Kitabı oku: «Естай – Қорлан», sayfa 4

Yazı tipi:

«Жақындасам, қорқамын жанам ба? – деп
Алыстасам, аязда қалам ба? – деп,
Аллама, жалбарынам күні-түні,
Ұмсынсам, оң сапарым болар ма? деп…»
Бірі жоқ əлгі сөздің – жаттағанның,
Білмеді алға қалай аттағанын.
Естай:
Өзіңе көрімдігім «Бірмысқалым»,
Ағаңның кешір басқа таппағанын.
Хорлан:
– Тыныш ем тымық көлдей – толқып кеттім,
Сабырлы ем – өзегімді өрт қып кеттің.
Ескексіз қайық мінген жас балаша,
Есітіп өлеңіңді, қорқып кеттім…

Серінің кеудесіне басын сүйеп,
«Құдайым менің қашан жасымды иед? –
Дегендей өксіп-өксіп егілді қыз, –
Қай күні ғашық жүрек ашық сүйед?!..»

Өрт құшақ… бастан кешкен өзіміздің,
Бұндайда қауқары не сөзіңіздің?!
Ақынның сипап тауып ат жоқ қолын,
Кигізді алтын жүзік өзі қыздың.

Шыдатар жалын жастық буы нағып?
Отты ағын бойды құлап шымыранып,
Хорланы құшағында Естай сері
Кетер ме балауыздай бүгін ағып!

Жалғыз түн – жазылған түн маңдайына,
Бұйырды тілдің балы таңдайына.
Тырп етпес, төнсе қылыш төбесінен,
Қарамас келер күннің қандайына.

Естай:
– Қол қысқа… тосыламын… нағылайын?
Уəде – келер жылғы мамыр айы!
Хорлан:
– Ақ тілеу… Алла оңғарсын жолымызды!
Мен-дағы осы орыннан табылайын.
Жабысып көк шалғынға боз жамаудай,
Жатқанын бір жауырын қозғала алмай…
Қыз-жігіт шала
аңдады…
алаңдады Көркіне бір-бірінін, көз қана алмай.

Көңіл мас, көз жұмулы бұл шағынан
Айырған əзəзілге ұсады таң.
Айырылған аспанынан ай сияқты
Сытылып Хорлан шықты құшағынан.

Жігіттің жүрегі ұрды аласұра;
Көз – айна, қалды сурет шарасында:
Жамылған қара шапан ақ көйлек қыз –
Шомылған аққу құстай қара суға.

Сүйіндірген ұзағынан

Шалынбай, ораштып, ел көзіне,
Жып берді қонақ үйге ол тезінен.
Ақ төсек… Маралдының айдынындай
Рақатпен сүңгіп кетті көл – сезімге.
Сұқтанып жүзігіне қарай берген
Серінің сөз берейік енді өзіне:

– Айырылдым, асау жүрек тізгініннен:
Бір күнің артық, екен жүз күніңнен.
Ант етіп жар болуға қияметтік,
Тақтым-ау махаббаттың, жүзігін мен!
Кім білген махаббаттың мұндайлығын,
Жүр екен атпай таңым, тумай күнім.
Сазымды тұңғиықтан тартып терең,
Сыңғырлап шыға келді сырнайлы үнім.
Жұлдыздар патшалығын жаулап алып,
Бақытты бауырымдай баурап алып,
Мен келем, бар дүние, көз сал маған,
Қуаныш – өзен жатыр таудан ағып.
Бақыттың тиген менің сыбағама,
Парықсыз мыңнан бірін ұға ала ма?!
Бақташы ем кеше түнде төсегімде
Патша боп, мен сияқты, шыға ала ма?!

Талпынған өрге кеше ала таңмен,
Сары үрпек, көк қанатты балапан ем.
Бүгін мен тау қыранмын, құсбегім бар
Сипайтын нұрдан жұмсақ алақанмен.

Қымсынып, қуаныштан қызады қан.
Құдайым, сүйіндірген ұзағынан.
Сақтай гөр (ақын біткен ырымшыл ғой)
Сұқ көз бен суық тілдің тұзағынан.

Жас отау басымызға бақ қонсыншы
Лайым, дос сүйсініп, жат көрсінші:
Кіршіксіз мына жүзік алтынындай
Біздің де сүюіміз пəк болсыншы!

Зордың сөзі – сордың көзі

Деседі туасы ақын – Асанқайғы,
Ой-түрме, тұтқынынан босанбайды.
Алдымен соған батып зар менен мұң,
Алдымен сол мүскінді басар қайғы.

Шебер-ақ зұлыматтар жылатуға,
Аяқтан оқыс шалып құлатуға.
Өзі елді жұбатам деп өксігенді
Ол кезде кім табылсын жұбатуға?!

Біржан сал білегіне арқан батқан,
Оны да озбыр қауым жаутаңдатқан.
Ұстаздың көресісін шəкіртіне
Мирас қып өле-өлгенше арқалатқан.

Үреді ит, ақын түгіл, пайғамбарға,
Сонда да ақ жолынан тайған бар ма?!
«Көңілдес қыз-перімен Ахан», – деп те,
Тұтқындай күңіренткен байлап зарға

«Əділдік жерде де жоқ, көкте де жоқ,
Ендеше бұл өмірге өкпе де жоқ!»
Депті ғой бір ағамыз күйінгеннен,
Қазақтың қара тілі неткен өжет!

…Ертістің шығыс қабақ іргесінде,
Ежелгі Керекудің түрмесінде
Күн көзін неше ай Естай көрмегелі,
Бір пенде келген де жоқ тілдесуге.

Қиялдың қуып ізін қай-қайдағы,
Белгілі тұтқын пенде сарғаймағы.
Ұмытты ол өзін-өзі, қала берген
Жаудырап екі көзі жарды ойлады:

«Сені ойлап, менің
басыма төнді зар-қайғы,
Сыйлаған өзің жүзіктей жүзім сарғайды.

Бір сəтте міне лаулайды өртім ішімде,
Лезде тағы үлгірем жаурап үсуге…

Тəңірім менің, ілдірмей қойды көзімді,
Көзімді ілсем, көрер ем түсте өзіңді!

Тартса егер күңгірт, көк аспан мұнар жамылып
Отыр ма деймін Хорланым солай қамығып.

Хорлансыз ой жоқ, Хорлансыз той жоқ мен үшін
Арманым-бақша… татсам-ау миуа жемісін.

Жамбасын қарыды да сыздың зəрі,
Аяғын қиды темір шынжыр тағы
Өлтірсе өтірік үшін өкінбес ед,
Батты ғой шындық үшін шыжғырғаны.

Қайтқанда Маралдыдан, ат шалдырған
Жолдағы ел, тосып алып қарсы алдынан,
Көктөбе, Толыбайда, Тайшы өлгенде
Ғұзыр боп, қонақ етіп, əн салдырған.

Сөз емес мойны құшақ жер жырағы,
Түрік кой тəуір əнге ел құлағы:
Өзінен бүрын жетіп мерей-даңқы,
«Бір мысқал» жол бойында сыңғырады.

Өз бойын үйренсе де тарта, бағып,
Көсілтті Есағам да арқаланып.
Хорланы нақ қасында көзін сүзіп,
Жан жарын қолдағандай арқа қағып.

– Əніңнің сүйіншісі – ел алғысы,
Бірақ та бар ғой қазақ жоралғысы, –
Деп ырза үш ауыл үш ат мінгізді,
Ақынның келмесе де мал алғысы.

Ақкөлге жеткізуін қиынсынып,
Тұрған соң алыпсатар пұл ұсынып,
Базарға салғанында үш жылқыны,
Шап берді пристав кеп, бұны қысып;

– На коней справки надо брать!
Ты, киргиз, настоящий канократ!
Деді де, жөнелді айдап абақтыға,
Кім оған хан базарда ара тұрад?

Бес сомға сатып алып приставты,
Баспалап баққан төре «ұры» ұстатты.
Періште жылағанда пері күлер,
Деді ол: – орнын ақын дұрыс тапты! –

Шырмалған сұм дүние шатағына,
Болар ма қайғы қамал қапалыға.
Тар қолтық тақыр кедей не қылады
Азуы алты қарыс аталыға?!

Қалаға бір соққанда жолы түсіп,
Əркіммен учитель Сəт жолығысып,
Құлағы шалды таныс бір пəтерде
Жатқанын жазықсыздың сорын құшып.

Құрған кім жауыздықтың зəбір торын?
Жазбай-ақ таныды Сəт залым қолын.
Естайдың естіп-білді ту сыртында
Көзі ашық, қолы жүйрік жаны жоғын.
Құтқарып алды Естайды үш ауылдан
Қаптатып куəлардың қалың тобын,

Кетті үш ат бір чиновник көмейінде,
Тəубемен байыды ғой кедей күнде.
Құласы тиді əншімнің тақымына
Соған шүкір… жолынан бөгейін бе?!

Құба-құп Сəт ағадай тапса пана,
Жасырмай сырын айтты жақсы ағаға:
– Сəлем де үш қайтара Хорланжанға!
Жар адал – жазбай серттен тосса ғана..
Жетермін – уəдемнен кешікпеспін,
Сыртынан қамқор боп жүр, жат санама!