Kitabı oku: «Nə xoşbəxt imişəm bir zaman Allah…», sayfa 4

MƏNİM ÖMRÜM

 
Ömür tənhalıqda bada gedərdi,
Əgər olmasaydı gözəl insanlar.
Mənimdir onların sevinci, dərdi,
Mənə özüm kimi əzizdir onlar.
 
 
Bəzən rastlaşıram özümlə özüm,
Düşəndə bir yerə güzarım mənim.
Yüz gördü, min gördü, çox gördü gözüm
Bir deyil, on deyil məzarım mənim.
 
 
Torpağın altında çox darıxıram,
Torpağın üstündə nə qədər şənəm.
Gah sağa göz qoyub, sola baxıram,
Hər yerdə mən varam, hər yerdə mənəm.
 
 
Deyib: “Nə tez öldü, nə nakam öldü” –
Bəzən gül qoyuram məzarım üstə,
Deyirəm: az güldü, çox azca güldü,
Qoy gülüm, qalmasın arzusu gözdə.
 
 
Baxsan bu dünyanın ha tərəfinə,
Bir yerdə qəbrim var, on yerdə sağam.
Göy uçsa, yer qopsa ölmərəm yenə,
Hələ neçə dəfə doğulacağam.
 

1954

NƏĞMƏLƏRİN YUVASI

 
Gecə düşür…
susur bütün nəğmələr,
susur şəhər.
Oğlum Paşa,
Oğlum Azər
     deyirlər:
Nəğmələr harda yatır,
Yuvaları hardadır?
Deyirəm ki: – Ay Paşa,
Deyirəm ki: – Ay Azər,
Sizin ürəyinizdə
Gecələyir nəğmələr.
Bir azdan oğlum Paşa
Bir azdan oğlum Azər
Sevindirərək məni
Yatırlar, ürəklərinin
Başına qoyub təmiz,
Balaca əllərini.
 

GƏL, AZƏRİM

 
Sənin yerin xəstəxana,
Mənimki boşluq,
Sahilsiz kədər.
Bir sənsən bu sonsuz məmləkətin yiyəsi, –
Gəl, məni gözlətmə bu qədər.
Gəl, könlümün istəyi,
Həsrətimin qənimi,
        Sevinc təşnəsi,
        Sevinc dilənçisi
        Olmağa layiq gördün
                       mənimi?
        Gəl, adın dodağımı
                       yaxıb-yandırır
        Qəfil basılmış köz kimi.
        Gəl, ayrılıq adlı
                         Ən pis xərçəng
        Xəstəliyinin həkimi.
        Gəl, tut gülüşünlə dünyanı:
        Kədər yurdsuz, yuvasız,
                       Otaqsız qalsın,
        Bir qarış bucaqsız qalsın.
        Gəl, hər qədəminin altında
                    Qəlbimin yuvası
                   Şerimi atım.
        Gəl, bıçaq altında
        İnildəyən dünyam,
                     Ürəyim,
                           Varlığım,
                                    Adım.
        Gəl, yaramın üstünə
        Gülüşlərini səpələ,
        Təbəssümünü saç,
        Sözlərini çilə.
        Səndən bircə xahişi var
                                Atanın, gəl,
        Yerə salma bu xahişini,
        Gəl, ömrümün gərdişi,
        Milyon ümidsizliyin hasarını
        Bir “gəlirəm!” sözünlə
                        Yar, gəl!
        Sənə vardır ürəyimdə
                                 həmişə etibar, gəl!
        Gəlirsənmi?
                       Səni yaxşı görmək üçün
        Kədərimi bir daş kimi
        Qoymuşam ayağımın altına,
        Qalmışam boylana-boylana,
        Gələcəksən!
        Tanıyıram həkimlərini,
                       Tanıyıram səni
        Bir dəfə də salmamısan yerə
        Atanın xahişini.
 

1964

UŞAQ DEYİR Kİ, MƏNƏ

 
Uşaq deyir ki, mənə
Bir ovuc dəniz verin,
Bir stəkan Kür verin,
Araz verin,
                tez verin.
Bircə qurtum su verin, –
Bir çıxımlıq dağ verin,
Uşaq üçün dünya ev,
Göy də mavi bir tavan,
Uşaq üçün hissitək
Bütövdür, safdır cahan.
Məncə, bu sadədillik
Dühayla eyni şeydi.
Bu hiss dahi elədi,
Bəlkə də Eynşteyni…
 

BAŞININ ÜSTÜNƏ BAX!

 
Başının üstünə bax!
– Durna qatarıdımı?
– Yoxsa heç nə görmədin?
– Uçdumu? Qurtardımı?
Gözlə görünmür onlar;
Keçir başımız üstdən
Günlər…
     Saatlar…anlar…
Qarşılanmamış səhər,
Nəfəs dəyməmiş gecə
Necəsən, başın üstdən
Sözsüz, xəbərsiz keçə?
 
 
Saçlarında günlərin
Ayaq tozları qalmış,
Görən deyir gənc deyil,
Yaşa dolub qocalmış.
Nə oldu, nə tutuldun
Tərlədin puçur-puçur?
Başının üstünə bax!
Köçəri günlər uçur!
Köçəri günlər uçur!
 

İNSAN TƏK DEYİL

 
Yuxumu evdən qovub
             şeirim keçib yerinə,
Səhər yola düşübdür,
              yazıb-pozuram yenə.
Günəş özü görünmür,
            amma dağlar dalından
            qaldırıbdır üfüqə
            al-əlvan yelpəyini.
Açıram pəncərəmi,
          avazıdır bir qədər
          səpsərin yel beyini.
Düşünürəm: mən təkəm,
              dünya hələ yatıbdır.
Otağım tənhalığın
              dəryasında batıbdır.
Yox, bu belə deyildir,
              hətta mən indi belə
              bağlıyam yer üzünün
              hər uzaq guşəsilə.
Bağlıyam kainatın
              hər planetiylə mən,
Bizi fırladan Yerin
mərmi sürətilə mən,
Ürəyim yaman vurur,
Bəlkə həkimə gedim?
Bəlkə dosta gənəşim?
Xeyr!
Çox güman indi
Gur maqnit tufanları
Başlamışdır Günəşin.
Vurur dalğası məni,
Vurur dalğası Yeri…
 

SANKİ…

 
Sanki kədər mənim yox,
              Mən kədərinki idim.
Neçə gündüz edirdi
              Bağrımı didim-didim.
Ürəyim söylədi ki,
              sahibi ol bunun sən.
Axı, bircə sənə yox,
               dostlara da toxunur.
Onların şad gününü
                birdən yasa döndərir.
Gözlərə yağış səpir,
              boğazlara tıxanır,
Gələcəyi, keçmişi,
               iradəni, ümidi,
düşmənin nifrətini
             yığdım bir qoşun etdim,
Mən onu qəlpə-qəlpə
             hər gün çapdım,
azaltdım.
Mən onu nəfəsimlə
               gilə-gilə əritdim,
O təslim olmayırdı
                 son zərrəsinə qədər.
Son zərrəsi də qəlbə
sancıldı iynə kimi.
                  Aldım onun əlindən,
            həyatımı,
            dostları,
Bir də bu gün yazdığım
Həmin yeni şeirimi.
 

ŞAİR

Şair Rəsul Rzanın 50 illiyi münasibətilə

 
Dünyada çoxdur şair,
Necə sayım onların hamısını birbəbir.
Şair var ki, ömrünü
               Başlamamış bitirir.
Cansız əsəriylə bir,
                Ömrünü də itirir.
Şair var ki, ümidi
                Qafiyəyə, vəznədir.
Şair var ki, özünü
             Başqasına bənzədir.
Amma şair də var ki,
               Zamanın doğma oğlu;
              İdrakın zirvəsindən,
              Hissin yanğınlarından
              Keçir şeirinin yolu.
Əsrin ahəngi – vəzni,
Müqəyyəd qafiyəsi.
Gah qovuşan cüt ürək…
Gah da ki orkestrin
           Toqquşub şaqqıldayan
           Qoşa zərb alətitək…
Misraları gah Ayın
             Dənizə salladığı
              Nur zolağıtək oynaq.
Gah da ağır qatarlı
Qoşa rels kimi
Dümdüz,
Qüdrətli, güclü, parlaq,
Gah qısa yol…
Məqsədə tez yetirən
                kəsə yol…
Gah da ki, bu dünyanın
              Sinəsinə dolanan
              Ekvatorla
              Meridian.
Belə şair də vardır:
Onun ömrünün yolu
Bir əbədi yazadır.
O, sözlər sərkərdəsi,
Fikirlər qəhrəmanı
Şair Rəsul Rzadır.
 

HABİL

 
O zaman –
             deyəsən, vaxt qovuşanda
Şeirlə musiqi bir ucalırdı.
Bütün könüllərin sifarişiylə
Damcılı bulaqda Habil çalırdı,
 
 
Elə bil köksündən çəkib çıxarır
Titrək kəmanəni bir xəncər kimi,
Ondakı ağrını,
            qanı,
                  kəlamı
Töküb,
                    titrədirdi hər gümüş simi.
Sözlü ürəyinə əyib başını,
Hər bir adiliyə yumub gözünü
Çalır,
yırğalanır səs dəryasında.
O çalmır elə bil…
                   Unutmuş bizi,
Dərin bir yuxuya yuvarlanıbdır.
Hansı əsrdəsə ilişib qalıb,
Neçə əsrdir ki, xumarlanıbdır.
 
 
Əli – kəmanədir,
               kəmanə – əli.
Çalır kamançanı
              kəmanə özü.
Gözümdə ilk məna dəyişir,
               dönür.
Dünya düşəcəkmi sahmanə özü?
 
 
Elə bil unudub segahı Habil.
Qırılsa musiqi, o neynəyəcək?
Habil ilan dili çıxarır, nədir,
Arzu qızmarında ilantutantək.
Ürəyi çırpınır barmaqlarında,
Onlardan tökülür simlərə nəbzi.
Özü də bilmir ki, çalır,
                ya çalmır;
Nə dünyanı görür Habil,
          nə bizi.
 
 
Axır kəlmə-kəlmə Damcılı bulaq,
Qüvvəti Habilin əllərindədir,
Əllərin əmriylə axır şarhaşar,
Gah da sar sözütək tökülür bir-bir.
 
 
Habilin gözünə qonur damlalar, –
Eşqilə simlərə qonur damcılar.
Qonur, Habil isə yumur gözünü,
Qorxur ki, damlalar
            düşər,
       dağılar.
Segah gah uzanır bir ağrı kimi,
Onu üfüqlərə sancır kəmanə.
Düşüb Yer kürəsi gah bir guşəyə,
Cah sakit fırlanır, gah yana-yana.
 

1969

HEÇ KİM MƏNİ BAŞA DÜŞMƏZ

 
Heç kim məni başa düşməz,
Bəlkə aydınlığımdandır.
Qafiyə düz olmasa da,
Bəlkə də yandığımdandır.
 
 
Məni dəhşət
                 alıbdır çox,
Zülməti korlar da görür.
Qoy hünərin varsa sənin
Hamı üçün işıq saçan
Günün qızıl gözlərinin
               içinə düz bax!
 

ÖLÜM, SEVİNMƏ ÇOX…

Səməd Vurğuna

 
Ölüm, şöhrətinmi azalardı de,
Tanışdı onsuz da cahana adın.
Sənə nə olardı, nə olardı de,
Belə bir insana əl vurmasaydın?
 
 
Gedir, şair gedir, sənətkar gedir,
Bu gedən hər gedib-gələndən deyil.
Ölüm, sevinmə çox, bu sevinc nədir?!
Bu ölən, sənə hər öləndən deyil,
 
 
O yazdı, yaratdı həyat naminə,
Onun hər bir şeiri ölümdür sənə!
 

1965

QIŞ GÜNÜNDƏ

 
Şaxta,
sazaq…
          Maşın tərpənmir yerindən,
Şofer əllərini
           hirsli-hirsli
yanlarına çırpır.
– Benzini az götürmüşdüm, –
           deyir, – mən.
Yığırıq çır-çırpı
               Bir ocaq çatmaq üçün,
Ocaq alışmır
Şofer əlyazmalarıma baxır
              gözucu.
Çıxarıram bir-bir:
             bu ballada,
bu şeir,
               bu epiqram.
Kibritin titrəyən
             alovu altına atıram.
Bircə şeirim qalır ki,
Heç onu yandıracağımız kimi,
          çap etdirməyi də,
          fikirləşməmişəm.
Gözümdə qaralır aləm,
              Ocaq istəyr alışsın,
            İstəyir alışmasın.
                İstəyir məftil kimi,
damarlarımda
             bərkisin qanım.
İstəyir şaxtada yanım,
Vermərəm o şeirimi.
              Vermərəm könlümün
             müqəddəs guşəsindən
             bəzi şeirləri
               verməyəcəyim kimi.
Qəmlənirəm bu ara,
              şaxta redaktorun
                 yandırdığı soyuq sözündən sonra.
Bildim ki, insan
                 nə qədər yanılarmış,
O qədər yazı içində
               bircə şeirim varmış.
 

BÜLBÜLÜN XATİRƏSİNƏ

 
Nə səni dindirdi ölüm,
             nə bizi,
Söndürdü nəğməylə
              yaşayan nəbzi.
İnsan dəryasında bir qayıq kimi
                 axdı tabutun.
Bu zaman cəh cəhlə ucaldı səsin,
Ucaldı,
                Söylədi: – Qəmi unudun.
Hamı fikrə getdi,
                 səni dinlədi.
Coşub bir-birinə dedi min könül:
Hamıtək ölümə məruz Bülbülü
Oxuyub dəfn edir ölümsüz Bülbül.
 

SƏNƏT EŞQİ

Müəllimim Akif Süleymanova

 
Sən dedin könlünün sənət eşqini
Arzu aləmində diqqətlə yoxla.
Sən onu min hissin içində ara,
Qoyma küsüb gedə, uça, yox ola.
Getsə, çağırsan da qayıtmaz geri,
Deyək, lap qayıtdı, harda qalacaq?
Geri qayıdanda sənin o arzun,
Yerini başqası tutmuş olacaq.
 
 
Arzular hamısı əzizdir bizə,
Amma onların da bir şahı olur,
O sənin könlünün ən uca səsi,
Ömrünün bu günü, sabahı olur.
Sən onu tapmasan, bütün nəğmələr
Eyni bir hüsndə, ahəngdə olur.
Təbiət itirir rəngarəngliyi,
Bütün Yer kürəsi bir rəngdə olur.
 
 
Əziz müəllimim!
            Sən müdir idin.
Yox, çıxmaz yadımdan
          bir dərnək açdın,
Dərnəyin rəhbəri bir yanda qaldı,
Sən dərnək apardın, sən ürək açdın,
 
 
Bir axşam dedin ki, möhkəm ol, Əli!
Səninki şeirdir,
            səninki sənət!
Dedin o sözləri bir dostuma da
Nə isə… qisməti deyilmiş əlbət.
Sənin işarənlə tapdım ünvanı,
Döydüm Füzulinin qapısını mən.
Sənin o sözlərin deyilməsəydi,
Nəçiydim indi mən,
              hardaydım görən?
 
 
Bəlkə də hələ də sərgərdan idim
Tapmaq istəyirdim əsl yerimi.
Başqa bir sənətin hücrələrində
Qısılıb qalmışdım bir qərib kimi.
 
 
Şeir dünyasında qərib deyiləm,
Sözüm olmasa da o qədər dərin,
Hər şeir yazanda ilk misra kimi
Durur göz önümdə sənin sözlərin.
 

VAN QOQUN GÜNƏŞİ

İrvinq Stonunun “Həyat təşnəsi” əsərini oxuyarkən…

 
Səhərdən axşamacan
          Gəzdi altında günün;
             Gunəşi görüb, duyub.
             Fırçasının gücüylə
             dünyada başqa,
           yeni
            bir Günəş almaq üçün.
Yandırdı varlığını
            Günəşin hər şüası;
qaraldı bət-bənizi.
Töküldü dalğa-dalğa
           sinəsinə, başına,
        Günəşin al dənizi.
            Qəlbin odu bir yandan,
             göyün odu bir yandan;
        qorxmadı,
         çəkinmədi
          Van Qoq bu yanhayandan.
Baxmayıb qızmar günün
            alovuna,
           közünə,
yığdı bir ucu göydə,
            bir ucu yerdə olan
qızılı şuaları
qabarmış sinəsinə,
          ürəyinə, gözünə,
               yapışdı şualardan,
Gunəşi çəkib-çəkib
yerə salmaq istədi.
Günəşin qucağında
         yanıb-yanıb,
         yaxılmaq,
Günəşin qucağında
bir əbədi,
vəfalı
sakin olmaq istədi.
Alışdı,
yandı Van Qoq.
Bir ucu gözlərində,
Bir ucu göydə olan,
kainatı dolduran,
            yanğını ərşə dayaq
Şüalar arasında,
          rənglərin əfsanəvi,
qarışıq dünyasında.
Görənlər düşündülər:
“Yazıq bezib həyatdan,
öz canına zülm edir”.
Birdən
çökdü Van Qoqun
işığa,
rəngə həris
alıcı gözlərinə
sanki qütbün zülməti.
Vurmuşdu məhəbbətin
Alovuyla onu gün,
qovuşmuşdu Van Qoqa
Bir daha ayrılmamaq,
        Uzaq olmamaq üçün.
        Van-Qoq səndirləyərək
əllərini uzatdı
            Günəşin gecəsinə,
             zülmətin göylərinə.
Günü tutub, oxşamaq,
saxlamaq arzusuyla.
Yıxıldı sonra günün
Zülmət ucalığından.
Üzünə su səpdilər,
sönərmi arzu suyla?
       Günəş sönərmi suyla?
Yaman yanırdı Van Qoq,
Ürəyi hay-harayda
Bir günəş alışırdı
Köksündə köksü boyda,
Üzündə üzü boyda.
Qarsımış dodağından
Hərdən köz kimi düşən
Sözündə sözü boyda.
Gecə yarıydı artıq…
Qurtarmışdı görüşlər,
             xoş söhbətlər,
              gülüşlər.
Tökülürdü Van Qoqun
Dodağından arabir
Xırda-xırda günəşlər:
– Niyə batdın, ey Günəş?
Odun var,
           işığın yox.
Gəl, gözümə düş mənim,
Ey ağrısı, –
          dərdi xoş!
Ey yanğısı vəfalı!
Ey varlığım!
Ey canım!
Ey sevimli düşmənim!