Kitabı oku: «Sprookjes: Tweede verzameling», sayfa 5

XLVIII.
De oude Sultan

Een boer had een trouwen hond, die Sultan heette; hij was oud en had al zijn tanden verloren, zoodat hij niets meer kon aanpakken. Eens stond de boer met zijn vrouw buiten voor de deur, en de boer zei: »Den ouden Sultan schiet ik morgen dood, wij hebben geen nut meer van hem.« De vrouw had medelijden met het trouwe dier en daarom sprak zij: »Hij heeft ons zoo veel jaren trouw gediend en zoo goed geholpen, wij konden hem nu het genadebrood wel geven.» »Wat,« zei de man, »ben je niet wijs? Hij heeft geen enkelen tand meer in zijn bek; geen dief, die meer bang voor hem is, ’t is nu zijn tijd. En heeft hij ons gediend, dan heeft hij er ook goed eten voor gehad.»

De arme hond, die niet ver daar vandaan in de zon lag uitgestrekt, had alles gehoord, en hij was treurig, dat het morgen zijn laatsten dag zou zijn. Hij had een goeden vriend, dat was de wolf, daar sloop hij ’s avonds in het donker door het bosch naar toe, en hij klaagde hem over het lot, dat hem treffen zou. »Wees maar goedmoeds, buur,« zei de wolf, »ik zal je wel helpen uit den brand. Ik heb wat bedacht. Morgen ochtend vroeg moeten je baas en je vrouw naar het hooiland, en zij nemen het kleine kind mee, omdat er niemand in huis achterblijft. Terwijl zij aan ’t werk zijn leggen zij het kind gewoonlijk achter de heg, in de schaduw; ga jij daar nu naast liggen, of je het wilde bewaken. Ik zal dan uit het bosch komen draven en het kind rooven, en dan moet jij dadelijk opspringen en mij achterna rennen, om het mij weêr af te pakken. Ik laat het vallen, je brengt het aan de ouders terug; die gelooven dan, dat je het gered hebt, en zijn veel te dankbaar om je iets aan te doen; je zult in volle genade worden aangenomen en zij zullen het je aan niets laten ontbreken.«

Dat plan beviel den hond best, en zooals het bedacht was, werd het uitgevoerd. De vader schreeuwde het uit toen hij den wolf met zijn kind zag wegloopen, maar toen de oude Sultan het terugbracht was hij blij en streelde den hond, en sprak: »jou zal geen haartje gekromd worden, je zult het genadebrood eten zoolang als je leeft.« En tegen zijn vrouw zei hij: »ga gauw naar huis en kook voor den ouden Sultan wat wittebroodspap, dat hoeft hij niet te bijten, en breng het hoofdkussen uit mijn bed, daar mag hij op slapen.« Van nu af aan, had de oude Sultan het zoo goed als hij maar wenschen kon. Kort daarop bezocht hem de wolf, en had er schik in, dat alles zoo goed gegaan was. »Maar buur,« zei hij, »nu zul je toch wel eens een oog dicht doen, als ik bij gelegenheid bij je baas eens een vet schaap weghaal. Het is tegenwoordig zuinig met de kost.« »Daar moet je niet op rekenen,« zei de hond, »mijn baas blijf ik trouw, daar gaat niets van af.« De wolf dacht, dat het niet ernstig gemeend was, en in den nacht kwam hij aangeloopen om het schaap te stelen. Maar de trouwe Sultan had den boer gewaarschuwd, en die paste hem op, en kamde hem zijn haar met den dorschvlegel, dat het bar was. De wolf moest vluchten, maar hij riep tegen den hond: »wacht schoelje, dáár zul je voor boeten!»

Den volgenden dag stuurde de wolf het wilde zwijn, die moest den hond opvorderen naar het bosch, daar zouden zij de zaak uitvechten. De oude Sultan kon geen andere hulp vinden dan een kat, die maar drie pooten had; en toen zij samen naar buiten gingen, strompelde de arme kat langzaam voort, en van pijn, hield zij den staart in de lucht. De wolf en zijn partij waren al op de bepaalde plaats, maar toen zij hun tegenpartij zagen aankomen, meenden zij dat hij een sabel droeg, want daarvoor hielden zij de recht opgerichte staart van de kat. En toen het arme dier zoo op drie pooten sprong, dachten zij, dat het iedere keer met de vierde een steen opnam om hen meê te gooien. Toen kregen zij het te kwaad: het wilde zwijn kroop weg in een akker en de wolf sprong in een boom. De hond en de kat verwonderden zich toen zij aankwamen, dat er niemand te zien was. Maar het wilde zwijn had zich niet heelemaal kunnen wegstoppen, en de ooren staken er nog uit. Terwijl de kat bedaard rondkeek, bewoog het zwijn zijn ooren; de kat dacht, dat het een muis was, en sprong er op af, en beet er flink in. Het zwijn sprong schreeuwend op, liep hard weg, en riep: »daar op den boom zit de schuldige!« De hond en de kat keken naar boven en zagen den wolf; die schaamde zich, dat hij zich zoo laf had aangesteld, en sloot vrede met den hond.

XLIX.
De zes Zwanen

Eens jaagde een koning in een groot woud, en hij jaagde zoo ijverig, dat zijn jachtstoet hem niet volgen kon. En toen het avond was geworden, en hij stil stond en rondkeek, bemerkte hij, dat hij verdwaald was. Hij zocht een uitweg uit het woud maar hij vond er geen. Nu zag hij op eens een oude vrouw met waggelend hoofd, die naar hem toekwam; maar het was een heks. De koning sprak haar aan, en zeide: »goede vrouw, kunt ge mij niet den weg wijzen uit het bosch?« »O ja, heer koning, dat kan ik wel, maar er is een voorwaarde bij, en als gij die niet vervult, komt gij nooit meer uit het bosch en moet den hongerdood sterven.« »Welke is die voorwaarde?« »Ik heb een dochter, die zoo schoon is, als ééne op de wereld, en zij verdient wel uwe koningin te worden; wilt gij haar tot vrouw nemen, dan wijs ik u den weg uit het bosch.«

De koning zeide, ja, in zijn angst, en de oude bracht hem naar haar huisje, daar zat haar dochter bij het vuur. Zij ontving den koning alsof zij hem verwacht had; hij zag wel, dat zij heel mooi was, maar toch beviel zij hem niet; als hij haar aanzag overviel hem een huivering.

Toen hij het meisje bij zich op het paard genomen had, wees de oude hem den weg en zoo kwam de koning weer in zijn slot. Daar werd toen de bruiloft gevierd.

De koning was al eens getrouwd geweest en van zijne eerste koningin had hij zeven kinderen, zes prinsen en één prinsesje, die hij alle uitermate lief had. Hij vreesde, dat de stiefmoeder hen niet goed zou behandelen en misschien wel kwaad zou doen, daarom bracht hij ze naar een eenzaam slot, midden in een bosch. Het lag zóó verborgen, en de weg was zóó moeielijk te vinden, dat hij zelf verdwaald zou zijn, als niet een fee hem een kluw katoen had gegeven, met de bijzondere eigenschap van zelf los te wikkelen als men hem vooruit wierp, en zoo den weg aan te wijzen. Maar de koning ging zoo dikwijls naar zijn lieve kinderen in het bosch, dat het de koningin begon op te vallen; zij werd nieuwsgierig en wilde weten, wat hij toch iedere keer zoo heel alléén in het bosch te doen had. Zij gaf toen veel geld aan zijn dienaren, en die hebben haar het geheim verraden, en hebben haar ook gezegd van de kluw en hoe die den weg aanwees. Nu had zij geen rust voor zij had uitgevonden, waar de koning die kluw bewaarde; daarna naaide zij kleine wit zijden hemdjes; en daar zij van hare moeder tooverkunsten geleerd had, naaide zij er een betoovering in. Toen nu de koning eens ter jacht was uitgereden, nam zij de hemdjes en ging het bosch in, en de kluw wees haar den weg. De kinderen, die in de verte iemand zagen komen, meenden, dat het hun lieve vader was, en huppelden hem blij te gemoet. Toen gooide zij over ieders hoofd een hemdje, en toen dat hun huid had aangeraakt, veranderden zij in zwanen, en zij vlogen weg over het bosch. De koningin ging heel vergenoegd naar huis, want zij dacht nu van haar stiefkinderen bevrijd te zijn; maar het meisje was niet meêgekomen en van haar bestaan wist zij niets af. Den volgenden dag kwam de koning om zijn kinderen te bezoeken, maar hij vond alleen het meisje. »Waar zijn de broêrtjes?« vroeg de koning. »Ach lieve vader,« zeide ze, »die zijn weg en zij hebben mij alléén achtergelaten,« en zij vertelde hoe zij het gezien had van uit haar venstertje, dat haar broers als zwanen over het bosch wegvlogen; en zij toonde hem de veêren, die zij in het tuintje hadden laten vallen, en die zij had bijeengezocht. De koning treurde, maar hij verdacht toch de koningin niet van die booze daad. Hij vreesde dat het meisje ook geroofd zou worden daarom wilde hij haar meenemen. Maar zij was bang voor de stiefmoeder en smeekte, dat zij nog alléén maar dien nacht in het bosch zou mogen blijven.

Het meisje had gedacht: »nu kan ik niet langer blijven, ik moet gaan om mijn broeders te zoeken!« En toen de nacht was gekomen ontvluchtte zij en ging dieper het bosch in. Zoo liep zij den ganschen nacht en ook den volgenden dag, aan één stuk door, tot zij van vermoeidheid niet meer kon gaan. Toen kwam zij bij een wildschuur; zij ging er in en vond er een kamertje met zes kleine bedjes, maar zij dorst er zich niet in te leggen, en kroop onder een van de bedjes; op den harden grond wilde zij zoo den nacht doorbrengen. Maar toen de zon zou ondergaan hoorde zij ruischen van vleugels in de lucht, en zes zwanen kwamen het venster ingevlogen. Zij zetten zich op den grond en bliezen tegen elkaâr, en bliezen elkaâr al de vederen af, en hun zwanenhuid konden zij afstroopen als een hemd. Het meisje zag toen, dat het haar broeders waren en zij verheugde zich en kroop van onder het bedje te voorschijn. De broeders waren even verheugd dat zij hun zusje terug hadden, maar het duurde niet lang.

»Je kunt hier niet blijven,« zeiden zij, »dit is een herberg voor roovers, en als zij thuis komen en je vinden zullen zij je zeker kwaad doen.« »Kun je mij dan niet beschermen?« vroeg het zusje.

»Neen,« antwoordden zij, »want wij kunnen niet langer dan een kwartier iederen avond onze zwanenhuid afleggen en menschen zijn; daarna worden wij weer in zwanen veranderd.« Het zusje begon te schreien en vroeg: »Kun je dan niet verlost worden?«

»Ach neen, dat is te moeilijk. Zes jaar lang mag je niet spreken of lachen, en in dien tijd moet je zes hemdjes voor ons maken alleen van sterremuur bloemetjes. Maar spreekt je mond één enkel woord, dan is alle arbeid voor niets.« Toen de broeders zoo gesproken hadden, was het kwartier om, en als zwanen vlogen zij weer het venster uit.

Maar het meisje dacht in zich zelve; »ik wil mijn broeders verlossen al kost het mij mijn leven,« en den volgenden ochtend ging zij uit, en verzamelde sterremuur en begon te naaien; spreken kon zij met niemand en voor lachen was zij niet vroolijk genoeg: zij zat maar en keek op haar werk. Toen zij al langen tijd zoo gezeten had, gebeurde het, dat de koning van dat land die in dat bosch op jacht was, in de buurt jaagde, en de jagers kwamen bij den boom waar het meisje op zat te naaien. Zij riepen haar toe: »Wie ben je?« Maar zij antwoordde niet. »Kom van den boom af, bij ons, wij zullen je geen kwaad doen.« Zij schudde alléén het hoofdje. Toen zij maar al door vroegen, wierp zij hun haar gouden halsketting toe, zij dacht, dan zouden zij wel tevreden zijn. Maar zij hielden niet op; toen wierp zij nog haar gordel naar beneden en daarna haar kousebanden, en alles wat zij aanhad zoodat zij eindelijk niets meer dan haar hemdje overhield. Maar de jagers lieten zich nog niet afwijzen en klommen in den boom, beurden het meisje eruit, en brachten haar bij den koning.

»Wie ben je?« vroeg de koning, »wat doe je op dien boom?« Maar zij antwoordde niet. Hij vroeg in alle talen doch zij bleef stom. Maar zóó mooi was zij, dat ’t konings hart getroffen werd, en hij voelde een groote liefde voor haar. Hij hing haar zijn mantel om, nam haar vóór zich op het paard en bracht haar in zijn slot. Daar liet hij haar rijke kleeren maken, en zij straalde in haar schoonheid als de lichte zon; maar geen woord kwam er van haar lippen. De koning zette haar naast zich aan tafel en haar bescheidenheid en zedig wezen bevielen hem zóózeer, dat hij zeide: »Deze wensch ik tot mijn vrouw te maken, en geen andere op de geheele wereld,« en na eenige dagen trouwde hij haar.

De koning echter had een booze moeder, die ontevreden was over dit huwelijk en zij sprak kwaad van de jonge koningin. »Wie weet, wat voor een meid dat is,« zeide zij, »die niet spreken kan; zij is een koning onwaardig.« Na een jaar, toen de koningin haar eerste kindje geboren was, nam de oude het weg terwijl zij sliep, en besmeerde haar den mond met bloed. Toen ging zij naar den koning, en klaagde haar aan, dat zij een menscheneetster was. De koning geloofde het niet en wilde niet dulden, dat men haar eenig leed aandeed. En zij zat maar en naaide aan de hemden, en merkte niets. Den tweeden maal toen er een mooi jongetje geboren werd, pleegde de stiefmoeder hetzelfde bedrog; maar de koning weigerde weêr haar te gelooven en hij sprak: »zij is zoo vroom en goed; dat zou zij nooit kunnen doen; was zij niet stom, dan zou zij zich kunnen verdedigen, en haar onschuld zou blijken.« Maar toen den derden maal de oude weêr het jonge kind roofde en de koningin aanklaagde, en zij geen woord tot haar verdediging sprak, was de koning genoodzaakt haar aan het gerecht over te leveren; en toen werd zij veroordeeld tot den vuurdood.

De dag waarop het vonnis zou voltrokken worden, was tegelijk de laatste dag van de zes jaren, waarin zij niet spreken of lachen mocht, en nu had zij haar broeders uit de macht van de betoovering bevrijd. De zes hemden waren klaar, alléén de linker mouw ontbrak nog aan het laatste. Toen zij nu naar den brandstapel geleid werd, hing zij de hemden over haar arm, en toen zij boven stond en het vuur ontstoken zou worden, keek zij om, en er kwamen zes zwanen door de lucht gevlogen. Toen begreep zij, dat haar verlossing nabij was en er was vreugde in haar hart. De zwanen ruischten om haar heen en bogen zich tot haar, dat zij om hun halzen de hemden kon gooien; en toen die hen aanraakten viel de zwanenhuid af, en haar broeders stonden levend voor haar, frisch en schoon; alleen de jongste miste den linkerarm, en daar voor was aan zijn schouder een zwanenvleugel gehecht. Zij omhelsden en kusten elkaâr en de koningin ging tot den koning, die daar verslagen stond, en sprak: »Mijn liefste gemaal, nu mag ik spreken en u openbaren, dat ik onschuldig ben en valschelijk aangeklaagd,« en zij verhaalde hem van het bedrog van de oude koningin en hoe zij haar kinderen had geroofd en verborgen. Die werden toen tot ’s konings innige vreugde te voorschijn gebracht, maar de booze schoonmoeder werd tot haar straf op den brandstapel gebonden en tot asch verbrand. De koning en de koningin en hare zes broeders, leefden nog lange jaren in vrede en geluk.

L.
Doornenroosje

Voor lange, lange jaren, waren er eens een koning en koningin, die zeiden elken dag: »Ach als wij toch maar een kind hadden!« maar zij kregen geen kind. Toen gebeurde het eens, terwijl de koningin in het bad was, dat er een kikvorsch uit het water naar den kant zwom en tot haar zeide: »Uw wensch wordt vervuld, gij zult een dochter ter wereld brengen.« Wat de kikvorsch voorspeld had, gebeurde, de koningin werd een dochtertje geboren, en zóó schoon was het, dat de koning zich niet houden kon van vreugde en een groot feest liet aanrichten. En niet alleen vrienden en verwanten liet hij uitnoodigen, maar ook de wijze vrouwen, opdat zij het kind goed en gunstig gezind zouden zijn. Dertien waren er in zijn rijk; hij had echter maar twaalf gouden borden, waarvan zij zouden eten, daarom kon hij er ééne niet nooden. Die gevraagd waren, zijn gekomen; en toen de feestmaaltijd gehouden was, hebben zij aan het kind hare wondergaven geschonken: de eene gaf Deugd, de andere Schoonheid, de derde Rijkdom en zoo kreeg zij alles wat er heerlijks is in de wereld. Toen elf haar gave gegeven hadden, kwam plotseling de dertiende binnen. Zij kwam om zich te wreken, dat zij niet genoodigd was, en zonder iemand te groeten of aan te zien, riep zij met harde stem: »De koningsdochter zal zich op haar vijftiende jaar aan een spinnewiel verwonden, en dood neêrvallen!« Na deze woorden keerde zij zich om en verliet de zaal, en allen stonden verwezen. Daar trad de twaalfde naar voren, die nog een gave te geven had. Zij kon de booze voorzegging niet opheffen, wel verzachten, en sprak: »Het zal niet de dood zijn, maar een honderdjarige slaap, die ’s konings dochter zal overvallen.«

De koning wilde zijn lieve dochter voor dat ongeluk bewaren en hij liet in zijn rijk afkondigen, dat alle spinnewielen moesten worden afgeschaft. Aan het meisje werden alle voorzeggingen van de wijze vrouwen vervuld: zij werd schoon, zedig, liefelijk en verstandig, en ieder, die haar kende kreeg haar hartelijk lief. Nu gebeurde het juist op den dag, dat haar vijftiende jaar moest aanvangen, dat de koning en de koningin waren uitgegaan, en het meisje alléén bleef in het slot. Zij dwaalde het geheele slot rond, bekeek zalen en kamers, hoeken en gaten, zooals het haar in den zin kwam, en zoo kwam zij ook bij een ouden toren. Zij steeg een nauwe trap op en kwam toen voor een kleine deur. In het slot stak een roestige sleutel en toen zij die omdraaide sprong het slot open. In het kamertje zat een oude vrouw, die ijverig haar vlas spon. »Ei, moedertje!« zei het prinsesje, »wat doet ge daar?« »Ik spin,« zei het oudje en knikte met het hoofd. »Wat springt dat dingetje aardig rond!« zei het meisje en greep naar het spinnewiel en wilde zelf ook spinnen. Maar nauwelijks had zij het aangeraakt of de tooverspreuk vervulde zich en zij stak zich er aan.

En op het oogenblik, dat zij den steek voelde, viel zij in diepen slaap en de slaap verbreidde zich over het geheele slot: de koning en de koningin, die juist waren thuis gekomen, sliepen in, en met hen de geheele hofstoet. En ook de paarden in de stallen sliepen, de honden in den hof, de duiven op het dak, de vliegen aan den wand; ja, ook het vuur, dat flikkerde in den haard werd stil en sliep, het gebraad hield op te prutsen, en de kok moest den keukenjongen loslaten, die hij juist een flink pak wilde geven voor een verzuim, en hij sliep ook. Toen legde zich ook de wind, en aan den boom voor het slot bewoog geen blaadje meer.

Maar rondom het slot groeide een doornhaag, die ieder jaar hooger werd, en het gansche slot omgaf en er overheen groeide zoodat er niets meer van te zien was, zelfs niet de vlag op het dak. In het land ging toen de sage van het »Doornenroosje«, de schoone, slapende koningsdochter; en dikwijls kwamen er koningszonen, die door de haag in het slot wilden dringen. Maar het was hun niet mogelijk, want de takken hielden zich, als met handen, gegrepen, en de jongelingen bleven aan de doornen hangen en moesten jammerlijk sterven. Na lange, lange jaren trok weêr een koningszoon door het land. Hem vertelde een oud man van de doornhaag; daarachter zou een slot zijn, waar een wonderschoone koningsdochter, het »Doornenroosje,« zou slapen; en met haar het geheele hof. Hij wist ook van zijn grootvader, dat veel koningszonen al in de haag gedrongen waren, maar zij waren er ingebleven en een jammerlijken dood gestorven. Toen sprak de jongeling. »Dat schrikt mij niet af: ik wil door de doornen dringen en schoon Doornenroosje zien.« En wat de oude zeggen mocht, het hielp hem niet, hij kreeg zelfs geen gehoor. Nu waren echter juist toen de prins kwam, de honderd jaren voorbij gegaan. En toen hij de doornhaag naderde waren het enkel mooie groote bloemen, die uit elkaâr bogen toen hij kwam, zoodat hij er doorging, onverlet; en achter hem sloten zij zich weêr als een haag. Hij kwam in het slot; daar waren de paarden en de gevlekte jachthonden in slaap, op het dak de duiven, het kopje tusschen de vleugels. En binnen sliepen de vliegen op den wand, de kok hield nog de hand uitgestrekt om den keukenjongen te slaan, en de meid zat met de zwarte hen, die zij plukken zou. Verder ging hij, en in de zaal zag hij den ganschen hofstoet in slaap, en onder aan den troon lagen de koning en koningin. Toen ging hij nog verder en het was zóó stil dat hij zijn ademhaling hoorde. Zoo kwam hij eindelijk aan den toren, en opende de deur van het kleine kamertje waar Doornenroosje sliep. Daar lag zij, en zij was zóó schoon, dat hij zijn oogen niet van haar kon afwenden; toen bukte hij zich en kuste haar. Maar bij die aanraking sloeg Doornenroosje de oogen op, en ontwaakte, en zij zag hem vriendelijk aan. Te zamen daalden zij toen van den toren af, en de koning ontwaakte, en de koningin, en de geheele hofstoet en met groote oogen zagen zij elkander aan. En de paarden op het slotplein stonden op en schudden zich, de jachthonden sprongen en kwispelstaartten, de duiven op het dak haalden het kopje uit, keken rond en vlogen weg. De vliegen kropen verder op de muren; het vuur in den haard verhief zich, flikkerde op en kookte het eten; het gebraad prutste; de kok gaf den jongen een oorvijg, dat hij ’t uitschreeuwde en de meid plukte het hoen. Toen werd de bruiloft van Doornenroosje met den prins in alle pracht gevierd en zij leefden gelukkig tot aan het einde.