Kitabı oku: «Pericla Navarchi Magonis», sayfa 16

CAPUT XV
Iudex Gebal præclarum edit Facinus

Ad castra nostra appropinquantes, excubitores nostri, securitati sedulam dantes operam, nos stiterunt. Vix limites excubiarum ingressi sumus, quum Aminocles, admodum concitatus, manibus gestiens, mihi obviam currit, vixque fandi a me facultate impetratá, ut requirerem quid interea evenisset, narrat mihi incondita, confragosáque linguá Phœniciá, nobis alibi agentibus, "homunculum" redivisse, iterumque discessisse, seque haud procul in arboreto continere.

In præsenti confusus hæesi; sed Bichri, celerius me hominis mente perspectá, exclamabat: "Gebal! Iudex Gebal!" ac locum indicatum versus discurrit, consuetoque sibilo profugum lactare cœpit. Brevi post læto vultu rediit cum simia in humero eius sedente, quæ nos turpissimo vagitu ac stridore, et perquam torvis gestibus vultús excipiebat. Turpis ut bellua erat, tamen fateor eam iterum ad nos revertisse non parum gaudii mihi parasse, ac pæne omnes nostrum ad videndam eam prodiverunt; et quamvis barbam Hannibalis vellicaret vultumque Himilconis scaripharet, non secus ac nasum Gisconis momordisset, nihil quidquam hostili animo tribuebatur, cunctaque in bonam partem accipiebantur, donec bellua manum Sammai scalpere tentaret, quod quidem Sammai nec ab homine nec a bellua parum gravatim tulisset; is eum ictu sævo feriit, quo hæc magno saltu ad Bichri confugit. Ut illinc dissiluit, aliquid, quod corrigiæ calcei similitudinem referebat, illi excidit. Quod quum Sammai sustulisset, et ad lumen tædæ accuratius inspexisset, sic fatus est:

"Pol!" inquit, "híc aliquid litteris Phœniciis scriptum est."

"Moræ impatiens, eripio illi corium, accuratius perscrutor, reperioque litteris, sanguine scriptis, esse consignatum. Ne ad legendum quidem tempore sumpto, exclamavi:

"Hanno vivit! Vetulus Gebal nova attulit! Hanno ipse nobis ista scripsit."

Enucleatis pedetentim litteris, omni quá poteram curá, nostros alacri animo intentos sic alloquor:

"Auscultate, velim, amici, hæc sunt quæ ipse nuntiat: 'Captivi sumus vivi et salvi: tuba Ionæ nos servarat; barbari nos Bodmilcari dedere se negaverunt; princeps horum egebat tubicine Phœnicio. Alius quoque princeps tubicinem comparare vult, antequam filiam huic in matrimonium det. Mihi quoque pepercerunt. Mox ad principem Septemtrionalem mittemur. Animum erectum serves. Nos mox effugiemus. A Bodmilcare cave, insidias parat: vos flumine prohibere cupit.' Hæc, itaque sunt, commilitones, quæ ipse nuntiat. Usque speramus eos visuros."

Finitá lectione, Chryseis intra brachia Abigail flens se coniecit; Gisco cuculum suum sursum iactabat; Himilco ex utre satis liberalem haustum suxit; Hannibal autem animi affectum septies in successum sternutando prodebat. Quod vero ad Bichri attinet, simiam in ulnam prehendit, amplexatus eam pæne est, quod affectionis testimonium Gebal cirrum evellendo crinium eius compensabat.

"O, Gebal, pudeat te! Tune mihi capillos evellicas, quum scias quantopere te amem? Fortissime Gebal, vetule, ego gratulatus tibi modo eram ob eximium et insigne tuum facinus."

Cæteri quoque haud minus læti belluam contrectare satagebant, eamque amygdalis uvisque passis donare pergebant, quæ ipsa, quin humeros Bichri reliquisset, grata accepit.

"Ohe, iam satis, siste ioca!" inquam, "otium pro nugis modo non suppetit. Aqua nobis deficit: oportet ut ad flumen quo citius deveniamus, quocirca Bodmilcarem nos antevertere oportebit. Interim et aliud negotium superest, quod nobis dirimendum erit. Adducite huc Hazaélem!"

Eo allato, severá voce eum alloquor:

"Has litteras, Hazaél, nonne audivisti? Eæ te mendacem atque proditorem comprobant. Tuum scelus nobis multis molestiis constitit; nunc nullum iam levamen tibi suppetit; ad longe aliud iudicium deferri te oportebit: Menath, Hoce, atque Rhadamathus sunto tui iudices. Moriendum tibi est."

Ad pedes meos devolutus, plorans et eiulans supplex me miser pro vita sua implorabat, et ut sibi parcerem singultibus orabat. At ego nullis precibus flecti poteram. Duo nautæ eum sublevaverunt, Himilco autem laqueum in fune suo colligans, collo Syri iniecit.

"Selige sis tibi, vir bone, arborem quam velis," alloquitur eum Himilco; "ex mea quidem parte ilicem quamdam robustam ac probam vellem commendare."

Hazaél nullum responsum dedit, sed omnibus viribus suis ita erat obluctatus ut vi opprimi et abduci debuisset.

"Noli fatuari!" acclamat eum Gisco. "Quid obtrectas pendi? Volæ tuæ soleisque favebis."

"Nunc, itaque," iocatur Himilco, quamprimum spadonem sub arborem collocassent, "fac trahas, age in sublime, in arborem infelicem! Sic! iste suam navigationem absolvit!"

Atque eo pæne usque loquente, Hazaél in sublimi, in lumine lunæ oscillabat.

"Unus proditorum ad rationes supremas reddendas discessit;" monui ego.

"Alterum autem," addit Hannibal, "speremus mox secuturum."

Brevis atque exilis eá nocte nostrum omnium fuit quies. Ac postridie, quum sol in cælo claro surrexerat, post certamina laboresque adeo eramus irrequieti, ut summo nonnisi conatu ac labore planitiem æstuantem et pulverulentam assequi possemus. Mihi ipsi faux exaruit, alvusque quodam genere spasmi convellebatur, cuius teterrimus sensus iis nonnisi notus est, qui cruciatum urentis sitis unquam pertulerint. Himilco suum utrem iam ad ultimam usque guttam exsiccavit, iterque suum, temeto consueto privatus, et omnino destitutus, languido gressu prosequebatur. Hannibal sublatá et e cingulo suspensá galeá itabat; cæterique omnes ita erant lassi et confecti, ut vel verbum proferre inter itandum eos pigeret. Unus Bichri erat, qui ex omni numero nostrum nulla vestigia lassitudinis proderet, utpote cuius fibrosum corpus lassitudini fere impervium esse videretur.

Circa dimidum temporis pomeridiani levis nebula suspensa indicare nobis videbatur cursum fluminis, quo non parum recreati eramus; nam conscientia nos in vicinia aquæ versari ad alacrius agendum nos incitavit. Bichri et aliquot aliis, qui utres aut cucurbitas secum gerebant accitis, prorsum cucurri, ut sine iactura temporis aquá potiremur, ac reversus, meos haustu aquæ reficerem; sed quum circiter intra dimidium stadii a flumine pervenissem, tanto dolore nauseaque arripiebar, ut vix pedibus consistere possem. Perseveravi tamen, et vix passibus vicenis a margine aquæ aberamus, quum subito e fruticeto sonum virgarum ac sarmenti crepantis exaudiebamus, ac fere vicena iacula sibilantia nos prætervolare cœperunt, et clamor bellicus Iberum aures nostras perstrinxit. Stupentes quidem, tamen versus aquam progredimur, quum triceni vel quadrageni barbari ex insidiis inter dumeta consurgunt, nobisque lanceis armati occurrunt, atque alter tantus eorum numerus latus apertum agminis nostri cum ingenti eiulatu adoritur. Hannibal atque Sammai hostes suos cito repulerunt, sed mihi, qui paucos passus præcesseram, fortuna haud tam æqua fuit; nam, licet Bichri uno plus interfecerit ex iis dumtaxat qui sibi a fronte obversabantur, tamen nos circumvenerunt. Brachium unius nautarum lancea perfodit; sura Bichri hastá vulnerabatur, mihi autem in movendo me magno incommodo erat hasta, quæ inter scutum loraque humeri mei hæserat, et, fateor, iam de salute mea meorumque desperare cœperam; sed in ipso extremi discriminis momento cantus tubæ Phœniciæ notissimus perstrepuit, voxque audita erat: "Forti este animo! hic sumus!" simulque facies rerum mutari cœpit. Veluti grex pavidarum avium, barbari pedem referre cœperunt; agmen adventans, forte Bodmilcaris ipsius, cito terga vertit, seseque in fugam mandat: Hasdrubalem sunt conspicati, qui a ripa fluminis nobis opem latum adventabat. Amicus amicum haud unquam tanto excepit gaudio. Quærenti mihi, quí id contigisset ut nobis tam opportune succurreret, respondit, totum mane se hostium motus speculatum fuisse, qui, propriis insidiis nimis occupati, suum adventum non animadvertissent; sed quum sibi persuasum esset illos nefandum quoddam facinus machinari, malum Cabirorum demitti, atque in sinum ad ripam fluminis prorsum moveri iussisse, ita egressum in tempore nobis subvenisse.

Sic itaque periculo instantissimo erepti, agmen nostrum ad sitim restinguendam, ad flumen adduximus. Nec, fortasse, in vita mea contigisse arbitror ut Himilconem aquam, et maximis quidem haustibus, (nec sine ingenti voluptate), potare vidissem. Alterius horæ spatio secundo flumine Bæti deorsum navigare cœpimus, lætus quisque sua pericula narrando.

Tota nox quam in Cabiris exegeramus ex omni parte quieti optime meritæ erat data. Postridie primo mane iter suscepimus ad locum ubi Dagon et Astarte destinatæ morabantur.

Eo quum perveneramus, cuique nautarum quinos siclos ac ternas portiones vini donavi; nam satis perspectum habui singulos eorum labores fere ultra vires suas præstitisse; item, quatuor et viginti horarum otium eis concessi, ante iter susceptum. Otium autem istud quisque suo modo et ad suam indolem exigebat: aliqui ad satietatem potabant, aliqui cantabant, vel saltando se oblectabant, nonnulli varietatis causá etiam secum certabant; tamen, etiamsi rudius ac non sine tumultu interdiu se gesserint, sub vesperum omnes ad saniora rediverunt, seque consuetæ disciplinæ legibus parato animo subdiderunt.

Proximo mane iam iterum altum nos habebat, et, ego dumtaxat, vix effabili gaudio intuebar eius cærulum ac perpetuo mutabilem vultum, non secus atque aquarum in latera navis liquidum impetum.

Biduo Gades attigimus, ubi cunctas meas rationes cum Tzíba ex ordine pariavi.

Nunc demum tempus advenisse existimavi, ubi officialibus cæteræque manui mea prisca consilia proponere possem. Hoc igitur proposito omnes eos ad convivium sub tentorio, in quodam horto publico extra urbem strato, invitavi. Convivio peracto, surrexi explicuique illis quare eos convocassem.

"Amici," inquam, "cœptum, propter quod missi eramus, persolvimus. Voluntati regis Davidis satis est factum; mandata regis Hiram exsecuti sumus. Subditis regis Davidis licebit in Palæstinam reverti; et ideo vos omnes híc congregavi, ut cunctis valedicerem."

Consurgit Sammai impatiens, meque acie acerrimá indagabundus contuetur, quid ego mihi vellem, a me percontari cœpit.

"Quid ego mihi velim?" respondi illi, "id tibi facile explicabo. Mihi in animo est omne argentum in Dagonem comportare, eamque imperio Hasdrubalis concredere. Licebit et vobis cum Dagone domum reverti. Demandatum erit Hasdrubali ut te, Abigail, Hannibalemque, atque cæteros quibus visum fuerit vobiscum reverti, Ioppam deferre."

Hoc audito, Hannibal, animo prorsus commotus, exclamavit.

"Tu vero? Quid de ipso te? An nec Himilco, Hamilcar, neque Gisco nobiscum revertentur?"

"Nullus horum," respondeo; "nos alia negotia exspectant."

Silentium omnes oppressit. Hannibal consternatus lacrymabundus me contuetur. Sammai, veluti e sopore evigilans, silentium rupit, pugno suo sellæ tentá vi illiso ut eam diffringeret; paullo autem post Bichri, leni sibilo cantilenam suæ gentis recitare cœpit, quo, more suo, acsi res suá minime interesset, curam discutere tentabat.

Sammai primus loqui cœpit:

"Per Deum nostrum sacratissimum, Navarche mi, sic te agere posse mihi nunquam persuadere potuissem!" ganniit ipse.

"Sic, prorsus, quæ ubivis sint sacra!" receptá voce fatur Hannibal: "Itane de te omnes nos meriti sumus, ut sic de nobis statuas?"

"Nihil contra vos pecco," respondi, "amici hactenus fuimus, amici separabimur. Certe nihil plus æquo a me postulabitis, quam ut vos in suam quemque patriam restaurem, ut cæteram vitam in otio affluenti degere possitis."

"At quamobrem ipse tu non revertis?" quæsiverunt omnes.

"Eo proposito vos huc invitavi ut id quoque vobis palam facerem. Mihi nimirum, Sidoniisque qui mecum sunt, in animo est iter exploratorium suscipere. Iam pridem mihi proposueram explorare, utrum et aliæ terræ sint nec ne, et quales eæ sint, insulæne an continentes, et utrum ad Septemtriones hinc lateant. Statui mecum, si possim, dirimere, utrum Occasum versus a Tartesso navigando Celtarum terræ attingi queant nec ne. Hæc est quæstio quam solvendam mihi suscepi."

"At tune putas," obloquitur Sammai, "nos interea, dum tu in ignotorum marium discriminibus periclitaberis, posse otio vitæque commodis frui? Absit! Non adeo sumus ingrati."

"Numquid nos signa deseremus medio prœlio? Nunquam, Medius Fidius, faciemus!" obtestatur Hannibal; "eat domum qui velit; fata mea ad te me iungunt."

Sammai ei adstipulatur; Abigail negat se ab suo sponso abscessuram. Motus omnium fide meique desiderio, manus cunctorum seorsum prehendi:

"Dii vestram fidem fortitudinemque remunerabuntur" respondi illis. "Sed aliqui vestrum tamen malent in patriam reverti. Quid tibi videtur, Aminocles? Num tu non mavis filium tuum ad patrios Penates referre? Tu autem, Chryseis, tu certe noles periclis maris ignoti obiici?"

Aminocles respondit se filio aptiorem patriam quam inter bellatores fortesque nautas degere vitam posse, nequaquam optare; Chryseis autem ingenue fassa est se ad me vinculis grati animi devinctam: quod ego eam e servitute eripuerim, fieri etiam posse, ut, si apud me perseveret, quondam suum sponsum sibi restitutum videat.

Tunc ad Bichri conversus, qui usque cantilenam suæ gentis tristi ac languido sono sibilabat, sic eum alloquor:

"Heus, mi ephebe, necdum audivi quid tibi probandum videretur. Nihilne tu habes dicere?"

"Nihil multum," is respondit, "areolam in vinea Tzíbae palmitibus consevi. Vobiscum in Septemtriones me profecturum reor, atque redux huc, Tartessum, excurram visum quemadmodum sata a me vinea prosperet ac vigeat."

Bichri nullum responsum Himilconi dare dignatus, prosequitur quasi secum loquens:

"Cum sene Gebal parvuloque Dionyso puto me satis contentum futurum, Ioná tamen ægre carebo."

Sic itaque admodum mirabar nullum sociorum a me discedere velle. Constitui itaque totam meam embolam, cum argento unà, fidei navarchi cuiusdam Sidonii concredere, qui domum reverti parabat, tunc vero, sine mora, magnam vim commeatús comparare, ut haberem quo victum in navigando ignota maria Occidentis sustentarem.

Mane eius diei quo solvere statueram, Suffetem Navalem, atque Tzíbam valedictum adii. Ut marginem obeo ostium portús petens, magnam hominum turbam conspicio, quæ huc confluxit ut duas magnas columnas a fabris erigi spectaret, quarum una imaginem solis, altera autem signum Dei nostri Melcarth referebat. Ne ego quidem minus cupidus eram sciendi quid hæ duæ columnæ sibi vellent. Responsum tuli iis finem habitabilis terrarum orbis significari, atque ultra eas, præter oceanum, nihil dari. Verumtamen effatum oraculi mihi usque memoriæ hærebat; mihi quidem mundum latius patere persuasum habebam, ac mecum subridens, iter meum, plenus spei, securus prosequebar.

CAPUT XVI
Oceani Discrimina

Septimanam integram oras continentis versus Septemtriones contendendo exegi; superatoque celso quodam promontorio, iter ad Ortum flexi. In nulla a me anteacta navigatione tam arduum expertus sum laborem navigandi, nec fluctus unquam vidi tam iratos quam qui híc saxosas oras verberabant. Lingua terræ híc erat, quam circuire vix quaternorum dierum spatio nobis licebat; nec nisi quindenis ferme exactis diebus, per fluctus tempestatesque iactatis licebat nobis denique aquis placidioribus, orisque demissioribus potiri. Híc montes desinentes planities amplissima excipit, quæ iterum ad Septemtriones vergit. Diuturna hæc contra tempestates luctamina defatigarunt nos fere ultra vires nostras.

Antequam multum progressi essemus, ad ostia pervenimus fluminis cuiusdam adeo lata ut primum quemdam maris sinum ea existimarem. Ripæ eius utrimque nemorosæ et collinæ erant, terræ autem tam hospitales mihi videbantur, ut, denique consistendum ratus, in quodam haud longe dissito fluminis æstuario, aptum ad anchoras iaciendas locum nullo labore reperi.

"Per Deúm hominumque fidem!" Gisco clamat multum concitatus: "Mappalia ista ego certe agnosco! Vicus Celticus est." His dictis, manu ordinem tuguriorum indicabat cum tectis conicis, ex arundinibus consertis, ac sine multis argumentis quatuor remiges se ad littus deferri iussit, ut priscos veluti agnatos suos viseret.

Nec spe deceptus fuit. Dimidiæ horæ spatio circa navigia nostra multitudo Celticarum trabalium ac lintrium, ærumnose factarum, scatebat. Celtarum plurimi adeo avidi erant nos videndi, ut haud pauci se in aquam præcipitare non dubitarent, et spatium ab oris ad nos usque natando emetirentur, nec multo post constratum nostrum, cæterarumque navium, examinis apum instar obsiderent. Hi omnes hilari risu gesticulabundi, omnes eodem tempore elatá voce, iucunde sermocinari cœperunt, quorum tamen lingua auditu nobis quidem haud omnino suavis esse parebat; ipsi tamen omnes amicissimos sese nobis præbuerunt, ac moribus multo minus erant barbari quam incolæ Tartesso vicini. Tunicas hi admodum breves, e materia rudi, ab ipsis se texta confectas gerebant, crura vero sua braccis, ad talos usque pertingentibus, tegebantur. Erant autem hi vultu rotundo, indiciaque boni animi præ se ferebant. Oculi iis erant clari, ac plerumque cæsii, capillis helvis, non raro plane flavis. Aliqui eorum arma ænea, atque monilia gerebant, quæ ex Phœnici per Salios, secundum flumen Rhodanum in has terras importabantur, multo plures tamen eorum instrumenta lapidea atque lignea, scitissime facta, usque adhibebant.

Celtæ, ut quum vicum eorum visum iveram comperi, casulas suas pilis, in aquam demissis, superstructas habent, artisque piscandi peritissimi esse cognoscuntur. Emi ab iis aliquantum arenæ auriferæ; et quum varias merces nostras perquam appetivissent, plures ex his erga sua mercimonia campsi. Quærenti mihi de sua origine, se ex Oriente cum Septemtrione primitus hucce migrasse, omnes ad unum asseruerunt, suosque proavos ante sæculum hicce terrarum consedisse, atque hinc gentem Iberibus, Liguribusque consimiles exegisse, aiebantque pone se alios quoque esse Celtas, quos illi Gallos et Cimbros vocarunt.

Relictis eorum vicis, quos ipsi mas nominant, ad naves redii, iterque nostrum versus Septemtriones prosequebamur. Post navigationem octonúm dierum ad ambages pervenimus scopulorum atque insularum. Egressi in continentem, alias Celtarum tribus reperimus, qui nos docuerunt suam terram Ar-Mor, hoc est, 'terram maris' vocari; et ab iis persuasus, ad Septemtriones, quamdam insulam. magnam, opulentam ac fertilem sitam esse, illud iter aggredi mecum statui.

Post biduum ingens tempestas nos assecuta est, et simul etiam caliginosa nebula mari undique incubuerat, quam nostri pulmones oceani vocitabant; ab undis per complures dies vehementer iactati, in regionibus lugubribus orci errare nobis videbamur. Die quinto iam omnem sitús itinerisque rationem et computum amisimus, atque venti ac fluctus ad suum arbitrium, quo lubebat, nos egerunt. Sub mediam eius diei noctem, vigiliis, laboribusque fractus, ad imum malum quietem capiebam, quum subito magná voce Himilconis suscitor sic clamantis: "Veniliæ undæ ante nos!"

Puncto temporis exsilui in pedes, et ad clavum cucurri.

"Refluxus!" clamo, "indicate cæteris navibus!"

Præcipites omnes ad lampades faculasque accendendas discurrunt, at sero totum: clamor calamitosus nobis significabat Dagonem scopulis hæsisse; ut vero ego flexivice pedes referre nitebar, animadverto ingenti terrore Cabiros proræ innixam, totam in venilibus volutari.

Astarte quidem usque incolumis, undique cautibus, aquam non excedentibus, tamen erat cincta. Aquæ tanto impetu ferebantur, ut omnes mei conatus ad revellendam navim in alveum nostri cursús, quo huc ducebamur, incassum essent; et etiam post unius horæ afflictationem streporem venilium, scopulis illidentium ac refluentium mihi audire videbar. Iam fere vicies navim in flexivicem dari mandavi, quum, denique, horreo dicere, tremor, et concussio subitanea, pro ingenti nostro terrore, docuit nos in scopulos esse coniectos; ac tota eius noctis caligine ferre debebamus formidinem ac sollicitudinem, quæ ex interitu navium, nostrumque omnium, conscientiam nostram subire necesse erat.

Ventus primo auroræ rubore subsedit. Ultra venilias mare requievisse satis clare discernere poteram, nec a terra nos plus dimidio stadio abesse, perspicuum erat. Naufragos nos esse intelligebamus quidem, vitam tamen nobis servatam, nec in tanto, quantum terrore perculsi existimaveramus, discrimine nos deprehendimus. Cabiri quamvis in periculoso situ, tamen salva erat, atque in littus subducta. Dagon tamen, ut erat satis manifestum, in peiori erat statu. Itaque omnes meos linquere naves, et in littus excedere iussi. Eorum complures perseverabant, nec se a me divelli siverunt. In horum numero erat Sammai, qui, nisi vi coactus, discedere omnino recusavit. Perinde Hamilcar, Hasdrubal, Gisco atque Himilco, tam tenaciter apud me perseverare licere postularunt, ut amplius ipsis reniti non possem. Meum nempe consilium erat usque eo in navi perdurare quippe quæ per tanta itinera fida vexisset, dum tabulæ sibi cohærerent.

Multo iam die turgidum mare sensim recedere. cærulumque cœlum, nubibus fissis, ac pedetentim dilabentibus, patescere cœpit. Haud procul a nobis viror littorum in conspectu erat, nostrosque ad oras aquæ stantes, signaque gestu edentes, ut forti essemus animo, conspiciebamus. Ex iis Bichri, atque Dionysus, non sine magná contentione virium, fluctus scopulosque superantes, nando ad nos pervenerunt, et in navim correpserunt.

Fluctu recedente, statui carinas navium accuratius perscrutari. Reperi Astarten non modo prope illæsam, sed etiam puppim inter duos scopulos tam arcte impressam in speciem cunei, ut ibidem tutissime teneretur, et etiam futurum arbitrabar, ut novo æstu ingruente, ipsa facile ab aquis sublevaretur. Pro mala fortuna, plane aliter res cum Dagone se habebat. Ipsa tantá vi erat cautibus illisa, ut quominus fatisceret, aut omnino in tabulas soluta dilaberetur fere nihil impedire poterat. Nullá itaque morá interpositá, eam exonerare cœpimus.

Nostri, in arido versantes, fontem invenerunt aquæ dulcis, et satis ramentorum ad accendendum ignem, cæterum locus etiam pro castello erat idoneus. Curam eius rei Hannibali commisi, qui locum protinus aggere et fossá munire cœpit. Utráque navi exoneratá, malum Astartis tolli, e materia autem Dagonis, item ex instructione, armamentis, atque æris tantum tolli iussi ac servari, quantum poteramus. Onere atque armamentis levata, accedentibus insuper agentioribus flabris, Astarte tertio die in altum elata erat, ingenti plausu nostrorum et acclamatione. Ac tum Himilco tam scite eam tractavit, ut sine magno labore in aridum a nostris subducta esset.

Hasdrubalem pro viribus solari conabar, sed ipse fata suæ ante oculos dilapsæ Dagonis multis lacrymis deflevit.

Aliquot dierum spatio nulla incolarum vestigia ob oculos venerunt, et iam de commeatu sollicitari cœperamus. Iam duas lintres parari iussi, quæ piscatum prodirent, quum e longinquo extremum cornu terræ circumnavigantem longum cercyrum conspicamur, versus locum, ubi nos siti eramus, contendentem. Navicula e corio consuto, formulæque ligneæ intento erat, eamque quatuor remiges seminudi agebant. Conspicati nos, primum dubitabant, sed a nobis per signa certiores facti amicos nos esse, nihilque adversi moliri, appulerunt, et in terram descenderunt. Gisco, qui eos partim e lineamentis oris, partim e communi aspectu Celtas esse agnoverat, propriá linguá affatus est eos, cui illi magná verborum copiá, multoque gestu in toto sermone, responderunt. Tanto gaudio omnes affecti erant, quum suá linguá nos ad se loqui audirent, ut etiam renitentibus nobis, nos deoscularentur, et etiam ob nidorem e rancido longorum capillorum unguento invitis nobis et reluctantibus, nos amplexabantur.

Gisco tunc certiores nos fecit, hos, quamvis linguá Celtarum meridionalium atque medianorum simillimá uterentur, reverá Cimbros esse, gentem affinem e Septemtrione, quæ insulam abs se Prydhayn vocatam, incolerent. Hi homines perquam inquieti, atque sciscitabundi, nos omnimodis quæstionibus impetiverunt. Staturá proceriori, vultu iucundo, colore punico et candido, oculis cæsiis, capillis autem coloris helvi ac triticei erant.

"Ephebi isti eximios præstarent milites," notat Hannibal; "vel mille eorum in arte militari exercitare cuperem, et tunc Bodmilcari plus quam par essem."

Quum Bichri miraretur quod hi nullis arcubus sagittisque essent armati, Gisco eum docuit hos se haud raro ita armatos vidisse; verumtamen præcipua arma eorum hastas, asciculas cum spiculis acieque admodum acutis ac perquam affabre factis esse solere.

Interrogari eos curavi utrum ii antea notitiam Phœnicum ullam habuissent. Responderunt suos affines, Cimbros Septemtrionales, de iis peregrinis, fusca facie, nigrisque crinibus, in hasce regiones miris mercimoniis magnisque navibus non raro ventare solitos memoriæ tradidisse, eos tamen sibi nunquam obviam factos fuisse.

Amicitiæ ergo plura munuscula eis dedi, atque Himilcone admodum invito, etiam aliquantum vini, quamquam iam fere penuriá eius laborabamus. Inde etiam, ad tempus dumtaxat, hilariores fieri cœperunt ac licet lautitia et vociferatio subinde in iurgia et altercationem inter se abiret, tamen erga nos civiles se præbuerunt, et quamvis non parum agrestes, tam humanos eos comperiebamur, ut nihil ab iis verendum iudicaremus. Discedentes a nobia polliciti sunt se cum omni tribu suá sub vesperum reversuros, ac pro munusculis merces quasdam allaturos. Eo tamen die nihil plus novi ab iis accepimus; sed postridie, quum magná virorum mulierum ac liberorum turbá comitante ad nos reverterent, intelleximus eos prorsus vacuos venisse. Hi in castra nostra magno tumultu irruentes, amplexibus nos obruebant, ac tot quæstionibus nos vexarunt, ut ipse ego confunderer. Inter cætera, operam suam ad disponendas in castris nostris res obtulerunt; quoquo tamen se verterunt, confusionem ingesserunt. Cæterum quæque viderant, summis laudibus extulerunt; erant tamen in cunctis rebus fidi ac probi, nec vel minimam rem surripere tentaverunt; verumtamen sua sciscitandi cupido, seque ingerendi libido, eos nobis molestissimos reddiderunt. Præsertim æquo Hannibalis animo ægerrimam labem intulerunt, eius loricam, galeamque contrectantes; quo magis eos reprimere tentabat, hi eo magis riserunt, eiusque iracundiá delectabantur. Chryseis quoque et Abigail gravi tantum conatu sese continere poterant, quominus hi, materiæ vestitús earum examinandæ cupidi, eas exuerint. Iudex Gebal haud parum delectationis eis attulit, præsertim quum Bichri atque Dionysus simiolam, animal perquam ludibundum, ad sua ioca ludicraque edenda instigarunt. Aliqui nostrum dolebant tubam Ionæ, fontem tanti oblectamenti, amissam; attamen aliæ res satis suppetebant, quibus animi hospitum affatim permulceri poterant.

In medio horum omnium cavendum iudicavi, ne quo pacto summa consiliorum, novæ terræ reperiendæ, atque cura commeatús comparandi mihi elaberetur. Quamobrem, magná curá et industriá ab his hominibus disquirendum statui de situ, deque regionum figura, tam suæ insulæ, quam continentis, quem modo reliqueramus. Reperi eos intellectu rationeque satis multum valere, itineribus longinquis non parum exercitatos esse, quum dissitissimas terras mariaque scaphis suis coriaceis pervagarentur. Ex sua notitia nos modo in summa, præcipuaque duodenúm insularum minorum versabamur; verum insula grandis, Prydhayn, tanta ab iis prædicabatur, ut minus duorum mensium spatio ab iis adminiculo solitarum scapharum circumnavigaretur; unde æquum existimavi eam Tartessum magnitudine exæquare. Rogavi etiam meos hospites, ut quidquid commeatús sibi ad manus ad vendendum præsto esset, id ad me deferre non gravarentur. Itaque nunquam imposterum ad nos venerunt, quin copiam cervinæ ac piscium afferrent. E quibus quum palam esset eos agricolatum non exercere, frumentum oleraque ab iis nunquam petivi. Postea tamen, quum satis exigua copia hordei, alteriusque generis grani e Prydhayn allata fuisset, coniectare poteram aliquas illic tribus initia culturæ agrorum tentare cœpisse.

Non parum demirabar Cimbrorum morem, quod in collo tot præbia gestarent, et quod metalla, e quibus plurima eorum facta erant, præter morem essent albida; unde admodum cupidus sciendi fiebam, quonam in loco id metallum comparari posset. Etiam magis mirabar, quum hi me certiorem fecissent, in hac ipsa insula, in qua castra nostra posita essent, copiam eius magnam inveniri. Hoc quidem summo gaudio audivi. Quamobrem, nullá interpositá morá, scrutari cœpi, si quam venam reperire possem. Accitis itaque aliquot meorum, statim indagare cœpimus, nec sine fructu; nam brevi in venam incidi, et reperi totam adeo insulam vix aliud, quam fodinam plumbi albi esse.

Nova itaque cogitatio, atque adeo propositum, incidit, quod omnino exsequendum statui. Ex materia, partim híc, partim in contigua insula, siqua ibi procurari possit, statui in locum Dagonis dilapsæ novum navigium fabricari; ac dum id opus fieret, molem eius metalli comparare, ut integrum onus unius navis efficeret, cuius simile tota Phœnice antehac nunquam conspexisset. Nemo unus nostrum erat, quin consilium meum ratum ac probatum habuisset.

In gratiam pro meris nugis, quibus eorum animos conciliaveram, veluti quædam fragmenta cupri e laminis Dagonis, incolæ libenter indulserunt ut e suis fodinis metalla erueremus, item quoslibet tractus terræ suæ insulæ nobis ad possidendum concesserunt usque eo dum nobis ita placuisset; quin et cupere videbantur ut apud se stabiles figeremus sedes; atque hoc proposito omnem suam operam atque succursum obtulerunt quocumque modo voluissemus, nec ex eo tempore castra nostra ullo genere commeatús caruerunt, quoniam magnam vim eduliorum e sua piscatione ac venatione eo comportarunt, munuscula autem, quæ nos illis dederamus, omni tempore in magno pretio apud se habebantur. Loquaces, sciscitatores ac mobiles animo ut fuerint, tamen asserere non dubito, quin hi omnium quos nobis convenire contigit barbarorum longe humanissimi censendi sint.

Quæ ad exsequenda consilia nostra usui erant, cito administravimus. Hamilcar cum Bichri, et viginti sagittariis, navi nostrá Cabiris ad explorandas insulas atque Prydhayn profecti sunt; Hasdrubal et Gisco munus obibant opus fodinarium curandi; ego cum Himilcone in castris mansi, ut opus administrarem novæ navis parandæ; ac, præ cæteris aliis rebus, ut securitati meorum providerem, utpote cœlum hoc asperum ac frigidum loco tentoriorum magis stabilia postulabat tuguria. Quod Hannibali atque Sammai nullum fere negotium obveniebat, tempus suum plerumque venando ac piscando exigere consueverunt, partim vero diverticulis in societate incolarum, quos in artibus militaribus exercere cœperunt, quibus aptiores magisque dociles tyrones habuerunt nunquam.