Kitabı oku: «Sentencje ojców», sayfa 2

9. Rabbi Jochanan, syn Zakkaja, kiedyś do nich tak rzekł: Wyjdźcie i rozejrzyjcie się i powiedzcie, jaka jest najwłaściwsza droga, której człowiek winien się trzymać. Rabbi Eliezer na to odpowiedział: Dobre, życzliwe oko. Rabbi Jehoszua: Dobry towarzysz. Rabbi Jose: Dobry sąsiad. Rabbi Szimon: człowiek dostrzegający nowe, to, co dopiero się rodzi. Rabbi Eleazar: Dobre serce. Rabbi Jochanan na to rzekł: Uważam słowa Eleazara, syna Aracha, za najwłaściwsze, gdyż mieszczą się w nich wasze słowa. Potem powiedział do nich: Wyjdźcie i rozejrzyjcie się, jaka jest najgorsza droga, od której człowiek powinien stronić. Rabbi Eliezer odparł: Złe, zazdrosne oko. Rabbi Jehoszua: Zły towarzysz. Rabbi Jose: Zły sąsiad. Rabbi Szimon: Ten, co pożycza i nie oddaje. Pożyczka zaciągnięta u człowieka i nie spłacona to jakby dług zaciągnięty u Boga. Jest bowiem powiedziane: niegodziwy pożycza, a nie spłaca. Sprawiedliwy zaś jest hojny i szczodry. Rabbi Eleazar powiedział: Złe serce. Na to rabbi Jochanan rzekł: Uważam, że najsłuszniejsze są słowa Eleazara, syna Aracha. W nich bowiem mieszczą się wasze słowa.

10. Trzy zasady były przez nich głoszone. Rabbi Eliezer mawiał: Niechaj cześć twego przyjaciela będzie ci droga jak własna. Nie bądź skory do gniewu a w przededniu śmierci czyń pokutę⁵. Grzej się przy ogniu mędrców, ale uważaj na żarzące się węgle, byś się czasem nie poparzył. Ich ukąszenie jest bowiem jak ukąszenie lisa, ich ukłucie to ukłucie skorpiona, ich szept to jakby syczenie jadowitej żmii, a słowa ich to istne węgle ogniste.

11. Rabbi Jehoszua powiadał: Złe oko, zły instynkt i nienawiść do ludzi popychają człowieka ku śmierci.

12. Rabbi Jose powiadał: Niechaj pieniądze twego przyjaciela będą ci tak drogie jak własne. Sam przysposabiaj się do studiowania Tory, albowiem wiedzy się nie dziedziczy. Wszystko, co czynisz, czyń dla chwały Niebios.

13. Rabbi Szimon powiadał: Bądź uważny przy czytaniu Szema i pozostałych modlitw. Kiedy zaś się modlisz, nie wpadaj w rutynę. Niechaj twa modlitwa wyraża przed Bogiem prośbę o miłosierdzie, albowiem powiedziano: „Bóg jest łaskawy i miłosierny. Powściągliwy w gniewie i szczodry w łaskach, a lituje się nad niedolą”. Nie bądź grzesznikiem nawet wobec siebie.

14. Rabbi Eleazar powiadał: Bądź pilny w studiowaniu Tory, abyś wiedział, co odpowiedzieć heretykowi. Wiedz, dla kogo się trudzisz i kto jest twoim pracodawcą, który ci kiedyś zapłaci za twoją działalność.

15. Rabbi Tarfon powiadał: Dzień jest krótki, a pracy dużo. Robotnicy okazują lenistwo, mimo że zapłata jest niemała a gospodarz nalega.

16. On też mawiał: Sam nie musisz wykonać do końca całej roboty, ale też nie wolno ci jej porzucić. Jeśli pilnie studiowałeś Prawo, czeka cię duża nagroda, albowiem pracodawca twój jest godny zaufania. On ci zapłaci za poniesiony trud. Wiedz, że na sprawiedliwych czeka nagroda na tamtym świecie.

Rozdział 3

1. Akawja, syn Mahalela, powiada: Miej na uwadze trzy rzeczy, a unikniesz grzechu. Pamiętaj, z czego powstałeś, dokąd podążasz i przed kim zdasz w przyszłości rachunek. Z czego powstałeś? – Ze śmierdzącej kropli. A dokąd zdążasz? – Do piachu, robactwa i zgnilizny. I przed kim zdasz w przyszłości rachunek? – Przed królem wszystkich królów, Błogosławiony On.

2. Rabbi Chanina, zastępca arcykapłana, powiadał: Módl się za pomyślność władzy, gdyby bowiem nie było przed nią strachu, ludzie by się nawzajem pożarli. Rabbi Chanina, syn Tradiona, mawiał: Jeśli dwóch ludzi siedzi razem i nie rozprawiają o Torze, jest to posiedzenie błaznów, albowiem powiedziano: „w przybytku błaznów nie zasiadał”. Gdy zaś dwóch ludzi zasiada razem i toczy się między nimi rozmowa na temat Tory, to obecność Boża (Szechina) unosi się nad nimi. Jest bowiem powiedziane: „Kiedy ludzie bogobojni prowadzili między sobą rozmowę, Bóg wejrzał na nich, wysłuchał i polecił zapisać to w leżącej przed Nim Księdze Pamięci, poświęconej ludziom bojącym się Boga i szanującym Jego Imię”. Mowa tu tylko o dwóch, skąd więc wiadomo, że nawet jednemu człowiekowi zajmującemu się Torą Przenajświętszy który jest Błogosławiony wyznacza nagrodę? Albowiem jest powiedziane: „Niech siedzi samotny w milczeniu, gdy On na niego je włożył”.

3. Rabbi Szimon powiada: Jeśli trzech ludzi zasiada przy zastawionym stole i nie rozprawia na temat Tory, to jakby spożywali z ofiar bałwochwalczych, jako że jest powiedziane: „Wszystkie stoły bez Boga pełne są rzygowin i plugastwa”. Jeśli jednak trzech ludzi zasiada przy zastawionym stole i rozprawia na temat Tory, to jakby spożywali ze stołu Pana. Powiedziano bowiem: „I rzekł do mnie: Ten stół jest taki, jak przed Bogiem”.

4. Rabbi Chananja, syn Chachinaja, powiada: Kto w nocy czuwa, kto samotnie włóczy się po drogach, kto kieruje swoje serce ku rzeczom czczym, ten naraża swe życie.

5. Rabbi Nechunja, syn Hakany, powiada: Kto bierze na siebie brzemię Tory, z tego zdejmuje się ciężar władzy świeckiej i obowiązków społecznych. Na tego zaś, który zrzuca z siebie brzemię Tory, nakłada się ciężar władzy świeckiej i obowiązków społecznych.

6. Rabbi Chalafta, syn Dosy ze wsi Chananja, mawiał: Kiedy dziesięciu ludzi zasiada razem i studiuje Torę, to Szechina przebywa wśród nich. Jest bowiem powiedziane: „Wśród Bożej gromady staje Bóg”. Skądinąd tyczy się to nawet pięciu ludzi, ponieważ tak jest powiedziane: „I swój związek na ziemi założył”⁶. Skądinąd dotyczy to również trzech ludzi, jako że jest powiedziane: „Pośród bogów będzie sprawował sądy”⁷. A skąd wiadomo, że odnosi się to nawet do dwóch? Bo jest powiedziane: „Kiedy dwóch bogobojnych ludzi rozmawiało ze sobą, Bóg się temu uważnie przysłuchiwał”. Skądinąd może to dotyczyć nawet jednego człowieka, gdyż jest powiedziane: „W każdym miejscu, gdzie tylko wymienisz Moje Imię, przyjdę do ciebie i pobłogosławię cię”.

7. Rabbi Eleazar z Bartoty mawiał: Daj Mu z tego, co do Niego należy, albowiem zarówno ty jak i to, co twoje, należy do Niego. Tak też powiedział kiedyś Dawid: „Gdyż wszystko od Ciebie pochodzi i dajemy Tobie to, co z Twojej ręki pochodzi”. Rabbi Szimon mawiał: Kto w drodze, powtarzając w myślach słowa Tory, nagle przerywa rozważania okrzykiem: Jakie to piękne drzewo! Jakie piękne pole uprawne! – ten naraża się na utratę życia.

8. Rabbi Dostaj, syn Janaja, mawiał w imieniu rabbiego Meira: Kto zapomina choć jedno słowo z przyswojonej nauki, ten według Pisma naraża swoje życie. Jest bowiem powiedziane: „Tylko strzeż się sam i pilnuj swojej duszy, abyś nie zapomniał o rzeczach, które oczy twoje widziały”. Czy należy to odnosić i do tego, którego pamięć zmogła nauka? Nie, jest bowiem powiedziane: „Żeby nie znikły z twego serca przez wszystkie dni twego żywota”; z tego wynika, że na utratę życia naraża się tylko ten, co sam usunął je z serca (pamięci).

9. Rabbi Chanina, syn Dosy, mawiał: Mądrość człowieka przedkładającego nad nią obawę przed grzechem jest trwała i pewna, zaś mądrość człowieka przedkładającego ją nad obawę przed grzechem nie jest trwała. Onże zwykł był mówić: U kogo dobre uczynki przeważają nad mądrością, tego mądrość jest trwała. U kogo natomiast mądrość ma przewagę nad dobrym uczynkiem, tego mądrość nie jest trwała.

10. Onże mawiał: Ten, który cieszy się uznaniem ludzi, ma również uznanie u Boga. Ten zaś, który nie cieszy się uznaniem ludzi, nie ma uznania u Boga. Rabbi Dosa, syn Hurkinasa, powiada: Sen poranny, wino poobiednie, rozmowy dziecinne i udział w zebraniach nieuków przywodzą człowieka do śmierci.

11. Rabbi Eleazar z Modaim mawiał: Kto kala świętości, kto bezcześci święta, kto publicznie znieważa bliźniego, kto narusza przymierze praojca Abrahama i fałszywie komentuje Torę, gdyby nawet odznaczał się jej znajomością i dobrymi uczynkami, nie będzie miał udziału w życiu wiecznym.

12. Rabbi Iszmael powiada: Bądź posłuszny starszym, bądź łagodny dla młodzieży i przyjmij każdego człowieka z radością.

13. Rabbi Akiwa powiada: Zabawy i lekkomyślność doprowadzają człowieka do rozpusty. Masora (tradycja) stanowi ogrodzenie (sjag) dla Prawa. Dziesięciny to ogrodzenie dla bogacenia się. Ślubowania są ogrodzeniem dla wstrzemięźliwości. Ogrodzeniem mądrości jest milczenie.

14. On też zwykł powtarzać: Człowiek jest ulubieńcem (Boga), gdyż został stworzony na Jego podobieństwo. Dodatkowe zadowolenie sprawia człowiekowi świadomość, że został stworzony na podobieństwo Boga. Jest bowiem powiedziane: „Bóg stworzył człowieka na swoje podobieństwo”. Izraelici są Jego ulubieńcami, albowiem nazywają ich dziećmi Boga. Dodatkowe zadowolenie sprawia im świadomość, że nazywają ich synami Boga. Powiedziano bowiem: „Jesteście synami Boga waszego wiekuistego”. Wyrazem szczególnego umiłowania Izraela jest to, że obdarzony został drogocenną rzeczą. Dodatkowe zadowolenie sprawia świadomość, że otrzymał drogocenną rzecz, przez którą został stworzony świat. Jest bowiem powiedziane: „Bo dałem wam dobry dar – Moją Torę. Nie odejdźcie od niej”.

15. Wszystko jest z góry przewidziane, ale władza⁸ została dana. Świat sądzony jest według dobra. Wszystko zależy od wielkości uczynków.