Kitabı oku: «Nə xoşbəxt imişəm bir zaman Allah…», sayfa 2

ÇOX YAZDIM GECƏ…

 
Çox yazdım gecə…
      Pozdum.
Demə, barını dərdim.
Könül alışdı, yandı.
Başımdan aşdı dərdim,
Bir qalın xətt çəkəndə
        Üstündən yazdığımın,
Kağızda yeri qaldı.
Heç olmasa,
Deyərlər: – Şairin oxucuya
Bir hörmət sətri qaldı.
 

ƏLLƏR

 
Külək qarı püskürür…
             Yerdən göyə yağır qar.
Qışın öpüşü kimi
             Şaxta yapışır üzə.
Güclü çiyinlərində
          Uzun-uzun borular
Yeriyirlər neftçilər…
         Qalın qar çıxır dizə,
Sanki tutub ayaqdan
         İstəmir ki, buraxa
Neftçilər boruları
        Daşıyırlar buruğa.
Ağ vulkanlar içində
        Alıb dərindən nəfəs,
Fəhlələr bir-birini
         Tez-tez eləyir əvəz.
Əllər duyur boruda
           Əvəz olunmuşların
           Əlinin istisini.
Amma dostların biri
          Borudan yapışanda
         Bu istini duymadı,
         Çıxarmadı səsini
Bildi: kimsə boranda
Göz görməyən zamanda,
Başqası çalışanda
Avaratək verməyib işə canını, şəksiz,
Dostlarının yanıyla
          Yeriyibdir ürəksiz.
Bir az sonra budkada
         Papaqla üst-başını
         Çırpıb oturdu onlar.
Əriyib damcı-damcı
Üstlərindən elə bil
Tökülən qar deyildi:
Axırdı zümrüd anlar.
İsti vurduqca
          Əllər nə xoş gizildəyirdi.
Söhbət davam edirdi
           Təzə neftdən yenə.
Birisi də elə bil
           Özü öz əllərini
Oğurlayıb bayaqdan
            Qoymuşdu ciblərinə.
 

ƏN BÖYÜK GƏMİ

 
Neft daşları
         yada salır
          lövbər atmış
        ən nəhəng gəmini,
Yaman heyran etdi məni.
Gəmi – şəhərdir,
Gəmi – meydan.
Bura hər yerdən
         qonaqlar gəlir.
Gəmi – cahan.
Amma gəmi
Getməyəcək heç yana
       burdan.
Gəmi dayanmış
         neçə dəmir ayaqlı,
            iradə özüllü
              bir şəhər kimi.
Könlünü atmış
          sulara
            əbədi lövbər kimi.
 

ATAMIN XATİRƏSİ

 
O, sərt idi. Səhər dərsə tələsəndə mən
Bildirməzdi yolda durub boylandığını.
Bircə dəfə söz açmazdı qəlbindəkindən,
Söyləməzdi övlad üçün çox yandığını.
 
 
Gizli-gizli məni süzüb gülərdi bəzən,
Durub-durub güc gələrdi əyri qəlyana.
Övladına bircə dəfə “can” söyləməkdən
Övlad üçün can verməyi asandı ona.
 
 
Əməksevən, ağır, enli, cod əli vardı,
Tale kimi endirərdi çiynimə hərdən.
Sərt üzünə bircə anlıq səhər doğardı
Bilməzdim ki, hansı nurlu düşüncələrdən.
 
 
Sevgisi də soyuq idi – təzə əkini
Hər bəladan hifz eləyən qalın qar kimi.
Moskvada oxuyurdum,
Tərk etdi məni.
Gələn zaman bir əbədi ayrılıq dəmi
Gah istəyib məni görə. Gah deyib ki, mən
Qoy bilməyim.
          O utanıb öz ölümündən.
Ah, o, niyə belə etdi, bu nə qubardı?
Nə zamansa bu nişanda bir atam vardı.
 

1959

İLAN

Atam deyərdi…

 
Sən ilana tüfəngi
      gözlərini
      yumub at,
      öləcək.
Özü qızıl güllənin
        qabağına gələcək
Sən onu yox,
o sənin
tüfənginin
İlan yuvası kimi
       lüləsini,
yarı yolda olan
       gülləsini
        kirpiksiz gözlərilə
Tezcə nişan alacaq,
yarı yolda olacaq.
Bir an tüstülü göydə
Gülləylə bir qalacaq,
Sonra göyün qəzəblə
Vurduğu çubuq kimi
yerə çırpılacaqdır.
yerdə qıvrılacaqdır.
Ölümə necə aşiq,
Ölümə necə heyran
        olub ki,
Özünün də
        ölümünü,
         atılıb
Yarı yolda qarşılar,
         vəhşi ilhamla ilan.
 

POÇTALYON

 
Yenə poçtalyonu Göyçayımızın
Çinarlı yollarla gəlib şən keçir.
Düşünür: “Gör neçə oğlanın, qızın
Eşqi, məhəbbəti əlimdən keçir”.
 
 
Yaşı əllisə də, demə, qocadır,
Pionerlərə də o, salam verir.
Görkəmdən vüqarlı, boydan ucadır,
Qabarmış köksünə yaxşı baxın bir.
 
 
Rayonun hər böyük, hər kiçik yolu
Ömür dastanının misralarıdır, –
Gəlin təbəssümü, ana “sağ ol”u
Onun dövlətidir, onun varıdır.
 
 
Bu yerlər qəlbinə tanışdır, tanış
Öz həyəti kimi, bağçası kimi…
Bəlkə hər qapını min dəfə açmış
Mahud pencəyinin yaxası kimi.
 
 
Yükü el salamı, el məhəbbəti,
Bir yüngüllük duyur ağırlığıından.
Körpə uşağın da gülür niyyəti
Yüyürüb məktubu alanda ondan.
 
 
Biri uzaqdan da ötüb keçəndə,
– A Qurban, – deyərək onu haylayır.
Bir üstü möhürlü zərfin içində
Məhəbbət gətirir, sevinc paylayır.
 
 
– Məktub gecikməsin, – dediyi zaman
Ona çox həyəcan, çox həvəs gəlir.
Daim qulağına meşin çantadan
Neçə salam gəlir, neçə səs gəlir.
 
 
Bir səs – ana! – deyir, biri – sevgilim!
Biri – kəndimizdən salamlar sizə!
Biri də söyləyir – gəl, mən də gəlim,
Bacım Zərifədən salam var sizə!
 
 
Uzun danışmaq da adəti deyil,
Hər kəsə sözünü tez deyib gedir.
Çantası səsləyir onu elə bil,
O da çantasını dinləyib gedir.
 

1953

BAKI KÜLƏYİ

 
Demirəm hər zaman gəz bu diyarı,
Sındır budaqları, əy budaqları.
 
 
Bəzən də sakit əs, su kimi durul,
Gəlib dalğa-dalğa tökül qoynuma.
Gah da mənə çatıb havada burul,
Burula-burala dolan boynuma.
 
 
Amma ürəyimdə bir sözüm də var,
Sən ey soyuq xəzri, isti gilavar!
Gəlsə yuxu kimi bu həyat sənə,
Min bir mübarizə xatırlat mənə.
 
 
O güclü dalğalar, o gur dalğalar
Qəfil yerimdən də qoparsın məni.
Gurlasın o ki var, coşsun o ki var,
Yüyürdə-yüyürdə aparsın məni.
 
 
Gurla, var gücünlə gurla, ey külək,
Saçımı da dağıt, sinəmdən də bas!
Mən də cavab verim, mənə qulaq as:
Gəl bir də toqquşub döş-döşə gələk!
 
 
Görsən tufansızam, görsən rahatam,
Qoyma xumarlanıb evdə də yatam.
Ey Bakı küləyi, səhərə kimi
Sındır pəncərəmi, döy pəncərəmi!..
 

1954

BABƏKİN QOLLARI

 
Qolu sındırılmış Babək,
Yurdu yandırılmış Babək,
Qan rəngli bir arabada,
Şərq boyda bir xarabada,
Söylə-söylə,
Döyə-döyə,
Hamıya görk olsun deyə
Kənd-kənd gəzdirilən Babək,
Ölübən-dirilən Babək;
Qollarını görməyəndə
Azca rahat olan Babək;
Bir qırmızı yuxu içrə:
Uzaqlara dalan Babək.
Deyən Babək: – Aman dostlar,
Hücum çəkin qoşun-qoşun,
Orda mənsiz qılınc çalan
Qollarımla bir vuruşun.
 

İyun, 1969

FÜZULİ
“…Fələklər yandı ahimdən…”

Füzuli

 
Dünya səni qocaltdı yaşıdın olsun deyə
Gömüldü dərdin yerə, ucaldı ahın göyə.
Dərdə şərik – dərd özü, sükut – suala cavab.
Qranit dağlar belə, gətirməzdi buna tab.
Füzuli, o nə dövran!.. – Görsələr yanır insan
Yanana od verdilər.
Füzuli, o nə kədər!
Görsələr donur insan,
Donana buz verdilər…
Füzuli, o nə qədər? –
Görsələr batır insan,
Batana dəryaları
         birdən bəxş elədilər,
Dünya səni qocaltdı,
Qocaldın dünya kimi,
Könlün kədərlə dolu –
          çalxanan dərya kimi.
Gəldi kəsdi qapının ağzını şöhrətlə ad.
Ey böyük ustad,
          heyhat,
Ürəyində o ada, şöhrətə yer vardımı?
Min bir kədər əlindən
          orda yer qalardımı?
Gəldi cavan bir qızın
         vədəsiz məhəbbəti,
Könlündə dərd əlindən
         bu eşqə yer vardımı?
Bəzən də xanəndənin
         cilvələndi sənəti,
Qəzəllərindən ayrı
          qəzəl oxunardımı?
Doğma sözlərinə də
           qəlbində yer vardımı?
Dünya səni qocaltdı –
           cavan görünsün deyə,
Yanğınlar tüstüsütək
         ahın ucaldı göyə.
Sən od tutub alışdın.
Bu odu qoca Şərqin
        hər yerindən gördülər –
        gördü bu doğma yerin.
Bütün bu gen dünyanın
         gözləri göydə qaldı.
Göy də şəfəqlər saçan
          ahına baxdı, daldı.
Dedilər ki, fələklər
          yaratmışdır bu odu,
Fəqət bu oda yanan
          fələklər özü oldu.
Baxıram ucalardan
         gəlir Füzuli səsi.
Görünür ucalarda
          onun nurlu izləri.
O ulduzlar
          Füzuli yanğısının közləri,
O Günəş də Füzuli odunun nişanəsi.
 

1958

XƏTAİ
(poemadan parça)

 
Xətai at belində,
At xəyal qanadında,
Xəyal da təsəvvürün
təsəvvürünə süvar…
Düşmənin təhqir qədər
İti qılınclarından
Yerdə Vətən bölünür,
Dodaqda «Vətən» sözü,
Çayda axan duru su.
Günəş də parçalanır
Yaralı bir əsgərin
Gözlərinə tökülür.
Torpaq ayaqlar altda,
İntizar bir ananın
Köksü kimi sökülür.
Xətai at belində…
O qədər qəzəblənib
yanıb dırnağınadək
İndi elə bilir ki,
Atı da o aparır,
Keçirib ayağının
Barmaqları ucunda…
Xətayi at belində,
At qəzəbin belində
At az qalıb uçuna…
Qurumuş boğazını
Yaş eləməkçün bir az
Xətai hərdən sorur
Dodaqdakı qanından.
Ona elə gəlir ki,
qılıncını heç zaman
Çıxarmamış qınından.
Ürəyindən çıxarır,
Saplamışdı düşmənin
Ürəyinin başına…
Zəfər olub dost ona
Nizəylə nöqtə qoymuş,
Düşmənin sinəsində
Başladığı dastana.
 

YAZIRSAN GECƏLƏR…

 
Yazırsan gecələr…
         dostun, yoldaşın
Sadə təbəssümü işığında sən.
Eh, yoxsa, yoxsa ki, yazmaqmı olar –
Lampa işığında nə edəcəksən?
 
 
Görürsən qərq olur mənimtək o da
Bir nadan sözünün söz kölgəsinə.
Eh, lampa işığı,
         dost təbəssümü
Gərək işıq versin onun özünə.
 
 
Şeirim dedilər ki, bəyənilməyib…
Sevinir nadansa… Bu sevinc nədir?
Görünür, onun da ən gözəl şeiri
Sənin bu şeirinin zəifliyidir.
 
 
Yazırsan gecələr… Daha da çox yaz…
Nə qəm çək, nə də ki, təəssüf eylə.
Sən yaxşı işləsən, gülümsəyəcək
Hər yazın dostların təbəssümüylə.
 

1961

AZƏRBAYCAN

 
Azərbaycan!
Odlar yurdu! –
Ürəklərin odundan
Yaranmış bir diyar.
Dostuyla
hər dərdi-məlalı,
Sevinci bir duyar.
Azərbaycan –
Tarixlər şahidi,
Nizamisi sərhədsiz təfəkkürü,
Nəsimisi həqiqət şəhidi.
Füzulisi – könlün
Hər guşəsindən
xəbər verən,
eşqin bütün çalarlarını görən
dünya ürəkli bir sənətkar.
Nəsrəddini, Cəlili
çiynində xalq dərdinin
Kəpəzi,
Şahdağı.
Sinəsində çalın-çarpaz
göz yaşı,
       ah dağı.
Sabiri – gülüşündə hüzn,
Kədərində hüsn,
Sükutunda tufan,
Tufanı ərşə dayaq alovdan
Yaranan bir insan
Azərbaycan!
Şöhrəti sərhədlər aşan,
özündən böyük
     ölkələrlə yarışan,
dünyaya yaraşan,
yaraşıb ona gözəllik verən,
neft diyarı,
Yanar ən uca zirvələrdə
şöhrət ulduzları.
Suları üstündə
dünyanın
ən nəhəng gəmisi kimi
lövbər atmış
polad küçəli,
min ayaqlı,
dalğaların nəğməsi zirvəsində
qərar tutmuş
cavan,
      ləngərli,
           qorxmaz,
              igid bir şəhər.
Dalğalar üstünə
         mavi nəğmələr
             səpələr.
Azərbaycan!
İnsanı –
         təbiət kimi təbii,
             mehriban,
təbiəti hər dildə
              danışa bilən insan.
Yolları insanla,
         mənayla dopdolu
              şeir misrası.
Məna ətriylə
      doldurar dünyanı
            onun milyon çalarlı
hər yazı.
Çaylarında könül oxşayan
nəğməli bir haray.
Qüzeyi – qış,
           güneyi – yay –
Azərbaycan!
Gecə-gündüz
ilhama gətirən məni.
Azərbaycan!
Könlümün,
        ruhumun,
          sevincimin,
              kədərimin,
                 fikrimin Vətəni
Azərbaycan!
İnsan zəkasının
            işıqlandırdığı,
             könlündə
               min çıraq yandırdığı
bir diyar.
Bayramı zəfərlərlə,
bugünkü parlaq,
sabahkı daha parlaq
           səhərlərlə dolu;
Yolu –
Bəşər fikrinin
zirvə yolu.
 

KÜR

 
Hara gedirəmsə…
           kəndə, şəhərə,
Mən Kür görürəm.
Qızıl dalğasını doğma Kürümün
İndi hər otaqda
            Mən Kür görürəm.
Kürün özünə də Kür işıq saçır;
Kürün üzərində
            Mən Kür görürəm.
 

ÜRƏYİM BOYLANIR O YERƏ SARI

 
Ürəyim boylanır o yerə sarı,
Gözlərim yol çəkir…
       çəkir yolları.
Gah hava yolunu,
          gah su yolunu,
Gah şosse yolunu,
        arzu yolunu.
Tökülür üstümə
        yollar qovşağı.
Alnıma,
           üzümə
           dolur qırışıq.
Gözlərim yol çəkir
           neçə diyarla,
şəhərlə qarışıq,
           kəndlə qarışıq.
Gözlərim o qədər
        yorğun olur ki,
Gözlərim o qədər
        yolla dolur ki,
Gecə sübhə qədər,
          şirin yuxu tək
Tökülür onlardan
         sinəmə yollar,
neçə kənd, şəhər,
nə qədər diyar.
Doludur yollarla gözümün içi,
Gözümün üstə də yollara yer var…
 

ANA

 
Demirəm göy kimi ucadır adın,
Yox, yox alçalmasın söhbətin, sözün.
Sən ki yaranışdan oxşar olmadın,
Ancaq özün kimi böyüksən özün.
 
 
Əyilib alnından öpəndə hərdən
Könül dodağıma bir də öp, – deyir.
Ağarmış saçına əl vuranda mən
Əlim Şah dağının başına dəyir.
 
 
Mən səni bağrıma basanda bərk-bərk,
Gör nələr düşünüb, nələr duyuram!
Elə bil Göyçaydan Kamçatkayadək
Vətən torpağını qucaqlayıram.
 

1952

DƏNİZ

Dostum İ.İslama

 
Üfüqlərə başını
      Qoyub uzanmış dəniz…
Onun böyük qəlbində
      Kiçik bir duyğu kimi
      Çırpınır dağ gövdəli,
      Dağ siqlətli gəmimiz.
– Mən,
      Baxıb, göyərtədən
Görürəm ki,
        Tullayır biri yemiş qıçası,
        Biri kağız parçası,
        O biri, nə bilim, nə –
        Dənizin saf qəlbinə.
        Dəniz coşub-daşmayır;
        Suları çaxnaşmayır.
        Sakit əzəmətiylə,
       Gücüylə,
Qüdrətiylə
Ona atılanları
Saflığına qərq edir.
Fikir verib görürəm:
Dəniz yenə təmizdir.
Dəniz yenə dənizdir!
 

SƏFƏRDƏN SONRA

 
O endi yerə
      orbitdən,
Nəhayətsizlik
      ilğımlarından.
Ona
Xeyli balaca,
        yöndəmsiz,
           gözəl göründü cahan.
Gəncin döşündə əlvan üfüqlər,
Gözlərindəsə
          Yerdən çox böyük
        ulduzlar qatı
Görüş…
Öpüşmə…
       Şirin yorğunluq…
         Getdi…
           Uzandı…
           Yatdı.
       Evdə?
         Eyvanda?
Xeyr!
Yoxdu vaxt,
məkan,
Neçə ömürdən
         uzaq bir səfər
          edən adam üçün yoxdu bunlar.
Məsafəsizlik,
          çəkisizlik
          üzərindəcə
          uzanmışdı oğlan.
 

NİDA
(Monoloq)

 
Mən elə sürətin təşnəsiyəm ki,
Çatsın xəyalımın üfüqlərinə.
Bir göz qırpımında yetirsin məni
Həm ən yüksəkliyə,
              həm ən dərinə.
Mənim istədiyim o sürət olsa,
Xəyalla idrakı bir yerə qatar,
Sürünməz yorğunluq bürkülərində
Bürokrat təyyarə,
             bürokrat qatar.
Çatar mənzilinə bir an içində
Könlün hər arzusu,
sözü,
əməli,
Bir göz qırpımında birləşər yəqin
       Əvvəlin axırı,
         sonun əvvəli!