Kitabı oku: «Toy gecəsi», sayfa 2

Anasının zümzüməsini eşidib duruxdu. Oxşaya-oxşaya ağlamaq onun xasiyyəti idi. İstədi anasının yanına keçib könlünü alsın. Fikirləşdi ki, lazım deyil. Bəlkə anası bu söhbəti ondan gizlədəcək, bəlkə məsələni açıb-ağartmasa yaxşıdır. Yenə qayıdıb yerinə girdi. İstidən od tutub yansa da yorğanı üstünə çəkdi…

Bir az sonra qapı açıldı. Anası idi, gəlib düz başının üstə dayandı. Əyilib onu yorğan qarışıq qucaqladı. İsti göz yaşları Turalın üzünü islatdı. O, qollarını açıb anasını bağrına basdı.

– Hamısını eşitdim ana, – dedi, – hamısını… Bu əmim niyə belə eləyir? Ona nə olub, görəsən?

Anası birbaşa mətləb üstə gəldi:

– Əmiyin qarnının dərdi var, oğlum. Görürəm ki, elə hey «mus-mus» deyir. Mən biləni sözünün Mustafası budur ki, qızını calamaq istəyir sənə!

– Sarıteli? – deyə Tural təəccüblə soruşdu. – Ola bilməz! Sən bunu hardan bildin, axı?

– Söz burda qalsın, oğlum. Bir ay bundan əvvəl əmiyin arvadı mənə elə-belə, sözarası demişdi. Görünür ağzımı aramaq istəyirmiş.

Tural hövsələsizlik elədi:

– Bəs sən nə dedin ona? Ağzından vura bilmirdin?

– Dedim ki, nə deyim, vallah. Oğlan da bizim, qız da bizim. Özləri bilərlər, ulduzlarını allah barışdırsın. Axşamkı məsləhətin də mətləbi bu idi ki, görsün məndən bir söz ala bilərmi. Əmiyin köylündən keçən bu idi ki, məndən fikrimi soruşanda deyim: «Niyə dağa-daşa düşürük, allaha şükür, özümüzün qızımıza nə gəlib?» Mən də bunu necə deyəydim? Demədim, ona görə də əminin qəzəbi tutdu… Elə bircə çolağımız əskikmiş…

Anasının sözləri Turalın qəlbinə toxundu:

– Elə demə, ana, Sarıtel yaxşı qızdır, – dedi. – Çolaqlığı da ondan asılı deyil…

Söhbət elə buradaca kəsildi. Tural Sarıteli xatırladı. Onun həmişə kədərli, gileyli bənövşəyi gözləri, xurmayı saçları, kəpənəyi xatırladan sarımtıl donu, gülümsəyərkən sol yanağında yaranan qəribə zənəxdan gözləri önündə canlandı.

Həmişə olduğu kimi yenə də qızın suallı baxışları ondan soruşdu:

– Nədir mənim günahım? Axı mən nə üçün anadan gərək belə doğulaydım! Bütöv bir ömrü belə əzab içərisində yaşamaqdansa, əzəldən heç dünyaya gəlməsəydim, yaxşı olmazdımı, qaqaş?

– Elə demə, Sarıtel! Allaha şükür, sənə nə olub ki? Gözəl-göyçək qızsan. Heç bilirsən mən səni necə də çox istəyirəm?

Sarıtel doğma bacı ərki ilə Turala sığınaraq deyirdi:

– Mənim ağıllı qaqaşım. Nə yaxşı ki, həyatda sən varsan.

Tural cəmi 6 ay böyükdü ondan. Bir yüyrükdə yüyrünmüş, bir qabdan xörək yemiş, həyətdəki gül-çiçək arasında saatlarla evcik-evcik oynamış, bir-birinin əlindən tutub uşaq bağçasına, məktəbə getmişdilər. Bir sözlə, onlar qardaş-bacı kimi böyümüşdülər. «Görəsən bu səfeh fikir haradan gəlib əmimin beyninə düşüb?» Tural xeyli götür-qoydan sonra anasına qəti sözünü dedi:

– Əmimə deynən bu mətləbsiz söhbəti bir də dilinə gətirməsin. Sarıtel mənim bacımdır!

– Mən necə deyim, oğlum? Əmiyin xasiyyətinin necə tünd olduğunu yaxşı bilirsən. Bir də mənə nə düşüb ki, «qarğa, məndə qoz var» bağıram? Əmin söhbəti nə vaxt açıb-ağardar, mən də fikrimi deyərəm.

– Yaxşı, ana, demirsən demə! Amma onu bil ki, mən bu söhbətdən sonra kənddə qətiyyən qala bilmərəm! Gedəcəm oxumağa. Girdim – girdim, girmədim – işə düzələrəm. Bilirəm sənə çətin olacaq. Amma başqa çarə yoxdur, gərək dözəsən. Sən onsuz da əzab çəkməyə öyrənibsən. Fikrim vardı, bir-iki il kolxozda işləyim, bir balaca xərclik düzəldim, sonra da gedim oxumağa. İndi görürəm, mümkün deyil, gərək çıxam kənddən.

Anası onun boynunu qucaqlayıb kövrəldi.

– Get, oğlum, get! – dedi. – Allah muradına çatdırsın səni, işini avand eləsin. Düzdür, deyirlər instituta girmək müşkül məsələdir. Gərək arxanda böyük adamın ola, kirri pulun ola… Amma, day neynəmək olar, indi ki, bu fikrə düşübsən, get.

Tural anasına ürək-dirək verdi:

– Mən də eşitmişəm bu sözləri, ana, – dedi, – amma başıma batmır. Mən bilikli olandan sonra, biletimə düşən suallara cavab verəndən sonra kim kəsə bilər məni?

– Təki sən deyən olsun, oğlum.

– İşə düzələcəm, oxuya-oxuya işləyəcəm. Hər ay sənə xərclik də göndərəcəm… Amma səndən bir xahişim var. Əmim sənə pul versə, götürmə.

– Oğlum, inanmıram bu pəstəhadan sonra əmin bizə yaxın dursun, işdi, dursa da bir qara qəpik də almaram ondan, – anası onun saçını sığallayıb başını sinəsinə sıxdı. – Oğlum, day keçib, – dedi, – açılışmışıq. Gülbuta söhbəti səhihdi, ya elə-belə, ara sözüdür?

– Nə bilim, ana… Pis qızdır, səncə?

– Ona pis deyənin ağzına daş yamansın! Niyə pis olur, gül kimi baladır… Bəs, axı, beş il oxuyası olsan…

Ana sözünün dalını gətirmədi. Mətləbini Tural özü tamamladı:

– İstəyər gözləyər, istəməz özü bilər…

Bütün bunları yadına salan Turalın xəyalı yenə gəlib Gülbutanın üstündə dayandı. Öz-özünə: «Məni bağışla, Gülbuta, bu əhvalatı sənə danışa bilməzdim, axı, könlünə toxunardım sənin…» dedi.

– Yanınızda əyləşmək olar?

Tural xəyaldan ayrıldı. Gülbutanın saçlarını xatırladan söyüd saçaqlarını hələ də əlindən buraxmamışdı.

– Niyə olmur, yer mənim ha deyil.

– Dedim bəlkə cavan oğlansan, adamın-zadın…

Tural bir qoca qarıya, bir də onun qucağındakı qırmızı bantlı, pırpız tüklü qara küçüyə baxdı. Əzizi kimi necə də basmışdı bağrına küçüyü, necə də oxşayırdı onu.

Tural acı-acı gülümsəyib ayağa qalxdı. «Yəqin evdə çarpayıda yatırır bunu. Mənimsə gecələməyə yerim yoxdur. Doğrudan, neyləyəcəyəm? Artıq, toran qovuşur, bir azdan qaranlıq düşəcək, hara gedim, kimin qapısını döyüm?..»

Fikirli-fikirli irəliləyən, ürəyində aranı dağa, dağı arana daşıyan Tural bir də gördü ki, alma, armud, ərik, gilənar ağacları olan bir bağdadır. Qəribə idi. Bakıda, özü də dənizin lap sahilində meyvə bağı?! Bəs deyirdilər, Bakıda meyvə ağacı bitmir? Əhsən bunun bağbanına, baş varmış kişidə! Yenə kəndləri yadına düşdü Turalın. Həyətlərindəki meyvə ağaclarının altındakı talvarda yatdığı gecələr yadına düşdü. Birdən o, çıxış yolu tapıbmış kimi gülümsədi: «Talvar olmasın, skamya olsun, yeməyəcəklər ki, məni. Cibimdə də cəmi-cümlətanı otuzca manat pulum var. Əynimdəki teniska ilə şalvarı pulsuz da versəm, heç kəs götürməz. Yatacağam burda. Amma qoy əl-ayaq çəkilsin sonra…»

Tural içində kitab-dəftər olan tor zənbili başının altına qoyub uzandı və tezcə də yuxuya getdi. Şirin-şirin elə yatdı ki, sanasan qu tükündən olan yorğan-döşəkdədir. Gecənin bir aləmi hiss elədi ki, onu silkələyib oyadırlar. Gözlərini yumruğu ilə ovxalayıb açdı. Qarşısında iki nəfər milis işçisi dayanmışdı. Biri serjant idi, o birisi leytenant. Serjant soruşdu:

– Vətəndaş, gecənin bu vədəsi burada niyə yatmısınız? Tural suala sualla cavab verdi:

– Olmaz yatmaq?

– Əlbəttə, olmaz! Bura mehmanxanadır, yoxsa vağzaldır səninçün?

Leytenant söhbətə qarışdı:

– Yəqin sərxoşdur, götürək ayıltma məntəqəsinə!

Tural özünü itirdi. Bilmədi nə cavab versin. Hannan-hana dilləndi:

– Yanılırsınız, yoldaş, ömrümdə dilimə içki dəyməyib. Serjant oğlanın bu sözlərindən sonra da burnunu onun ağzına tərəf tutdu. Turalı turşumuş şərab iyi vurdu.

– Yox, içməyib.

Leytenant əlavə elədi:

– Bax gör torbasındakı nədir?

Tural titrək səslə izahat verdi:

– Kitab-dəftərdir. İmtahana gəlmişəm. Skamyada oturub dənizə tamaşa eləyirdim, heç bilmirəm nə vaxt yuxu tutub məni.

– Qalmağa yerin yoxdur?

Tural dinmədi.

– Qohumdan-əqrəbadan kimin var şəhərdə?

– Heç kimim yoxdur.

Leytenant mütəəssir oldu.

– Hər halda, bulvarda yatmaq olmaz. Hər cür hadisə baş verə bilər.

– Bəs neyniyim? – deyə Tural səmimiyyətlə leytenanta baxdı. – Mehmanxanalarda yer vermədilər, qohum-əqrəbam yox, pənah gətirdim bu meyvə ağaclarına. Elə bildim öz bağımızdır. Burda da yatmağa siz qoymursunuz. Bəs neyniyim?

– Get vağzala! – deyə serjant məsləhət gördü. – Səhərəcən biri girir, biri çıxır. Yola salan kim, qarşılayan kim, bilet növbəsində dayanan kim… Heç olmasa adam arasında olarsan, yoxsa burda tək-tənha yatmaq olmaz. Bir hadisə olar, sonra di gəl cavab ver.

– Vağzala necə gedim burdan?

– Çox sadəcə. Duz sallanarsan üzü aşağı. Hökumət evinin yanından burularsan sola, bir az da gedib çatarsan vağzala.

– Çox sağ olun, – deyə Tural milis işçilərinə razılığını bildirdi. – İcazə olar, gedim?

– Olar!

VAĞZALDA HADİSƏ

Gecə yarıdan keçməsinə baxmayaraq vağzal tünlük idi. İçəri girən kimi onu sirkə-sarımsaq qoxulu, spirtli, tər iyli boğanaq vurdu. Dəniz sahilinin təmiz havasından sonra vağzalın ağır havası dərhal özünü göstərdi. Turalın nəfəsi tıncıxır, başı gicəllənirdi. Perrona çıxdı. Burada da hava o qədər təmiz deyildi. Adamlar boyunlarının tərini silə-silə, üz-gözlərini dəsmalla, qəzetlə yelləyə-yelləyə gəzişirdilər. Dəqiqələr keçdikcə adamlar seyrəlirdi. Tural hiss etdi ki, göz qapaqları sözünə baxmır, asta-asta yumulur. Yatmaq lazım idi. Harada olsa, necə olsa gözünün acısını almalı idi. Dəyən, toxunan olmasaydı o, elə buradaca, perronun asfalt döşəməsi üstünə uzanıb şirin-şirin yatardı.

İçəri keçdi. Hava daha da ağırlaşmışdı. Skamyalardan birində iki cavan mürgü döyürdü. Oğlan başını qızın çiyninə qoyub məzələnirdi. Tural onların yanında özünə yer elədi. Kitab-dəftər dolu zənbilini başının altına qoyub uzandı. Uzanmağı ilə də yuxulamağı bir oldu. Səhərin alatoranında parovoz fitindən oyandı. Qalxdı. Gərnəşdi. Ürəyindən keçdi ki, bir çayxana olsaydı, bir-iki stəkan çay içərdi, lap çayını şirin eləyib pendir-çörəklə vurardı bədənə. Əlini sağ cibinə atdı. Pulu yox idi, sol cibinə atdı, o da tərtəmiz idi. Deməli, pulunu cibindən çıxarmışdılar. Ora-bura döyükdü. Onunla bir skamyada oturmuş oğlanla qızı axtardı. Oğlan hardaydı, qız nə gəzirdi? Tural gücü gəldikcə bağırdı:

– Aparıblar! Aparıblar!

Yuxulu adamlar diksinib ayıldılar, özünü dəli kimi ora-bura vuran oğlana baxıb soruşdular:

– Nəyi aparıblar?

– Kimi aparıblar?

Suallar hər tərəfdən dolu kimi Turalın üstünə yağdı.

– Pulumu, 30 manat pulumu!

Haraya milis işçisi gəldi. Təskinlikverici elə bir söz demədi:

– Axşamüstü bir bizə dəyərsən, oğrunu tapsaq, pulunu qaytararıq.

Tural ürəyində: «Ay tapdınız, ha! – deyərək özünü danladı. – Görək elə mütləq yataydım? Bir gecəni yuxusuz qalsaydım, ölərdim?»

Nə etməli? Tanış yox, qohum yox, ümid yeri yox. Elə bu zaman qatar silkələnib dayandı. Sərnişinlərdən bəziləri kupelərin pəncərələrindən başlarını çıxarıb:

– Yükdaşıyan! Yükdaşıyan! – deyə harayladılar.

Tural gözlərində iri, yaşıl gün eynəyi olan, pəncərədən boylanıb yükdaşıyan çağıran qıza yaxınlaşdı. Yalvarırmış kimi dedi:

– Bacı, olar mən gəlim?

– Əlbəttə, olar, buyur, tez elə! Qalx yuxarı!

Tural vaqondan düşənlərə toxuna-toxuna içəri girdi. Qız onu kupenin ağzında qarşıladı.

– Gəl, gəl bura. Götür bunları.

Tural iki iri çamadanı güclə qaldırdı, çamadanlar zindan kimi ağır idi, elə bil içinə daş doldurmuşdular. Eynəkli qız yaşlı kişiyə dedi:

– Ata, maşın açıqdır, sən bu oğlanla get, çamadanları qoyub qayıtsın.

Alçaqboylu, üz-gözündən nur yağan, ağ, qıvrım saçları çiyninə dağılmış kişi eynəyini gözündən çıxarıb Hovxurdu, sildi, yenə gözünə taxıb, çəliyini götürüb, qabağa düşdü.

– Oğlum, gəl dalımca.

Kişi qara «Volqa»nın yük yerini açdı. Tural ehmalca çamadanları yerbəyer eləyib geri qayıtdı. Yenə iki ağır çamadan götürməli oldu. «Zalımın balası gör nə qədər şey alıb», – deyə ürəyində deyindi.

Tural qıza müraciətlə çəkinə-çəkinə dedi:

– Bacı, zəhmət olmasa o zənbili də keçirin boynuma, kitablarımdır.

– Eybi yoxdur, onu da mən götürərəm.

Oğlanın uzun qollarının gərildiyini, üz əzələlərinin titrədiyini görən qız:

– Ağırdır, hə? – deyə soruşdu.

Tural özünü sındırmadı:

– Yox, o qədər də yox, – deyə qıza baxıb zorla gülümsədi.

Tural yalnız indi gördü ki, qız əyninə şalvar geyib.

Özü də deyəsən xaricidir. Arxa tərəfdən yambızının üstünə «Levis» yazılmış cins şalvar qızın onsuz da yaraşıqlı bədənini daha da gözəl göstərirdi. Köynəyi də qəribə idi qızın. Üstündə latın hərfləri ilə yazılar, şəkillər vardı: ağaclar, adamlar, qayıqlar… Kəsəsi, bir cüt göz gərəkdi bu qızın özünə, paltarına tamaşa eləsin.

Tural qızın ardınca ayaqları dolaşa-dolaşa irəliləyir, gözlərini onun qeyri-adi paltarından, ahəngdar yerişindən çəkmirdi. Çamadanların ağırlığı unudulmuşdu. Elə bil qız Turalı yedəyə götürmüşdü. Tural bu yedəkdə özünü çox rahat hiss edir, sanki yerimir, bir qov kimi qızın arxasınca uçurdu. «Gör zalım qızına necə yaraşır bu paltar. Necə kip tutub bədənini. Dağdan yumalasan da kol-kosa ilişəsi heç nəyi yoxdur. Görəsən Gülbuta belə geyinsə necə görünər?» Yükün ağırlığı altında Turalın dodağı qaçdı. Elə o dəmdəcə özünü danladı: «Deyirəm adam nə qədər arsız olarmış. Cibimdə bir qəpik pulum yox, vağzalda hamballıq eləyirəm, harada qalacağımı, nə yeyib-içəcəyimi, sabahkı günümün necə olacağını bilmirəm, başlamışam qızın şalvarına tamaşa eləməyə».

Tural ayıldı. Yalnız indi hiss etdi ki, üz-gözündən tər süzələnir. Teniskasının kürəyi su içindədir. Sinəsi dəmirçi kürəsi kimi qalxıb yenir. Daha neynəmək olardı? «Çünki oldun dəyirmançı, çağır gəlsin dən, Koroğlu!»

Tural güclə özünü maşına yetirdi. Ağsaç kişi gülümsər baxışlarla ona təşəkkür elədi, əlini cibinə atdı ki, pul versin, Tural qeyri-iradi dilləndi:

– Lazım deyil, əmi. Mən elə-belə…

Kişi eynəyini gözündən götürüb təəccüblə, qan-tər içində olan oğlana baxdı.

– Sən nə danışırsan, oğlum?..

Qız da oğlana müraciətlə:

– Vaxtın varsa, bizimlə gedək, – dedi. – Çamadanları beşinci mərtəbəyə qaldırmaq lazımdır.

Qızın sözləri ağsaç kişinin də ürəyindən oldu.

– Doğrudan ey, bu zindanları kim qaldıracaqdı yuxarı?

Əlbəttə, Turalın fikri başqaydı. Heç olmazsa 3–4 adama kömək eləmək istəyirdi ki, cibində beş-altı manat pulu olsun. Amma qızın sözündən çıxa bilmədi:

– Nə deyirəm, əgər lazımsa gedərəm, – dedi.

Ağsaç kişi sevinclə:

– Mən də indidən sənə təşəkkür edirəm, – dedi.

Qız sükanın arxasına keçdi. Kişi onun yanında əyləşdi. Turalsa arxada, sonra gətirdiyi çamadanların yanında özünə yer elədi. Qız soruşdu:

– Necə getdi işlərin, ata?

– Lap əla! Əsərimi demək olar ki, tamamladım. Moskvalı kolleqalarım tezislərimi yamanca bəyəndilər.

– Təbrik eləyirəm səni. ata!

– Çox sağ ol, qızım. Bir de görüm sənin işlərin necədir? Anan nə təhərdir, xəstələnib eləmir ki?

– Lap yaxşıdır anam. Elə hey sənin nigarançılığını çəkir. «Görəsən nə yedi, necə yatdı?..» Özümün də işlərim pis deyil. Radioda təzə mahnılarıma qulaq asdılar. 5 mahnımdan dördü bir səslə keçdi. Beşincinin də üstündə üç-dörd günlük işim vardı. İndi o da hazırdır. Sabah aparıb təhvil verəcəyəm.

– Çox yaxşı. Sevindirdin məni, qızım. Nə vaxt eşidirik mahnılarını?

– On-on beş günə yəqin eşidərik. Vaxtını hələ deməyiblər. Yəqin radioproqramda verərlər.

Qız maşını ustalıqla idarə eləyirdi. Adamların, maşınların arasından elə məharətlə şütüyüb keçirdi ki… Turalın maşından az-maz başı çıxırdı. Başı çıxırdı deyəndə ki, sürə bilirdi maşını. Məktəbdə öyrətmişdilər. Düzdür, yüngül maşın sürməmişdi. Bir neçə dəfə ona məktəbin sınıq-salxaq yük maşınını rayon mərkəzinədək sürmək qismət olmuşdu…

«Volqa» geniş asfalt küçələrlə şütüyüb hey yuxarı qalxırdı. Nəhəng heykəlin başına fırlanıb (Nərimanovun heykəli idi. Tural heykəlin şəklini kitabda görmüşdü.) uzun, beşmərtəbəli binanın həyətində dayandı. Düşdülər. Tural əvvəlcə maşının içindəki çamadanları götürdü. Hıqqana-hıqqana, qan-tər içində özünü beşinci mərtəbəyə çatdırıb çamadanları yerə qoydu. Yalnız indi başını qaldırıb nəfəsini dərdi. Cibindəki tər qoxulu, əzik-üzük dəsmalla boynunu, üzünü sildi. Qapının üstündə kiçik şüşə lövhədə yazılmışdı: «Professor Qaraxanlı».

Tural ürəyində dolandırdı: «Bəlkə, bizim kimya kitabımızı yazandır?» Nəfəsini dərib qızdan soruşdu:

– Kimyaçıdır atanız?

– Elədir. Bəs sən bunu haradan bildin?

– Bizim kimya kitabının üstündə adı olandır, görəsən? Hə, yaxşı tapmısan, özüdür ki, var.

Qapını ağ saçları səliqə ilə daranmış, əynində önlük olan nurani bir qadın açdı.

Tural çamadanları götürüb içəri apardı, qapının ağzına qoyub cəld də geri qayıtdı. Bu dəfə o biri çamadanları götürüb, heydən düşmüş, nəfəsi tıncıxmış halda beş mərtəbəni ikinci dəfə qalxdı. Onu tər yuyub aparırdı. Güclü əzələləri aşkar görünən qolu işıldayırdı. Qadın oğlanın vəziyyətinə acıyıb dil-ağız elədi:

– Yazıq uşaq əldən düşdü ki… Keç oğlum, keç içəri, bir hovur əyləş, nəfəsini dər.

Tural parıldayan parketə gözucu nəzər salıb:

– Çox sağ olun, xala, – dedi, – tələsik işim var, gərək gedəm.

Qadın əl-ayağa düşdü:

– Nə danışırsan, oğlum, elə şey olar? Qaraxanlının kandarına ayaq basasan, bir stəkan çay içməyəsən, bir tikə çörək kəsməyəsən?

– İsmət xanım düz deyir. Heç elə söhbət yoxdur. Bir stəkan çay içməsən, səni evdən buraxan deyilik. – Professor da arvadına havadar çıxdı. Qız da bir tərəfdən təkid etdi:

– Keç əyləş!

Tural gördü ki, ev sahibləri onu elə-belə, «xalaxətrin qalmasın» deyil, ürəkdən səhər yeməyinə dəvət eləyirlər. Düşündü ki, onların bu səmimi təklifini yerə salmaqla xətirlərinə dəyə bilər, öz mədəniyyətsizliyini, qanacaqsızlığını göstərər. Düzdür, Turalın ürəyindən keçirdi ki, professor ona üçdən-beşdən verər, o da çayxanaların birində sərbəst, minnətsiz əyləşib şirin-şirin salma çayla pendir-çörək yeyərdi. Day neyləmək olardı? Tural ev sahiblərinin mehribanlığından mütəəssir halda ayaqqabılarını çıxarıb otağa keçmək istədi. Arvad qoymadı:

– Onsuz da yır-yığış eləməliyik. Çıxartma, keç içəri!

Tural gözünün ucu ilə parıldayan parket döşəməyə bir də baxdı. Qərib dayısıgilin evindəki əhvalat yadına düşdü, qanı qaraldı:

– Yox, çıxartsam yaxşıdır.

– Lazım deyil, görmürsünüz otaqlar nə gündədir?..

Ananın və qızın təkidinə baxmayaraq Tural çəkmələrini çıxartdı. Doğrudan da heç insaf deyildi ki, toz-torpaqlı çəkmələrlə şüşə kimi parıldayan, güzgü kimi adamın şəkli düşən parketi çirkləndirəsən. Qız Turala üstü çəkili, çarığabənzər çust verdi:

– Bunları keçir ayağına.

Tural parketdə ayağı sürüşəcəyindən ehtiyat edib addımlarını ustufca ata-ata qızın göstərdiyi yerdə keçib əyləşdi. Narahat idi, elə bil tikan üstə oturmuşdu. Qız onun nimdaş paltarına, qayğılı görkəminə, ümidsizlik ifadələri aşkar sezilən gözlərinə baxıb soruşdu:

– Bəlkə əlini yumaq istəyirsən?

– Hə, pis olmaz, – deyə Tural astadan cavab verdi.

– Elə isə, gəl bura!

Qız ona hamamı göstərdi, təmiz məhrəba gətirib asdı.

– Bu da səninçün dəsmal!

Bəzən hədsiz qayğıdan da sıxılır adam. Turalın onsuz da pörtmüş üzü bir qədər də allandı: «Deyirəm, nə qəribə insanlar varmış dünyada. Özün professor olasan, ailən də bu qədər sadə, bu qədər qonaqpərəst». Vağzalda qızla ilk görüşü zamanı ürəyinə gələn fikirlərə görə Tural özünü danladı. Qızın qəribə eynəyi, cins şalvarı, sonra da maşın sürməsi onda belə təsəvvür yaratmışdı ki, yəqin ərköyünün, ədabazın, meşşanın biridir. Hətta bəzi xarici kinofilmlər yadına düşmüşdü. «Bircə siqareti çatmır, onu da fısqırtsa, tamam-dəsgah olar», – düşünmüşdü. – Yəqin ki, günortayacan yuxu bişirir, evdə əlini ağdan qaraya vurmur, gününü gəzintilərdə, rəqslərdə keçirir…»

Mətbəxdən qızın səsi gəldi:

– Ana, sən get əyləş, atamı da çağır süfrəyə, mən bu saat nə lazımsa, hazırlaram. Qayğanaq da bişirərəm, kotlet də salaram. Bir keç, bir keç içəri!

Ananın cavabını da Tural eşitdi:

– Yaxşı, qızım, nə deyirəm. Elə isə bir az əlli tərpən. Bəlkə yazıq uşağın doğrudan da işi var, gedəcək kasıbçılığının dalısıyca.

– Sən narahat olma, keç içəri, mən bu saat!

Tural əl-üzünü səliqə ilə yudu, divardakı güzgüyə baxıb saçlarını daradı, yenə ehtiyatla keçib yemək süfrəsi arxasında əyləşdi. Süfrənin üstündə nələr yox idi? Pendir, yağ, qara dənəvər kürü… «Bunlar bəs deyilmiş kimi hələ bir qayğanaq da, kotlet də bişirmək istəyirlər… Eh, özləri bilər, bəlkə səhər-səhər çox yeyirlər ki, axşamacan acmasınlar. Bəlkə elə bilirlər mən aclıqdan çıxmışam…»

Professor paltarını dəyişib süfrə başına gəldi, Turalla üzbəüz əyləşdi. Bir azdan İsmət xanım da gəldi. Ülviyyə bişirdiyi xörəkləri stolun üstünə səliqə ilə düzəndən sonra mətbəxə keçərək müşənbə önlüyünü çıxardıb qayıtdı.

– Hə, indi başlaya bilərik, – deyə professor əlini çörək qıçasına uzatdı. Turalın sıxıldığını görüb əlavə elədi: – Sən də utanma, oğlum, elə bil öz evinizdir.

Tural əvvəlcə bir stəkan şirin çayla pendir-çörək yeyib çəkilmək istədi. Hər tərəfdən düşdülər onun üstünə. Ana onu qınadı:

– Cavan oğlansan, belə də yemək olar?

Professor əlavə elədi:

– Mən sən yaşda olanda Göy-göldə üç yoldaşımla bir quzunu yemişəm.

Ülviyyə qara kürü ilə yağ yaxdığı yaxmacı ona tərəf uzatdı.

– Bunu səninçün düzəltmişəm, yeməlisən mütləq.

Tural ürəyində dolandırdı. «Nə mehriban insanlardır… O dayım arvadının qanacağı, bu da bunların…»

– Yaxşı, oğlum, görürəm kənd uşağına oxşayırsan. Bəs vağzalda nə əcəb? Niyə bir yerdə – zavodda, fabrikdə işə düzəlmirsən?

– Professor, müəllim, – deyə Tural ürəyini açdı. – Oxumağa gəlmişəm. Mehmanxanada yer vermədilər. Gəlib vağzalda yatdım. Səhər durub gördüm ki, pulumu cibimdən çıxarıblar. Bilmədim neyniyəm…

Professorun qanı qaraldı. Ana da, qız da mütəəssir oldular.

– Düzəlmir də bu camaat, – deyə professor gileyləndi. – Görüm ciyəri yansın sənin o pulunu çıxaranın, – ana əlavə elədi, – əlləri quruyub yanına düşəydi cibinə girən yerdə.

– Hansı instituta vermisən sənədlərini? – deyə qız soruşdu.

– Neft-kimya institutuna verəcəyəm bu gün.

– Hə, lap yaxşı. Attestat qiymətlərin necədir?

– İkicə dördüm var, qalanı beşdir.

Professor sevinclə bildirdi:

– Bərəkallah, oğlum, əhsən! Mən də teleqram almışam, imtahana çağırıblar. Nə bilmək olar, bəlkə elə kimyadan mən götürəcəm səndən imtahanı. Qətiyyən qorxub eləmə. Sözsüz girəcəksən. Bizdə sən deyən müsabiqə olmur. Lap hamısından kafi də alsan, keçərsən.

Elə bil dünyanı Turala bağışladılar. «Nə gözəl təsadüf» – deyə ürəyində dolandırdı.

– O ki, qaldı yer məsələsinə, bu saat zəng çalaram, sənə yer düzəldərlər, mənim aspirantım zavod direktorudur, elə bilirəm, sözümü yerə salmaz.

Professor qalxıb girəcəkdə, iri güzgünün qabağında qoyulmuş telefonun dəstəyini götürdü, nömrələri yığdı.

– Salam! Bəli, mənəm. Çox sağ olun, xoş gününüzə gəlmişəm… Niyə, pis olmadı… Səndən bir təvəqqəm var. Bir oğlan göndərirəm yanına, ağıllı uşaqdır, gərək yataqxanada ona yer düzəldəsən… Hə, imtahan verməyə gəlib bizim instituta. Çox sağ ol, təşəkkür edirəm.

Professor kiçik kağız parçasına nəsə yazıb Turala verdi:

– 5 nömrəli avtobusa minərsən, dayanacağı bizim evin qabağındadır, soruşarsan deyərlər. Avtobus zavodun lap yanında dayanır. İsmət xanım, – deyə arvadına müraciət elədi, – ordan 30 manat gətir ver bu oğlana. Heç adını da soruşmadım.

– Adım Turaldır!

– Tural, Tural… Qədim addır Tural, hansı əfsanəninsə qəhrəmanının adıdır. Sən də gərək bu adı doğruldasan.

– Professor, çoxdur, axı, o qədər pulu götürmərəm. 2-3 manat olsa bəsimdir. Anama tel vuraram, göndərər.

Professor üç onluğu Turalın qısaqol köynəyinin cibinə basdı.

– Mən bunu sənə borc verirəm. Beş manat sənin zəhməthaqqın, 25 manat isə borc, bildin? Nə vaxt işləyərsən, qazanarsan, onda gətirib verərsən, yaxşı? Özü də sərvaxt ol, yenə soyarlar səni.

İsmət xanım narazılıqla başını buladı:

– Kişi, o nə sözdür deyirsən?

– Ana, zarafat eləyir atam, – deyə Ülviyyə əlavə etdi.

Üçü də güldü. Turalın da tərli gözləri işıldadı, par-par yandı, pörtmüş üzü açıldı…