Kitabı oku: «Պատմութիւն Հայոց», sayfa 18

ՃԳ

ՃԳ. Արդ՝ ամենարարն ամենաստեղծն ամենահաստիչն ամենիմաստն ամենատէրն *ամենակալն ամենագիւտն ամենաբժիշկն խրատեաց զձեզ զի *Աստուածութեանն իւրոյ զձեզ մերձաւորս արասցէ։ 2 Վասն այսրիկ ցուցեալ ձեզ մեաւք զկենաց ճանապարհս եւ զփրկութեան հանգամանս զթողութիւն միանգամայն ածել հասուցանել *ի վերայ վասն այսորիկ զտեսիլ հանդերձելոցն երեւեցոյց ինձ պատմել ձեզ առ ժամանակիս զիւր կամսն առ ձեզ կատարելով ։ 3 Արդ՝ եւ դուք զասացեալսն *ըստ հրամանացն փութացարո՛ւք կատարել ։ 4 Եւ արդ՝ եկա՛յք շինեսցուք զվկայարանսն փոխել զվկայսս ի հանգիստ *զի եւ սոքա փոխեսցեն զձեզ ի նորոգութիւն»։

5 Եւ զայս ասացեալ՝ հրամայեաց զի զնիւթ շինուածոյն վաղվաղակի պատրաստեսցեն ։ 6 Եւ ամենայն *բազմութեան մարդկանն *լուեալ զայն՝ *իւրաքանչիւր ընթացան պատրաստել զնիւթսն ։ 7 Եւ *կուտէին ի հրամայեալ տեղիսն ոմն վէմ ոմն քար ոմն աղիւս *ոմն զմայր փայտն պատրաստէին խնդալից փութով եւ մեծաւ երկիւղիւ։

8 Եւ ինքն սուրբն Գրիգորիոս զլար ճարտարութեան շինողացն ի ձեռն առեալ՝ զերանելեացն վկայարան հանգստարանացն զհիմունսն յաւրինէր ։ 9 Եւ մէն մի իւրաքանչիւր ամենայն բազմութեանն *սատարութիւն ի ձեռն առեալ ըստ գեղեցկադիր յարմարելոյ հիմնարկին *ի կատարումն շինուածոյն կանգնեցին։ 10 Ամենայն ոք ձեռն ի գործ արկեալ եւ կանանւոյն անգամ սատարեալ *ըստ իւրեանց տկարութեան կանացի ուժոյն եւ այսպէս առ հասարակ գործէին զգործն հաւատովք եւ մեծաւ երկիւղիւ զի մի՛ ոք ամենեւին անմասն եղեալ ի փրկութենէ շնորհացն ի բժշկութենէն զրկեսցի ։

11 Եւ կանգնեալ երիս վկայարանս մի՝ ի հիւսիսոյ յարեւելից կողմանէ քաղաքին ուր վկայեաց սանականն Հռիփսիմէ երեսուն եւ երկու ընկերաւք ։ 12 Եւ զմիւսն շինեցին ի հարաւակողմ կուսէ անտի ուր վկայեացն Գայիանէ նորուն սնուցիչն երկու ընկերաւքն ։ 13 Եւ զմիւսն եւս *մաւտ ի հնձանն ի մէջ այգւոյն *ուր *էին վանք նոցա։ 14 Շինեցին կազմեցին զտեղիսն եւ զարդարեցին ոսկի եւ արծաթի կանթեղաւք լուցելովք եւ լապտերաւք վառելովք եւ աշտանակաւք բորբոքելովք։

ՃԴ

ՃԴ. Եւ հրամայեաց մէն մի իւրաքանչիւր արկղագործ տախտակամած մայրափայտեայ բեւեռապինդ հաստահեղոյս երկաթագամ տապան գործել։ 2 Եւ ամենայն ըստ ասացելոյ պատուիրանին արարեալ *հանդերձեալ կազմեալ պատրաստեցին *ըստ եդեալ հրամանին տուելոյ բերին զարկեղսն *արարեալ հանգստի սրբոցն առ դուրս հնձանին առաջի սրբոյն Գրիգորի։ 3 Իսկ նա առեալ՝ *ինքն միայն ի ներքս մտանէր *եւ ոչ թողոյր զայլ ոք ամենեւին ի ներքս մտանել *ասէ. «Ոչ է պարտ ձեզ հուպ լինել եւ մերձենալ առ նոսա որ չեւդ էք բժշկեալ *որ չեւդ էք սրբեալ մկրտութեամբ »։ 4 Այլ ինքն միայն առանձնացեալ զմի մի իւրաքանչիւր ի սրբոցն առեալ յիւրաքանչիւր արկեղ դնէր՝ իւրաքանչիւր *հանդերձով *եւ իւրեանց կազմութեամբ պնդէր եւ կնքէր քրիստոսանշան կնքովն։

5 Իսկ թագաւորն եւ արքայազունքն ամենայն *եւ մեծամեծքն եւ նախարարքն եւ ազատքն եւ զաւրքն ամենայն՝ իւրաքանչիւր բերէին իւղս անուշունս եւ խունկս ազնիւս եւ զգունագոյն նարաւտս պատանաց զմետաքսառէչս ոսկեթելս կերպասուց ։ 6 Եւ կին թագաւորին եւ աւրիորդք թագաւորազունք եւ կանայք պատուականացն եւ մեծամեծացն դստերք՝ բերէին *ծիրանիս եւ *զոսկեհուռն դիպակն եւ զերկնագոյնն եւ զսպիտակ իբրեւ զձիւն հանդերձանս սրբոցն։ 7 Նոյնպէս եւ զոսկին եւ զարծաթն եւ զկտաւսն փութով կուտէին առ դուրս հնձանին։

8 Արդ՝ ելեալ տեսանէր սուրբն Գրիգորիոս զի *շեղջ շեղջ կուտեալ էին առ դուրս հնձանին։ 9 Իսկ նա ոչ առնոյր յանձն զնոցա ինչ առ նոսա մատուցանել *ասէ. «Ո՞չ վաղ իսկ *ասացի * եթէ ոչ է պատշաճ զձեր ինչ մինչ չեւդ էք սրբեալ մկրտութեամբ՝ *առ նոսա մատուցանել այլ յաւժարութիւնդ ձեր բարիոք է վասն ձերոյ փրկութեան։ 10 Այլ այս ամենայն յարքունական գանձուն պահեալ կայցէ մինչեւ ձեզ հովիւ եւ *վարդապետ ի տուչութենէ բարերարութեան *Աստուծոյ *պարգեւեսցի եւ երեւեսցին ձեզ առաջնորդք քահանայապետք տեսուչք եպիսկոպոսք եւ երիցունք եկեղեցական կարգի լուսաւորութեան սիրոյն Աստուծոյ եւ այդ ամենայն երթիցէ ի սպաս պաշտաման փառաւորընկալ սեղանոյն Աստուծոյ ի ձեռն քահանայապետին կացելոյ ։ 11 Այլ այժմ եկա՛յք զսոսա յիւրաքանչիւր հանգիստս մատուսցուք»։

ՃԵ

ՃԵ. Իսկ թագաւորն *Տրդատ *յայնժամ դեռ եւս էր յամենայն կերպարանս խոզի բայց միայն ի մարդկապէսն խաւսելոյ եւ կճղակք ձեռացն եւ ոտիցն իբրեւ զխոզի եւ դէմք երեսացն կնճթացեալ եւ ժանիք *մեծամեծք իբրեւ զմեծամեծ վարազաց եւ խոզանաստեւն թաւացեալ զամենայն մարմնովն ։ 2 Այլ կայր պատեալ զերեսսն *գլխովն հանդերձ՝ *արկեալ զիւրեաւ քուրձ եւ կայր երեւոյթ տեսլեամբ ի մէջ ժողովրդոցն ։ 3 Արդ՝ մատուցեալ աղաչէր զսուրբն Գրիգորիոս զի գոնեա ձեռացն եւ ոտիցն հնար լինիցի բժշկութեան զի ի գործ շինուածոց սրբոցն արժանի արասցէ գէթ *սակաւիկ ինչ մասնաւորել զնա։

4 Իսկ երանելին Գրիգորիոս ծունր կրկնեալ ամենատեառն բարերարի մարդասիրին Աստուծոյ երթեալ անկանէր *զսուրբ ընկալ արկեղաւքն երանելի մարմնոցն քրիստոսական վկայիցն՝ մատուցանել պաղատանս համբարձեալ զբազուկսն հանապազատարած յերկինս՝ ամենայն ժողովելոցն եւ թագաւորին բժշկութիւն հայցէր։ 5 Ապա դարձաւ առ թագաւորն շնորհելովն Քրիստոսի *զոտսն նորա եւ զձեռսն բժշկէր զի թափեցան կճղակք *ոտիցն եւ ձեռացն որպէս զի առ մի նուագ *հաղորդեալ լիցի ի գործ սրբոցն՝ *իւրոց ձեռացն վաստակելով։

*Իսկ նորա հարցեալ զԳրիգորիոս թէ զի՛նչ հրամայեսցէ նմա եւ *նա տայր զչափ արկեղացն սրբոց զի հատեալ զտեղիսն *իւրաքանչիւր բնակութեան՝ յաւրինեսցէ ի ներքս ի մարտիրոսական յարկին հանգստեան ։ 7 Իսկ նորա աղաչեալ զԳրիգորիոս՝ *զի հրամայեսցէ մի՝ վասն *կնոջ իւրոյ *Աշխենայ տիկնոջ *եւ մի՝ վասն քեռն իւրոյ հարազատի որում անուն էր Խոսրովիդուխտ *զի իշխեսցեն եւ նոքա հաւասարել գործոյն։ 8 Եւ նորա տուեալ հրաման եւ նոցա երթեալ ընդ նմա աւգնել գործոյն։ 9 Եւ առեալ զչափ արկեղացն՝ *փոսել փորել զտեղիս հանգստի սրբոցն ի ներքս ի տաճարս *հանգստարանացն։

ՃԶ

ՃԶ. *Արդ՝ առեալ թագաւորին *փայտատ եւ բահ՝ *հատանէր զդիրս հանգստոցաց սրբոցն իւրաքանչիւր ըստ չափու արկեղացն։ 2 Սոյնպէս եւ ինքեանք երկոքին Աշխէն տիկին եւ քոյր թագաւորին Խոսրովիդուխտ ըստ բրել բրողին ի հանդերձս իւրեանց ընկալեալ զհողն՝ արտաքս պեղէին ։ 3 Եւ այսպէս *կարգի կարգի յառաջակողմն պատրաստեցին զդիրս սրբոյն Հռիփսիմեայ եւ *զկնի նորա զերեսուն եւ զերկուցն ի տեղւոջն յայնմիկ ուր հեղան արիւնք վկայականք *երանութեան նոցա *ի տեղւոջ հանգստեան պատրաստելոյ սուրբ եւ փառաւոր սեղանոյն Քրիստոսի ։ 4 Սոյնպէս եւ ի վկայարանին՝ որ *ի հարաւակոյս քաղաքին էր՝ պատրաստեաց եւ *զայն տեղին երանելւոյն Գայիանեայ եւ երկուց ընկերացն։ 5 Ինքնին թագաւորն Տրդատ քերբն Խոսրովիդխտով հանդերձ *եւ Աշխէն տիկնաւ զդիրս սրբոցն իւրաքանչիւր բնակութեան յաւրինէին իւրեանց ձեռաւքն ։

6 Եւ եկն թագաւորն խնդրեաց հրաժեշտ ի սրբոյն Գրիգորէ եաւթնաւրեայ ճանապարհ կալեալ *ի վեր ի բարձր լեառն ի Մասիս։ 7 Եւ անտի ի գլխոյ լեռնէն առեալ վէմս արաստոյս անտաշս անկոփս յաղթս ծանունս երկայնս ստուարս *եւ մեծամեծս որ զմի մի *ոչ ումեք լինէր հնար թէ եւ դիպելոյ բազմութեան ի մարդկանէ՝ զայն շարժել արդ՝ առեալ սկայազաւրն հայկաբար զութ արձանսն՝ *ի վերայ իւրոց թիկանցն *զայն դնէր *եւ ըստանձնեալ բերէր ի վկայարանս տաճարացն։ 8 Մէն չորս արձանս սեամս կանգնէր՝ իբրեւ փոխարէն անմիտ մարտին զոր ընդ սրբոյն պատերազմեալ յիւրում սենեկին ուր ամենապահ շնորհացն յաղթեալ՝ զայնչափ զարմանալիսն գործեաց։ 9 Եւ սա պսակ յաղթութեան՝ *զիւրոյ ձեռացն զաւրութեան զվաստակն ամենեցուն ցուցանէր։

10 Արարեալ *շինեալ կազմեալ զսուրբ վկայարանսն երեսին՝ հանդերձեցին զարդարեցին եւ աւրինաւք յարդարեցին եւ ապա առեալ *զիւրաքանչիւր յիւրաքանչիւր տեղի վկայութեանն մատուցանէին։ 11 Զսուրբն Գայիանէ ի կողմն հարաւոյ իւրոյ մարտիրոսութեանն երկու ընկերաւքն դնէր ի վկայարանի տաճարին։ 12 Սոյնպէս *եւ զերանելին Հռիփսիմէ երեսուն եւ երկու ընկերաւքն *ի կողմն *արեւելից ի շինածի տաճարին դնէին ։ 13 Եւ զմիաւորն որ ի հնձանին սպանաւ՝ սորա տաճարն ի կողմանէ քաղաքին ի հիւսիսոյ կուսէ ։ 14 Եւ զամենայն սուրբսն ի միասին գումարեալ *զխաչական վկայսն *Քրիստոսի՝ յիւրաքանչիւր հանգիստս մարտիրոսական բնակութեան շինուածոցն *փոխեցին։ 15 Ըստ երեւելոյ հրամանին տեսլեանն յառաջագոյն Գրիգորի՝ այսպէս եւ կատարեցաւ։

*Եւ ի ներքսագոյն խորանացն ի վերայ հանգստարանացն կենդանադիր գերեզմանացն ի տեղիս սեղանոցն յերեսին վկայարանսն մէն մի կանգնեաց զսուրբ նշան տէրունական խաչին. «Զի միայն ասէ առաջի *այդր ամենակեցոյց նշանիդ *երկիր պագանիցէք Տեառն Աստուծոյ արարչին ձերոյ ։ 17 Ահա սիւնք *հաստատուն կանգնեցան ձերում խարխուլ շինուածոյն ։ 18 Այս այն *սիւնք են ասէ որ ունին զբեռն ծանրութեան ձերոյ շինուածոյն փրկութեան ահա երեք սիւնք եւ չորրորդ սիւնն կենդանութեան՝ որ զձեզ առ Աստուած վերացուսցէ ։ 19 Եկա՛յք զնկատեալ տեղին տէրունական տանն եւ մեզ հրամայեալն ի մէջ առեալ *ի պատիւ փակեսցուք»։

*Եւ թագաւորաւն եւ ամենայն ժողովրդովքն հանդերձ *երթեալ հասանէր անդէն *ի տեղին ցուցեալ հրեղէն սեանն ոսկիակալ խարսխին եւ անդէն բարձր քաղաքորմով փակեալ զտեղին ի պատիւ եւ դրամբք եւ դռնափակաւք ամրացուցեալ եւ կանգնեալ եւ անդ զնշան փրկական խաչին զի առ հասարակ *հասեալ ամենայն ոք յայն տեղի՝ *ամենազաւր արարչին *Աստուծոյ երկրպագեալ ծունր կրկնեսցեն։

21 Եւ այսպէս լուսաւորեալ զսիրտս եւ զոգիս ժողովրդոցն քարոզութեամբ աղիւն Աստուածութեանն յաղեալ համեմեալ թողեալ զպաշտաւն ունայնութեան սնոտեաց ձեռագործ կռոցն արարելոց եւ ի պաշտաւն դարձեալ մարդասիրին *Աստուծոյ։

22 Եւ յայնմ հետէ եւ անդր կանխէին անձնակամ կամաւք ի պահս եւ յաղաւթս եւ յերկիւղ եւ ի սէր եւ յունկնդրութիւն Աստուծոյ *վարդապետութեանն փութային ։

ՃԷ

ՃԷ. Արդ՝ իբրեւ ժողովեալք միահամուռ ի պաշտաւնարան տեղւոյն յարկի տանն Աստուծոյ կային՝ խաւսել սկսաւ երանելին Գրիգորիոս եւ ասէ. «Դի՛ք ծունր ամենեքեան զի արասցէ Տէր բժշկութիւն հարուածոցդ »։ 2 Եւ եդեալ ծունր ամենեցուն առ Աստուած եւ երանելւոյն Գրիգորի *մեծաւ աղաւթիւք եւ պաղատանաւք խնդրեալ ուժգին *ճգնութեամբ եւ արտասուաւք վասն թագաւորին բժշկութեան։ 3 Եւ թագաւորն *մինչ դեռ կայր ի տեսիլ կերպարանաց խոզի ընդ ժողովրդեանն՝ յանկարծակի * հարեալ զդողման եւ զխորխն խոզի արտաքոյ *մարմնոյն իւրոյ ի բաց ընկենոյր *ժանդատեսիլ ժանեաւքն *եւ կնճթադէմ երեսաւքն հանդերձ խոզանացեալ մազովն թաւութեամբ զխորխացեալ կաշին ի բաց ընկենոյր։ 4 Եւ դէմք երեսացն դարձան յիւր իսկ կերպարանսն եւ մարմինն փափկացեալ մատաղացեալ լինէր իբրեւ զառաւրեայ մանկան ծնելոյ *եւ ողջանդամ մարմնովքն ամենեւին բժշկեցաւ։

5 Սոյնպէս եւ ամենայն մարդիկն *որ էին բազմութիւնք կուտեալք՝ *յիւրաքանչիւր ախտից թաւթափեալք ոմանք բորոտք եւ ոմանք անդամալոյծք եւ գաւսացեալք եւ ջրգողեալք որովայնիւք *եւ դիւահարք եւ գոնճացեալք եւ պատագրոսք։ 6 Եւ այսպէս բացեալ *շնորհացն *մարդասիրին Քրիստոսի զիւր ամենակար բժշկարանն՝ բժշկել զամենեսին ի ձեռն Գրիգորի *ախտացեալքն թաւթափէին յիւրաքանչիւր հիւանդութեանց ։ 7 Սոյնպէս եւ բացեալ լինէր աղբիւր գիտութեանն Քրիստոսի զլսելիս ամենեցուն լնուլ ճշմարտապատում վարդապետութեամբն Աստուծոյ ։

*Անդ էր այնուհետեւ սրտալիր ուրախութիւն եւ ակնավայել տեսիլ հայեցելոցն ։ 9 Քանզի երկիր որ եւ համբաւուցն անգամ աւտար էր կողմանցն այնոցիկ յորում ամենայն աստուածագործ սքանչելութիւնքն գործեցան՝ առ ժամայն վաղվաղակի իրացն եղելոց *խելամուտ լինէր *ոչ միայն առ ժամանակաւն պաշտելոցն այլ եւ յառաջակարգ յաւիտեանցն *եւ յապա եկելոցն *եւ սկզբանն եւ կատարածի եւ ամենայն աստուածատուր աւանդութեանցն ։

*Իսկ իբրեւ զչափ առեալ զիրացն հաստատութեան՝ համարձակագոյն *եւ առաւելագոյն զաշակերտութիւն նորագիւտ վարդապետութեանն խմբէին ուսուցանել թեքել եւ պատրաստական *քարոզութեանն * անգէտ մարդկանն յաւրինել ։ 11 Որոց եւ ինքեանք իսկ ի կողմանց կողմանց *եւ ի գաւառաց գաւառաց Հայաստան աշխարհին՝ յորդեալք եւ դրդեալք *հասանէին ի բացեալ աղբիւրն շնորհաց գիտութեանն Քրիստոսի։ 12 Քանզի յԱյրարատեան գաւառին ի թագաւորանիստ *կայեանսն *բղխեցին Հայոց տանն Թորգոմայ շնորհք քարոզութեան Աւետարանին *պատուիրանացն Աստուծոյ» ։

ՃԸ

ՃԸ. *Առնոյր այնուհետեւ խորհուրդ հաւանութեան ընդ թագաւորին եւ ընդ իշխանսն նախարարաւքն եւ զաւրաւքն հանդերձ՝ *վասն խաղաղութեան հասարակաց քակել կործանել բառնալ զգայթակղութիւնսն ի միջոյ *ի բաց կորուսանել զի մի՛ *ումեք լիցի խէթ եւ խութ այնուհետեւ ընդ ոտս *անկանել եւ *խափան առնել՝ ելանել յազատութիւնն վերին։ 2 Այլ զի քաջալերեալք ամենեքեան հասանիցեն ի բարեացն կատարումն *ի նշանակեալ նպատակն երանելւոյն Պաւղոսի թէ Միաբան հասցուք ի չափ հասակին Քրիստոսիա որոյ ազատութիւնն յերկինս է ակն ունել *փրկչին մեծին Աստուծոյ եւ պարծանք ի խաչն եւ գովութիւն ի փառս Աստուծոյ։

* անդէն վաղվաղակի թագաւորն ինքնիշխան հրամանաւ եւ ամենեցուն հաւանութեամբ *գործ ի ձեռն տայր երանելւոյն Գրիգորի զի զյառաջագոյն զհայրենական հնամեացն նախնեացն եւ զիւր կարծեալ աստուածսն չաստուածս անուանեալ՝ անյիշատակ առնել ջնջել ի միջոյ։ 4 Ապա ինքն իսկ թագաւորն խաղայր գնայր ամենայն զաւրաւքն հանդերձ ի Վաղարշապատ քաղաքէ՝ երթալ յԱրտաշատ քաղաք աւերել անդ զբագինսն Անահտական դիցն *եւ որ յԵրազամոյն տեղիսն անուանեալ կայր ։ 5 Նախ դիպեալ ի ճանապարհի երազացոյց երազահան պաշտաման *Տրի դից դպիր գիտութեան քրմաց անուանեալ Դիւան գրչի Որմզդի ուսման ճարտարութեան մեհեան նախ ի նա *ձեռն արկեալ՝ քակեալ այրեալ աւերեալ քանդեցին։

6 Ուր եւ երեւեալ կերպարանեալ դիւացն ի նմանութիւն *առն եւ ձիոյ *բազմութեան կազմութեան գնդի եւ հետեւակազաւրու մկնդաւորք եւ ուռնաւորք *առաջի ընթացեալք *ի կերպարանս մարդկան նմանութեան նիզակաւք եւ նշանաւք *ի զէն եւ ի զարդ վառեալք *մեծաւ գոչմամբ զաղաղակ հարեալ՝ փախստեայք յԱնահտական մեհեանն անկանէին ուստի ընդ հասեալսն մարտ եդեալ կռուէին նետս անոյժս եւ քարավէժս թանձրատարափս ի վերուստ ի շինուածոցն ի խոնարհ զմարդկաւն ցնդէին *զորս եւ սակաւ մի զարհուրեցուցեալ *զնորահաւատ մարդիկն։ 7 Իսկ սուրբն Գրիգոր իբրեւ տեսեալ զայն՝ զնշան տէրունական խաչին առնոյր եւ դիմէր ի դուռն մեհենին *եւ ամենայն շինուածք մեհենին ի հիմանց դղրդեալ տապալեցան եւ լուցեալ յանկարծաւրէն փայտակերտն հրդեհեցաւ ի տէրունական նշանին զաւրութենէ եւ ծուխն ծառացեալ մինչեւ յամպս հասանէր։

8 Եւ ամենայն դեւքն ի փախուստ *դարձեալ՝ առաջի մարդկանն *երեւեցան զաւձիս զգլխով արկեալ եւ զճակատ հարեալ եւ զճիչ բարձեալ՝ *մեծագոչ լալեաւք ասէին թէ *Վա՜յ մեզ վա՜յ մեզ վա՜յ մեզ զի յամենայն երկրէ փախստական *արար զմեզ Յիսուս որդին Մարեմու դստերն մարդկան եւ աստի եւս *ի ձեռն կապելոյս եւ մեռելոյս եհաս մեզ փախստական լինել։ 9 Արդ՝ յո՞ դիմեալ փախիցուք զի փառք նորա լցին զտիեզերս։ 10 Այլ երթամք մեք ի բնակիչս լերինն *Կաւկասու ի կողմանս հիւսիսոյ *թերեւս անդ հնար լիցի եւ *ապրել մարթասցուք։ 11 Զի առանց հանգստեան զաւդս կոծեալ՝ անջատ զմեզ ի բնակութենէ մարդկան՝ կատարել զցանկութիւն կամաց մերոց նոքաւք»։

12 Եւ զայս ասացեալ առաջի ամենեցուն *զի մարդիկն որ լուան՝ *առաւել եւս *հաստատեցան ի հաւատս ամենեքին իսկ սեւագունդ դիւացն աներեւոյթք եղեալ *չքոտեալք ի տեղւոյն իբրեւ զծուխ պակասեցան։ 13 Իսկ *մարդկանն հասելոց անդէն քանդեալ զհիմունս մնացեալս աւերէին եւ *զգանձսն մթերեալս՝ աղքատաց տառապելոց եւ չքաւորաց մասն հանէին։ 14 Եւ զդաստակերտսն եւ զսպասաւորսն քրմաւքն հանդերձ եւ նոցին գետնովքն եւ սահմանաւքն *ի ծառայութիւն նուիրեցին եկեղեցւոյ սպասաւորութեան։

15 Եւ առ հասարակ ամենեցուն սերմանեալ զաստուածապաշտութեան զբանն եւ զամենեսեան *ի Տեառնն ճանապարհի կացուցանէր գիտուն լինել պատուիրանաց արարչութեանն ։ 16 Եւ յամենայն քաղաքս Հայոց եւ ի գեաւղս եւ յաւանս եւ յագարակս երեւեցուցանէր զտեղիս տան Աստուծոյ։ 17 Բայց ոչ առնէր յայտ *զհիմնարկութեանն զհետ եւ ոչ սեղան ուրեք ուղղեալ յանուն Աստուծոյ *զի չունէր զպատիւ քահանայութեան *այլ լոկ պարսպէր քաղաքորմով զտեղիսն եւ կանգնէր զնշան տէրունական խաչին։ 18 Նոյնպէս *եւ *յելս եւ ի մուտս ճանապարհաց *եւ ի փողոցս *եւ ի հրապարակս եւ ի ճանապարհակիցս պահ եւ ապաւէն զերկրպագեալն յամենեցունց զնոյն նշան կանգնէր ։

19 «Առնոյր այնուհետեւ զԱրշակունեաց տոհմի *որեարն ի վարժս վարդապետութեան պարապեցուցեալ որոց առաջնոյն Տրդատ անուն որ եւ թագաւորն իսկ էր ամենայն տամբ իւրով։ 20 Նոյնպէս եւ զամենայն ոգի ջանայր յերիւրել հասուցանել ի գիտութիւն ճշմարտութեան» ։ 21 «Եւ յորժամ այնպէս լի առնէր ընդ ամենայն տեղիս զսուրբ Աւետարանն Տեառն *եւ ամենեցուն զգուշացուցեալ անմեղութեամբ զճանապարհս կենաց վարելոյ »՝ ապա ամենեցուն զայն դնէր ի մտի զի տեառն Աստուծոյ իւրեանց միայն երկիր պագցեն եւ նմա միայն սպաս տարցին ա։

ՃԹ

ՃԹ. Եւ ապա յանձն արարեալ զնոսա ամենապահ շնորհացն Աստուծոյ եւ ինքն առեալ զթագաւորն՝ խաղայր գնացեալ երթայր զի եւ յայլ կողմանս ամենայն սահմանացն Հայաստան աշխարհին սերմանեսցեն զբանն կենաց։ 2 Եւ *երթայր հասանէր *ի Դարանաղեաց գաւառն զի եւ անդ զանուանելոցն զսուտ աստուածոցն զբագինսն կործանեսցեն *որ էր ի գեաւղն Թորդան մեհեան անուանեալ սպիտակափառ դիցն Բարշամինայ նախ զնա կործանէին եւ զպատկեր նորին փշրէին եւ զգանձսն ամենայն *զոսկւոյն եւ զարծաթոյն աւար հարկանէին եւ զայն աղքատաց բաժանեալ բաշխէին։ 3 Եւ զգեաւղն ամենայն *դաստակերտաւքն հանդերձ եւ սահմանաւքն *յանուն եկեղեցւոյն նուիրէին եւ զամենափրկիչ նշանին աւրինակ եւ անդ կանգնէին ։

*Իսկ *երանելւոյն վաղվաղակի զաւետարանական արուեստն ի մէջ առեալ *ձեռն արկեալ զգաւառաւն հանդերձ միամիտ սատարութեամբ թագաւորին՝ գերէր զամենեսեան *ի հայրենեացն աւանդելոց ի սատանայապաշտ դիւական ի սպասաւորութենէն ի հնազանդութիւն ծառայութեան Քրիստոսի մատուցանէր։ 5 Եւ յորժամ ի նոսա զբանն կենաց սերմանեալ եւ զամենեսեան յաստուածապաշտութիւն կրթեալ որ եւ յայտնի իսկ բնակչաց գաւառին նշանք մեծամեծք երեւեալ կերպակերպ նմանութեամբք դիւացն փախստական լինելով անկանէին ի կողմանս» Խաղտեաց եւ իբրեւ զնոսա եւս հաստատէր՝ ապա երթեալ հասանէր յամուր *տեղին *անուանեալ Անի ի թագաւորաբնակ կայեանսն հանգստոցաց գերեզմանաց թագաւորացն Հայոց։ 6 Եւ անդ կործանեցին զբագինն *Զեւս դիցն Արամազդայ հաւրն անուանեալ դիցն ամենայնի։ 7 Եւ անդ կանգնեալ զտէրունական նշանն եւ զաւանն ամրականաւն հանդերձ ի ծառայութիւն եկեղեցւոյն նուիրէին։

* ապա յետ այսորիկ անդէն ի սահմանակից գաւառն Եկեղեաց ելանէր։ 9 Եւ անդ երեւեալ դիւացն ի մեծ եւ ի բուն մեհենացն Հայոց թագաւորացն ի տեղիս պաշտամանցն յԱնահտական մեհենին *յԵրէզն աւանի *ուր ի նմանութիւն վահանաւոր զաւրու ժողովեալ դիւացն մարտնչէին եւ մեծագոչ բարբառով զլերինս հնչեցուցանէին։ 10 Որք փախստականք եղեալք *եւ ընդ փախչելն նոցա կործանեալ բարձրաբերձ պարիսպքն *հարթեցան։ 11 Եւ *որք դիմեալ հասեալ էին զգաստացեալ զաւրաւքն սուրբն Գրիգոր թագաւորաւն *հանդերձ փշրէին *զոսկի պատկերն *Անահտական կանացի դիցն եւ ամենեւին զտեղին քանդեալ վատնէին եւ զոսկին եւ զարծաթն *աւար առեալ։ 12 Եւ անտի ընդ գետն Գայլ յայնկոյս անցանէին եւ քանդէին զՆանէական մեհեանն դստերն Արամազդայ ի Թիլն յաւանի ։ 13 Եւ զգանձս *երկոցուն մեհենացն աւարեալ ժողովեալ՝ *ի նուէր սպասուց սուրբ եկեղեցւոյն Աստուծոյ թողուին տեղեաւքն հանդերձ։

ՃԺ

ՃԺ. Եւ այսպէս ի բազում տեղեաց բառնային զգայթակղեցուցիչսն անմռունչս *զձուլեալսն կռեալսն կոփեալսն քանդակեալսն անպիտանսն *անաւգուտսն *վնասակարսն արարեալսն անմտութեամբ ցնորելոց մարդկան դարձեալ սրտի մտաւք ի հաւատսն հաստատեալք ։ 2 « Արքայն մեծասաստ իշխանութեամբ տայր հրաման՝ սատանայակուր եւ դիւամոլ ազգացն կողմանցն այնոցիկ՝ թափել եւ զերծանել յունայնավար հնացելոցն սնոտիագործ պաշտամանցն եւ *հնազանդ լինել *ամենահեշտ լծոյ ծառայութեանն Քրիստոսի» ։

*Եւ *յորժամ անդ եւս զայս արարեալ հաւասարութեամբ ամենեցուն՝ առ հասարակ լցեալ զպիտոյս քարոզութեանն»՝ ոչ ինչ ապաստան լինէր յահ եւ ի սաստ թագաւորին՝ հաւանեցուցանելոյ զամենեսին եւ ոչ լոկ բանիւք միայն *այլ եւ նշանաւք եւ արուեստիւք եւ ազգի ազգի բժշկութեամբք փառաւոր լինէր սուրբ անունն Քրիստոսի։ 4 Այս ամենայն գործեցաւ կամաւք մարդասիրին Աստուծոյ ի ձեռն Գրիգորի ։ 5 Եւ յամենայն տեղիս հասեալ ինքնին թագաւորն լինէր քարոզ խոստովանելով զիւր զամբարշտութիւնսն եւ պատմէր զամենայն արարեալսն *Աստուծոյ զսքանչելիսն որ անցին ընդ նա եւ զողորմութիւն բժշկութեանն եւ զայն ցուցանէր բարձրաձայն աղաղակաւ յայտ յանդիման առաջի ամենեցուն։

*Ապա փութացեալ հասանէր ի գաւառն Դերջան զի եւ անդ *յառաջասցի լնուլ զառաքելական քարոզութեանն զարուեստ մշակութեանն երկովք եւ զերծուցանել զնոսա ի գարշելի *դիւցական սատանայակիր բարուցն ճիւաղութենէ զխուժադուժ կողմանսն աշակերտելով *զխոշորագոյն եւ զխեցբեկագոյն բարս հեթանոսութեան շրջել ի զգաստութիւն աստուածուսոյց իմաստութեանն եւ *ծանաւթս աւետարանական աւետեացն յարդարեալս ընդելս կացուցանէր» ։

* հասանէր ի Մրհական մեհեանն անուանեալ որդւոյն Արամազդայ ի գիւղն զոր Բագայառիճն կոչեն *ըստ պարթեւարէն լեզուին։ 8 Եւ զայն ի հիմանց բրեալ խլէին եւ զգանձսն մթերեալս աւար հարկանէին եւ աղքատաց բաշխէին եւ զտեղիսն նուիրէին եկեղեցւոյ եւ զբնակիչս աշխարհին *հաստատէր ի գիտութիւն ճշմարտութեան։ 9 Եւ յայնմհետէ փոյթ ի վերայ ունէր *զառընթերակաց արքունիսն հանդերձ մեծամեծ աւագանւովն եւ ամենայն ազատագունդ բանակաւն աստուածեղէն իմաստութեամբն վարդապետել » ։

ՃԺԱ

ՃԺԱ. *Իսկ թագաւորն Տրդատիոս հանդերձ միաբանութեամբ կնաւ իւրով Աշխէն տիկնաւ եւ քերբ իւրով Խոսրովիդխտով հրաման ետ *ի ժողով կոչել միաբանութեամբ ամենայն զաւրաց իւրոց։ 2 Եւ վաղվաղակի հասանէին *ի ժամադիրն յամենայն կողմանց ըստ հրամանին՝ *յԱյրարատ գաւառն ի Վաղարշապատ քաղաք ։ 3 Քանզի թագաւորն չու արարեալ անդր հասանէր։ 4 Եւ կուտեցան առ հասարակ զաւրքն *ամենայն եւ մեծամեծք եւ կուսակալք գաւառակալք *պատուաւորք պատուականք զաւրավարք պետք եւ իշխանք նախարարք եւ ազատք դատաւորք եւ զաւրագլուխք *եւ հասեալ կային առաջի թագաւորին։

*Խորհուրդ ի մէջ առնոյր թագաւորն ընդ ամենեսին փութալ հասանել՝ բարեաց գործոց ժառանգաւոր լինել ։ 6 «Եկա՛յք ասէ ճեպեսցուք զայս առաջնորդ կենաց մերոց տուեալ մեզ յԱստուծոյ *զԳրիգորդ հովիւ կացուցանել զի լուսաւորեսցէ զմեզ մկրտութեամբ եւ նորոգեսցէ աւրէնսուսոյց *խորհրդովն արարչին *մերոյ Աստուծոյ»։

7 Իսկ *Գրիգոր ոչ առնոյր զայս յանձն առնուլ զմեծ պատիւ քահանայապետութեանն ասէ. «Ոչ կարեմ հանդարտել բաւել վասն *անչափակալ բարձրութեանն զաւրել զի անպատում է այս պատիւ քրիստոսատուր փառացն առաջնորդութեան *միջնորդ կալ ընդ Աստուած եւ ընդ մարդիկ այլ զարժանին խնդրեալ գտցեն »։

* անդէն տեսիլ սքանչելի յԱստուծոյ երեւեալ թագաւորին՝ տեսանէր զհրեշտակ Աստուծոյ զի *խաւսէր ընդ նմա *եւ ասէր թէ Պարտ է ձեզ զԳրիգորդ վիճակեցուցանել առանց յապաղելոյ ի քահանայապետութիւն զի լուսաւորեսցէ զձեզ մկրտութեամբ »։ 9 Նոյնպէս երեւեալ *եւ Գրիգորի *տեսիլ հրեշտակի Աստուծոյ *զի մի իշխեսցէ ինչ պնդել յամառել վասն այնր, «զի *ի Քրիստոսէ է այդ հրամայեալ ասէ քեզ»։ 10 Իսկ նա հաւանեալ վաղվաղակի բարբառեալ *ասէր թէ Կամք Աստուծոյ կատարեսցին»։