Kitabı oku: «Sentencje ojców», sayfa 3
16. On też zwykł mówić: Wszystko zostało dane w zastaw. Nad wszystkimi stworzeniami rozciągnięta jest sieć. Sklep jest otwarty, kupiec daje na kredyt, ale i księga jest otwarta, i ręka zapisuje. Kto chce pożyczyć, niech przyjdzie i pożycza, ale poborcy nieustannie, dzień w dzień, przychodzą do człowieka i ściągają należności za to, co zrobił świadomie lub nieświadomie. I mają się na czym oprzeć, a sąd jest sądem prawdy. I wszystko jest przygotowane do uczty9.
17. Rabbi Eleazar, syn Azarii, powiada: Jeśli nie ma Tory, nie ma dobrych obyczajów. Jeśli nie ma dobrych obyczajów, nie ma Tory (Prawa). Jeśli nie ma mądrości, nie ma bojaźni (Boga). Jeśli nie ma bojaźni (Boga), nie ma mądrości. Jeśli nie ma zrozumienia, nie ma wiedzy. Jeśli nie ma chleba, nie ma Tory (Nauki). Jeśli nie ma nauki, nie ma chleba. Onże mawiał: Do czego podobny jest człowiek, u którego mądrość góruje nad dobrymi uczynkami? Do drzewa mającego dużo gałęzi i mało korzeni. Powieje wiatr, wyrwie je i zwali na ziemię. Jest bowiem powiedziane: „I będzie jako samotny jałowiec na pustyni, i nie dostrzeże nadejścia dobrego. I będzie przebywał na palącym piasku pustyni, na ziemi zasolonej i bezludnej”. Człowiek zaś, u którego dobre uczynki górują nad mądrością, do czego jest podobny? Do drzewa, które ma mało gałęzi i dużo korzeni. Choćby nawet wszystkie wiatry świata powiały naraz, nie zdołają go ruszyć z miejsca. Jest bowiem powiedziane: „I będzie jako drzewo nad wodą zasadzone. W wodę potoku zapuści korzenie i bez strachu wypatrywać będzie nadejścia upału. Liść jego będzie zawsze świeży. W rok posuchy nie zwiędnie i nie przestanie rodzić owoców”.
18. Rabbi Eleazar, syn Chismy, powiada: Kinnim i Nidda10 to istota halachy. Astronomia i geometria to przyprawa11 mądrości.
Rozdział 4
1. Ben Zoma mawiał: Któż jest mędrcem? Ten, który uczy się od każdego człowieka. Tak bowiem jest powiedziane: „Nabrałem mądrości od wszystkich, którzy mnie uczyli”. Któż jest mocarzem? Kto własne namiętności poskramia. Powiedziano bowiem: „Cierpliwy jest lepszy od mocarza, a panujący nad swym duchem lepszy od zdobywcy miast”. Kto jest bogaczem? Ten, kto zadowala się tym, co posiada. Powiedziano bowiem: „Jeśli pożywać będziesz z trudu twoich rąk, dopisze ci szczęście i błogość”. Będziesz szczęśliwy na tym świecie i błogo ci będzie na tamtym świecie. Kto jest godny szacunku? Ten, który szanuje ludzi. Powiedziano bowiem: „Tych, którzy mnie szanują, Ja będę szanował, zaś ci, co Mną gardzą, będą wzgardzeni”.
2. Ben Azaj powiada: Uganiaj się za spełnieniem dobrego uczynku, choćby nawet był mało ważny, i uciekaj od grzechu, albowiem jeden dobry uczynek rodzi następny dobry uczynek, a grzech rodzi następny grzech, gdyż zapłatą za dobry uczynek jest dobro, a następstwem grzechu jest grzech.
3. Onże zwykł był mówić: Nie obrażaj nikogo i w niczym nie przesadzaj, bo nie masz człowieka, który by nie miał swojej godziny, i nie masz rzeczy, która by nie miała swego miejsca.
4. Rabbi Lewitas z Jawne powiada: Bądź bardzo pokorny, gdyż przeznaczeniem człowieka są robaki. Rabbi Jochanan, syn Beroki, powiada: Kto skrycie bezcześci Imię Boże, ten zostaje ukarany publicznie, bez względu na to, czy popełnił to świadomie czy też nieświadomie.
5. Rabbi Iszmael, jego syn, mawiał: Temu, który uczy się po to, aby nauczać innych, należy pomagać zarówno w uczeniu się jak i w nauczaniu, temu zaś, który się uczy, by praktykować, należy dać środki na naukę własną, na nauczanie innych i na przestrzeganie i stosowanie w życiu Tory. Rabbi Cadok mawiał: Nie czyń (z nauki) ani korony, aby się nią pysznić, ani też motyki, by nią kopać (dla osiągnięcia własnych korzyści). A tak zwykł był mówić Hillel: Kto nadużywa korony (Tory), ten zginie. Z tego wniosek, że kto ciągnie korzyści ze znajomości Tory, ten pozbawia się życia w wieczności.
6. Rabbi Jose mawiał: Kto szanuje Torę, tego ludzie szanują, a kto lekceważy Torę, przez ludzi będzie wzgardzony.
7. Rabbi Iszmael, jego syn, mawiał: Ten, który uchyla się od funkcji sędziego, uwalnia się od nienawiści, zdzierstwa i krzywoprzysięstwa. Kto w nauczaniu przejawia grubiaństwo, ten jest głupi, niegodziwy i pyszałkowaty.
8. On również pouczał: Nie sądź sam jeden, albowiem tylko Ten, który jest Jedyny, ma prawo sam sądzić. I nie mów (do nie zgadzających się z tobą sędziów): „zgódźcie się z moim zdaniem”, gdyż oni są odpowiedzialni12, a nie ty.
9. Rabbi Jonatan powiada: Kto wypełnia prawa Tory w ubóstwie, ten na koniec wypełniać je będzie w dostatku, ten zaś, który z nadmiaru dostatku zaniedbuje przepisy Tory, z powodu ubóstwa będzie kiedyś zmuszony je zaniedbywać.
10. Rabbi Meir mawiał: Mniej zajmuj się interesami. Zajmuj się więcej Torą. Bądź pokorny wobec każdego człowieka. Jeśli raz zaniedbasz Torę, wielu ludzi okaże w stosunku do ciebie niedbałość. Jeżeli trudziłeś się Torą, masz u Niego dużą nagrodę.
11. Rabbi Eliezer, syn Jakuba, powiada: Kto spełnia dobry uczynek, ten zyskuje sobie obrońcę, a kto popełnia grzech, ten przysparza sobie prokuratora. Pokuta i dobre uczynki to tarcza ochronna przed karą Bożą. Rabbi Jochanan ha-Sandlar mawiał: Każdy zbór powołany do służenia Bogu będzie trwały, taki zaś, który nie służy Bogu, długo się nie ostoi.
12. Rabbi Eleazar, syn Szamuy, mawiał: Niechaj cześć twego ucznia będzie ci tak droga jak własna, a cześć przyjaciela – jak respekt należny twemu nauczycielowi, zaś respekt twój dla nauczyciela niechaj będzie równy bojaźni niebios.
13. Rabbi Jehuda mawiał: Bądź ostrożny w nauczaniu, albowiem błąd w nauczaniu oznacza występek. Rabbi Szimon powiada: Są trzy korony13: Korona Tory, korona kapłaństwa i korona władzy, ale korona dobrego imienia stoi wyżej od nich wszystkich.
14. Rabbi Nehoraj powiada: Przenieś się tam, gdzie kwitnie Tora, nie mów, że ona za tobą pójdzie a twoi towarzysze utrwalą ją w twoich rękach, i nie polegaj na własnym rozumie.
15. Rabbi Janaj powiada: Nie w naszej mocy zrozumieć, dlaczego występni zażywają szczęśliwości, a sprawiedliwi znoszą cierpienia. Rabbi Matitja, syn Charasza, mawiał: Pierwszy pozdrawiaj każdego człowieka, bądź raczej ogonem lwów niż głową lisów.14
16. Rabbi Jakub powiada: Świat doczesny to jakby przedsionek świata przyszłego. Przygotuj się w przedsionku, abyś mógł wejść do salonu.
17. On też mawiał: Jedna godzina pokuty i dobrych uczynków na tym świecie lepsza jest od całego życia na tamtym świecie, a jedna godzina błogości duchowej na tamtym świecie lepsza jest od całego życia na tym świecie.
18. Rabbi Szimon, syn Eleazara, powiada: Nie uspokajaj swego przyjaciela w chwili, gdy ponosi go gniew, i nie pocieszaj, gdy leży przed nim bliska mu zmarła osoba, i nie zadawaj pytań w momencie, kiedy składa ślubowanie, i nie staraj się go zobaczyć w chwili upadku.
19. Samuel Młodszy mawiał: Nie ciesz się z upadku swego wroga i niech twe serce nie raduje się z powodu jego upadku. Nie spodoba się to Bogu, gdy to zobaczy, odwróci swój gniew od wroga (na ciebie).
20. Elisza, syn Awuji, mawiał: Do czego podobny jest ten, co uczy dziecko? Do atramentu, którym się pisze na czystym papierze. A uczący starca do czego jest podobny? Do atramentu, którym się pisze na zamazanym papierze. Rabbi Jose, syn Jehudy, mieszkaniec wsi babilońskiej, mawiał: Do kogo jest podobny ten, co uczy się u młodych? Do takiego, co zajada cierpkie winogrona i pije wino wprost z tłoczni. A do kogo podobny jest ten, co uczy się u starych? Do takiego, co zajada dojrzałe winogrona i pije stare wino. Rabbi15 mawiał: Nie patrz na dzban, ale na to, co w nim jest. Bywa nowy dzban pełen starego wina i bywa stary dzban, w którym nie ma nawet młodego wina.
21. Rabbi Eleazar z Kapar powiada: Zazdrość, żądza i pragnienie zaszczytów pchają człowieka ku śmierci.
22. On też mawiał: Rodzimy się, by umrzeć, umieramy, aby żyć, a przeznaczeniem zmartwychwstałych jest sąd, aby wszyscy wiedzieli, poznali i przekonali się, że On jest Bogiem, On jest Stwórcą, On jest Rodzicielem. On Wszystkowiedzącym, On Sędzią, On Świadkiem, On Oskarżycielem, On kiedyś będzie sądził. Niech będzie błogosławiony On, który nie zna ani niesprawiedliwości, ani zapomnienia, ani stronniczości, ani sprzedajności, do którego wszystko należy. I wiedz, że wszystko będzie policzone. I niech cię wewnętrzny kusiciel nie mami zapewnieniem, że mogiła będzie dla ciebie schroniskiem, albowiem wbrew swojej woli zostałeś stworzony, wbrew swojej woli się urodziłeś, wbrew swojej woli żyjesz, wbrew woli umierasz i wbrew swojej woli zdasz kiedyś rachunek przed Królem Królów. Niech będzie błogosławiony On.
