Kitabı oku: «Bircə nə istədiyimi bilsəydim ona çatmaq üçün hər şeyi edərdim», sayfa 5

Əksər şeyləri avtomatik etməyi bacarmaq lazımdır, yoxsa çəngəli götürənə və ya yolu keçənə qədər çox fikirləşmək lazım gələcək.

Birinci addım atmaq – yeni şəhərə getmək, birinci dəfə sükan arxasına oturmaq nə qədər də güclü, həyəcan verici və qorxuducu bir təcrübədir! Xoş həyəcana və təəssüratların intensivliyinə olan sevgimiz həmişə tanış, öyrənilmiş olana ehtiyacımızla mübarizə aparır. Biz yeni təəssüratları mənimsəyib onları vərdişə çevirə bilməsək sağ qala bilmərik. Vərdiş mexanizmi bizim dostumuzdur.

Problem ondadır ki, onun «Söndür» düyməsi yoxdur. O, həmişə işləyir! Və həyəcanlanma xoşuna gəlmir!

Hərçənd çox narahat olmaq da lazım deyil, çünki indiki macəranın mənası məhz vərdiş mexanizminin yanından ötüb keçməkdədir. Təkrar edim ki, bu, təkcə yaradıcı adamlar deyil, hamı üçün belədir. Utancaq adamın vəzifəyə və ya şəxsi həyatını qurmağa doğru cəsur addım atması Meri Ceynin ağzına qədər dolu zal qarşısında ariya ifa etməsi qədər təzə, qorxuducu və gözəldir! Bütün günü başqalarının qayğısını çəkən «yaxşı analar» bir axşamı həqiqətən sevdikləri məşğuliyyətə – bu, sadəcə kitab oxumaq olsa belə – həsr edirsə, bu, yeni incəsənət əsəri yaratmaq qədər təzə, intensiv və yaradıcı təəssüratdır!

Mən «yaxşı analar» deyəndə həmişə özgələrinin maraqlarını özününkündən üstün tutanları, məsələn gələcək yazıçılara dərs deyən, hər şeyi tələbələrə verib özünə az şey saxlayan Virciniya kimi istedadlı müəllifləri nəzərdə tuturam. Yaxud işə gedən, volontyorluqla məşğul olan, ərinin layihələrinə, övladlarının dərslərinə kömək edən və bütün ev işlərini boynuna götürən «superana» Syu D.ni. Belə səxavət onlar üçün dərin məmnunluq mənbəyidir. Bu, sevginin təzahürüdür və verənin həyatını zənginləşdirir. Lakin müəyyən andan sonra «etibarlı işin» lehinə seçim etməyə çevrilir. Siz həddindən artıq çox şey verirsinizsə və bunun əvəzini çox vacib şeylərlə ödəməli olursunuzsa, deməli siz də təhlükəsiz variantı macəralardan üstün tutursunuz.

Hansı yolla? Sizin yolunuz gözəl, əvəzedilməz adam olmaq və hər şeyi düzgün etməyin sizin iradənizə tabe olduğunu hiss etməkdir. Bu, həm də özünü günahlandırmaq hissindən xilas olmağın əla üsuludur.

Nə etməli?

Kiçik bir tapşırığı yerinə yetirməyinizi xahiş edəcəyəm.

Çalışma 4. Sevgi sınağı

İmtina edə biləcəyiniz gündəlik işlərdən birini seçin və onu həqiqətən sevdiyiniz işlə əvəz edin. Bir şərtlə: yalnız başqaları üçün etdiyiniz şeylərdən imtina etmək olar. Özünüz üçün etdiyiniz şeylərdən imtina etmək olmaz! Ərzaq almağa getməkdən, uşaqları hovuza və ya ərinizin paltarlarını kimyəvi təmizləmə məntəqəsinə aparmaqdan imtina edin. Sizin heç olmasa yarım saat asudə vaxtınız yaranmalıdır və siz bu vaxtı ancaq özünüzə, özünüzün ləzzət almağınıza sərf etməlisiniz.

Vəssalam. Tapşırıq bundan ibarətdir.

Bir dəfə mən bunu Oreqonda qadınlar üçün apardığım «vaxtın idarə edilməsi» ustad dərslərində sınaqdan keçirdim. Qadınlar karıxıb qaldılar. Təklifimin ciddi olduğunu anlamalarına bir-neçə dəqiqə vaxt tələb olundu, sonra isə qalxıb nədən imtina edəcəkləri haqqında danışmağa başladılar.

– Mən daha köynəkləri ütüləməyəcəm, – bir qadın dedi.

– Mən kompüterdə uşaqların dərs tapşırıqlarını yığmayacam, – başqası bildirdi.

Və proses başladı! Ustad dərslərindən sonrakı bütün axşam, növbəti günün səhəri otelin vestibülündə, liftlərində və restoranında qadınlar sui-qəsdçi görkəmi ilə bir-birindən soruşurdular: «Sən nədən imtina edirsən?»

Onları yaxınlarının şikayət edəcəyi halda yaranacaq günahkarlıq hissindən qorumaq üçün, qadınlara qısa, çox sərt, amma ədalətli bir nitq imla etdim. Sizin də istifadə etmək fikriniz yaranarsa buyurun:

«Mən mağazaya gedir, yemək hazırlayır, yatağınızı yığışdırır, sizi hara lazımdırsa aparır, sizinlə bölüşdürmək üçün pul qazanıram. Özü də bunu məmnuniyyətlə edirəm, çünki sizi sevirəm. Mən istəyirəm ki, sizin təhsil almaq, öz işinizlə məşğul olmaq və yaxşı yaşamaq üçün sərbəstliyiniz olsun. İndi bilmək istəyirəm ki, məni, mənə də yaxşı olması üçün yarım saat vaxt ayıracaq qədər sevirsiniz, yoxsa hazırlanmış şam yeməyini daha artıq sevirsiniz? Siz şam yeməyini daha artıq sevirsinizsə, mənə bunu bilmək çox vacibdir».

Anaların, elə onların ailələrinin də oyanması zamanıdır. Soyuducunun qapısına belə bir elan yapışdırın: «Bu evdə hamı ona lazım olanı alır, ana da həmçinin».

Uşaqlar məktəbdən qayıdıb, ana kabinetdə şer oxumaqla məşğul olduğu üçün, şam yeməyinə tərəvəz doğramağa başlayanda, bütün ailə macəranın məğzinin nədən ibarət olduğunu anlayacaq.

İndi isə icazə verin çox vacib bir sual verim.

Sizin macəranız necə olacaq?

Siz nəyi doğrudan da istəyirsiniz?

Siz müəyyənlik adamısınızsa, sevdiyi işlə məşğul olmayanlardan fərqlənir və çox güman ki, nə istədiyinizi bilirsiniz. Sadəcə sizi cəlb edən «riskli macəralardan» sığortalanmaq üçün «etibarlı iş» növündən olan məşğuliyyətdən yapışmısınız. Siz demək olar ki, həmişə bu macəranın nədən ibarət olduğunu təsəvvür edirsinz. Bununla belə onu götür-qoy etmək üçün müəyyən cəsarət lazımdır və mən bu prosesi mümkün qədər təhlükəsiz etməyə çalışacağam. Gəlin iki şeyi təsəvvür edək. Birincisi, siz çox cəsarətli adamsınız və sizi heç nə dayandırmır. İkincisi, fərz edək ki, siz heç vaxt uğursuzluğa düçar olmayacaqsınız. İndi isə məhz nə edəcəyinizi söyləyin – kağıza ya da diktafona yazın.

Çalışma 5. Cəsarətli olsaydınız və mütləq uğur qazanacağınızı bilsəydiniz nə edərdiniz?

Syu D., 47 yaş, superana və könüllü: «Mən Yunanıstanın tarixini və yunan dilini öyrənər, hər yayı bu ölkədə, Platonu oxumaqla, keçirərdim».

Virciniya, 33 yaş, ədəbi ustalıq müəllimi: «Mən hər səhər saat 9-dan onikiyə qədər yazar, nahardan şam yeməyinə qədər uşaqlarla oynayar, şam yeməyindən sonra yenə iki saat yazardım».

Bob, 50 yaş, alim: «Mən hər ölkədə bir il yaşayardım».

Cudi, 33 yaş, proqramçı: «Kompüterlərlə deyil, adamlarla işləyərdim».

Sindi, 34 yaş, kollecdə inzibatçı: «Mən Kaliforniyaya köçər və öz biznesimi başlayardım».

Lakin sizə elə gəlmir ki, insanların əksəriyyəti tənbəllik edir və onlar lazım olan yeganə şey sadəcə «götürüb etməkdir»?

Bu, qətiyyən belə deyil. Mən dərindən inanıram ki, heç kim tənbəllik etmir. Avtobusa çatmaq üçün necə qaçdığınızı, güclü təəssürat yaratmaq üçün necə diqqətlə geyindiyinizi yadınıza salın. Siz doğrudan da tənbəl olsaydınız, bu işlərdə də tənbəl olardınız.

Mərc gələrəm ki, siz pəncərələri qışa hazırlamaq və ya maşını yumaq lazım gələndə özünüzü tənbəl hesab edirsiniz, elədir? Bu əsil tənbəllikdir, hə?

Amma, yox. Bu müqavimətdir. Siz sadəcə bunu etmək istəmirsiniz. Mümkün olsaydı siz bundan imtina edərdiniz. Amma belə imkan olmadığından vaxtı uzadırsınız. Yəqin ki, axmaqlıqdır, amma hamımız özümüzü belə aparırıq. (Mən müqaviməti qırmaq, sizi güldürmək və enerjinizi geri qaytarmaq üçün xüsusi olaraq «Çətin zamanlar» adlı isteriya sessiyasını fikirləşmişəm. Texnika mənim «Arzulamağın ziyanı yoxdur» kitabımda təsvir edilib. Belə problemlə rastlaşsanız ora baxın.)

Lakin siz doğrudan da nəsə etmək istəyirsinizsə, amma etmirsinizsə səbəbi daha mürəkkəbdir. Siz özünüzlə mübarizə edirsiniz. Bu isə adamı üzür.

Siz daxili münaqişə ilə üzləşmisiniz.

Hər dəfə sevdiyiniz məşğuliyyətdən yayınanda daxili münaqişə baş verir. İki böyük qüvvə bir-biri ilə mübarizə edir və sizi yerinizdən tərpənməyə qoymur. Qüvvənin biri deyir: «Hərəkət et». Digəri deyir: «Dayan». Nəticədə siz yöndəmsiz, gərgin hərəkətsizlikdə asılıb qalırsınız.

Hərəkət etmək arzusunda olan qüvvəni ona müqavimət göstərən qüvvəyə qalib gəlməyə inandırmaq yalnız xırda, müvəqqəti həllər verir. Ayaqqabınızın içinə düşmüş daşları dilə tutmaqla çıxarmaq mümkün olmadığı kimi, problemi də həll etmək mümkün deyil. «Götür və et!» kimi qəlib şüarlar uzun müddətli kömək baxımından çox səthidir. Bu, «Mənfi fikirlərə məhəl qoyma. Həyat – biz onu necə ediriksə, elədir. Özünə mən təhlükəsizlik-dəyəm de – təhlükəsizlikdə olacaqsan» kimi reseptlərə də aiddir. Sizi saxlayan qüvvənin öhdəsindən gəlməyin yeganə üsulu ona hörmətlə yanaşmaq, haradan alındığını və sizi niyə dayandırdığını aydınlaşdırmaqdır.

Gəlin Cudinin bu məsələni necə həll etdiyinə baxaq.

Ehtiyatlı Cudi

Cudi həmişə son dərəcə ehtiyatlı idi. Hər qərarını onu uzun müddət öyrəndikdən və müxtəlif adamlarla çoxlu sayda məsləhətləşmələrdən sonra verirdi. Bəzən, ən son anda, hər şey səyahət kimi yaxşı işlənib hazırlanmış, dəqiq planlaşdırılmış layihələrdən imtina etməklə qurtarırdı. Proqramçı işi heç vaxt onun xüsusi xoşuna gəlməmişdi, onu dəyişməyə isə nədənsə qətiyyəti çatmırdı. Onun arzuları sizin üçün o qədər də möhtəşəm görünməyə bilər, amma ona səma qədər əlçatmaz görünürdü. O, kompüterlərlə deyil, adamlarla işləmək istəyirdi. Lakin ilk addamı ata bilmirdi. Tərəddüd, elə risk üçün də, aşkar səbəblər görünməsə belə, Cudi yerindən tərpənmirdi. O, sadəcə ilişib qalmışdı.

«Bilmirəm niyə, amma imtahan cədvəli bərkidilmiş lövhəyə belə yaxınlaşa bilmirəm», – deyirdi. Müqavimət, əks qütbü çevrilmiş maqnit kimi, onu hər bir hərəkətdən uzağa itələyirdi.

Cudi möhkəm qorxub, amma bunu dərk etmir. O, qorxunu hiss etmir, çünki həmişə sığortalanır. İmtahan cədvəlinə yaxınlaşmırsa nədən qorxsun ki? Təhlükə hissi ilk addımlarda yaranır, ona görə də o, heç bir addım atmırdı.

Cudini nə qorxutmuşdu?

Təhlükəsizlik ehtiyatı

Uşaq vaxtı «orqanizminizdə» kifayət qədər təhlükəsizlik «toplamısınızsa», macəralara doğru sakitcə gedə bilərsiniz. İstənilən halda, təbiət bizdə həm birinin, həm də digərinin: uzun müddət yaşamaq və nəsli davam etdirmək üçün təhlükəsizliyin, ov, tədqiqat və yarınızı tapmaq üçünsə macəranın olmasını istəyir.

Siz arzularını yerinə yetirməyə cəhd göstərməyən adama rast gəlirsinizsə, deməli uşaqlıq dövründə onda təhlükəsizlik hissi yaranmayıb. O, nəsə bir qorxu hiss edir. Bu gün də, heç bir görünən səbəb olmadan, qorxu hiss edirsinizsə, deməli bu səbəbi keçmişinizdə axtarmaq lazımdır.

Cudinin halında bu səbəblər güman ki, erkən uşaqlıqda gizlənib. Onların ailələri qəza vəziyyətində idi. Atası uşaq xasiyyətli anasını beş uşaqla atıb getmişdi. Evdə tam nizamsızlıq idi və heç bir şey düzgün edilmirdi – ailə daim dağılmaq təhlükəsi həddində yaşayırdı. Cudi, altı yaşı tamam olanda, artıq sayıq olmağı öyrənmişdi. Bir dəfə anası onun balaca bacısını supermarketdə unutmuşdu. Evə dönəndə ağlamış, keyləşmiş və hər hansı bir iş görmək qabiliyyətini itirmişdi. Altı yaşlı Cudi uşağı axtarmağa qaçmışdı. Bu çox vaxt aparmışdı, çünki uşağın hansı mağazada qaldığını bilmirdi. Nəhayət mallarla dolu keçidin sonunda, kolyaskada sakit oturmuş körpəni tapmışdı. Cudi böyük rahatlıq hissi ilə kolyaskanı küçəyə çıxartmış, amma evdən çox uzaqlaşdığı üçün geriyə yolu çətinliklə tapmışdı.

Bu, bu növ hadisələrdən ən əhəmiyyətlisi olmuşdu, amma bundan daha az əhəmiyyətliliəri də kifayət qədər idi. Ona görə də, qız baş verə biləcək istənilən xoşagəlməz hadisəni qabaqlamağa çalışır və inanırdı ki, istənilən risk onların bütün həyatını məhv edə bilər.

İndiki zamanda da hər şey ona son dərəcə riskli görünür.

Ehtiyat tədbirlərə Cudi dərəcədə meylli olmağa üstün gəlmək mürəkkəb məsələdir. Əlbəttə o özü keçmiş təcrübəsi haqqında bilirdi, amma bu keçmişin öz güclü təsirini indi də saxladığını anlamırdı. Uzaq uşaqlığımız-da baş vermiş hadisələrin bizi ikiqat sığortalanmağa məcbur etdiyini çoxları anlamır.

Amma hərdən məhz belə olur.

Buna görə də, məndən «arzuladığınıza müstəsna olaraq öz təqsiriniz üzündən çatmamısınız» sözlərini eşitməyəcəksiniz. Ümid edirəm ki, heç kimə, hətta özünüzə belə, «siz kifayət qədər səy göstərmirsiniz, çünki əslində dəyişmək istəmirsiniz» fikrini sizə sırımağa icazə verməyəcəksiniz. Çünki bu benzini olmayan maşına «sən getməyi o qədər də istəmirsən» demək kimi bir şeydir. Mənə inanın, sizin ehtiyatlı olmağınızın səbəbi belə olmağı istəməyiniz deyil.

Amma dəyişmək üsulu mövcuddur.

Nə qədər istəsək də, problemin üz-üzə hücumla həll edilə bilməyəcəyini anlamaq vacibdir. Amma biz bunu istəyirik, ona görə də «birbaşa» hərəkət etməyə çağıran özünütəkmilləşdirmə proqramları bizə cəlbedici gəlir və bizi «şəxsi özünütəkmilləşdirmə istiqamətində beş sadə addım» üçün bir qucaq pul sərf etməyə şirnikləndirir.

EST treninqlərdə iştirakçıları «zibil» adlandırırlar. Əlbəttə, bu ekstremal variantdır, amma sizi uğura gətirməyi vəd edən bütün proqramlar deyəsən məzəmmətin bu və ya digər forması əsasında qurulur. Onlar belə deyirlər: «Belə korazehin olmağı boşlayın! Özünüzün yaramaz gerçəkliyinizi özünüz yaradırsınız. Sadəcə şeylərə baxışınızı dəyişmək lazımdır!» Bu da bizim çox xoşumuza gəlir. Adamı təzələyir və ruhlandırır. Biz oradan yenilənmiş qətiyyətlə çıxırıq.

Lakin bir müddət keçəndən sonra yenə köhnə vəziyyətə qayıdırıq. Niyə? Çünki gizli olan, son dərəcə inadkar hiss bizi ideal davranmamağa vadar edir və biz onunla məsələni axıra qədər həll etməmişik. Bütün şəxsi tarixçənizi xalçanın altına itələyib, sonra onun üstündə rəqs etmək mümkün deyil. Siz mütləq büdrəyəcəksiniz.

Sizi nəsə qorxudub

Siz qorxaq olmağı qərara aldığınız üçün qorxmursunuz. Sizi nəsə qorxudub! Siz sadəcə səbəbini yadınıza sala bilmirsiniz. İnanın, ehtiyatlılıq pərdəsi həmişə daxildə baş verən dramı gizlədir. Siz də bunun nədən ibarət olduğunu bilməlisiniz.

Lakin əvvəlcə özünü qınamağı dayandırmaq lazımdır.

Heç kim özünə qarşı «etibarlı işin» tərəfdarlarından daha rəhmsiz deyil. Onlar haradansa belə nəticəyə gəliblər ki, özlərinə qarşı ciddi olsalar öz davranışlarına təsir edə və onu yaxşılaşdıra bilərlər.

Belə adam «Bu mənim təqsirimdir, – deyir. Mənim iradəm olsaydı özümü ələ alar və hər şeyi edərdim. Səbəb ancaq mənim özümdədir».

Amma özünüzü danlamağınız faydasızdır. Mən uşaq olanda belə bir fikir dəbdə idi ki, uşaqlar özlərini düzgün aparmamaqdan ötrü ölürlər. Bunu kim fikirləşibsə bu nəticəyə mürəkkəb intellektual dolanbaclarla gəlib çıxıb. Axı heç kim öz həyatını məhv etmək istəmir. Yadınıza salın: iki almaq, kökəlmək və valideyinlərinizi əsəbiləşdirmək çoxmu xoşunuza gəlirdi? Əlbəttə yox. Eyni şey həyata çox ehtiyatla yanaşmaya da aiddir: siz bunu istəmirsiniz.

İstənilən halda, hətta sizin bütün bu qüsurlarınız mövcuddursa belə – mən isə təkid edirəm ki, bu belə deyil – özünüzü danlamağın xeyri yoxdur, çünki özünü qınamağın iradəyə təsiri yoxdur. Əslində öz davranışını qınamaq yenə də yayınmaq deməkdir. Özünüzü danlamaqla nəsə ləyaqətli bir iş gördüyünüzü düşünürsünüz. İnanın mənə, bu illüziyadır. Bu, bir cəza kimi də faydasızdır. Özünüzü qınamağı dayandıranda böyük, azad bir fəza yaranacaq və siz də onu doldurmağa bir şeylər tapacaqsınız.

Başqalarına da sizi qınamağa imkan verməyin. Başqasını qınamaq çox asandır. Bunu hər axmaq bacarar.

Həqiqi dəyişikliklərə nail olmaq üçün siz probleminizin əsaslı səbəbi olduğunu anlamalı və bu səbəbi tapmalısınız.

Yalnız bu halda onu düzəldə biləcəksiniz.

Niyə bizə pis davranışımızın səbəbini axtarmağı öyrətməyiblər? Güman edirəm ona görə ki, qısa perspektivdə özünü qınamaq düşünməkdən qat-qat asandır.

Belə ki, gəlin sizin vəziyyətinizi bir qədər götür-qoy edək.

Başınızda hansı çağırışlar səslənir?

Bu səslərin üç növü var:

«Yox» deyən səs sizə qorxmağı öyrətmiş yaşlı adama məxsusdur. Valideynə, müəllimə, böyük qardaşa və ya bacıya. Bu səs daxilinizdə məskunlaşıb və hərəkət etməyə imkan vermir. Alisiyanın valideynləri onunu hər bir dost qazanmaq və ya yeni işlə məşğul olmaq cəhdinə onu qorxutmaqla cavab verirdilər. Onlar, sanki hər döngənin arxasında bir təhlükə gizlənirmiş kimi, onu ehtiyatlı olmağa, yalnız yoxlanılmış şeyləri etməyə çağırırdılar. Anası da, atası da mühacir ailələrinin kiçik uşaqları olmuşdular və onların yeni dünyadakı həyatlarını böyük uşaqlar idarə edirdilər. Buna görə də Alisiyanın valideynləri təşəbbüs göstərməyi və qərar qəbul eləməyi bacarmırdılar. Onların dünya ilə, onlara əminlik verə biləcək qarşılıqlı əlaqə qurmaq təcrübələri çatışmırdı. Ailə ismarıcları, bizə səfeh görünsələr belə, canımıza hopurlar. Biz belə öyrənirik. Bizim şüurumuz bizi təhlükələrdən qorumağa köklənib, ona görə də erkən uşaqlıq dövründə «dünya çox qorxuludur» xəbərdarlığını dönə-dönə təkrar edən belə səsləri daxilimizə daha asan buraxırıq. Alisiya valideynlərinə asanlıqla deyə bilərdi ki, onlar həddindən artıq ehtiyatlıdırlar, amma onların səsi artıq Alisiyanın başında möhkəm oturmuşdu. İndi hər dəfə qoçaq bir hərəkət etməyə qərar verəndə Alisiya təlaşlanır və geri çəkilməyə çalışır. O, yeni iş yerlərindən çıxır, görüşlərə gəlmir, böyük toplantılardan qaçır.

Valideynləriniz vəziyyəti o qədər öz axarına buraxmışdılar ki, siz özünüzə valideyn səsi icad etmişdiniz. Valideynləriniz məsuliyyətsiz, etibarsız və ya idarə edilməz olublarsa, özünüz özünüzə valideynlik etməli olmusunuz. Necə? Sizi danlamaqla, intizama riayət etmək və bivecliyə yol verməməyin vacib olduğunu xatırlatmaqla təhlükəsizliyinizi təmin edən səs icad etmisiniz. Valideyinlərinizin məsuliyyətsizliyi nə qədər artırdısa, bu səs də o qədər bərk səslənirdi.

Nəzarət problemi və magiya

Dünya nəzarətdən çıxanda biz insanlar qəribə işlər görürük – magiya ixtira edirik. Biz xüsusi oyunlar oynamaqla kainata nəzarət etməyə çalışırıq. Əslində biz həyatımızı tam sığorta edə bilmirik – zəif sağlamlıq, müharibə və iqlim bizə istənilən vaxt təsir edə bilər. Heyvanlar bu acizliklə birtəhər barışırlar, lakin biz buna dözə bilmədiyimizdən özümüzü nəsə edirmiş kimi göstəririk. Nadin paltarının halına çox tələbkardır. Paltar nöqsansız təmiz olmalı və otaqda ideal qaydada yerləş-dirilməlidir. Nadin bunu erkən uşaqlıqdan belə edir. Bu da onun magiyasıdır. Hindlilərin yağış yağdırmaq üçün etdikləri rəqs kimi, bu da ona idarə edilməz kainata təsir etməyin mümkünlüyü hissi verir. Bu necə təzahur edir? Valideyn nəsihətini oxuyan səs şəklində: «Bir özünə bax! Paltarın çirklidir. Corabların deşilib. İyrənc gorunürsən». Hər il tələblər artır… Bu gün Nadinin başında yalnız valideynlərin ola biləcəyi dərəcədə sərt bir tiran yaşayır. O, Nadinin hər addımına nəzarət edir. Nadin paltarları səliqə ilə qatlamaqla anasını normal anaya çevirə bilməyəcəyini anlamayana qədər, özünə sırınmış davranışın girovu olaraq qalacaqdır.

Sizin ailənizdə «yox» səssiz komanda olub – siz onu heç vaxt eşitməmisiniz, amma o, həmişə havada uçub. Bəzən, Sindidə olduğu kimi, səsin mənbəyinə gedib çatmaq çox çətin olur. Onun xatırlamağı xoşladığı gözəl uşaqlığı olub. Valideynləri onu sanki heç vaxt qorxmayıblar, çünki hər şey nəzarətləri altında olub. «Evimizdə heç vaxt heç bir şey baş vermirdi. Hamı xoşrəftar idi və hər şey düzgün edilirdi. Biz hamımız sanki xoşbəxt idik. Heç kim xəstələnmirdi və heç vaxt şorbanın suyu qaynayıb soğulmurdu. Atam hər gün evə saat altının yarısında gəlir, anamın şam yeməyi isə həmişə hazır olurdu. Sonralar heç vaxt bu dərəcədə nizamlanmış ailə həyatı görməmişəm. Bizim maşının təkərləri belə heç vaxt boşalmırdı!» Sindi oxumağa evin yaxınlığındakı bələdiyyə kollecinə getmiş, sonra elə orada da – idarədə işləməyə qalmışdı. İşi xoşuna gəlirdi. O, köhnəlmiş modeli dəyişərək maliyyənin təşkilinin əla bir sistemini yaratmış və böyük nəticələrə nail olmuşdu. «Sistemlər və ədədlərlə işləmək, hər şeyi təşkil etmək bacarığı mənim təbiətimdədir. Mən bu işə məftunam». Lakin daim onun əmək haqqını az verir və onu kifayət qədər qiymətləndirmirdilər. O, bu işlə başqa bir yerdə, məsələn Kaliforniyada, məmnuniyyətlə məşğul olardı. Mən dedim ki, o, məsləhətçilik biznesi qurub, bütün ölkə boyu belə kolleclərin inzibati problemlərini həll edə bilərdi. Biz birgə beyin hücümü etdik və uyğun məlumatı tematik jurnallarda yerləşdirmək üsulları tapdıq. Plan tam həyata keçirilə bilən görünməyə başladı. Amma axırda Sindi etiraf etdi ki, indiki işindən çıxmaqdan möhkəm qorxur. Onu «hər şeyin nəzarətdən çıxacağı» qorxudurdu. O, niyə belə qorxurdu? Axı uşaqlıqda ətrafındakı hər şey gözəl təşkil edilmişdi. Mən Sindiyə təklif etdim ki, valideyinlərindən onların uşaqlıqları barədə soruşsun. Nəticədə dəhşətli bir sirin üstü açıldı. Məlum oldu ki, atasının çox dəhşətli keçmişi olub, lakin Sindi bu barədə heç nə bilməyib. Atasının qardaşı şizofrenik olub və bütün ailəni qorxu içərisində saxlayıb. Sindinin atası qohumlarını xəstə qardaşından qorumaq üçün əlindən gələn hər şeyi edib, lakin axırda evdən getməli olub. O, vəziyyətin nəzarətdən çıxmasının nə olduğunu bildiyindən, öz ailəsində belə şəraitin yaranmasını istəməyib və ailə rahatlığını sevən, münaqişələrə nifrət edən xoşxasiyyət bir qadınla evlənib. Onlar bir yerdə təhlükəsiz liman – Sindinin böyüdüyü evi qurublar. Lakin onun etdiyi hər şey, keçmişdə keçirdiyi təhlükəni nəzərə almaqla, təhlükəsizlik və nəzarətin bərqərar olmasına xidmət edib və övladları da hansısa üsulla bunu duyublar.

Belə səslərə etinasız yanaşmaq olmaz, amma onların göstərişi ilə özünü məhdudlaşdırmaq da vacib deyil. Bəzən problemin keçmişdən gələn səs olduğunu anlamaq kifayətdir. Amma hərdən bunu bilmək kifayət deyil və irəli getməzdən əvvəl problemin üzərində işləmək lazımdır.

Cudi və Sindi bunu belə etmişdilər.

Cudi təhlükə xəbərdarlığı sistemini işə salmamaq üçün kiçicik addımlarla hərəkət etmişdi. O, qarşısına bircə məqsəd qoymuşdu: hərəkət etməsinə mane olan təhlükə hissini azaltmaq. Planlaşdırılmamış hərəkətləri etməkdən qorxduğu üçün, özünə əmr etmişdi ki, könlü dondurma istəyən kimi bayıra çıxıb onu alacaq. Həm sanki heç bir risk yoxdur, həm də bu, sonradan özünün qurduğu digər təhlükəsizlik qaydalarından kənara çıxmaq üçün atılmış ilk addım idi. Bu kiçicik addımlar onun üçün təhlükəsiz olan kimi, Cudi daha qoçaq hərəkətləri planlaşdıra və həyata keçirə biləcəkdi.

Sindi köçmək istədiyi şəhərin bələdiyyə kollecinin peşə yönləndirmə şöbəsində iş axtarmağa başladı.

Bundan başqa özünü işə qəbul haqqında yerli elanları nəzərdən keçirməyə də vadar edir. Bələdiyyə kolleclərinə satmaq üçün proqramı işləyib-hazırlamaq üçün bütün boş iş yerləri haqqında məlumata malik olması vacib olduğundan, birdən özünə ideal uyğun gələn işə də rast gələ bilərdi.

Təhlükəsizliyi macəradan üstün tutanların hamısı kiçicik addımlardan başlamalıdırlar. Ona görə də kiçik də olsa məqsəd qoyun və ona çatmaq üçün plan qurmağa başlayın. Aktyor olmaq, karate öyrənmək və ya yürüşə çıxmağı qərara alın. Bu məqsədə çata bilib-bilməyəcəyinizdən narahat olmayın, hansı istiqamətdə addım atmağınızdan asılı olmayaraq macəranı təmin edirsiniz. Etməli yeganə şey, minimal risk çərçivəsində, özünü yeni qaydada aparmaqdır.

Məqsədə çatmaq üçün edilməsi lazım olan işlərin siyahısını yazın. Ayrı-ayrı mərhələlər üçün zaman məhdudiyyəti qoymayın, sadəcə onları düzgün qaydada sıralayın (Planlaşdırma barəsində tövsiyələr fəsil 6dadır.)

Hələlik «etibarlı işinizdən» imtina etmək lazım deyil – məşqinizi kiçik addımlardan başlayın. Əvvəllər çəkindiyiniz şeylərlə məşğul olun, işə sevgi və risk etmək təcrübəsi sizə kifayət qədər inam verənə qədər «kiçik» risklərə və «kiçik» macəralara gedin. Bəziləri təhlükəsiz işdən getmədən də nəhəng intellektual yeniliklər etmişlər.

Uolles Stivens XX əsrin ən böyük amerikan şairlərindən biri olmuşdur. O da ehtiyatlı olmağa və sığorta şirkətində təhlükəsiz bir işdən yapışmağa üstünlük verirdi – gözəl şeirlərini isə boş vaxtlarında yazırdı.

Mənim qəhrəmanım Albert Eynşteyn isə patent bürosunda klerk işləyirdi və bundan məmnun idi.