Kitabı oku: «Aristophanis Lysistrata», sayfa 3

LYS.– Sed si Cupido ille dulcis, et Cypria Venus, amorem vobis in sinum et in femina inspiraverit; deinde vero si viris tentiginem jucundam ingeneraverit, ut quasi baculos penes erigant, spero fore aliquando, ut Lysimachæ a Græcis vocitemur.

PROV.– Quodnam ob facinus?

LYS.– Si effecerimus, ut desinant cum armis in foro versari et insanire.

MUL. QUÆD.– Maxime,⁵³ ita me Paphia Venus amet.

LYS.– Nunc enim et qua ollæ, et qua venduntur olera, obambulant per forum cum armis, quasi Corybantes.⁵⁴

PROV.– Ita hercle: sic enim fortes decet.

LYS.– Profecto res est ridicula, si quis clypeum Gorgonis capite insignitum tenens, emat coracinos.

MUL. QUÆD.– Vidi equidem ecastor comatum quemdam equitum tribunum,⁵⁵ qui equo insidens in æreum pileum injiciebat ovum a vetula sumtum. Thrax vero alius peltam quatiens et jaculum, uti Tereus,⁵⁶ terrefaciebat caricarum venditricem, et ficus maturas deglutiebat.

PROV.– Quomodo igitur poteritis vos turbatas res multas sedare, et dissolvere in regionibus?

LYS.– Perfacile.

PROV.– Quomodo? ostende.

LYS.– Sicuti fila, quum nobis sunt turbata, sic prehendimus, et subducimus fusis hac et illac; ita et bellum istud dissolvemus, si quis sinat, diducentes id per legationes hac et illac.

PROV.– Ex lana ergo et filis et fusis res periculosas, ô fatuæ, vos putatis sedaturas?

LYS.– Et vos, si vobis aliquid inesset sanæ mentis, ex nostro lanificio sumto exemplo rempublicam administraretis.

PROV.– Quidum? fac videam.

LYS.– Primum quidem oportebat vos, tanquam lanam in balneo, eluentes sordes, homines nequam præcipites ex urbe virgis expellere, et tribulos seligere; et istos qui inter se cohærent, et sese trudunt, magistratus affectantes, distrahere, eorumque capita defloccare: deinde omnes in calathum carminare communem benevolentiam, immiscendo et inquilinos, et si quis hospes aut amicus sit vobis; et si quis debeat ærario, hos quoque immiscendo. Quin etiam urbes, quas deducti ex hac terra coloni tenent, scire vos oportebat veluti glomeres quosdam nobis jacere, seorsum singulas: deinde ab istis omnibus sumere oportebat filum, hucque adducere, et omnia in unum cogere, deinde facere glomerem magnum, et ex eo texere Populo lænam.

PROV.– Nonne indignum est hæc istas lanæ instar purgare et glomerare, quæ belli minime participes sunt?

LYS.– Atqui, ô sceleratissime, plusquam duplum id ferimus, quæ primum quidem peperimus filios, et armatos emisimus.

PROV.– Tace: noli meminisse malorum.⁵⁷

LYS.– Deinde, quando oportet nos oblectari, et flore ætatis frui, solæ cubamus ob militiam. At quod nostra intersit mittite: discrucior vero propter virgines in thalamis consenescentes.

PROV.– Non ergo et viri senescunt?

LYS.– Edepol longe diversum est quod dicis. Vir enim peregre adveniens, etiamsi canus sit, cito puellam ducit virginem: mulieris autem brevis est opportunitas, quam nisi apprehendat, nemo vult eam ducere: sedet autem omnia captans.

PROV.– Sed quicunque senex penem adhuc arrigere valet —

LYS.– Tu ergo cur non moreris? morti tempestivus es. Sandapilam emes: utique mellitam tibi placentam pinsam. Sume hanc corollam et cinge caput.

MUL. I.– Et istas vittas accipe a me.

MUL. II.– Et hanc cape coronam.

LYS.– Quid tibi deest? quid desideras? Vade in navem; te Charon vocat: in mora es, quominus in altum provehatur.

PROV.– Nonne acerbum est hoc me pati? sed mehercle certum est ad collegas ire cum isto ornatu, et meipsum iis ostendere.

LYS.– Num expostulas, quod te non collocavimus? ⁵⁸ sed post tertium diem a nobis venient tibi summo mane tridualia parata.⁵⁹

CHOR. SEN.– Non amplius decet dormire, quicunque est liber; sed accingamus nos, viri, ad hoc negotium. Jam enim hæc res plura et majora olere facinora mihi videtur: et præcipue odoror Hippiæ tyrannidem;⁶⁰ metuoque valde, ne Lacones aliqui viri huc convenerint in Clisthenis domum, et has diis invisas mulieres dolo incitent, ut occupent opes nostras, et mercedem, unde ego victitabam.⁶¹ Indignum enim est ab istis admoneri cives, easque, mulieres quum sint, loqui de æreo clypeo, et insuper nobiscum agere de pace cum Laconibus, quibus non plus inest fidei, quam hianti lupo. Sed, ô viri, hæc illæ texuerunt ad tyrannidem occupandam. At enim nunquam mihi dominabuntur, siquidem cavebo, et gestabo gladium deinceps in myrti ramo, et in foro stabo armatus prope Aristogitonem.⁶² Hoc modo autem stabo juxta ipsum: ipse enim mihi auctor est, ut hujus diis invisæ vetulæ percutiam maxillam.

CHOR. MUL.– At vos domum ingressos ne mater ipsa agnoverit. Sed, ô carissimæ vetulæ, primum hæc humi deponamus. Nos enim, ô cives, orationem exordimur civitati utilem; atque adeo merito: nam illa in deliciis splendide educavit me. Septem annos nata statim arcana in Minervæ pompa gestavi: deinde molitrix fui: tum decennis, Dianæ dominæ, fluenti crocota amicta, Brauroniis consecrata fui:⁶³ demum adulta virgo canistrum gestavi,⁶⁴ habens caricarum catenam. Numquid ego debeo civitati suadere utilia? licet autem femina nata sim, absit invidia, si meliora præsentibus adferam: nam symbolæ etiam ego particeps sum, quippe quæ viros in commune adfero: vobis autem miseris senibus nulla hujus pars est. Nam symbolam avorum, quæ dicitur, collatam ex Medorum spoliis,⁶⁵ quum consumseritis, non vicissim adfertis tributa: sed insuper etiam periculum est, ne a vobis perdamur. Num ergo mutire licet vobis? Si autem molestus mihi eris, crudo hoc cothurno buccam tibi percutiam.

CHOR. SEN.– Annon hæc contumelia est magna? quin et incrementum res captura mihi videtur magis. Sed obviam ire oportet huic malo, quicunque coleatus est vir. Sed exomidem exuamus. Nam vir debet olere statim virum, nec decet vestibus involutum esse. Sed agite lupipedes,⁶⁶ quicunque ad Lipsydrium⁶⁷ convenimus, quum adhuc essemus: nunc oportet, nunc adsumere rursus juvenile robur, et extollere totum corpus, et decutere senium hocce. Si enim quis nostrûm hisce vel exiguam ansam dederit, nihil remittent illæ ab adsiduo labore; verum et naves fabricabunt, et adhuc conabuntur navalibus præliis decertare, et contra nos navigare, ut Artemisia:⁶⁸ sin ad equitandum se convertant, deleo dehinc equites nostros ex catalogo. Nam equo maxime⁶⁹ gaudet, eique firmiter invehit mulier;⁷⁰ nec currente facile deciderit: specta sis Amazonas, quas Micon pinxit in equis pugnantes cum viris.⁷¹ Sed istarum omnium in numellam indere hoc collum oportet.

CHOR. MUL.– Ecastor, si me irritassis, suem meam laxabo jam, et faxo hodie, ut vellicatus populares tuos inclames. Sed et nos, ô mulieres, ocius exuamur, ut oleamus feminas pertinaciter iratas. Nunc ad me veniat aliquis, ut ne amplius comedat allia neque fabas nigras. Nam si dixeris tantum male, sum enim valde irata, aquilæ parienti scarabæus tibi ero obstetrix.⁷²

MUL. QUÆD.– Vos enim nihili faciam, si mihi vivat Lampito, et Thebana amica nobilis Ismenia. Non enim potis eris, nec si septies decreta facias, qui odio es, ô perdite, omnibus et vicinis. Nam et heri, quum Hecatæ festum ludicrum instituerem, liberis meis amicam arcessivi ex vicinia, puellam bonam et amabilem, Bœotiam anguillam: illi autem negarunt se missuros propter tua decreta. Nec unquam hujuscemodi decreta facere desinetis, priusquam vos aliquis crure arreptos in præceps dejiciat.

CHORUS MULIERUM, LYSISTRATA, MULIERES QUÆDAM, CHORUS SENUM, SENEX QUIDAM

CHOR. MUL.– Dux facinoris hujus et consili, cur mihi tristis exivisti ex ædibus?

LYS.– Malarum feminarum facta et muliebris animus anxiam me reddunt, et sursum deorsum agunt.

CHOR. MUL.– Quid ais? quid ais?

LYS.– Vera, vera.

CHOR. MUL.– Quid mali est? dic nobis, quæ amicæ tuæ sumus.

LYS.– Sed turpe est dicere, et difficile reticere.

CHOR. MUL.– Ne me celes, quid nobis evenerit male.

LYS.– Prurimus libidine, ut brevissime dicam.

CHOR. MUL.– Io Jupiter!

LYS.– Quid Jovem inclamas? hæc sane ita habent. Equidem eas abstinere non amplius possum a viris: aufugiunt enim. Primam quidem deprehendi foramen pertundentem,⁷³ ubi Panos est sacellum: aliam e trochlea sese devolventem: aliam vero transfugium parantem: porro unam, passeri insidentem, jam volare cogitantem deorsum in domum Orsilochi,⁷⁴ crinibus prehensam heri retraxi: omnesque prætextus extundunt domum abuendi.

Jam quædam earum venit. Heus tu, quorsum curris?

MUL. I.– Domum ire volo: domi enim mihi est lana Milesia, quam tineæ rodunt.

LYS.– Quæ tineæ? nonne ibis retro?

MUL. I.– Sed cito revortar, per Divas juro, dummodo in lecto extendero —

LYS.– Ne extende, neque abeas usquam.

MUL. I.– Sed lanamne perire sinam?

LYS.– Ita, si necesse sit.

MUL. II.– Me miseram, me miseram, ob amorgidem, quam reliqui domi non decorticatam.

LYS.– En alia, ad amorgin non decorticatam quæ egreditur. Redi huc.

MUL. II.– At per Luciferam juro, me actutum inde huc redituram, ubi eam decorticavero.

LYS.– Noli decorticare: nam si tu istuc inceptaveris, itidem alia mulier facere volet.

MUL. III.– O diva Lucina, retine partum, donec in locum profanum ivero.

LYS.– Quid nugaris ita?

MUL. III.– Jamjam pariam.

LYS.– Atqui heri non eras prægnas.

MUL. III.– Verum hodie. Sed domum me ad obstetricem, ô Lysistrata, dimitte quam primum.

LYS.– Quam fabulam narras? quid habes hic duri?

MUL. III.– Masculum infantem.

LYS.– Non tu ecastor. Profecto ahenum habere quoddam videris cavum. Sciam modo. O ridicula! sacram galeam habes, et prægnatem te esse dicis.

MUL. III.– Et edepol prægnans⁷⁵ sum.

LYS.– Cur ergo hanc habebas?

MUL. III.– Ut, si me occupasset partus adhuc in arce, parerem in galeam istam ingressa, ut columbæ.

LYS.– Quid dicis? cur manifestæ rei verba prætendis? non lustricum galeæ diem hic expectabis?

MUL. IV.– At non possum amplius ne quidem dormire in arce, ex quo serpentem illum ædituum vidi.

MUL. V.– Ego vero misera pereo insomnia ob continuum titubantium⁷⁶ noctuarum clangorem.

LYS.– O scelestæ, mittite ficta ista portenta. Fortassis viros desideratis. Nos vero nonne putas illis desiderio esse? sat scio, molestas transigunt noctes. Sed, ô bonæ, sustinite fortiter, et durate paululum adhuc. Nobis enim editum est oraculo, superiores nos futuras, si seditionem inter nos non fecerimus. Sic autem habet oraculum.

CHOR. MUL.– Dic nobis quid dicat.

LYS.– Tacete jam.

Sed quando hirundines trepidæ in unum locum convenerint epopas fugientes, abstinebuntque a mentulis, tum finis erit malorum, et summa faciet ima Jupiter altifremens.

CHOR. MUL.– Supra jacebimus nos?

LYS.—Sin dissidium fecerint, et avolarint e sacro templo hirundines, jam non videbitur avis ulla esse lascivior.

CHOR. MUL.– Perspicuum edepol oraculum: ô Cœlites! ne jam despondeamus animum lassitudine, sed ingrediamur. Etenim turpe erit, ô carissimæ, si oraculo defuerimus.

CHOR. SEN.– Fabulam volo narrare quandam vobis, quam olim ipse puer audivi: sic autem habet. Erat adolescens quidam Melanion, qui fugiens nuptias abiit in deserta, et in montibus habitabat: deinde lepores venabatur, texens retia, et canem unum habebat. Nec amplius rediit domum, propter odium: adeo mulieres abominatus est ille. Nos vero non minus quam Melanion, qui sumus casti.⁷⁷

SEN. QUID.– Volo te osculari, vetula.

MUL. QUÆD.– Non ergo cepam comedes.

SEN.– Et sublato crure te calce ferire.

MUL.– Silvam multam geris.

SEN.– Nam et Myronides erat hispidus illa parta, nigroque podice, timendus hostibus omnibus: sic etiam Phormio.⁷⁸

CHOR. MUL.– Et ego volo fabulam quandam vobis narrare Melanioni respondentem. Timon⁷⁹ quidam erat implacabilis, inaccessis spinis circumseptus faciem, Furiarum propago. Iste inquam Timon fugit propter odium, multa mala imprecatus improbis viris. Sic ille rursus vestrûm oderat malos viros semper: mulierum autem erat amantissimus.

MUL. QUÆD.– Visne buccam tibi percutiam?

SEN. QUÆD.– Haudquaquam timeo.

MUL.– Sed crure feriam.

SEN.– Cunnum ostendes.

MUL.– Sed tamen non videbis, licet vetula sim, eum crinitum, at deglabratum lucernæ flammula.