Kitabı oku: «Bircə nə istədiyimi bilsəydim ona çatmaq üçün hər şeyi edərdim», sayfa 4

Qorxduğunuz üçün qaçdınız.

Yeri gəlmişkən, müəyyən məqsədə bir saat vaxt sərf edib nə qorxu, nə də tərəddüd hiss etmirsinizsə, bundan ruh yüksəkliyi və sevinc duyursunuzsa, deməli dünyaya çıxıb, gözəl ssenarinizi gerçəkləşdirməyə hazırsınız. Elə bu dəqiqə kitabı kənara qoyun və başlayın! Uğur olsun!

Amma ssenari ilə əsil məqsəd kimi davranmağınız sizdə narahatlıq yaratdısa da, çox yaxşı! Sizin müqavimətiniz səhnəyə çıxmağa hazırdır. Əlavə vərəq və ya diktofon – sizə necə rahatdırsa – götürün müqavimətinizin səsini yazın. Bu sözlər artıq sizin dodaqlarınızdan qopmağa hazırdır.

Çalışma 6. Səsi dinləyirik

Siz uzun illər bu səsi bu və ya digər formada eşitmisiniz. Bəlkə hesab etmisiniz ki, o ancaq mənfi anları göstərir, əslində isə bu sizin daxili müqavimətinizin səsidir və o, elə-belə səslənmir. Sizin müqavimətiniz buna bənzər bir şey deyir: «Çox yüksəklərə uçsam məni öldürəcəklər». Ya da: «Bir şeyə nail olursansa, o mütləq səni peşman edir» və bunun kimi şeylər. Son dərəcə diqqətli olun və eşitdiyiniz barədə yaxşıca düşünün, çünki biz məhz bunu gözləyirdik.

Müqavimətinizlə tanış olun

Budur sizin daxili müqavimətiniz üzə çıxdı. O hər yolla dirənir və sizə meydan oxuyur: istədiyin şeyi al görüm necə alırsan.

Daha diqqətlə baxın. Bax bu zərərli məxluq hesab edir ki, təhlükə hiss edəndə, sizin ruh yüksəkliyinizi əlinizdən almaqla, sizi qoruyur – təhlükəni isə siz hər dəfə əlinizi istədiyinizə uzadanda hiss edir. Mənfi fikirlər söyləməklə təkidlə sizə qarşı durur və sizi yoldan sapdıran və iflic edən münaqişə yaradır.

Lakin onun hər bir sözünün arxasında azadlığın sirri gizlənib.

İndi, müqaviməti sığınacağından çıxarıb onun dediklərinə diqqətlə qulaq asanda, onu yoldan necə götürməyi anlamaq üçün əla imkanınız yaranır.

Kitabın qalan hissəsi buna həsr edilib. Hər fəsil bu və ya digər müqaviməti necə aradan qaldırmaq haqqında danışır, və məhz sizin işlətməli olduğunuz alət və strategiyalar təklif edir. Qollarınızı çirməyin, başlayaq.

Fəsil 4. Etibarlı iş

Sizin yəqin ki, adilikdən uzaq, cəlbedici, maraqlı həyat sürən tanışınız var. Dostlarınızdan hansısa, bəlkə də bacınız və ya həyat yoldaşınız ya İstanbulda dərs deyir, ya Qayalı dağlardakı kiçik evdə kitab yazır, ya da Mersedes-Benz şirkəti ilə müqavilə bağlamaq üçün Hamburqa uçur. Siz də belə həyat arzusundasınız, amma onun heç vaxt olmayacağını bilirsiniz. Siz həmişə taleyinizə yazılmış həyəcanlı anlardan imtina etmisiniz, çünki təhlükəsizlik axtarmısınız. Risk etmək üçün nə qədər cəsarət tələb olunacağını bilməsəniz də əminsiniz ki, o yoxunuzdur. Siz qayığı sahilə yaxın sürürsünüz, amma gözünüzü üfüqdən çəkə bilmirsiniz.

Çoxları sahilə yaxın olmağa üstünlük verir və bu zaman özlərini əla hiss edirlər, amma bu sizin üçün deyil. Qəlbiniz həsrət və təəssüflə doludur. Qəlbinizin dərinliklərində macəralar arzusundasınız. İndiki iş yerinizdə ilişib qaldığınızı gözəl bilirsiniz. Bilirsiniz ki, daxilinizdə tədqiqatçı və səyyah yaşayır, amma onu bayıra çıxmağa qoymursunuz. Əminsiniz ki, başqa adam çoxdan hərəkətə keçər, hər bir imkandan möhkəm yapışar və hələ öyrənilməmiş yerlərə gedərdi. Lakin siz özünüzü əldə olana qail olmağa və daha artığını almağa cəhd etməməyə öyrətmisiniz.

***

«Siz ehtiyatlı adamsınız?» testini keçin.

Bu fəslin sizə lazım olub-olmadığını bilmək üçün bir neçə sual verəcəyəm:

Siz daim məşq edirsiniz? Yəni daim kurslara gedir və ya bacarıqlara yiyələnirsiniz, amma heç vaxt öyrəndiyinizi praktikada tətbiq etmirsiniz?

Səyahətə çıxmaq və ya yataq otağında hər şeyi dəyişmək vaxtı gələndə sonsuz hazırlıqlara başlayır, daim tərəddüd edir, hər bir hərəkətinizdə dostlarınızın məsləhətini öyrənmək üçün onlara zəng edirsiniz?

Sizə lazım hesab etdiyinizdən bir qədər artıq təkid edəndə və ya tələsdirəndə siz var gücünüzlə müqavimət göstərirsiniz? Siz dedlaynı o qorxulu dərəcədə yaxınlaşana qədər vecinizə almırsınız və kimsə sizi xəbərdar etmək istəyəndə inadkarlıq edirsiniz? (Bilirsiniz, bəziləri buna sakit yanaşır. Başqalarının o qədər də xoşuna gəlmir, lakin bu onları qıc etmir. Amma sizi edir.)

Siz hər şeyə, hətta sizə ziyan verən qeyri-sağlam münasibətlər, gərəksiz paltarlar və məişət texnikası, faydasız təşkilatlarda üzvlük kimi şeylərə uzun müddət yapışıb qalırsınız?

Doğrudan da xoşunuza gələn şeylə məşğul olmağa vaxtınız olmadığından şikayət edirsiniz, əslində isə vaxtın böyük bir hissəsini televizora baxmağa, ya da xırda ev işlərinə sərf edirsiniz?

Siz özgələrinin həyatını baxımlı idman növü kimi seyr edirsiniz? «Etibarlı iş» tipli adamlar məşhur və ya şəxsən tanış olduqları adamların həyatları ilə qeyri-adi dərəcədə çox maraqlanırlar. Bəlkə özləri dolğun həyat yaşamadıqlarından bu onlar üçün maraqlıdır, bəlkə də həyatlarını təshih etmək üçün yönəldici bir işarə axtarırlar!

Siz tez-tez həyatınızı dəyişmək haqqında düşünürsünüz, amma bu, heç vaxt xəyallardan uzağa getmir?

Əgər siz üç və ya daha artıq suala «bəli» cavabı vermisinizsə, deməli siz doğrudan da «etibarlı iş» adamı növünə aidsiniz və bu barədə yaxşıca düşünməli olacaqsınız. Çünki odla oynayırsınız. Təhlükəsizlik sizin güman etdiyinizdən daha risklidir.

Siz səsinizi təhlükəsizliyə vermisiniz, özü də güman ki, çoxdan. Bizim əksəriyyətimiz səkkiz yaşına çatana qədər ehtiyatlı, ehtiyatsız və ya yarı elə, yarı belə olacağımızı bilirik. Bəzi uşaqlar əvvəl hoppanır, sonra baxırlar. Siz baxmış, amma hoppanmamışsınız. Belə hərəkət etməyin səbəbləri olub, amma onlar artıq yadınızda deyil. Lakin biz böyüyəndən sonra da, uşağın cızdığı yolla gedirik. Onu yenidən düşünüb, dəyişmək üçün dayanmırıq. Özümüzə «vərdiş etdiyimiz təhlükə siqnalına inanmağa dəyərmi» sualını vermirik. Vərdişlərimiz öz həyatını yaşayır, biz isə hesab edirik ki, elə belə də lazımdır.

Lakin, bir qayda olaraq, bu ehtiyatlılığın haradan alındığını bilmirik. Nə vaxtsa bunun səbəbi olmuşdusa belə, artıq o mövcud deyil. Ən vacibi isə odur ki, siz həddindən artıq ehtiyatlı olmaqla həyatınızdakı ən böyük riski edirsiniz.

Zahirən səfalı mənzərədir: sizə elə gəlir ki, kərpici kərpic üstünə qoymaqla həyatınızı əla qurursunuz. Lakin kürəyinizin arxasında zaman dollar banknotları kimi boruya sovrulur. Zaman yeganə həqiqi sərvətdir, amma biz bunu başa düşməyə başlayanda artıq yarısı sərf edilmiş olur. Zamandan danışsaq, uşaqlar özünü milyoner hiss edir. Qocalar vaxt haqqında çox şey bilirlər və tam açıqlığı ilə deyəcəklər ki, ən çox etmədikləri şeylərə görə heyfsilənirlər. Onların nə haqqında danışdıqlarını anlamaq üçün o qədər də qoca olmaq lazım deyil. Arxada qalmış yeniyetməliyinizə baxın və özünüzdən soruşun: ən çox nəyə heyfislənirsən? Etdiyin işlərə görə? Yoxsa etməyə cəsarətin çatmayanlara görə? Özünüzü səfeh kimi hiss etsəniz belə rəqs meydançalarına getdiyinizə görə? Yoxsa özünüzü səfeh kimi hiss etməmək üçün rəqs meydançalarına getmədiyinizə görə?

Bəs nə edək?

İsrafçılıqla sərf edilmiş zamanın yadına salınmasını heç kim xoşlamır, çünki daha buna bir şey etmək mümkün deyil, hə? Bizim reaksiyamız adətən belə olur: «Siz doğrudan hesab edirsiniz ki, mən hər şeyi satıb yaxta almalı və dünya səyahətinə çıxmalıyam? Birincisi, belə həyata çətin ki, dözüm. İkincisi, geri qayıdanda nə pul, nə də iş yoxdursa nə edəcəm? Mənim əsl sərgüzəşt axtaranlardan fərqli olaraq, lənətə gəlmiş sağlam düşüncəm var: mən həmişə ertəsi gün nə hiss etdiyimi xatırlayıram. Böyük macəralardan geri dönəndə hər şeyi yenidən başlamaq lazım gələcək. Xeyr, təşəkkür edirəm.»

Sizə yaxşı xəbərlərim var. Sizin «risk və təhlükəsizlik» probleminiz uydurmadır. Siz özünüzü mütləq risklə tam təhlükəsizlik arasında seçim etməlisiniz kimi göstərəndə, mən bunu «qəsdən malı-mala qatmaq» adlandırıram. Siz doğrudan «növbəti günün səhərini» yaxşı bənzətmə, mülahizələrinizi isə ağıllı hesab edirsiniz? Özünüzü aldatmayın, siz sadəcə bir daha özünüzü sığorta edirsiniz. Bu sizi sakitləşdirir, narahatlıq hissi yaradan fikirləri söndürür. Amma, həyatdan uzun müddət gizlənmişsinizsə, bəlkə balaca bir narahatlıq sizə xeyir verə bilər?

Birinci səbəb: ən böyük istəklərinizə etinasızlıq göstərmək ən böyük israfçılıqdır.

Sizin nə özünüzün işlətmədiyiniz, nə də başqaları ilə bölüşmədiyiniz nəhəng sərvətiniz var.

Sizin daxilinizdə maraqlanan və nəhəng imkanlara malik təkrarolunmaz dahi yaşayır. Bu dahi həyatın ağuşuna atıla bilmək üçün darvazanı nə vaxt açacağınızı səbirsizliklə gözləyir. Siz onun enerjisini istifadə etmədikcə həyatınız gözləmə rejimində durur. Əgər haradasa – kölgədə gerçəkləşdirilməmiş istək durubsa, siz işə, ailənizə, hətta istirahətə belə bütün gücünüzü qoya bilmirsiniz, sadəcə gücünüzün yarısından istifadə edərək, nizamsız veyillənirsiniz.

Siz öz istəyinizi yerinə yetirməlisiniz. İstəyinizin ardınca yollanan kimi mürgüdən oyanacaqsınız və həyat məna ilə dolacaq. Nəticənin nə olacağı da o qədər böyük əhəmiyyət daşımayacaq. Siz dolğun həyat yaşamaq istəyirsinizsə onun üçün hansısa bir dərk edilmiş istiqamət tapmaq lazımdır.

Sizi nə dayandırırdı?

Cavab belə ola bilər:

İkinci səbəb: biz macəranın nə olduğunu düzgün anlamırıq

Hesab edilir ki, macəra ehtiras, həyəcan və yenilik daşıyır və məna ilə doludur. İnsanlar bir qayda olaraq fikirləşirlər ki, əsl macəra üçün həyatını riskə atmalı və ya, ən azı, hər şeyi kökündən dəyişməlisən. Biz hesab edirik ki, bunun üçün paraşütlə tullanmalı, Sakit okeanı salla üzüb keçməli və mütləq ailəni, evini, ya da işini atmalısan.

Bunların hamısı macəranın nə olduğunu bilməməyi-mizdəndir. Onu adət etdiyimiz həyat tərzini tamamilə qurban verməyi tələb edən ekstremal hərəkət kimi təsəvvür etməklə, əslində bizə bir yerdə dayanıb qalmağa kömək edən illüziya yaradırıq. Bu fikrimi öz həyatımdan bir əhvalatla göstərim.

Çox-çox illər bundan qabaq «Spun-River antologiyası» adlanan şeir dərnəyində iştirak edirdim. Şeirlər Spun-River adlı uydurma məntəqədə yaşayan insanların adından oxunurdu. Bütün bu qəhrəmanlar ölmüş idilər. Onlar bir-birinin ardınca irəli durur, həyatlarındakı ən mühüm şey haqqında danışırdılar. Qəhrəmanın öz baş daşı üzərində nəyin yazıldığından bəhs edən şeiri məni həmişə çəkib aparırdı. Bu, yelkənləri yığılmış qayıq idi. Heç vaxt sahildən uzaqlaşmadığına görə yelkənləri yığılı qalmışdı.

Bu, mənim üçün antologiyadakı ən qəmli şeir idi.

Bir axşam metro ilə məşqdən qayıdanda qət etdim ki, həyatımı dəyişəcəm və tam gücümlə yaşayacağam. Onsuz da gənclikdə çoxlu macəralarım olmuşdu. Mən evdən getdim və istədiyimi etməyə başladım – Berkli universitetinə daxil oldum, sonra Nyu-Yorkda yaşadım, dostlarımla bütün ölkəni gəzdim və hətta, ərə gedəndən sonra, ərimi hər şeyi atıb bir yerdə avtomobillə Alyaskaya getməyə razı sala bildim. Bu əla idi. Nikahımız tikiş yerlərindən sökülməyə başlayanda macəralara meylliliyim yenə də özünü göstərdi. Vəziyyəti düzəltməyin mümkün olmadığı aydınlaşanda uşaqların əlindən tutub evdən getdim. Mən özümə əmin idim.

Bu andan hər şey dəyişdi. Mən pulsuz və ciddi öhdəliklərlə üz-üzə qaldım. Mənim özümə güvənim möhkəm zərbə aldı və təhlükəsizlik yenidən cəlbedici görünməyə başladı. O axşam evə girəndə macəralara necə qayıdacağımı düşünürdüm, amma yatan iki övladımı görüb fikirləşdim: «Bunu necə edə bilərəm? Uşaqları çiynimə alıb Afrikaya yollanım?» İki işdə işləyirdim. Hər ikisindən də bərk yapışmışdım. Bəli, Tarzan haqqında filmə baxmağa nə pulum, nə də vaxtım var idi!

Belə ki, macəralar haqqında bütün fikirlərimi kənara qoyub gündəlik qayğılarıma qayıtdım: mənzilin kirayəsini vermək, paltarları yumaq, uşaqların pəncərədən yıxılmasının qarşısını almaq lazım idi. Eyni zamanda özümə söz verdim ki, daha heç bir ehtiyatsız addım atmayacam. Uzun illər bundan əvvəl atamın barında işləyən barmen mənə demişdi: «Barbara, sənin coşqun ağlından çoxdur». Beləliklə 1967-ci ildə başımda ağıl peyda olmağa daşladı. Coşqu isə itdi.

Məni bunda kim təqsirləndirə bilər. Macəra ilə dolu həyat üçün işi atıb, uşaqları ekzotik bir yerə aparmaq tələb olunurdusa, bu haqda danışmağa da dəyməzdi. İşin məğzi doğrudan da harasa köçməkdə idisə, deyəsən mən düzgün qərar qəbul etmişdim.

Amma məsələ belə deyildi.

Mən bir şeyi düzgün başa düşürdüm: əsil macəra mənim həyatımı maraqlı edəcək. Bəlkə daha bir şeyi də: pulsuz və iki uşaqla Afrikaya düşmək heç də yaxşı hal deyil. Qalan şeyləri isə kökündən səhv təsəvvür edirdim və mərc gələrəm ki, sizin də təsəvvürləriniz eyni dərəcədə səhvdir.

Böyük macəra mütləq Afrika safarisi deyil. Hər halda məndə belə idi. Əsil macəra ürəyi həyəcanlandırır, şüuru oyadır, qəlbi ruhlandırır. O hər bir adam üçün unikaldır. Mən isə «dolğun həyat yaşamaq», «xəyallarımda gerçəklikdən qaçmaq (eskapizm)» haqqında təəssüratlar qurmağa çalışırdım.

Belə eskapist xəyallar əsl xəyallardan fərqlənir.

Onlar qəza çıxışına bənzəyirlər. Onlar qısa müddətə gerçəklikdən qaçmağa imkan verir və sanki zəruri gorunürlər. Biz belə xəyallara işə getdiyimiz yolda və ya varlı və məşhur adamların həyatı haqqında eşidəndə dalırıq. Biz özümüzü kosmonavt, rok-ulduz və dəniz səyyahı təsəvvür edirik. Eskapist xəyallarımızı özümüzün belə ciddi qəbul etmədiyimizi fikirləşirəm, əslində elə onlar da əsil arzular deyil, təxəyyülün müvəqqəti uçuşudur. Amma hər halda gəlin onları diqqətlə nəzərdən keçirək, çünki onların arxasında sizin həyatınız haqqında əhəmiyyətli məlumat gizlənir.

Çalışma 1. Sizin eskapist arzularınız

Nəyi təsəvvür edirsiniz? Milyon dollarlıq varidatınız olduğunu? Beysbol üzrə dünya çempionatında qələbə dövrəsi vurduğunuzu? Sizi yer üzünün ən cəlbedici məxluqu başdan çıxarır? Özünüzə məhdudiyyət qoymayın. Amma bunlar məhz tamamilə qeyri-real xülyalar olmalıdır. Görün mənim müştərilərim nə danışmışdılar.

Co: «Mən özümü ən yen qırıcı təyyarənin pilotu təsəvvür edirəm – qorxulu düşməni vururam».

Gert: «Mən sadəcə varlı məşhurların həyatını müşahidə edirəm. Lakin məni onların pul və əşyaları deyil, özünə güvəni və qayğısızlığı cəlb edir. Onlar vaxtlarını gözəl keçirir və heç bir şey haqqında narahat olmurlar».

Mo: «Mən özümü meşəbəyi və ləpirçi təsəvvür edirəm. Onları niyə izlədiyimi bilmirəm. Heç bir heyvanı öldürmək istəmirəm. Bəlkə mən onların vərdişlərini və ya buna bənzər şeyləri müşahidə edirəm. Mən meşədə – komada yaşayıram, çoxlu kitab oxuyuram, sonra isə Alyaska yolunun kənarındakı yanacaq doldurma stansiyasının kafesinə gedir, orada hamı ilə söhbət edir və qəhvə içirəm».

Mey: «Mən Borneoda adamyeyənlər haqqında film çəkirəm!»

Kelli: «Sadəcə təyyarədə biznes klassa otururam. Ayaqlarımı uzadıram, təyyarə bələdçisi şampan şərabı gətirir və mən uzaqlara uçuram».

Syu: «Mən dağın zirvəsində, hər şeyin sadə və dinc olduğu monastırda yaşayıram. Elə sakitlikdir ki».

Bəs siz nə cavab verdiniz?

Gerçəklikdən qaçmaqla bağlı olan belə xəyallar sizin əsl ehtiyaclarınızın açarını gizlədir. Bu, həyatınızın çap edilməmiş neqativi kimidir. Çatışmayan hər şeyiniz, bütün boşluqlar bu xəyallarda əks olunur. Coya, qırıcı təyyarənin pilotuna hakimiyyət və azadlıq lazımdır. Gert varlı və məşhur olanların özünə güvəninə, qayğısızlığına həsəd aparır. Moya təbiətə yaxın olan sığınacaq, vaxt və söhbət etməli dostlar lazımdır. (Bunun üçün Alyaskaya getməyə ehtiyac yoxdur.)

Hamımızın öz eskapist xəyallarımızı tədqiq etməyimiz lazımdır, çünki onlar həyatımızda nəyin qaydasında olmadığını xəbər verir. Sonra isə həyatımızda çatışmayan şeylərlə nəsə etmək lazımdır. Çünki alınmış məlumatdan həyatımızı yaxşılaşdırmaq üçün istifadə etməsək, bu xəyallar bizi həyatdan uzaqlaşmağa məcbur edəcəklər. Qoy onlar növbəti addımın nə olmalı olduğunu göstərsinlər, onda sizin onlara ehtiyacınız qalmayacaq.

Gerçəklikdən qaçmaq haqqında xəyallar o qədər nəhəngdirlər ki, siz heç vaxt onların həyata keçirilməsi haqqında düşünmürsünüz. Bu, daha bir təhlükəsiz işdir, amma onsuz da çox təhlükəsiz həyat yaşayırsınız. Bir də eskapist xəyallar özünüzü indiki həyata qapanıb qalmış hiss etməməyə və təlaşa düşməməyə kömək edir. Siz çıxılmaz vəziyyətdə olanda, onlar ağrıkəsici dərman kimi yüngüllük gətirir və dəyişməyinizə mane olur.

Amma biz daha böyük işlərə girişəcəyik. Sizin əsl arzularınızla məşğul olacağıq.

Əsl arzular

Əsl arzular eskapizm deyil. Mən onları hələ həyata keçmədikləri üçün xəyal adlandırıram. Həyata keçəndə onlar əsl gerçəklik olacaq. Əsl arzular haqqında filmi çox az hallarda çəkirlər, çünki hər bir adam qəlbinin dərinliklərində nəsə çox şəxsi bir şey istəyir və bundan milyonların yox, təkcə sizin ürəyiniz nəğmə oxuyacaq. Biz əcdadlarımızın torpaqlarını görmək və ya oxumağa getmək, yaxud astronomiya ilə məşğul olmaq istəyirik. Biz başqalarına – halımıza nə qədər acısalar da – izah edilməsi çətin olan şeyləri istəyirik. Əsl arzular barmaqların dərisi qədər unikaldır. Əsl arzunun mənbəyi artıq sizə söylədiyim daxili dühadır.

Mənə inana bilərsiniz. Hər dəfə doğrudan da nəsə istəyəndə və ürəyiniz nəyə görəsə buna cavab verəndə, qəlbinizin unikal hissəsi danışır. Bu sizin fərdiyyətiniz, şeylərə xüsusi baxışınızdır – dünya məhz şəxsən sizə açıldığı kimidir.

Eskapist xəyallardan fərqli olaraq əsl arzular şüura çətin nüfuz edir. Bundan da artıq, bəlkə onları xüsusi olaraq axtarmaq da lazım gələcək, çünki onlar gizlənməyə meyllidir. Niyə? Çünki onları yadınıza salanda, çox güclü hisslər keçirə bilərsiniz.

Əsl macəralar məhz bundan ibarətdir. Maraqlıdır ki, təyyarəni idarə etmək və ya timsahlarla mübarizə etmək kimi eskapist xəyalları təsəvvür etmək asan, həyata keçirmək çətindir, əsl arzular, məsələn sevdiyinə evlənmək təklif etmək və ya əlli yaşında təhsil almağa başlamaq isə, adətən heç bir gerçək risk daşımasa da, adamı dəhşətli dərəcədə qorxudur.

Artıq dediyim kimi, əsl arzular ailəni atmağı, işdən çıxaraq fırçalarını da götürüb Taitiyə köçməyi tələb etmir. Onlar sadəcə qəlbinizin dərinliklərinə gömdüyünüz şeyi tapıb çıxarmağı və onunla məşğul olmağınızı istəyir.

Bu halda siz həyatınızın işıqla necə dolduğunu görəcəksiniz.

Sadəcə vaxt öldürdüyünüz həyatla özünüzün dərin, ən istəkli arzularınıza qiymət verdiyiniz həyat arasındakı fərq heyrətamizdir.

Budur. Bütün bəhanələr kənara qoyulub.

Elə isə niyə yenə də qorxursunuz?

Çünki macəra üçün təhlükəsiz həyatdan imtina etmək lazım gəlmirsə də, özünə nəyi isə sevməyə icazə vermək üçün emosional riskə getmək zəruridir. Arzunu gerçəkləşdirməyə cürət etmək intensiv həyəcan keçirməkdir. Bu, təhlükəsiz yuxudan oyanmaq kimidir. Əsil yaradıcı və fəal adam olmaq, gözəl həyat yaşamağa haqqınızın olduğunu düşünmək belə böyük işdir. Sizin əsl qorxunuz məhz burada gizlənib.

Əlbəttə biz özümüzü elə göstərməyə çalışırıq ki, guya gerçək maneələr çox böyükdür və irəli hərəkət etmək həddindən artıq risklidir. Kifayət qədər geniş yayılmış bir misal gətirim.

Cerri deyirdi ki, kionssenarilər yazması üçün həyatını tamamilə dəyişməsi lazımdır:

– Yazmaq üçün vaxt lazımdır! Mən isə axşamlar çox yorğun oluram, iş məni əldən salır. Həm də, hər halda, arvadımın vaxtımızı bir yerdə keçirəcəyimizə ümid etmək haqqı var.

Onun arvadı gülmüşdü:

– Deyəsən, zarafat edirsən. O, o qədər bədbəxtdir ki, bütün axşamları ona təskinlik verməklə məşğul oluram. Arzu edirəm ki, ona məmnunluq gətirən bir işlə məşğul olsun! Mənim də öz işlərim var!

Cerri qızardı və boynuna aldı ki, bu, bəlkə də, doğrudur:

– Mən bütün günü yazır və redaktə edirəm. İşdə məni sevirlər və mən öz işimi yaxşı görürəm. Amma redaktor olaraq qalacağım fikri dözülməzdir. Bu fikrə görə öz işimdən dilxor oluram və bəlkə də buna görə bərk yoruluram. Bilirsinizmi, mən kollecdə əla pyeslər yazır, mükafatlar alırdım! Möhtəşəm gələcəyim olacağı gözlənilirdi! Bu lənətə gəlmiş işdə yaza bilmirəm. İşdən çıxa da bilmirəm. Aclıq çəkməyə və darısqal otaqda daldalanmağa hazır deyiləm.

Meri Ceyn və Donna da Cerri kimi düşünürdülər:

Meri Ceyn deyirdi: «Mən mütləq işdən getməliyəm. Onda risk etməyə məcbur olacam və peşəkarcasına oxumağa başlayacağam.»

Donna əmin idi: «Katib vəzifəsindən getmək lazımdır, yoxsa ömrü boyu xırda adam olaraq qalacağam – bacılarım belə hesab edirlər».

Amma Cerri, Meri Ceyn və Donna səhv edirlər. Onlar fikirləşirlər ki, işə görə uğur qazana bilmirlər. Əslində isə onlar uğuru onsuz qazana bilmirlər! Nəyi nəzərdə tutduğumu indi izah edəcəyəm.

Çalışma 2. İşinə nifrət edənlər üçün

Karandaş və kağız götürüb səhifənin başından yazın: «Mən bu işi sevmək istəmirəm, çünki…»

Özünüzü işin qızğın çağında, onun ən xoşunuza gəlməyən hissəsi ilə məşğul olan təsəvvür edin. Təsəvvür edin ki, bununla bütün həyatınız boyu məşğul olmalı olacaqsınız. İndi nə hiss etdiyinizi yazın. Özünüzü saxlamayın.

Cerri yazmışdı: «Bu işi sevmək təsəvvürümə gətirə biləcəyimin ən dəhşətlisidir! Bu mənim yazıçı deyil redaktor olduğumu qəbul etməkdir! Mənim üçün bundan pis şey fikirləşmək mümkün deyil! Mən həyatdan ancaq azadlıq istəyirəm – bundan sonra özümün istəmədiyim bir cümlə belə yazmamaq azadlığı».

Meri Ceyn belə cavab vermişdi: «Mən bu işdən getməliyəm, çünki o, çox rahatdır və mən bu işdə qala-qala özümü müğənni vəzifəsi axtarmağa məcbur edə bilməyəcəm. Elə etməliyəm ki, heç bir yerdə gizlənə bilməyim. Özümü məcbur etməyim lazımdır. Əks halda mən həmişəlik qonaqlıqlarda, toylarda, ad günlərində oxuyan həvəskar olaraq qalacağam. Nə dəyərli bir iş görə, nə də karyera qura biləcəyəm».

Donna: «Mən bu işi sevsəydim, bu mənim sadəcə küt katibə olduğumu göstərərdi. Yəni, mən heç nəyəm».

Elə bu dəqiqə sizlərdən kimsə ayaq üstündə dayanıb, ən azı öz xəyalında Cerri, Meri Ceyn və Donnanı azadlığa can atdıqlarına görə alqışlayır. Mən ofisdə və ya restorandakı yorucu işi olmasaydı artıq bütün yelkənləri açaraq şöhrətə doğru irəliləyəcək olan sizlərin – yazıçı, rəssam və aktyorların haqqında danışıram.

Biz hamımız güman edirik ki, arzularımızı həyata keçirmək üçün bizə azadlıq lazımdır, amma mənim sizə sürprizim var. Bəlkə də iş tamamilə tərsinədir.

Nina rəssam olmağa çalışaraq üç il evdə oturmuşdu. Sonra o bu fikri buraxıb, yenidən müəllimlik işinə qayıtmışdı. İndi həmişəkindən daha çox rəsm çəkir!

«Bunlar mənim həyatımın ən pis illəri idi! Həddindən artıq vaxtı olmaq çox qorxulu şeydir. İndi mən səbirsizliklə şənbə gününü gözləyirəm ki, onu bütünlüklə təsviri incəsənətə həsr edim. Bundan əlavə çərşənbə günləri axşamlar da dərslərə gedəcəyəm. Yayda isə əla müəllimlə ustad sinifləri keçmək üçün iki həftəlik Menə gedəcəyəm!»

Nə baş verib? İndi izah edərəm. İnsanlara struktur lazımdır. Bizə, hətta xoş şeylər üçün də məhdudiyyətlər lazımdır, yaradıcılıq ənginlikləri üçünsə daha artıq! Cerrini yazıçılıqdan saxlayan iş deyildi. İş onun dostudur. Yazıçı olmağına kömək də edə bilər. Sadəcə işi sevməyi öyrənmək lazımdır.

– Of, yox, – Cerri, mən ona bu barədə deyəndə ufuldadı, – siz, sözün birbaşa mənasında, mənim həyatıma qarğış edirsiniz!

Cerri ömrü boyu yazıçı olmağı arzulayıb. Özü də sıravi yox, Ceyms Coys tərtibində. O, özünün «Ulissi» haqqında çox fikirləşsə də, bu arzusunun nəticəsi yalnız bir neçə səhifəlik qaralama olmuşdu.

– İndi çoxmu yazırsınız? – soruşdum.

– Lap az, – Cerri cavab verdi. – Sadəcə qeydlər edirəm. Hərdən bir. Kiçik qeydlər.

Cerriyə aşağıdakılar lazım idi:

Çalışma 3. Azadlıq mövzusunda xəyallara dalırıq

Təsəvvür edin ki, qəfildən arzunuz gerçəkləşib. Siz istədiyiniz şeylə məşğul olmaqda tam azadsınız və hər gününüzü, səhərdən axşama qədər, öz arzunuza həsr etməyə hazırlaşırsınız. Yazıçısınızsa, kabinetdə təksiniz və qızıl ağacdan hazırlanmış masanın arxasında əyləş-misiniz, qarşınızda da təmiz kağız vərəqi var. Rəssamsınızsa, emalatxanadasınız, telefon və qapı zəngləri sizə mane olmur, palitra hazırdır və böyük təmiz kətan sizi gözləyir. Aktyorsunuz? İşə qəbul haqqında istədiyiniz qədər elanlar axtara, sonra isə geyinib görüşə və ya aktyor seçiminə gedə bilərsiniz. Müğənnisiniz? Sizə bütün gün ərzində inzibatçılara və opera truppalarına zəng edib dinləyiş haqqında vədələşməyə heç kim mane olmur. Və ilaxir və sairə.

Bu barədə tam on dəqiqə fikirləşin. Vəziyyəti hiss edin. Siz məhz buna ümid edirdiniz, elə deyil? Ən cəsarətli arzularınız həya keçdi, elə deyilmi? Üstündə təmiz vərəq olan masanın arxasında oturmaq, kətan qarşısında dayanmaq və ya aktyor seçimi haqqında elanları nəzərdən keçirmək. İndi bu sizin həyatınızdır. Nə hiss edirsiniz?

– Yox, bu çox dəhşətlidir, – Meri Ceyn dedi. – Mən hazır deyiləm. İşdən çıxmağım da məni buna hazır etməyəcək.

– Mən son dərəcə yalqızam, – Cerri etiraf etdi. – Başa düşə bilmirəm. Bu o qədər dəhşətlidir ki… Bəlkə mən heç yazıçı deyiləm.

Əlbəttə o yazıçıdır. Meri Ceyn də müğənni. Sadəcə yazmağa və boş müğənni yeri axtarmağa elə indi başlamaq, indiki işin sənə mane olduğu bəhanələri ilə özünü təmizə çıxarmağı buraxmaq lazımdır. Sən bir neçə saat pyes yazandan və ya vasitəçi axtarandan sonra dost adamlarla birlikdə görəcəyin xoş iş əsl rahatlığa çevrilir.

İndi Cerri sakitləşə, öz işindən ləzzət ala və yalnız redaktor olduğu fikrindən narahat olmaya bilər. O, hər səhər saat altıdan səkkizə qədər yazacaq. O özünü yazıçı hiss edəcək. Meri Ceynə də peşəkar ifaçılıq aləminə düşmək üçün yaxşı şəraiti olan işini atmaq lazım deyil. O, dinləyişlərə getməyi elə indi başlamalıdır.

«İndi» – açar sözdür. Qarşınızda duran yeganə maneə arzunuzu həyata keçirməyə başlayacağınız anı təxirə salmaq imkanınızın olmasıdır. Sizə sonsuz uzun vaxt və ideal şərait lazım deyil. Arzunuzla bu gün məşğul olun. Elə indi. Ona iyirmi dəqiqə ayırın – ürəyiniz daha bərk döyünəcək. Ola bilər ki, bundan artığı alınmasın da! Başlanğıcda bir dəfəyə arzunun ancaq kiçik dozasına gücümüz çatar.

Arzu güclü şeydir. Fikrimizdə ona çatmaq asan olsa da, praktikada bu, böyük cəsarət tələb edir. Arzu sizə o qədər macəra gətirəcək ki, bundan artığı heç lazım da olmayacaq. Təhlükəsizlik hissi bir anın içərisində buxarlanıb yox olacaq. Əvəzində həm darıxma hissi çəkilib gedəcək, həm də işinizi, ailənizi və evinizi saxlayacaqsınız.

Həyat sizin hər hansı işlə məşğul olduğunuza görə yox, həmin işə olan sevginiz sayəsində dolğunlaşır. Yazıçılıq hər adamı qorxutmur. Entoni Börcess deyirdi ki, roman yazmaqda çətinliyi yoxdur. O, asanlıqla, özü də pul üçün yazırdı, çünki hər şeydən artıq başqa işi – simfoniya bəstələməyi sevirdi. Bəstəkarlıq onun üçün yazıçılığın Cerri üçün olduğu qədər cəlbedici idi. O, bəlkə də romanları simfoniyalardan qaçmaq üçün yazırmış! Cerri, Meri Ceyn və Donna arzuları üzərində dərhal işə başlamaq və bir həftədən sonra hesabat vermək tapşırığı aldılar. Müddətin sonunda onlar aşağıdakı məlumatları verdilər.

Cerri: «Məlum oldu ki, mənim işim rahat nəfəs ala biləcəyim təhlükəsiz sığınacaqdır! Bir neçə saat ssenari yazandan, özümü sanki qeyri-müəyyənlikdə – açıq kosmosda hiss edəndən sonra, iş yerində özümə inam və səriştəli olmağım dozası alıram! Sən demə redaktə etməkdən zəhləm getmirmiş. Sadəcə özümü redaktor hesab etmək istəmirmişəm. İndi mən ssenaristəm, ona görə də redaktor olmağım məni narahat etmir».

Meri Ceyn: «Ətrafımda çoxlu yaxşı adamlar var və onlar mənə dəstək verirlər. Rəisim dedi ki, mənə istənilən vaxt dinləyişlərə, alınsa qastrollara da getməyə icazə verəcək. Mənim səsim onların çox xoşuna gəlir! Onlar istəyir ki, mən uğur qazanım. Onlar çox yaxşı adamdırlar və heç vaxt mənim problemlərimin səbəbi olmayıblar».

Donna: «Mənə sanki vəyh gəldi. Mən kimin tərəfindəyəm? Mənim işimə bacılarımın xor baxmasına özüm kömək edirəm! Məgər o, bu qədər pisdir? Hər halda mən nə killerəm, nə də oğru. Burada utanmalı bir şey yoxdur. Nə vaxtdan mənim kim olduğumu mənim işim müəyyən edir? Mənim kimliyimi işim müəyyən etmir».

Həmkarı Donnaya lövhə bağışlayıb, o da onu fəxrlə masasının üstünə qoyub. Lövhədə yazılıb: «Pişiyin kürəyində zolaqlar varsa, bu onun dənizçi olduğu deməkdir?»

İşinizi günahkar saymaqdan əl çəkə bilsəniz, o dəqiqə hər şey olduğu kimi göstərən hərəkətlərə keçə biləcəksiniz.

Donna landşaft dizaynı kurslarına yazılıb. O, mütəxəssis olduğuna inanmaq, özünün çox qiymətli olması ilə heç bir işə yaramaması haqqında fikirləri arasında vurnuxmanı dayandırmaq üçün, vərdişləri lap başlanğıcından mənimsəməyi qərara alıb. Xəyallardan gerçək hərəkətə keçid – vərdişlərin əldə edilməsi, ona həm müəyyən sakitlik, həm də özünə inam gətirəcək. Cerri səhər, işə getməzdən əvvəl iki saat yazır, axşamları isə arvadı ilə xoş keçirir. Meri Ceyn, rəisinin xeyir-duası ilə, işdən dinləyişə gedir, sonra isə geri qayıdıb həmkarlarının qayğıkeşliyi və diqqətindən ləzzət alır.

Onların hər biri, heç nəyi qurban vermədən, elə indi macəra dolu həyat yaşayır. Görürsünüz nə baş verir? Siz həqiqətən sevdiyiniz işlə məşğul olmağa başlayan kimi ruhunuz vəcdə gəlir, şüurunuz yeniliyə açılır və hər şey dəyişir. Siz oyanırsınız.

Əsl macəra bax budur.

Heç kimə imkan verməyin ki, sizi bu fikirdən yayındırsın. Macəranın gün ərzində cəmi bir saat, ya da karandaş və kağız götürüb öz qonaq otağınızda oturduqda baş verməsi mühüm deyil!

Eynşteyn, Nyuton və Keplerin ən böyük macəraları belə baş verib. Şekspir, Motsart və Leonardo da Vinçininki də.

Beləliklə, sizin probleminiz heç də təhlükəsizliklə bağlı deyil.

Siz hələ də qorxursunuz.

Bəs əsl səbəb nədir.

Yaradıcı adamlar məhz onlar üçün unikal görünə biləcək çətinlik hiss edirlər, hərçənd iş arzunun həyata keçirilməsinə gələndə bununla hamı rastlaşır. İncəsənətlə məşğul olmaq – xəyalları gerçəkləşdirmək kimidir: hər saniyə tamamilə yeni bir şey gətirir.

Yenilikdən hamımız qorxuruq.

Bu yaxınlarda rəfiqəm mənə dedi: «Bilmirəm niyə çini ilə məşğul olmuram. Mən bunu çox sevirəm, amma etmirəm. Şkafı töküb yığmağa, bazarlığa getməyə, yaxud nəsə tikməyə nə qədər istəyirsən imkan tapıram, amma sonra şikayət edirəm ki, çiniyə vaxt yoxdur». Yaradıcılıqla məşğul olmağın qorxusu nədədir? Ən azı, heç bir narahatçılıq gətirməyən gündəlik işlərdən yeniliklə bağlı olan yüksək şüurluluq səviyyəsinə keçməkdə. Yeninin öyrənilməsi və yaradılması riskli məşğuliyyətdir. Bu barədə fikrin özü belə bundan qaçmağın müxtəlif variantlarına gətirə bilər. Ola bilsin ki, yaradıcılıqla məşğul olanda həddindən artıq şeylər görməyə başlayırsınız. Bəlkə sizi öz istedadınızın miqyası qorxudur (Bəzən əsl istedadın adamı necə qorxutduğunu hesabdan silmək olmaz). Əsl istedada malik olmaq atom bombasını udmaq kimi bir şeydir. bu çox qorxuludur. Rəssamlar yeniliyi görə bilmək üçün bütün tanış şeyləri atmalı olurlar. Siz də, rəssam olsanız da, olmasanız da. Yeni şeylər risklidir və təkamül bizə riskdən qaçmağı öyrətmək üçün uzun müddət işləyib, daxilimizdə yeni şeyləri vərdişə çevirən güclü mexanizm yaradıb.

Yeni olan adət etdiyimizə qarşı

Mən yeniliyə adət etmək, onu özümün ikinci təbiətimə çevirmək üçün çoxlu güc sərf edirəm. Siz də. Mən bilirəm ki, hər şey həmişə tamamilə təzə olacaqsa həyatda öz yolumu sala bilməyəcəyəm.