որ միւս անուանեալ բդեաշխն իններորդ՝ իշխանն Ռշտունեաց աշխարհին տասներորդ՝ իշխանն Մոկաց աշխարհին մետասաներորդ՝ իշխանն Սիւնեաց աշխարհին երկոտասաներորդ՝ իշխանն Ծաւդէից աշխարհին երեքտասաներորդ՝ իշխանն Ուտիացւոց աշխարհին *չորեքտասաներորդ՝ իշխանն շահապ Զարաւանդ եւ Հեր գաւառի հնգետասաներորդ՝ *իշխանն մաղխազութեան տանն վեշտասաներորդ՝ իշխանն Արծրունեաց։

2 Այս իշխանք են ընտիրք կուսակալք կողմնակալք հազարաւորք բիւրաւորք ի մէջ Հայաստան աշխարհի տանն Թորգոմայ զորս գումարեաց թագաւորն Տրդատ եւ առաքեաց զնոսա ի կողմանս Կապուտկացւոց ի քաղաքն Կեսարացւոց *զոր ըստ հայերէն լեզուին Մաժաք կոչեն զի տարեալ զԳրիգորն՝ քահանայապետ կացուսցեն իւրեանց աշխարհին եւ հանդերձեցան դէտ ակն ունել ճանապարհացն։ 3 Եւ հրամայեաց *հրովարտակ * գրել աւրինակ զայս .–

*ՊԱՏՃԷՆ ՀՐՈՎԱՐՏԱԿԻՆ

*Ի վաղնջուց հետէ կորուսեալք տգիտութեամբ մեղացն պաշարեալք *մառախլապատք միգապատք *ափշեալք ոչ կարացեալ *հայել իմանալ նկատել զարեգակն արդարութեան տեսանել վասն այսորիկ խաւարեալք էաք ի մութ թաթաւէաք ։ 5 Իսկ յորժամ *քաղցրութիւն եւ մարդասիրութիւն արարչին մերոյ Աստուծոյ երեւեցաւ՝ *խրատել եւ լուսաւորել զմեզ *զարարածս իւր՝ ծագեաց զնշոյլս կենդանի լուսոյն իւրոյ ի սիրտս մեր եւ կենդանացոյց զմեռելութիւնս *մեր *զիւր *զսուրբ *զսիրելի զվկայսս իւր յայս կողմանս առաքելով։

6 Որք եկեալ՝ մերում անմտութեանս զիւրեանց *քաջութեան նահատակութեան առաքինութեան զհանդէսն ցուցին։ 7 Իբրեւ *զի Տէրն գիտէր իսկ զնոցա քաջութիւնն թէ ո՛րպիսիք են *այլ զի եւ մեզ անմտացս ուսուսցէ զիմաստութիւն *թէ ո՛րչափ սիրով սիրեցին սոքա զՏէրն իւրեանց վասն *այսորիկ ընդ մարտին նոցա *առաքինութեանն՝ տէր Աստուած սխրագործ ա՛յնչափ արար զիւր սքանչելիս եւ մեզ սաստիկ պատիժս պատուհասից՝ մինչեւ թագաւորիս մերում լինել խոզ եւ ընդ վայրագասուն գազանս արածել։ 8 Ապա ողորմեալ մեզ բարեխաւսութեամբ վայրագասուն գազանս արածել։ 9 Ապա ողորմեալ մեզ բարեխաւսութեամբ *աղաւթից *վկայելոցս ի ձեռն այդր վկայեցելոյդ Գրիգորի զամենեսեան զմեզ բժշկեաց։

10 Քանզի եւ դա *առաւել եւս վկայ գտաւ առաւել քան զառաւել *նահատակեալ վասն այսորիկ յԱստուծոյ մեզ տուեալ *առաջնորդ։ 11 Եւ ի ձեռն դորա զնախնական կարգս սովորութեան ունայնութեան *կռապաշտութեան *հայրենեացն *խլեաց եբարձ ի միջոյ եւ *ուսոյց ամենեցուն մեզ զիւր զվկայութիւնսն եւ զհրամանս ըստ իւրոց կամացն գնալ *մինչեւ տալ մեզ հրաման յայտ յանդիման՝ զդոյն ինքն զԳրիգորդ մեզ հովիւ եւ տեսուչ եւ վարդապետ ճշմարտապատում կացուցանել։

12 Վասն այսորիկ եւ *մեր ապաստան եղեալ յաւգնականութիւն *ընդունելութեան աղաւթից ձերոց եւ սրբութեանդ Ղեւոնդիոս արքեպիսկոպոս Կեսարու եւ ամենայն ուխտ քահանայութեանդ *սրբոյ եկեղեցւոյ որ այդր էք մեք յողորմութենէ Տեառն աղաւթիւք ձերովք առցուք ողջոյն Տրդատիոս թագաւոր ամենայն զաւրաւք երկրիս Հայոց Մեծաց եւ Աշխէն տիկին եւ աւրիորդ *մեծ Խոսրովիդուխտ։ 13 Վասն այսորիկ առաքեցաք մեք առ ձեզ արս գլխաւորս՝ իշխանս պատուականս զաշխարհիս մերոյ մեծի զի պատմեսցեն ձեզ զամենայն սքանչելիս Աստուծոյ որ աստ յայսմ աշխարհիս գործեցաւ *ընդ մեզ։

14 Եւ տուաք մեք ածել առ ձեզ զսուրբ խոստովանողդ Քրիստոսի զԳրիգորիոս եւ զայս հրովարտակ մեր առ ձեզ գրեցաք զի ըստ տուչութեան աւանդութեան հոգեւոր աստուածատուր շնորհին Քրիստոսի՝ մեզ զԳրիգորդ տեսուչ եւ վարդապետ առաջնորդութեան աստուածագնաց *ճանապարհացն եւ հովիւ եւ բժիշկ կացուսջիք որպէս եւ մեզ յԱստուծոյ հրամայեցաւ։ 15 Եւ աղաւթս *արասջիք զի զմեզ արժանիս արասցէ Աստուած իւրոյ ողորմութեանն առողջութեամբ գնալ ի ճանապարհս նորա եւ ձեր *սէրն եւ ողջոյն եկեալ հանգիցէ առ մեզ»։ 16 Եւ պատճէն հրովարտակին *զայս աւրինակ գրեցաւ ։

ՃԺԳ

ՃԺԳ. Եւ կազմեցան պատրաստեցան առին ընդ իւրեանս պատարագս՝ ոսկի եւ արծաթ ձիս եւ ջորիս *եւ հանդերձս գունակ գունակս ի զարդ եւ ի սպաս պատուական տեղեացն սրբոց տանցն Աստուծոյ՝ ուր առաքեալքն էին եւ ամենայն եկեղեցեացն առնէին պատրաստութիւն *պատարագաց՝ ընդ որ էին անցանելոց ։

2 Եւ հանէին զԳրիգոր յոսկիապատ կառսն արքունականս՝ սպիտակաձիգ ջորւոցն ։ 3 Եւ ամենայն իշխանքն գումարեալք ընդ նմա կառաւք եւ երիվարաւք զաւրաւք նշանակաւք իւրաքանչիւր *գնդաւ խաղացին գնացին յԱյրարատեան գաւառէն ի Վաղարշապատ քաղաքէ եւ հասեալ ի սահմանս Յունաց՝ բազում պատիւս կազմութեան հիւրամեծարութեան գտանէին ի քաղաքաց քաղաքաց։ 4 Եւ բազում *խնդութիւնս *եւ կայտիռս ցնծութեան խնճոյս ուրախութեան կացուցանէին իբրեւ լսէին *զԱստուծոյ արարեալ զսքանչելիսն եւ զհասելոց դարձ փրկութեան եւ զճանապարհս աւգտակարս։

5 Այսպէս պատուեալ *ըստ ճանապարհացն՝ մինչեւ գային հասանէին ի քաղաքն Կեսարացւոց եւ անդ տեսանէին *զսուրբ կաթողիկոսն *Ղեւոնդիոս եւ զամենայն եկեղեցական գունդս գունդս սրբոցն կղերիկոսացն եւ զդասս դասս հրեշտակակրաւն պաշտաւնէիցն։ 6 Տուեալ ողջոյն եւ պատմեալ նոցա՝ *որ ինչ միանգամայն եղեալ էր յԱստուծոյ եւ մատուցին զթուղթ թագաւորին առաջի սրբոյ քահանայապետին եւ նորա մեծաւ *խնդութեամբ ընկալեալ *եւ ամենայն *քաղաքացեացն մեծաւ ուրախութեամբ։ 7 Եւ ամենեքեան *առնէին տաւն ցնծութեան եւ զսուրբն Գրիգոր պատուեալ ըստ արժանի *առաքինութեանցն ճգնութեանցն վկայաւրէն մարտին՝ կանթեղաւք եւ սաղմոսիւք եւ երգովք հոգեւորաւք փառաւորէին։ 8 « Եւ իշխանաց քաղաքին *ցուցեալ բազում մեծարանս հասելոցն եւ ընկալեալ *հոգաբարձութեամբ ըստ Քրիստոսի անուանելոյն կարգի» ։ 9 Եւ այսպէս *մեծապատիւ յամենեցունց մեծարեալ ըստ արժանաւորութեանն երանութեան վկայական անուան ստացելոյ ։

*Եւ եղեալ ժողով բազմութեան եպիսկոպոսաց ի քաղաքն Կեսարացւոց զի ձեռնադրեսցեն զսուրբն Գրիգորիոս *եւ աւանդեալ ի նա զպատիւ խոնարհութեան քահանայութեանն Քրիստոսի *եւ զբարձրութիւն եպիսկոպոսութեան փառաւորութեանն Աստուծոյ *զպատիւն *եւ զփառսն մեծ։ 11 Սրբով Աւետարանաւն եդին ի վերայ նորա ձեռս ժողովք *եպիսկոպոսացն որոց գլխաւորն Ղեւոնդիոս զի առցէ նա իշխանութիւն յերկինս եւ յերկրի առնուլ զփականս արքայութեանն երկնից *կապել եւ լուծանել յերկրիա։

*Մեծաւ պատուով եւ թղթով եւ ժողովով զսուրբն Գրիգորիոս անդուստ *յուղարկեցին իշխանաւքն հանդերձ։ 13 Ետուն *ողջոյն *եւ յուղի անկեալ անտի ի շնորհս *տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի՝ գային հասանէին ի քաղաքն Սեբաստացւոց եւ անդ յեցան յերեկաւթս աւուրս ոչ սակաւս ։ 14 Եւ անդ գտանէր բազմութիւն եղբարց զորս հաւանեցուցանէր ընդ իւր գալ զի վիճակեցուսցէ *զնոսա ի քահանայութիւն յիւրում աշխարհին եւ բազում գունդս գունդս յաճախեալ առնոյր ընդ իւր, « եւ մեծարանաւք մեծարեալ յեպիսկոպոսաց աշխարհին եւ յիշխանաց եւ ի ժողովրդոց» ։

* ընդ որ անցանէին՝ կուտէին ժողովուրդք ի վերայ ժողովրդոց՝ տեսանել զսուրբ եպիսկոպոսն Գրիգորիոս զի աւրհնեսցին ի նմանէ եւ ասէին ցմիմեանս. «Եկա՛յք տեսցուք *զսուրբ եպիսկոպոսն *Գրիգորիոս զի այս այն *այր է ասէին որ *վասն Քրիստոսի *համբեր չարչարանաց վկայ հաւատարիմ գտեալ *զխոստովանողական անուն ժառանգեաց »։

16 «Եւ *յետ այսորիկ առնոյր *ընդ իւր զբազմութիւն հաւանելոցն՝ նախարարակոյտ զաւրուն հանդերձ հրաժարեալ այնուհետեւ շնորհատուր պարգեւաւքն եւ ամենայն իւրայովքն յանձն եղեալ շնորհացն Աստուծոյ՝ *ճանապարհորդ լինէր եւ այսպէս զբազում աւթեվանաւք անցեալ՝ առողջութեամբ յաջողութեամբ եւ հոգելից ուրախութեամբ եկեալ հասանէին ի Հայաստան աշխարհն » ։

ՃԺԴ

ՃԺԴ Եւ իբրեւ եկն եհաս ի սահմանս Հայոց՝ լուաւ Գրիգորիոս թէ Վահէվանեան մեհեանն մնացեալ է յերկրին Տարաւնոյ մեհեանն մեծագանձ լի ոսկւով եւ արծաթով եւ բազում նուէրք մեծամեծ թագաւորաց ձաւնեալ անդ ութերորդ պաշտաւն հռչակաւոր անուանեալն Վիշապաքաղն Վահագնի յաշտից տեղիք թագաւորացն Հայոց Մեծաց ի սնարս լերինն Քարքեայ ի վերայ գետոյն Եփրատայ որ հանդէպ հայի մեծի լերինն Տաւրոսի *որ եւ անուանեալ *ըստ յաճախաշատ պաշտաման տեղեացն՝ * Յաշտիշատ։ 2 Զի յայնժամ *դեռ եւս շէն կային երեք բագինք ի նմա *առաջին՝ մեհեանն Վահէվանեան երկրորդն՝ Ոսկեմաւր Ոսկեծին դից եւ բագինն իսկ յայս անուն անուանեալ Ոսկեհատ Ոսկեմաւր դից եւ երրորդ՝ մեհեանն անուանեալ Աստղկան դից Սենեակ Վահագնի *կարդացեալ որ է ըստ յունականին Ափրոդիտէս։ 3 Արդ՝ դիմեաց գալ սուրբն Գրիգորիոս զի քանդեսցէ եւ զայն եւս *զի տակաւին իսկ տգէտ մարդիկ խառնակութեան զոհէին յայս բագինս մնացեալս ։

*Եւ իբրեւ դարձեալ գայր նա ի կողմանցն Յունաց՝ բարձեալ բերէր *ընդ իւր նշխարս ինչ յոսկերաց մեծի մարգարէին երանեալ մկրտչին Յովհաննու եւ զսուրբ *վկային Քրիստոսի զԱթանագինէի ։ 5 Եւ իբրեւ եկին հասին յանդիման մեհենացն *մաւտ ի գետն Եփրատ՝ կամէր հանել զնոսա *ի վեր ի բարձրաւանդակ տեղի մեհենացն կործանել զբագինսն *եւ շինել զվկայարանս նոցա։

* եկին մաւտ եղեն ի գետն Եփրատ իբրեւ ձիոյ արշաւանաւք երկուք *եւ դեռ ընդ փոքր ձորակ մի անցանել կամէին ընդ ջուր մի սակաւ՝ զտեղի առին *սպիտակ ջորիք կառացն ուր կային գանձքն աստուածային նշխարք սրբոցն ոչ կարացին հանել *ըստ ձորակն։ 7 Եւ յայտնեալ *առ Գրիգոր հրեշտակ Տեառն՝ ասէ. «Հաճեցաւ Տէր զբնակել սրբոցդ Աստուծոյ ի տեղւոջդ»։ 8 Ուր եւ անդէն բազմութեան զաւրացն մէն սակաւ սատարեալ՝ շինեցին զվկայարանն եւ զսուրբսն ի հանգիստ փոխեցին։

ՃԺԵ

ՃԺԵ. Եւ մինչ դեռ զշինուած մատրանն կազմէին՝ հրաման ետ Գրիգոր զաւրականին եւ իշխանացն որ ընդ իւրն էին զի ելցեն *եւ մրճաւք տապալեսցեն զշինուածս բագնացն ։ 2 Որք ելեալ շատ ջանացան եւ ոչ կարացին զդուրս բագնացն գտանել՝ *թէ ի ներքս մտցեն զի ծածկեցին դեւքն ի նոցանէն եւ ի կողմանէ արտաքուստ ջանացան *եւ ոչ գծեաց անդ երկաթ գործւոյն ապա փութացան հասին իշխանքն եւ պատմեցին նմա զամենայն։

3 Իսկ նա առնոյր զնշան տէրունական խաչին *եւ ելեալ ի ձորակէն եկաց յանդիման բարձրաբերձ տեղեացն շինուածոցն եւ ասէ. «Հրեշտակ քո Տէր հալածեսցէ զնոսա»։ 4 Եւ ընդ բանիցն հողմ ուժգին բղխեաց ի խաչանիշ փայտէն զոր ունէր ի ձեռին իւրում սուրբ *եպիսկոպոսն։ 5 Եւ երթայր հողմն ուռուցեալ լերինն հաւասար եւ չոգաւ հարթեաց տապալեաց ընկէց զամենայն շինուածսն բագնացն ։ 6 Եւ այնչափ կորոյս *զի յետ այնորիկ ոչ ինչ ոք յայնմ տեղւոջ *նշմարանս կարէր գտանել ո՛չ քարի եւ ոչ փայտի *ո՛չ ոսկւոյ եւ ոչ արծաթոյ *եւ ոչ բնաւ երեւէր թէ լեալ ինչ իցէ անդ։ 7 Եւ *անթիւք կոտորեցան մարդիկ պաշտամանն քրմութեան որ ի տեղւոջ անդ էին եւ անհետ եղեն ոսկերք նոցա *եւ որք տեսինն՝ անթիւ մարդիկ *հաւատացին։ 8 Եւ *ասէ սուրբն Գրիգոր. «Արդ տեսէք թէ ո՛րպէս ջնջեցան գայթակղութիւնքն ձեր զի եւ չէին իսկ ինչ այլ ծառայեցէ՛ք յայսմհետէ *տեառն Աստուծոյ որ արար զերկինս եւ զերկիր»։

* յետ այսորիկ ելանէր նա ի տեղիս մեհենացն եւ ժողովեալ դարձուցանէր զմարդիկ աշխարհին յաստուածպաշտութիւն։ 10 Եւ եդ անդ զհիմունս եկեղեցւոյն եւ ուղղեաց սեղան փառացն Քրիստոսի զի նախ անդ *արար սկիզբն շինելոյ եկեղեցեաց ։ 11 Եւ ուղղեալ սեղան յանուն *սուրբ Երրորդութեանն եւ կազմեալ աւազան մկրտութեան նախ զայնոսիկ լուսաւորեաց *մկրտութեամբն՝ որ ընդ իւրն էին *մեծամեծ նախարարքն որ * ընդ նմայն երթեալ էին ի քաղաքն Կեսարացւոց եւ ապա *զգաւառականսն զբնակիչս *երկրին։ 12 Աւուրս քսան երեկաւթս առնէր եւ մկրտէր անդ աւելի քան զինն եւ տասն բիւր մարդկան եւ կանգնէր սեղան ի վկայարանի սրբոցն հանգստի զոր շինեացն եւ մատուցանէր զպատարագն փրկութեան եւ բաշխէր անդ *զմարմին եւ զարիւն կենարարին Քրիստոսի։

13 Եւ հրամայեաց կատարել անդ ամ յամէ *ի նմին տեղւոջ *ժողովեալ ամենեցուն զյիշատակ սրբոցն որ աւր եաւթն էր *ամսոյն սահմի զի խնդութեամբ ժողովեալ՝ *զաւր տաւնին խմբեսցեն զի *նախ անտի սկիզբն *արար շինելոյ զեկեղեցիս։ 14 Եւ կացուցանէր քահանայս ի տեղիս տեղիս եւ ելից զվայրսն եկեղեցւովք շինելովք *եւ քահանայիւք ։

15 Եւ ինքն չու արարեալ անտի՝ մեծապանձ պարծանաւք զաւրութեան խաչին Քրիստոսի եւ բարձ *նշխարս անտի կէս մի ի սրբոցն զի եւ յայլ տեղիս հաստատեսցէ *զյիշատակս նոցա։ 16 Եւ ընդ ամենայն տեղիս *եւ ընդ ամենայն գաւառս շրջէր յաւանս եւ յագարակս շինէր եկեղեցիս եւ առնէր մկրտութիւն եւ կացուցանէր քահանայս։

ՃԺԶ

ՃԺԶ Լուաւ ապա եւ մեծ *թագաւորն Տրդատ եթէ Գրիգոր եկեալ հասեալ է յերկիրս Հայոց։ 2 Առ զզաւրս *իւր եւ զԱշխէն տիկին եւ զքոյրն իւր զԽոսրովիդուխտ եւ չու արարեալ յԱյրարատեան գաւառէն ի Վաղարշապատ քաղաքէ ընդ առաջ Գրիգորի գայր հասանէր ի քաղաքագեաւղն Բագաւան որ անուանեալ *կոչի ի պարթեւարէն լեզուէն՝ Դիցաւան եւ անդ սպասեալ մնայր նմա ամսաւրեայ ժամանակս ։ 3 Իսկ նա *շրջէր զի լցցէ զկողմանս կողմանս եկեղեցեաւք եւ քահանայիւք *եւ պաշտաւնէիւք եւ ամենայն աստուածագործ սպասաւորութեանն կարգաւք եւ լուսաւորեսցէ զբազումս *մկրտութեամբ։

* գայր հասանէր յանուանեալ Դիցաւանն ամենայն *մեծամեծաւքն եւ զաւրաւքն եւ աշխարհակոյտ ամբոխիւն *որք էին ժողովեալ ի կողմանց կողմանց եւ գնային շրջէին *զհետ նորա եւ գտանէին բժշկութիւն եւ լնուին զպէտս իւրաքանչիւր ի նմանէ։ 5 Եւ նա ամենասփիւռ վարդապետութեամբն ամենեցուն *սերմանէր զբանն կենաց եւ *հանդերձ ամենայն սպասաւորաւք Աւետարանին որ ընդ իւրն էին զոր *չէ ոք բաւական ըստ իւրաքանչիւր անուանցն նշանակել քարոզէր զԱւետարանն ։ 6 Որովք յանձն եղեալ երանելի եպիսկոպոսն շնորհացն Աստուծոյ՝ գայր հասանէր առ ստորոտով Նպատական լերինն» ։

7 «Ընդ առաջ ելանէր նմա թագաւորն ամենայն զաւրաւքն հանդերձ առ ափն Եփրատ գետոյն *որ եւ ընդ պատահելն իսկ լի առնէր զամենեսեան ողջունիւ Աւետարանին Քրիստոսի եւ բազում *ցնծութեամբ եւ ուրախութեամբ *յաւանն դառնային» ։ 8 Եւ անդ մատուցեալ *թագաւորին իշխանքն եկեալք զբերեալ պատասխանին ողջունաբեր թղթոյն զի գրեալ էր զպատճէնն աւրինակ զայս։

* ԹՂԹՈՅՆ ՊԱՏԱՍԽԱՆԻ

* եւ խրատեալքդ հարուածեալքդ՝ *եւ ողոքեալքդ տանջեալքդ՝ եւ նուաճեալքդ կորուսեալքդ՝ եւ գտեալքդ մոլորեալքդ՝ եւ դարձուցեալքդ յակն առեալքդ՝ եւ սիրեցեալքդ Տեառն Տրդատէս թագաւոր Հայոց մեծաց եւ Աշխէն տիկին եւ աւրիորդ մեծ Խոսրովիդուխտ եւ ամենայն հրապարակք բազմամբոխ *ժողովրդոց որ իցեն Հայոց Մեծաց Ղեւոնդէս արքեպիսկոպոս մետրոպոլիտ մեգաղէ Կեսարու եւ ամենայն ուխտ *սրբոյ եկեղեցւոյ քահանայութեան եպիսկոպոսաց երիցանց սարկաւագաց եւ ժողովրդոց ի Տէր խնդալ։

10 Վասն կենսատու փրկութեանդ հասելոյ ձեզ յԱստուծոյ *որպէս մեզ պատմեցաւ անպայման ուրախութեամբ գոհացաք զանզեղջական փառացն Քրիստոսի եւ վասն սրբոց վկայիցդ Աստուծոյ *որ ի ձերում միջի յաշխարհիդ ձերում փառաւորեցան։ 11 Զի եւ դուք նայեցեալք յելս գնացից նոցա եւ *նմանողք լեալ հաւատոց նոցա՝ փառաւորեսջիք *նոցա պսակաւքն *պսակելով պսակեսջիք։

*Զի արարիչն ամենեցուն եւ ամենայն աշխարհաց որ ընդ ամենեցուն հաճեալ զի առցեն զորդեգրութիւն իւրով հաճոյական կամաւքն խրատէ զամենեսին որով մխիթարեսցէ ի սնավաստակ աշխատութենէն *յիւրումն արքայութեանն հանգուսցէ զբեռնաւորսն զաշխատեալսն զի լուծ նորա քաղցր է եւ բեռն իւր փոքրոգիա առ իւր թեւարկէ վարդապետէ զի իւրում հանգստեանն արժանիս արասցէ զամենեսին։

*Եւ վասն զի *ոչ կանխեալ գիտացեալ ձեր զարժանն՝ վասն այսորիկ ած *զանարժան գաւազանն ի վերայ *ձեր եւ իբրեւ ի քնոյ *ընդոստուցեալ զի գիտասջիք զզգաստութիւնն որ արժանն է։ 14 Եւ զի *ոչ իմացայք դուք *զմարդկանն ի մարդկապէսն՝ *գիտուն արար զձեզ ի չմարդկապէսն։ 15 Եւ *զոր յանգիտութեանն արհամարհեցէք՝ հաստատեաց զձեզ յանշարժ գիտութիւնն զի վէմն իսկ որ ի շինողացդ անարգեալ՝ եղեւ նա ձեզ գլուխ անկեանա։

*Զի զոր ուրացութեամբն բարկացուցէք՝ արտասուաւք հաշտեցուսջիք։ 17 Զի զոր կափուցեալ զաչս ձեր *համարէիք խաւար՝ ծագեաց *եբաց եւ լուսաւորեաց զտեսանելիս ձեր մերկեաց ի ձէնջ զզգեցեալ զխաւարն հեթանոսութեան եւ զճառագայթարձակ զգեցոյց զպատմուճանն։ 18 Իսկ *զոր համարեալ անմտութիւն կորուսանել պանձայիք՝ նոյն ինքն ձեզ իմաստնացուցիչ տուաւ եւ նոյն ինքն ձեզ գտիչ պարգեւեցաւ։

*Արդ՝ մեք իբրեւ տեսաք զայսպիսի այր հրաշալի եւ լուաք զմեծամեծ սքանչելիսն որ ի ձեռն սորա առ ձեզ կատարեցան՝ ընկղմեցաք ի խորութիւն սիրոյն Աստուծոյ իբրեւ ի ջուրս սաստիկս ալեաց բազմութեան անհատական գովութեամբ եւ ի վերայ այսորիկ՝ անդադար բերանով եւ անհանգիստ բարբառով զՏէր մեր զՅիսուս Քրիստոս զբարերարն զսքանչելագործն զպարգեւաբաշխն աւրհնեցաք եւ առ Աստուած հայրն ամենայնի գոհութիւնս մատուցաք շնորհելով Գրիգորի զանապական պարգեւս սուրբ Հոգւոյն որով եւ դուք արժանի լիջիք շնորհին ողջունի արքայութեանն երկնից։ 20 Եւ զմեզ հեռի մարմնով մերձ համարեալ հոգւով՝ * յիշեցէք *ի ձեր ի նորաթեք յաղաւթսդ ի ձերում պարգեւեալ փրկութեանդ մանաւանդ յորժամ զյիշատակ սրբոցդ խմբիցէք ձերով ուրախութեամբդ ։

21 Եւ հաստատեալ կացցէ վկայութիւն ի մէջ երկոցունց կողմանցս զի պարգեւաբաշխութիւն նորոգ քահանայապետութեանդ ձերոյդ *նահանգիդ առ ի մէնջ՝ *կացցէ անշարժ յեկեղեցւոջս Կեսարու ուստի եւ հանդերձեցաւ ձեզ *պատրաստեալ՝ փրկութեան ձեռնադրութիւն։ 22 Որով անապական պարգեւք խորհրդոյն ձեզ բաշխիցին վկայացեալ աջովդ շնորհաւք *նորոգութեան մկրտութեան եւ փրկական խաչին եւ կենդանարար մարմնոյն եւ քաւիչ արեանն Քրիստոսի եւ երանութեամբ բազմացելոց քահանայութեանց *որով եւ դուք լիջիք վերացեալք խառնեալք աղաւթաբուղխք մշտնջենաւորք ի զաւրս քրիստոսակեցոյց գնդին։ 23 Ողջ լերուք ի Քրիստոս եւ հանապազ վայելեսջիք ի փրկութեանն Տեառն»։

ՃԺԷ

ՃԺԷ. Եւ ուրախ եղեն ընդ մխիթարութիւն թղթոյն *եւ զի եկեալ *հասեալ էին *ուղեգնացքն լուսաւորութեամբ եւ երեւեալ աստուածաշնորհ պարգեւաւք առաւել զհոգեւոր սիրոյն զանձուկսն սփռէին՝ եւ եւս քան զեւս ի հաւատսն հաստատեցան մեծաւ * եւ ցնծալից բերկրութեամբ։

2 Իսկ նա *անդէն *եւ անդ ընդելական սովորութեամբն ի գործ արկեալ զանդադար *վարդապետութիւնն *հաւասարութեամբ բարեպաշտ » արքային Տրդատայ՝ *զիւր արուեստն առաջի դնէր խրատէր *յորդորելով որով առաւելագոյն հնազանդէին *նմա ըստ հրամանացն Աստուծոյ *թագաւորն եւ զաւրքն ամենայն հանդերձ աշխարհախումբ բազմութեամբն *որոց յանձն առեալ ամենեցուն զխնդրելին կատարել» *եւ զհրամայեալսն ի գործ արկանել։

3 Եւ նորա տուեալ հրաման արքայագունդ բանակացն՝ ամսաւրեայ ժամանակաւ ի պահս եւ յաղաւթս յամենալ ։ 4 «Եւ իւրում անձինն՝ *զսովորականն առաջի դնէր իւրայովքն անդուստ ածելովքն հաւասարաւքն զպահս եւ զաղաւթս զտքնութիւնս զպաղատանս արտաւսրաբերս զխստամբերութիւնս զհոգս աշխարհահեծս յուշ առնելով զասացեալսն հոգեպատում մարգարէին թէ Յորժամ հեծեծեսցես՝ յայնժամ կեցցես»ա։

*Այսպէս բազում աշխատութեամբ տարեալ՝ *վասն համաշխարհին բարեաց ինչ աւճան գտանելոյ որում եւ պարգեւէր իսկ վիճակ յամենաշնորհն Աստուծոյ հայրական չափուն ծնանել ծնունդ *նորոգ եւ սքանչելի պարգեւաբաշխ * սուրբ աջովն իւրով» զամենայն ի ջրոյ եւ ի Հոգւոյ յարգանդէ՝ մկրտութեամբ միւսանգամ վերստին ծնանել առնել կատարել սրբել դրոշմել մի ժողովուրդ Տեառն։

6 Եւ եդ անդ հիմունս եւ *շինեաց եկեղեցի եւ զնշխարսն զոր ունէր յոսկերաց սրբոցն՝ ի տէրունական տանն բնակեցուցանէր։ 7 Սոյնպէս եւ ընդ ամենայն կողմանս գաւառացն դնէր հիմունս եկեղեցեաց եւ ուղղէր սեղանս եւ կացուցանէր քահանայս։ 8 Եւ ամենայն երկիրն դարձեալ սրտիւք իւրեանց *կանխէին ի պահս եւ ի պաշտաւն եւ յերկիւղն Աստուծոյ։

ՃԺԸ

ՃԺԸ. Իսկ ի լնուլ կիտին եդելոյ պահոցն կատարելոյ առեալ երանելւոյն Գրիգորի զաշխարհաբանակ զաւրացն եւ զինքնին զթագաւորն եւ զկին նորա Աշխէն եւ զմեծ աւրիորդն Խոսրովիդուխտ եւ զմեծամեծսն *ամենայն *եւ ամենայն *մարդկաւ բանակին հանդերձ՝ ընդ այգն ի լուսանալ առաւաւտուն յափն Եփրատ գետոյն մատուցանէր եւ անդէն *մկրտէր առ հասարակ զամենեսեան յանուն Հաւր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն սրբոյ։

2 Եւ իբրեւ իջանէին մարդիկն ամենայն եւ թագաւորն *ի մկրտութիւն անդր ի ջուրսն Եփրատ գետոյն՝ նշան սքանչելի երեւեալ յԱստուծոյ *զի զետղ առեալ ջուրք գետոյն՝ անդրէն դարձան ընդ կրուկն ։ 3 Եւ լոյս սաստիկ երեւեալ ի նմանութիւն սեան լուսաւորի՝ եւ եկաց ի վերայ ջուրց գետոյն եւ ի վերայ նորա նմանութիւն տէրունական խաչին եւ այնչափ *ծագեաց լոյսն *մինչեւ արգելոյր զճառագայթս արեգականն *եւ նուաղեցուցանէր։ 4 Եւ իւղն աւծութեան զոր արկանէր Գրիգորիոս ի վերայ մարդկանն՝ շրջան առեալ ի մէջ գետոյն շուրջ զմարդկաւն խաղայր։ 5 Եւ ամենեքեան *զարմացեալք բարձրացուցանէին զաւրհնութիւն ի փառս Աստուծոյ։ 6 Եւ ընդ երեկս աւուրն նշանն աներեւոյթ լինէր եւ նոքա *ի վեր յաւանն դառնային ։ 7 Եւ *որք մկրտեցանն յաւուր յայնմիկ՝ աւելի քան զհնգետասան բիւր մարդկան յարքունական զաւրացն։

8 Եւ անտի ելեալ մեծաւ ցնծութեամբ եւ սպիտակազգեստ հանդերձիւք սաղմոսիւք եւ աւրհնութեամբք կանթեղաւք վառելովք *եւ մոմեղինաւք լուցելովք եւ ջահիւք բորբոքելովք մեծաւ լրջմտութեամբ եւ բազում զուարթութեամբ լուսաւորեալք եւ հրեշտակացեալք եւ առեալ զանուն որդեգրութեանն Աստուծոյ եւ մտեալ ի ժառանգութիւն սրբոյ Աւետարանին *եւ ի վիճակ սրբոցն խառնեալք *ծաղկեալք ի հոտ անոյշ ի Քրիստոս եւ ելեալք *ի վեր ի տէրունական տունն դառնային ։ 9 Եւ անդ մատուցանէր զաւրհնութեան պատարագն հաղորդէր զամենեսեան ի խորհուրդն գոհութեան *բաշխէր ամենեցուն զսուրբ մարմինն եւ զպատուական արիւնն ամենափրկչին Քրիստոսի *զկենդանարարն եւ զկեցուցիչն ամենայն մարդկան *եւ զարարիչն եւ զաշխարհագործն ամենայն արարածոց *զաստուածատուր շնորհսն առ ամենեսեան առատապէս մատակարարէր։

ՃԺԹ

ՃԺԹ. Եւ դադարեաց անդ յետ այսորիկ աւուրս եաւթն *վասն հոգեւոր *մխիթարութեան։ 2 Եւ յայնմ աւուրս եաւթանս որ մկրտեցան յարքունական բանակէ անտի՝ ընդ այր եւ ընդ կին *եւ ընդ մանուկ աւելի քան զչորեքարիւր բիւր ։

3 Եւ զյիշատակս վկայիցն բերելոց ժամադրեաց ի տաւն մեծ հռչակել սնոտեացն պաշտաման ի ժամանակի՝ *դիցն Ամանորոյ ամենաբեր նոր պտղոց տաւնին *Հիւրընկալ դիցն Վանատրի ա, զոր յառաջագոյն իսկ ի նմին տեղւոջ * պաշտէին յուրախութեան Նաւասարդ աւուր։ 4 Զի ժողովեալ ի յիշատակ մեծի երանելւոյն Յովհաննու եւ սրբոյ վկային Աստուծոյ Աթանագինէի՝ *յայնմ աւուր խմբեալ ի նմին յաւանին տաւնեսցեն ։

* *եւ երանելւոյն Գրիգորի զվարդապետութիւնն իւր ի գործ *արկեալ *եւ ժողովելոցն առ ընդունել քաղցրացուցեալ» , «եւ *ծովացուցեալ զվարդապետութեանն զխորութիւն *եւ լցեալ զեղեալ ամենայն հոգեւոր բարութեամբք» ։ 6 « Յետ այսորիկ *հասեալ նմա բովանդակ ի վերայ ամենայն երկրին սահմանացն *Հայոց Մեծաց աշխարհին» շինելով եկեղեցիս *յամենայն աշխարհս *ի գաւառս ի կողմանս *ի քաղաքս յաւանս ի շէնս *ի գեաւղս եւ յագարակս։ 7 Սոյնպէս եւ թագաւորն յամենայն իշխանութեան իւրում * առ հասարակ՝ գրեաց *չորս չորս *հողս երդոյ յամենայն ագարակ տեղիս իսկ յաւանսն *եաւթն եաւթն *հողս երդոյ՝ *ի ծառայութիւն սպասաւորութեան քահանայութեանն նուէր պտղոյ Տեառն մատուցանէր։

*Եւ կացուցանէր քահանայս յամենայն տեղիս եւ հրաման տուեալ զի պաշտեսցեն զՏէր Աստուած միայն զարարիչն երկնի եւ երկրի *եւ բազմացուցանէր զպաշտաւնեայս սեղանոյն Տեառն ընդ ամենայն *տեղիս եւ կացուցանէր քահանայս առ սեղան սեղան յամենայն եկեղեցիսն ։ 9 Սոյնպէս եւ զեպիսկոպոսսն վիճակեցուցանէր ի գլխաւորութիւն ժողովրդոցն Տեառն եւ հրաման տայր նոցա՝ հաւատարիմ առաջնորդութեամբ վերակացու լինել լուսաւորապէս հաւտին Քրիստոսի ։