Kitabı oku: «Günəşi gözləyənlər», sayfa 2

Əqrəbin zəngini gözləyə-gözləyə yuxuya getdim. Bu dəfə yuxuma qoca professorla dul qadın gəldilər. Dul qadın 2005-ci ilin qışında ona bağışladığım İran qaloşuna görə mənə borclu olduğunu deyib, alnımdan öpdü. Əlbəttə, mən o vaxtlar məsum idim. Utandım, üzgörənlik elədim ki, sənə kömək etmək mənim borcumdur. Deyəsən, vicdandan-zaddan da dəm vurmuşdum.

Üç

Ertəsi gün on birin yarısında yuxudan oyandım. Dünənki pivə böyrəklərimə sancı verirdi. Tualet lazım idi, tualet, bircə dəqiqə geciksəydim, biabırçılıq olacaqdı. Yorğanı üstümdən atıb ayağa durmaq istəyəndə, itdamına oxşayan otağımın balaca pəncərəsinin önündə bir adam gözümə dəydi. Papağı, çiyninin paqonu görünməsə də, qolundakı şevronda iri hərflərlə yazılmış “DİN. Polis” sözünü oxumaq kifayət idi ki, mənim qara günlərimin baiskarı ilə tanış olum. Yox, belə olmazdı. Meyitimi itpayı vəsiyyət edərəm, nolar; can mənim, cəhənnəm Tanrının, amma diri canımı polisin əlinə vermək kişilikdən deyil axı, gözgörəti debillikdi. Özümü polis bölməsində təsəvvür edəndə, elə bil bədənimin tüklərini quru-quru yolurdular. (Bunun necə məşəqqətli olduğunu bilsəydiniz!) Çöldonuzuna oxşar zırpı rəisin sorğu-sualına tab gətirmək mənim işim deyildi. Bəlkə televizora çəkib düzü-dünyaya yayacaqdılar ki, “Qələbə” kinoteatrının yanında dələduz yaxalamışıq. Özümü düz aparmasaydım, zorlama maddəsini də boynuma yıxıb anamı ağlar qoyacaqdılar. Soyuq kamera divarlarını, polis dəyənəyini də bunun üstünə gələndə, bədənim gizildədi, başımın arxasında küt ağrı hiss etdim. Bir şalvarın zibilinə düşmüşdüm…

Mənim kirayə qaldığım evin qəribə “çertyoju” var idi. Üzü yola tərəf açılan yararsız qapını ev sahibəsi Firəngiz xala çoxdan mıxlamışdı. Hələ tələbə vaxtı otağı kirayələyəndə danışırdı ki, yolun toz-torpağı evi başına götürdüyündən buna məcbur olub. Daha doğrusu, əvvəl istəmişdi qapını sökdürüb yerini kubik daşı ilə hördürsün. Sonra hər kim olub, sağ olsun, Firəngiz xalanın qulağını doldurmuşdu ki, bunun ən asan yolu üç ədəd 100-lük mismardır. Mən bunun da yolunu tapmışdım: havanın bürkülü günlərindən birində üzümə salıb qapını açmışdım. Guya otağımın havası çatışmır. Əslində bu, təmiz havada siqaret çəkmək bəhanəsindən başqa bir şey deyildi.

Divarın dibi ilə sürünə-sürünə qapıya yaxınlaşmalı, şalvar-köynəyimi əynimə keçirib, məhəllənin içiylə üzü aşağı fitilləməliydim. Küçəyə çıxandan sonra qorxusu yox idi, çətini qonşunun tualetinin tinini burulanacan olardı. Amma polislə ev sahibəsinin danışığını eşidəndə ölüb, öldüyüm yerdə qaldım.

Polis acıqla soruşdu:

– Kirayənişin saxlayırsınız?

– Yox. Keçən ay hamısını çıxardım. Ərim xəstədir. Başı səs götürmürdü. Ona görə… – Ev sahibəm yazıq-yazıq dilini sürüdü. Onsuz da yaradılışdan fağır, müti adam idi. Mən həyatım boyu qadın sədaqətinin və mərhəmətinin təntənəsini bu Allah bəndəsindən savayı kimsənin simasında görə bilmədim. Allah məni bu mələk təbiətli qadına çox görsün!

Ürəyimə damdı ki, polis bu dəqiqə əyilib otağa göz gəzdirəcək. Bir göz qırpımında yorğanı başıma çəkib ilim-ilim itdim. İnandırıcı olsun deyə, bircə ayaqlarımı bayırda saxladım. Onsuz da dabanlarım əsgərlikdə it kökünə düşmüşdü, qoca kişi ayağından seçilmirdi – cadar-cadar, dərimin çatlarından az qalırdı qan dama.

Halal olsun mənə, başımı bastırmaqda fərasətli tərpənmişəm. Xeyirxah Firəngiz xalama yaltaqlanıb, könlünü ələ alandan sonra öyrənmişdim ki, Allah eləməsin, həmin vaxt yuxuda olsaydım, ya da başımı basdırmaq ağlıma gəlməsəydi, əlli-ayaqlı gedəcəkdim. Demək, o qəhbə yaşadığım evi tanıyırmış…

Polis yalın ayağımı görəndə, ev sahibəsindən kimliyimi xəbər aldı. Yazıq arvad yenə məndən özü üçün infarkt olmuş ər düzəldib, onun başını piyləyə bildi. Ayaqqabı səsini eşidən kimi başımı yorğanın altından çıxardım. Ortasından qırmızı xətt gedən şalvar və sarı hərfli şevronun pəncərədən keçib getdiyini görəndə, öz aləmimdə dünyanın tən yarısına şəriksiz sahib çıxdım. Amma polis bir az ağıllı və müşahidəli adam olsaydı görərdi ki, yorğan-döşəyimin yanında çıxarıb atdığım andır cins şalvarımın belində iri toqqalı, üstündə “USA” yazılmış kəmər var. Məntiqlə, bu cür kəmərləri yaşlı adamlar taxmırlar.

Firəngiz xala polisi yola salanda, bir göz qırpımında yerimdən sıçrayıb stolun altındakı “fanta” butulkasını götürdüm. Plastik qab yarıya qədər sidiklə dolanda içimdə yüz illik rahatlıq tapdım. Oxx, dünya nə gözəlmiş… Həyət qapısının nərmədanlarından gələn cırıltını eşidən kimi butulkanı stolun altına dürtdüm. Ev sahibəsinin gözünə necə göründüyümü demirəm. Bircə onu bilirəm, utandığımdan turp kimi qızarmışdım. Dərsini bilməyən fərsiz uşaqlar kimi başımı paçamın arasına soxmaq istəyirdim. Zavallı arvad, oğul beşiyi görmədiyindən xətrimi çox istəyirdi. Mayası ilahidən təmiz olan bu sadəlövh və maymaq arvad hardan bilərdi ki, onun bivec “oğlu” axşam quldurbaşılıq edib.

Təmiz havadan otağıma girəndə ürəyim ağzıma gəldi. Dəhşət, bu nə bədbəxtçilik idi?! Evin ortasına dağılan sidiyi təmizləyib butulkanı stolun altından çıxarmaq əvəzinə, içimi çəkib durmuşdum. Yuxu iyi sidik iyinə, o da üç gündən bəri stolun üstündə qalaqlanan yağlı qab-qaşıq qoxusuna qarışmışdı. Öyüməkdən başqa çarəsi yox idi. Heç it də belə yaşamazdı ki, bunu mən özümə rəva bilirdim. Palazı bürmələyib sellofan torbaya saldım. İy çıxmasın deyə, ağzını bərk-bərk bağlayıb stolun altına dürtüşdürdüm.

Axşamkı qəhbəyə ürəyimdə qisas hissi baş qaldırmışdı. Əlimə düşsəydi, şapalağın birini, lap ikisini-üçünü ilişdirib, qulağının dibini qızışdırardım.

Otağımda yır-yığış eləməyə ərinsəm də, qollarımı çırmayıb süpürgəni könülsüz götürdüm. Künc-bucaqda hörümçək tor qurmuşdu. Özü də utanmaz-utanmaz çilçıraqdan sallanıb mənimlə məzələnirdi. Çilçıraq deyəndə ki, 93-cü ildə İranda istehsal olunan, plastmas işıq qapaqlarının dördünün də əriyib cızdağı çıxan axmaq bir şey idi.

Hörümçəyi süpürgənin ağzına salıb cəhənnəmlik edəndən sonra otağı alababat süpürdüm. Çayniki doldurub qazın üstünə qoymağımdan onca dəqiqə keçmədi, qaynadı. Şirinçay içib evdən çıxdım. Əlbəttə, içində iki barmaq sidik qalan butulkanı da götürdüm. Qonşunun divarının dibindəki zibil vedrəsində eşələnən pişiyi görəndə, ürəyimdən keçən arzunu bircə saniyə də gecikdirmədim: butulkanı pişiyin təpəsinə necə ilişdirdimsə, çığırtısına qonşunun balaca oğlu qapıya çıxdı. Məni söyüb arxamca daş atanda, qaşlarımı düyünləyib ona barmaq silkələdim, vecinə də almadı.

Dar dalanlı küçələri polis hürküsündən səksəkə ilə keçib, Alatavanın bətnində gizlənən rütubət qoxusunu ciyərlərimə çəkdim. Yaz elə bil, Bakının boy-buxununa biçilmişdi. Tər-təmiz səmadan boylanan Günəş, uşaq arabalarında körpələrini gəzməyə çıxaran gənc anaların üzünə gülümsəyirdi. Görəsən, mənim də nə vaxtsa qadınım, uşağım olan gün gələcəkmi? Mən də gecələr sevgili qadınımın əllərinin istisini saçlarımda hiss edib xumarlansaydım, ayağımı uzadıb, rahat ölə bilərdim. Amma belə getsə, arzum ürəyimdə qurd salacaqdı. Deyəsən, bu gecəqondu köçkün həyatı mənimlə bağrı-badaş olub, ömrümü-günümü xeyli çürüdəcəkdi. Hərdən ağlıma gəlirdi ki, hələ uzun illər Firəngiz xalanın qanadı altında yaşayıb, bu dar-düdük daxmada çərləyəcəm. Nə vaxtacan əynimdəki yırtıq şalvardan çıxa bilməyəcəkdim, firavan günlər haqqında fikirləşmək, axmaq xəyaldan başqa bir şey deyildi.

Alatavadan 20 yanvar metrosunacan piyada getməyə ərindim. 94 nömrəli avtobus dayanacaqda görünən kimi arxa qapıdan dürtülüb, özümə yer elədim. Adımı polisə verən fahişənin hiyləgər siması yolboyu gözümün qarşısından çəkilmirdi, ondan necə qisas alacağımı götür-qoy edirdim.

Aha, tapdım. Bilirdim nə edəcəm! Avtobusdan düşən kimi aradan çıxmaq istəyi ürəyimə doldu, 20 qəpiyin qədrini bilmək lazım idi. Sürücünün arxamca çığırmağını qulaqardına vursam da, ağzımı-üzümü yağlamağını lap yaxşıca eşitdim. Cəhənnəmə ki, vecimə deyil, nə deyirsə öz payına, uşaq kimi köynəyimin düyməsini tutdum. Belə olanda guya söyüş özünə qayıdır. Mənim məntiqimin bundan oyanası yoxuydu. Sarsağın buynuzu olmur ki…

Birbaşa yeraltı keçidə gedib, sıra ilə düzülən paltar dükanlarını ucuz şalvar sorağı ilə axtarmağa başladım. Beş manata cins şalvar razılaşıb sellofan torbaya bükdürdüm. Əlimi cibimə atanda gözlərimə inanmadım. Dəhşət, pul yox idi!!! İlahi, ola bilməzdi!!! Evdən çıxanda cibimi yoxlayıb… Yox, yox, deyəsən, cibimdən xəbərim olmamışdı. Polisin qorxusu canıma elə ağrı salmışdı ki, başımı itirmişdim. Şalvarımın arxa ciblərini töküb-töküşdürdüm. Andıra qalmış lazımsız kağız-kuğuzla doluydu. Vaxt uzatmağım mənasızdı, pulu avtobusda cibimdən çəkmişdilər.

Əlim ətəyimdən uzun, məzlum və miskin görkəmdə yolun ağına düşüb pay-piyada evə qayıdırdım. 10 manat pulu qoruyacaq qədər fərasət yiyəsi deyildim. Hələ ürəyimdən ailə-uşaq sahibi olmaq, qadın əllərinin istisindən xumarlanmaq keçirdi. Belə əfəlliklə heç qarışqa da saxlaya bilməzdim. Nəinki arvad-uşaq…

Gizli qapıdan içəri girəndə, üzbəüz məhəllədə ipdən asılan pal-paltar diqqətimi çəkdi. Dörd-beş şalvar gözə dəyirdi. Hava qaralandan sonra yiyəsi yığmasaydı, çırpışdırmaq olardı. Yəqin, o qədər çətin başa gəlməyəcəkdi. Bir metr məftil şalvarı ipin üstü ilə sürüşdürüb hasarın yanına – əlçatan yerə gətirməyimə bəs edərdi. Bəxtimdən ipin bu başında cins şalvar asmışdılar. Ütüsüz də geyinmək olardı. Hərçənd, ütüm yox idi, amma ağlayıb-sıtxayıb Firəngiz xaladan istəmək nə çətin şey idi? Əlbəttə, işim düşəndə özümü artistliyə vurub, yiyəsiz adam kimi boyun bükmək mənim əlimdə su içmək qədər asan işdi.

Belə çıxırdı ki, bu gün heç yerə gedə bilməyəcəkdim. Qaxılıb evdə oturmaqdan başqa çarəm yox idi. Uzaqbaşı əlimi başımın arxasında cütləyib cızdağı çıxmış çilçırağa baxa-baxa gələcək işlərim haqqında fikirləşəcəkdim.

Telefonuma zəng gəldi. Ekranda Əqrəbin adını oxuyanda beynimi qurdalayıb bahanə uydurmağa çalışdım. Naz-qəmzəylə harada olduğumu soruşsaydı, deməli, hisslərinin oyanan vaxtı idi. Əsgərlikdən təzə gələndə onu yola gətirmək üçün ilan dili çıxarıb otağın qapısını arxadan kilidləməyi bacarsam da, indi qəti həvəsində deyildim. Hə, yadıma düşmüşkən deyim, onu bu daxmaya gətirmirdim. Dedim axı, dünənəcən elə bilirdi xarici firmada reklam meneceri işləyirəm. Kişilənmişdim ki, təkbaşına ev kirayələyib yaşayıram. Onu qonaq apara bilməməyimə səbəb kimi, qonşularımın çoxluğunu bəhanə edirdim. Dünən hər şeyi danışandan sonra yəqin ki, mənim təkbaşına kirayə pulu verməyimi də yalanlarımdan biri saymışdı. Düzdür, mən hələlik bu pulu tək ödəyirdim, amma öz payıma düşəni. Firəngiz xala kirayənişin götürəndən sonra qulaq yoldaşım olacaqdı.

Hələ bilmirəm qız niyə zəng edib, özüm-özümə elçi düşürəm. Bəlkə axşamkı sms-ə görə məndən hesab istəyəcəkdi?!

– Zəng elədim ki, sms-ə görə səni təbrik edim.

– Sağ ol. Onsuz da həmişə belə olur, xətrinə dəyəndə bir müddət dinmirsən. Sonra az qalır adamın gözünü tökəsən.

– Yox, ona görə zəng eləmədim. Bilirəm, axşam özündə olmayıbsan. Yəqin içib ürəyini mənə boşaltmaq istəmisən.

– Axşam içdiyimi hardan bilirsən?

– Sən ancaq içəndə məni acılayırsan. Ayıq olanda dünyada məndən əziz adamın olmur.

Halal olsun Əqrəbə, mənim sarsaq olduğumu gec də olsa, anlamışdı!

– Mənə kim o sözləri yazsaydı, üzünə tüpürərdim.

– Yaxşı, yaxşı. Uşaqlıq eləmə. Sənə vacib sözüm var. Hardasan?

– Evdə.

– Bu gün mütləq görüşməliyik!

Mən bircə öldüyüm günü bilmirəm. Nə vaxtsa çörəyi qulağıma yemişəmsə, onu da xatırlamıram. Dəqiq: tüklü sinəmə baş qoyub ağlamağı gəlmişdi.

– Görüşməyinə görüşək, amma telefonda de ki, intizarda qalmayım.

– Telefon söhbəti deyil. Çox vacibdir.

Nə ola bilərdi? Fikir məni götürdü. Ağlıma min cür şey gəlirdi. Bəlkə mənə iş tapıb? Onsuz da razı olmayacaqdım. Ya özümə bir gün ağlayıb bu bezgin günlərdən yaxa qurtaracaq, ya da sürünə-sürünə it kimi gəbərəcəkdim.

– Heç olmasa bir kəlmə de, rahatlaşım. – Hirsləndim.

– Xəbərin var ki, səni axtarırlar?

– Kim?

– İndi deyə bilmərəm. Görüşüb ciddi danışmalıyıq.

Nə zibilə düşdük! İndi deyim, Əqrəb, andıra qalmış şalvarımı geyib sənin qabağına çıxmağa utanıram? Xəbər almazdı ki, iki dəst şalvarını havaxta saxlayıbsan? Dişim bağırsağımı kəsirdi.

Adamın bəxti-taleyi nə qədər zavallı, vecsiz olar ki, evdən bayıra çıxmağa şalvar tapılmaya. İlahi, sənə qurban olum, bu nə yazıdı mənə yazıbsan? Ölmək bundan yaxşıdır. Bir filosofun sözünü xatırladım: “Əgər Allah insanların yalvarışlarına qulaq assaydı, onda hamı çoxdan ölüb getmişdi”. Elə bil fəlsəfədən mühazirə oxuyurdum. Hələ biri də ağlıma gəldi. “Azadlıq nəyin varsa onunla kifayətlənməkdir”. Kimin yanında saqqal tərpədib bunları desəydim, ağzımın üstündən bir yumruq ilişdirərdi ki, mumla, düdük. Gö…ə şalvar ala bilmir, filosofluq eləyir!

İndi mən nə edim? Kimdən borc alım? Heç kəsə ümidim gəlmirdi. Tələbə yoldaşlarımdan xəbərim olsaydı, gedib ağız açardım. Əsgərlikdən sonra heç birini itirib axtarmamışdım. Axtarıb nə edəcəkdim? Guya onlar məndən yaxşı gündə yaşayırdılar? Qohumları da, heç demə, qapılarını nə vaxt döydüyümü xatırlamıram. Qəti şübhəm yoxdu ki, məni diriykən ən hörmətsiz ölülər siyahısına qara hərflərlə yazıb, zibil yeşikləri ilə dolu xatirələr məzarlığında gorbagor eləmişdilər. İndi gedim necə pul istəyim? Bəlkə Firəngiz xala? Ölərdim, ona ağız açmağa üzüm gəlməzdi. Qaragün pensiya hesabına gününü güclə keçirirdi. Keçən ayın kirayə haqqını da verməmişdim. Əlacım olsaydı, ayaqlarına düşüb yalvarardım, əllərindən öpərdim.

Bəlkə gedim üz vurum?! Bunu bacarsaydım, dünyada məndən həyasız adam təsəvvür eləməyi ağlınızın ucundan da keçirməyin. Səni evində saxlasın, canını polisdən xilas eləsin, hələ üstəlik pul da versin? Bəlkə dalına şələləyib gəzdirsin də!

Məni kim axtara bilərdi? Səhər gələn polisdən savayı heç kimin işi ola bilməzdi. Əqrəb də tərsliyinə salıb demədi. Lənətə gələsən, qorxumdan az qalırdı şalvarımı batıram.

Telefon yenidən zəng çaldı. Diksindim. İndi xatırlaya bilmirəm, deyəsən, nəyisə soruşmaq yadından çıxmışdı. Fürsəti əldən vermədim, yaxşı bir bəhanə uydurmuşdum. Dedim, guya rayondan gələn olacaq, onu qarşılayıb həkimə aparmalıyam. Bir az geciksəm, narahat olmasın, mütləq gələcəm.

Dörd-beş saat vaxtım var idi. Bu müddətə nə isə fikirləşmək olardı. Amma nə? Bəlkə gedim bahalı xarici maşınların birinə yaxınlaşım ki, mənə şalvar almağa pul lazımdır? Özü də bu, qız olsaydı daha yaxşı olardı. Kişilər, içi mən qarışıq dünyanın hər üzünü görüb-götürən əbləhlərdi. Qabaqlarına o qədər fırıldaqçı adamlar çıxıb ki, dünyasında mənə inanmazlar. Qadınlar ürəyiyuxa olur, bəlkə yazıqları gələrdi, könül qızdırıb pul kisələrini eşələyərdilər. Bir yandan, onlara güvənməyə də ürək etmirdim, qadına bel bağlamaq qaratorpaqla dağ kəndinə yol çəkməyə bənzəyir, payızın birinci yağışında batmaq təhlükəsi var. (Halal olsun mənə!) Hələ bilmək olmazdı, bəlkə qırmızı-qırmızı deyəcəkdilər ki, kişi deyilsən, get qazan – fəhləlik elə, daş daşı, tualet yeri qaz, palçıq qarışdır. Nə çox iş! Bir də gördün zatıqırığın biri mənimlə məzələnməyə başladı ki, zəhmətsiz, yüksək maaşlı iş var: dənizin qırağında oturub ləpə sayacaqsan. Bunu bəyənməsən, məsciddə ayaqqabı cütləyən, iftar vaxtı möminlərin içəri ötürdüyü xurma dənələrini yığıb təsbeh qayırmaq işinə düzələ bilərsən.

Fəhləlik… Bunu bacarardım. “Qələbə” kinoteatrının yaxınlığında tikilən binada gecə-gündüz iş gedirdi. Dünən lül-qəmbər ordan keçəndə, söküntü kubik parçasıyla qoca, qancıq bir iti zingildətmişdim. Ağlamayana məmə vermirlər.

Arxa qapıdan çıxıb üzü yuxarı qalxmaq istəyəndə, qanım it qanına döndü. Səhər təpəsinə butulka çırpdığım pişiyin cəsədi yolun ortasına sərilmişdi. Yox, səhv eləmirəm, o pişik idi. Yerdə qan ləkəsi gözə dəyirdi. Başı xurd-xəşil olmuşdu, dişləri sınıb tökülüb, ağzı qulağının dibinə qədər cırılmışdı. Bir dəstə qara milçək bağırsaqlara daraşıb bayram edirdilər.

Bu gün nəsə qanqaraçılıq olmalıydı. Mən heç vaxt zənnimdə yanılmıram. Pişiyin cəsədindən aralanmaq istəyəndə, səhər məni söyüb arxamca daş atan uşaq anasıyla qapıda göründü. Qonşu az-çox məni tanıyırdı. Pişiyin ölüsünü görən kimi içini çəkdi. Uşaq anasına çuğulladı ki, guya onu mən öldürmüşəm.

– Evinizdə saxlayırdınız? – Kədərli səslə soruşdum.

– Yox, keçən qışdan bizə dadanmışdı. Qar yağanda gəlib həyətdəki mir-mitilin içində yatırdı. Əlimizə nə keçirdi verirdik ki, ac qalmasın.

– Yazıq.

– Yazıq, yazıq demə! Səhər sən onu butulkaynan vurub getdin. Ona görə öldü.

Yaxşı deyiblər, uşaq yalançı olmaz. Dodaqlarını uzadıb gözlərini üstümə bərəldəndə, anası üstünə təpindi. Sağ olsun, heyvərəliyimi üzümə vursaydı, ölüb yerə girərdim. Qonşu xahiş etdi ki, pişiyin ölüsünü zibil vedrəsinə atım, ayaq altında qalmasın.

Əlimi cibimə dürtüb metroya tərəf gedəndə, gözüm yolun o biri tərəfindəki qonşunun ipdən sərdiyi paltarlara yenə sataşdı. Oğurlamaq istədiyim şalvarı külək yellədib qaçan adama oxşadırdı. Hələ bilmirdim, şalvarı əkişdirəcəm, ya yox; açığı, qorxurdum ki, görən olar, gəl rüsvayçılıqdan yaxa qurtar! Məhəllədə cındır şalvar oğrusu damğasıyla yaşamaqdansa, gəbərmək yaxşıdır. Hələ Firəngiz xalanı demirəm, cibimdə qara qəpiyimin olmadığı vaxtda, mitilimi bayıra atardı.

Pişiyin xurd-xəşil olmağı hansısa uğursuzluğa, bəlkə, bədbəxtçiliyə işarə idi. Demişdim axı, qulağımın dibinə çörək yediyimi xatırlamıram. O gün başıma bir iş gəldi ki, bu yaşımacan belə biabırçılıqla üz-göz olmamışdım.

Kinoteatrın yaxınlığındakı təzə tikilən binanın yanını kəsdirib, bir müddət şit-şit zarafatlaşan fəhlələrə tamaşa elədim. Sir-sifətlərindən işləyən dəyyuslara oxşamırdılar. Bəlkə yaxınlaşıb deyim, iş axtarıram? Canım üçün, razılaşacaqdılar. Binanın qabağında iki boy məndən hündür qırmızı kərpic qalaqlanmışdı. Ustalar birinci mərtəbənin fasadına üzlük daş düzürdülər.

Niyyətimi açıb-ağardanda, cındırından cin hürkən fəhlələrdən biri dilinin altında donquldanıb nəm-güm eləsə də, müdirə yaxınlaşmağı tapşırdı. Pahoo, müdir nə müdir, cüllütün təki. Dostlarını başına yığıb nərd oynamaqla baş qatırdı. Ədəb-ərkanla salamlaşıb, məzlum-məzlum dilləndim:

– İş axtarıram, bəlkə ustalara köməkçi lazımdır?

Müdir cəmdəyimi təpədən-dırnağa süzüb zəndlə gözlərini qıydı.

– Sən mənə tanış gəlirsən.

– Bəlkə hardasa rastlaşmışıq.

– Deyəsən, səninlə eyni fakültədə oxumuşuq. Məndən bir kurs yuxarıdaydın. Yadına düşdüm? – Ağzından soğan iyi gəlirdi.

– Həə, – düz deyirdi, tanıdım onu. Universitetdə oxuyanda avaragorun biri idi. Günaşırı bir müəllimlə dalaşmasaydı, ölərdi. Qəti kökəlməmişdi, süddən yanıq keçi balasıydı ki, vardı.

– Tanıdım. Deyəsən, sonra səni universitetdən qovdular.

– Bir il sonra bərpa olundum.

Qovulmaq məsələsi beləydi: bizə Şərq ədəbiyyatından mühazirə oxuyan müəllimimiz bu avaragorla düşünüşmüşdü. Hər dərs üstünə çəmkirib dərsi pozmamağı tələb edir, seminarlarda lövhə qarşısına çıxarırdı. İmtahanda müəllim iki ayağını bir başmağa dirəyib, ona qiymət yazmadı. Bu da tələbələrin yanında kişinin arvadını üzünə söydü ki, axıra qədər qiymət yazan, oğraşdı. Canım üçün, necə var, elə danışıram. Söyüşün biri bir qəpikdən! Auditoriyada hamı içini çəkdi, qadın müəllimlər, qızlar başlarını götürüb qaçdılar. Müəllimimiz su butulkasını bu alçağın başına vurmaq istəyəndə, əngindən bir yumruq da yeyib ağzının tüpürcəyini dağıtdı. Kişi özündən getdi, dili qatlandı, yaxasını açıb üz-gözünə su səpdilər. Səhəri bütün fakültələrə elan asdılar ki, filankəsov heyvərə eşşək oğlu universitetdən xaric edilsin. Belə yazmamışdılar, hirsimdən deyirəm.

Əslində, bu zırramanı tanıyan kimi əlinin altında işləməkdən boyun qaçırmalıydım. Bu haranın düdüyüdür, ağız açıb minnətçi düşüm! Guya üzünə tüpürüb şərəfsiz olduğunu desəydim, nə qazanacaqdım? Ümumiyyətlə, mənim sayaq həyatda özünə yer tapmayan zavallı və miskin adamların aləmində vicdan anlayışı köhnə oxunan bayatıdan savayı bir şey deyil. Əlbəttə, siz fikirləşdiyiniz qədər axmaqlığım yoxdur. Dünyada nə qədər alçaldıcı ifadələr varsa, bu keçi balasının boy-buxununa biçilmişdi. Məsələn, rayona getməyə yolxərci tapmayan tələbə qıza on beş dəqiqəsi üçün iki imtahanın pulunu təklif edən qurumsaqdı bu! Cəhənnəmə ki! Mənə pul lazımdı, pul! O da bu dəyyusda zibil kimi.

– Nə yaxşı özünə bir iş tapmayıbsan? – Canıyananlıq etdi.

– Söz veriblər, gözləyirəm, – yalançıya çər dəysin! – Bu ayın axırına işə başlamalıyam.

– Paltarını dəyiş, ustalara kömək elə! Tapşıracam, zəhmət haqqını artıqlaması ilə versinlər.

Gözlərimə inana bilmirdim: yəni bu gədə dörd-beş ilin içində bu qədər nəcabət yiyəsi olub? Hər halda, sağ olsun, heyvərə olanda nə olar, bu sözü hərdən özüm haqqında da işlədirəm.

Fəhlə paltarı qıcqırmış pendir iyi verirdi. Tər, siqaret, his qoxusunu içimə çəkib “nuş” eləyəndə, özümü öyüməkdən saxlaya bilmədim. Şalvar elə bil it ağzından çıxmışdı – əzik-üzük, qabağının qaytanı bağlanmır, dizləri duz ləkəsi ilə doluydu. Belinə iki mən boyda adam yerləşərdi. Yerdən yanmış məftil tapıb, onurğa sütunumun tuşundakı körpüsüylə sağdan birincini – xayamın üstündəkini bərkitdim. Bilirdim, bayaq dodağının altında donquldanan köpəyoğlu, fəhləni deyirəm, qəsdən belə paltar verdi ki, sabahdan rədd olub gedim. Zarafat deyildi, kişilərin puluna şərik olacaqdım.