Kitabı oku: «Sentencje ojców», sayfa 4

Rozdział 5

1. Za pomocą dziesięciu słów świat został stworzony¹⁶. Jaka nauka z tego płynie? Mógł przecież zostać stworzony za pomocą jednego słowa, ale należało ukarać złoczyńców, którzy gubią świat powołany do życia za pomocą dziesięciu słów, i wynagrodzić sprawiedliwych, którzy podtrzymują ten świat za pomocą dziesięciu słów stworzony.

2. Dziesięć było pokoleń od Adama do Noego – dość, by zaświadczyć, jak wielce cierpliwy jest Bóg, ponieważ wszystkie te pokolenia doprowadzały Go do gniewu, aż zesłał na nie wody potopu. Od Noego do Abrahama dziesięć było pokoleń, które świadczą, jak wielce cierpliwy jest Bóg, gdyż wszystkie te pokolenia doprowadzały Go do gniewu, dopóki nie zjawił się nasz praojciec Abraham, który uzyskał łaskę dla wszystkich.

3. Na dziesięć prób wystawiony został nasz praojciec Abraham i wszystkie je zniósł, zaświadczając tym, jak wielka jest jego miłość do Boga.

4. Dla naszych przodków dokonano dziesięciu cudów w Egipcie i dziesięciu na morzu. Dziesięć plag zesłał Święty który jest Błogosławiony na Egipcjan w Egipcie i dziesięć na morzu. Dziesięć razy nasi przodkowie wystawili na próbę Przenajświętszego podczas pobytu na pustyni. Jest bowiem powiedziane: „I wystawili Mnie dziesięć razy na próbę i nie słuchali głosu Mojego”.

5. Dziesięć cudów zostało uczynionych dla naszych przodków w Świątyni: Żadna kobieta nie poroniła wskutek woni poświęconego mięsa. Poświęcone mięso nigdy nie uległo rozkładowi. Nigdy nie pojawiła się mucha w izbie rzeźniczej Świątyni. Nigdy nie było wypadku, aby w Jom Kippur coś się przydarzyło Arcykapłanowi¹⁷. Nigdy deszcze nie zdołały ugasić ognia stosu ofiarnego. Nigdy wiatr nie rozwiał unoszącego się nad nim słupa dymu. Nic zepsutego nie znalazło się ani w ofierze Omer, ani w dwóch chlebach, ani też w chlebie pokładnym. Choć ludzie stali stłoczeni, to jednak bili głębokie pokłony. I nigdy w Jerozolimie żmija ani skorpion nie wyrządziły nikomu krzywdy. I nikt nikomu nie żalił się słowami: „za ciasno w Jerozolimie, abym mógł tu nocować”.

6. Dziesięć rzeczy stworzonych zostało w przeddzień soboty, o zmierzchu. Oto one: Otwór ziemi¹⁸, Otwór studni¹⁹, Usta osła ²⁰, Tęcza, Manna, Laska²¹, Szamir²², Pismo, Rylec, Tablice. Są tacy, którzy twierdzą, że również złe duchy, grób Mojżesza, baran Abrahama, niektórzy twierdzą, że również pierwsze obcęgi dla wyrobu następnych obcęgów.

7. Siedem cech określa głupca i siedem mędrca. Mądry nie rozwodzi się w obecności tego, który przewyższa go wiedzą i wiekiem. Nie wpada w słowa swemu przyjacielowi. Nie spieszy z odpowiedzią. Dorzecznie pyta i jak należy odpowiada. Najpierw na pierwsze (pytanie), a na ostatnie na końcu. Jeśli czegoś nie słyszał, powiada: „nie słyszałem”. Uznaje prawdę. Z głupim rzecz się ma odwrotnie.

8. Siedem rodzajów klęsk spada na świat z powodu siedmiu grzechów głównych. Jeśli część ludności wnosi dziesięcinę, a część nie wnosi, następuje nieurodzaj z powodu suszy. Wtedy część głoduje, a część jest syta. Jeśli (wszyscy) postanowili nie wnosić dziesięciny – wybucha głód wynikły z zamieszek i nieurodzaju. Jeśli postanowili nie składać challi²³, nastaje głód wszechniszczący. Pomór nawiedza świat za wymienione w Prawie grzechy śmiertelne, które nie zostały oddane pod sąd, oraz za przywłaszczenie (przez właścicieli) owoców roku szabatowego. Miecz (wojny) spada na świat za gwałcenie prawa, za wypaczenia sądu i niewłaściwe komentowanie Tory.

9. Dzikie bestie napadają na kraj za krzywoprzysięstwo i zbezczeszczenie Imienia Bożego. Wygnanie przychodzi – za bałwochwalstwo, za kazirodztwo, przelewanie krwi (zabójstwa) i pogwałcenie roku szabatowego. W czterech okresach wzmaga się pomór. W czwartym i siódmym roku okresu szabatowego, na początku ósmego roku i po święcie (Szałasów) każdego roku. W czwartym roku z powodu wstrzymania dziesięciny dla biednych w trzecim roku. W siódmym roku wskutek wstrzymania dziesięciny dla biednych w poprzednim, szóstym roku. Na początku ósmego roku z powodu przywłaszczenia sobie owoców siódmego roku. Po święcie (Szałasów) każdego roku wskutek zagarnięcia darów należnych biednym.

10. Cztery są rodzaje ludzi. Jest taki, co twierdzi, że „moje to moje, a twoje to twoje”. Oto cecha średnia. Są tacy, co określają ją mianem sodomickiej.²⁴ „Moje to twoje, a twoje to moje”. Oto cecha właściwa prostemu ludowi. „Moje to twoje, a twoje to twoje” – oto cecha pobożnego. „Twoje to moje i moje to także moje” – oto cecha niegodziwego.

11. Cztery są odmiany temperamentu człowieka. Bywa skory do gniewu i skory do ułagodzenia – u takiego stratę pochłania zysk. Bywa trudny do rozgniewania i trudny do ułagodzenia – u takiego zysk pochłania strata. Bywa trudny do rozgniewania i łatwy do ułagodzenia – to mądry. Bywa skory do gniewu i trudny do ułagodzenia – to niegodziwy.

12. Cztery są rodzaje uczniów: Są tacy, co szybko przyswajają i szybko zapominają. U takich zysk pochłania strata. Są tacy, co z trudem przyswajają, ale też z trudem zapominają. U takich stratę wyrównuje zysk. Są tacy, co szybko przyswajają i z trudem zapominają, ci mają szczęście. Są tacy, co z trudem przyswajają i szybko zapominają – ci są nieszczęśliwi.

13. Cztery są rodzaje dobroczyńców: Jeden chętnie sam daje jałmużnę, ale nie chce, aby inni dawali. Taki jest zazdrosny o zasługi innych. Drugi chce, żeby inni dawali jałmużnę, a sam nie chce dawać. Taki jest skąpy i nieżyczliwy. Trzeci daje i chce, żeby inni też dawali. Ten jest mąż prawy i pobożny. Czwarty sam nie daje i nie chce, by inni dawali. Ten jest występny.

14. Cztery są rodzaje uczęszczających do bejt ha-midraszu (dom nauki): Jest taki, co uczęszcza, ale się nie uczy. Temu przypada zasługa za uczęszczanie. Jest taki, co uczy się, ale regularnie do bejt ha-midraszu nie uczęszcza. Temu przypada zasługa za naukę. Ten, co uczęszcza i uczy się – to człowiek prawy i pobożny. Ten, co ani nie uczęszcza ani się nie uczy – to człowiek występny.

15. Cztery są rodzaje słuchaczy (wykładu) mędrców. Jest słuchacz – gąbka, słuchacz – lejek, słuchacz – cedzidło i słuchacz – sito. Gąbka wchłania w siebie wszystko. Lejek przyjmuje jednym końcem, a wypuszcza drugim. Cedzidło przepuszcza wino i zatrzymuje drożdże. Sito przepuszcza plewy i zatrzymuje przednią mąkę.

16. Każda miłość oparta na interesie ustaje w chwili, kiedy kończy się interes. Zaś miłość wolna od interesu nigdy nie przemija. Taką miłością zależną od interesu była miłość Amnona do Tamar. Miłością zaś wolną od interesu – miłość Dawida i Jonatana.

17. Wszelki spór ku chwale Boga przynosi trwałą korzyść. Zaś ten, który nie ma na celu chwały Boga, pozostaje bezpłodny. Jaki to spór prowadzono ku chwale Bożej? Spór Hillela z Szammajem.²⁵ A jaki spór nie miał na celu chwały Boga? Spór Koracha i jego szczepu (z Mojżeszem).

18. Kto ku dobru prowadzi ogół, nie popełnia grzechu. A ten, kto prowadzi go do grzechu, nie będzie dopuszczony do odbycia pokuty. Mojżesz sam był cnotliwy i cnotliwym uczynił ogół, i cnota ogółu związana jest z nim, jako że jest powiedziane: „Sprawiedliwość Boga czynił i jego sądy nad Izraelem”. Jeroboam, syn Newata, zgrzeszył sam i wielu innych do grzechu doprowadził. Grzech innych związany jest z nim. Albowiem powiedziano: „Za grzechy Jeroboama, które sam popełnił, i za to, że doprowadził Izrael do grzechu”.

19. Kto posiada następujące trzy przymioty, należy do uczniów naszego praojca Abrahama. Kto zaś posiada trzy inne przymioty, należy do uczniów występnego Balaama. Życzliwość, pokora i skromność – oto przymioty uczniów praojca Abrahama. Zazdrość zaś, wyniosłość i pożądliwość – oto cechy uczniów występnego Balaama. Jaka jest różnica między uczniami praojca naszego Abrahama a uczniami występnego Balaama? Uczniowie praojca naszego Abrahama zażywają żywota na tym świecie i mają swój udział na tamtym świecie, jako że jest powiedziane: „Mam czym nadzielić tych, którzy mnie miłują, a ich skarbce zapełnić”. Uczniom Balaama występnego przypada w dziedzictwie piekło, oni zstępują w otchłań zguby. Jest bowiem powiedziane: „A Ty, Boże, wtrącisz ich w otchłań zguby. Mężowie żądni krwi i podstępni nie dożyją połowy dni swoich, ja zaś mam nadzieję w Tobie”.

20. Jehuda, syn Tejmy, powiadał: Bądź silny jak tygrys, lekki jak orzeł, szybki jak jeleń i śmiały jak lew, żeby spełnić wolę twego Ojca w niebie. Onże zwykł był mówić: Zuchwalec pójdzie do piekła, a skromny do raju. Oby było Twoją wolą, Boże nasz, by Świątynia została odbudowana wkrótce, za dni naszych, i daj nam udział w Twojej Torze.

21. On też mawiał: W wieku pięciu lat mężczyzna winien zaczynać naukę Pisma, w dziesiątym roku – naukę Miszny, w trzynastym – spełniać wszystkie przykazania religii, w piętnastym – rozpocząć naukę Talmudu, w osiemnastym roku ożenić się, w dwudziestym – uganiać się (za zarobkiem). W trzydziestym roku dochodzi człowiek do siły fizycznej, w czterdziestym do siły duchowej, w pięćdziesiątym dojrzewa do rady, w sześćdziesiątym – do starości, w siedemdziesiątym do siwizny, w osiemdziesiątym do głębokiej starości, w dziewięćdziesiątym jest już zgrzybiały. Stuletni to jakby umarły, jest skończony i dla świata stracony.