Kitabı oku: «Abbas Mirzə Şərifzadə haqqında xatirələr », sayfa 2

Mirzə Fətəlilər, Nəcəf bəylər, Haqverdiyevlər, anası isə kəbinsiz, nikahsız evə soxulan Avropa mədəniyyətli idi. Odur ki, bütün bu donmuş, kiflənmiş əski şəriət dünyası bu cocuğu daşqalaq edirdi.

Lakin bu iki əl onu buraxmayır, atılan daşlara qarşı öz kökslərini gərir, ağır yoxuş yolu addım-addım irəliləyir və cocuğu yüksəldirdilər.

Mənzil başına hələ çox qalmışdı. Qarşıdan bir cəlladın sapandından atılan amansız bir daş

Ərəblinskini bu cocuqdan ayırdı. Cocuq bir an üçün ayaqdan-ayağa səndələdi, bu gözəl yavrunun yürüşünə baxanlar onu sevən, onun yüksəlməsinə sevinənlər birdən-birə çaşdılar, qorxdular və

cocuğun bütün ağırlığı ilə yerə çevrilib parçalanacağını gözlədilər. Elə də olacaqdı. Bir əldən səs çıxmazdı. Tam bu aralıq əllər yenə də ikiləndi. Yandan baxanlar yenə də cocuğun iki tərəfindən tutan iki kamil əl gördülər. Bu əllərin hər ikisi Abbas Mirzə Şərifzadənin idi. O, cocuğu götürüb ağırlığna baxaraq qoynuna qoydu və qüvvətli addımlarla irəli atıldı.

Abbas Mirzəni şəxsən tanıyanlar onun bədəncə nə qədər zəif olduğunu bilirlər. Hamı elə bilirdi ki, bu gücsüz umuzlar bu ağırlığa dözməyəcək, bu incə ayaqlar bu sərt yoxuşu, bu daşlı, kəsəkli yolu çıxa bilməyəcəkdir. Lakin umuzlar saxlayır, yürüyürdü. Hamı heyrət edirdi. Heyrət ediləcək bir şey isə yox idi. Onlar Abbas Mirzənin yalnız zahiri görünüşünə baxır, onun içərisində çırpınan, coşan mənəvi qüvvət və qüdrəti görməyirdilər. Halbuki onu yürüdən ancaq bu coşqun mənəvi qüvvət, qüdrət və

temperament idi. Bəzən umuzlər əyilir və umuzdakı yükün ağırlğı altında kəmiklər belə yerindən oynayırdı. Lakin içəridə qaynaşan, coşan sənət sevgisi, mənəvi qüvvət və qüdrət onu yenə də dikəldir, yenə də irəliyə doğru itələyirdi. Ətrafı bürüyən qaranlıq içərisində tam mənası ilə tək bir qəhrəman yol açır, sarsılmaz addımlarla öz gözəl yavrusunu irəli aparırdı. Yavaş-yavaş bu cocuğun gözəlliyini sevənlər onun başına toplaşırdı. Abbas Mirzə Şərifzadə bütün teatr həyatının bir məhvəri idi. Özü-özlüyündə həm rejissor, həm aktyor, həm də təşkilatçı idi. O, səhnənin həm oğlu, həm də atası idi. O

zaman artistə “arsız” deyirlərdi. Arsızı isə evdən qovur, qız verməyir, çörək satmayırdılar. Artist nişanlısının, yalnız artist olduğu üçün gözüyaşlı özgəyə verildiyini kim görməmişdir? Teatr tamaşına 7

gedənlərin belə üzünə qapılar bağladığını kim görməmişdir? Ac və muzdsuz çalışan səhnə işçisinin başına söyüşlər, töhmətlər, yağdırıldığını kim görməmişdir? Lakin bunların heç biri Abbas Mirzəni qorxutmamışdır. Qara qüvvələrin quduzlanmasına qarşı sustalıb çəkilmək istəyənlər, qarşıda Abbas Mirzənin enməz bir dağ, sarsılmaz bir qala kimi durduğunu görüncə ruhlanır və onun mətanətindən qüvvə alır, yenidən mübarizəyə atılırdılar. Abbas Mirzə məktəb görməmiş, sənəti və onun üsullarını öyrənməmişdir. Lakin o, bir talantdır. O, öz-özünə doğulmuş bir sənətkardır. Sənət onunla bərabər doğulmuşdur. Sənət onun qanında, iliyindədir.

Zatən məktəb sənətkar yetişdirməyir. O, sənətkara öz təbii istedadını genişləndirmək və əlverişli işlətməyi öyrədə bilir. Abbas Mirzədə isə həmişə ona kömək edən, onu öyrədən və doğru yola yönəldən bədii bir zövq vardır. O, bir sənətkar, yaradıcı bir talantdır. Lakin o, yalnız sənətkar olmaqla qalmayır. O, eyni zamanda bir təşkilatçı bir mübarizçidir. O, sahənin künclərdə, bucaqlarda sürüklənən ayrı-ayrı qüvvələrini min yerdən toplamış, bir yerə quraşdırmış, bu dağınıq, sökük parçalardan güclü mədəni bir maşın yaratmışdır. Abbas Mirzənin bu gözəllik və sənət yavrusuna uzatdığı iki əldən biri yüksək qüvvətli bir sənətkar, biri isə qorxmaz bir mübarizəçi, yorulmaz bir təşkilatçı əli idi.

Bu uzun mübarizə yollarında Abbas Mirzə Şərifzadə nə qədər əzablar, faciələr, ağırlıqlar keçirmişdir! Yoxu var etmək, yoxdan bir səhnə yaratmaq! Abbas Mirzənin getdiyi yol belə olmuşdur.

Səhnəmizin bu mübarizə yolu xalqımızın ümumi mübarizə cəbhəsinin bir qazmasıdır.

Bu qazmada başçı və komandan Abbas Mirzə Şərifzadə olmuşdur. Bu cəbhə başında uyumadan vuruşmuş, çarpışmış və 20 illik bu şanlı mübarizə yolunu qəhrəmanlara layiq bir şərəflə keçmişdir.

Sovet hakimiyyəti qurulandan bəri artıq səhnəmiz körpəlikdən, cocuqluqdan çıxmış və inqilabın sürətli addımları ilə mədəni inqilab uğrunda çarpışmaqdadır. O, artıq bir körpə deyildir. O, indi sağlam ruhlu, gülər üzlü, şən baxışlı, oynaq təbiətli bir gəncdir. O, indi bütün qonşudakı sənət yurdları ilə qardaşlıq yarışı aparan bir idmançı, bütün Şərq teatr sənətinin avanqardında gedən bir başçıdır.

Mədəniyyət dünyasında addımlayan bir gənc bu gün də öz arxasında və öz başı üzərində Abbas Mirzənin bu sevimli, bu mehriban atanın möhkəm iradəsini və güclü qolunu hiss etməkdədir.

Lakin Abbas Mirzə bu yolda tək deyildir. İndi onun ardınca böyük bir sənət ordusu, onun köməyində böyük bir əməkçi xalq durmuşdur. Bu gəncin yürüşünə toxunmaq üçün uzadılacaq qara bir ələ minlərlə əməkçilərin birləşmiş ağır yumruğu cavab verə bilir.

Bu gənc Azərbaycan dram teatr səhnəsidir. İndi onun oynaqlığına yalnız Abbas Mirzə deyil, bütün xalqımız sevinir, ona görə də Abbas Mirzənin bu günkü 20 illik şanlı mübarizə və qələbə bayramı yalnız onun deyil, bütün Azərbaycan səhnəsinin bayramıdır.

Yol hələ bitməmişdir və çətini irəlidədir. Abbas Mirzə Şərifzadə də vəzifə başındadır.

“Səmimi, sevimli sənətkarımıza alqışlar!

1928

8

Mustafa Quliyev

… Şura hökuməti bir neçə il içərisində Türk (Azərbaycan) Akademik teatrosu yaratmışdır. Hazırda bu teatro bədii əhəmiyyət cəhətcə bütün yaxın Şərqdə yeganə teatrdır. Aprel inqilabına qədər Azərbaycanın dövlət teatrosu yox idi, ayrı-ayrı həvəskarlar dərnəkləri var idi. Bu dərnəklər öz gücləri ilə işləyir və heç bir yardım görmürdülər. Bu dərnəklər dayanılmaz bir şərait içərisində işləyirdi.

Müsəlman ruhaniləri və “ali cəmiyyət” teatro fəaliyyətini təqib edir, ona nifrətlə baxır, bekar adamların bir əyləncəsi hesab edirdilər. Türk mədəniyyəti qurmaq istəyən müsavat “quruluşçuları” dəxi teatro və

sənətə heç bir əhəmiyyət vermirdilər. Bu ağalar türk səhnəsini bircə addım belə irəlilətmək üçün heç bir iş görməmiş və əllərini əllərinə vurmamışdılar.

Azərbaycan şuralaşdıqdan sonra türk teatrosu işçi kəndli kütlələrinin yardımı ilə misli görünməmiş qədər yüksəlmişdir.

Bu müddət içərisində möhkəm aktyorlar kollektivi düzəlmiş və bu heyət içərisində istedadlı sənətkar aktyorlar yetişmişdir.

Türk səhnəsi – Şekspir, Şiller, Qoqol, Molyer və Qorki kimi dünya miqyasında məşhur olan klassiklərin əsərlərini oynamaqla, ümumi mədəniyyətə qovuşmuşdur. Hazırda türk səhnəsində bu günün mühüm məsələləri həll olunmaqdadır. Türk teatrosu, din, mövhumat, köhnə yaşayış və mənfur çadra ilə aktiv mübarizə aparır. Türk səhnəsi müasir pyeslərinin quruluşu ilə kütlələrimizi yeni mədəniyyət nailiyyətləri ilə tanış edir və kütlələri bu mədəniyyətə doğru aparır. Doğrudan da, türk teatrosu kütlələri tərbiyə edən, yeni məfkurə uğrunda təşviqat aparan, yeni mədəniyyət saçan böyük bir məktəb halını alır. Türk teatrosunun bu müvəffəqiyyətlərinin böyük səbəblərindən biri də bütün varlığı ilə teatro və sənəti uğrunda çalışan ayrı-ayrı istedadlı aktyorlardır.

Hazırda türk teatrosu tərəfindən 20 illik yubileyi keçirilən Abbas Mirzə Şərifzadə öz həyatını türk səhnəsi ilə əlaqədar edən istedadlı aktyorlardan biridir.

Hələ məktəbli ikən Abbas Mirzə həvəskar tamaşalarında iştirak etmişdir. Abbas Mirzə bütün varlığı ilə teatro işinə atılmış, türk səhnəsini sevən, köhnə alətlər ilə amansız mübarizə aparan bir aktyor olaraq bütün ömrünü teatroya sərf etmiş və teatronun qarşısında duran maneələri aradan qaldırmağa çalışmışdır.

10-cu ildə Şərifzadə teatro işi təşkilinə başlamış və “Səfa” cəmiyyətindəki teatro dərnəyinə

rəhbərlik etmişdir. O, “Səfa” cəmiyyətində birinci dəfə olaraq sənətkar türk aktyorları truppası təşkil etmişdir. 16-cı ildə Şərifzadə türk aktyorları kollektivinə rəhbərlik və rejissorluq etmişdir. O, qəzalara qastrola getmiş və teatro sənətinin türk kütlələri içərisində iştirak etməsinə çalışmışdır.

Şərifzadənin Şura hökuməti zamanındakı fəaliyyəti daha böyük və daha səmərəli olmuşdur. Yeni yaradıcılıq vəziyyəti, şura cəmiyyətinin teatroya xüsusi diqqət verməsi teatro həvəskarı olan Abbas Mirzəyə böyük artist, sənətkar və rəssam olmaq imkanı vermişdir.

Hazırda Şərifzadə “Otello”, “Hamlet”, “Qaçaqlar”, “Yurdsuz insanlar”, “Aydın”, “Oktay”, “Od gəlini”, “Şeyx Sənan” kimi pyeslərə böyük müvəffəqiyyətlə iştirak edir.

Şərifzadə öz məharətini “Hamlet”də xüsusilə göstərdi. O, böyük istedada malik bir aktyor olduğunu isbat etdi.

Xalq Maarif Komissarlığı kollegiyası Şərifzadə yoldaşın türk teatrosu qarşısındakı böyük xidmətlərini nəzərdə tutaraq son iclasında Abbas Mirzə Şərifzadəyə cümhuriyyətin əməkdar aktyoru adını verməyə qərara almışdır.

A. M. Şərifzadə hələ cavandır, gələcək fəaliyyəti və öz üzərində çalışması ilə daha da yüksələcəkdir. Biz onun istedadının daha da parlayacağına inanırıq.

Ona gələcək müvəffəqiyyətlər arzu edirik.

1928

9

Hörmətli Abbas Mirzə Şərifzadə yoldaş!

Sənə çox nadir bir xoşbəxtlik üz vermişdir. Sən Şura hakimiyyətinin Azərbaycanda yaratmış

olduğu birinci Azərbaycan Dövlət Akademik Teatrosunun səhnəsində 20 illik yubileyini bayram edirsən.

Sənin keçirmiş olduğun yol çox ağır və tikanlı idi.

Köhnə Azərbaycan yaşayış və dini mövhumatları tərəfindən təqib edildiyinə baxmayaraq, sən bütün maneələri qaldırıb bu mübarizəyə qalib gəlməyə müvəffəq oldun.

Teatroya qarşı səndə olan məhəbbət, təbii istedad və möhkəm iradə səni bu tikanlı yoldan çıxarıb qalibiyyət yoluna saldı. Bu yol isə səni böyük oktyabrın parlaq işığı ilə işıqlanmış olan gənc şura teatrosunun səhnəsinə gətirib çıxardı. Öz rəğbətini gizlində saxlamağa məcbur edilmiş kiçik səhnə

həvəskarı olduğu halda sən qabiliyyət və istedadın nəticəsində böyük bir sənətkar, bir artist yerinə

çatıb türk teatrosu səhnəsində Şekspir, Şiller, Qorki, Qoqol kimi cahan klassiklərinin verdiyi simaları yaratmağa müvəffəq oldun.

Xalq maarif komissarlığı türk teatrosu yolundakı əmək xidmətlərinə qarşı sənə ASŞÇ əməkdar artisti namını verməyi qərar almışdır.

Sənə belə yüksək nam verərək xalq maarif komissarlığı ümid bəsləyir ki, sən gələcək fəaliyyətində

öz sənət istedadını daha da yüksəldib uzun illər gənc akademik teatromuzu zinətləndirib onun iftixarına səbəb olacaqsan.

10

Hüseyn Cavid

… Abbas Mirzə Şərifzadə sadə… pək sadə bir insandır. Fəqət o, sadəlikdə bir böyüklük var ki, sənət feyzindən məhrum olanlar onu idrakdan acizdir. Abbas Mirzənin özünəməxsus pək mümtaz bir zəkası və kəskin bir istedadı var. O istedad yalnız səhnə üfüqlərində parlar.

Abbas Mirzə səhnə tarixində unudulmaz qəhrəmanlıq göstərdi. O, bir heçdir ki, böyük varlıqlara səbəb oldu. O, xaraba bir şəhərin1 övladıdır ki, sənət dünyasına möhtəşəm qazanalar yapdı. Sənətkarın böyüklüyü yaşadığı mühitin mədəniyyəti ilə ölçülür.

Mən sənətdən aldığım zövqü heç bir şeydən almam.

Buna görə də o atəşin zəkaya qarşı pək dərin və səmimi hörmətlər bəslərəm.

1928

1 Şamaxıya işarədir

11

M.A.Əliyev

SSRİ xalq artisti

… Abbas Mirzə Şərifzadəni cocuqluq vaxtından tanıyıram. O, ta cocuqkən “Nadir şah” və “Otello”

pyeslərini elə əzbərləmişdi ki, hər ikisinin baş rollarını mahir bir artist kimi söyləyirdi. Teatra gəlib

“Həmiyyət” truppasının və rus aktyorlarının məşqinə tamaşa edərdi. Qardaşı bundan çox narazı idi.

Narazılığı aktyor olduğuna görə deyil, oxuyub elmli olmadığı üçün idi.

Bir gün Abbas Mirzənin qardaşı Qulam Rza mənə dedi ki, “qalmışam məhəttəl, nə edim, Abbas Mirzə məktəbdən qaçıb; daha oxumur. Sən gəl ona nəsihət et, aktyor olduğun üçün sənin xatirini çox istəyir. Bəlkə sözlərinə baxıb oxumağa gedə…”.

Həqiqətdə Abbas Mirzə mənim xatirimi başqalarından əziz tutardı.

Mən Abbas Mirzəni çağırıb təhsilini davam etdirməsi barəsində bir qədər danışdım. O, “mənim həvəsim səhnəyədir, aktyor olmaq istəyirəm” deyə cavab verdi. Mən çox dedim, o, az eşitdi. Lakin axırda gətirib gimnaziyada müəllimə tapşırdım. İki-üç il bu sayaq ilə oxumağa məcbur oldu.

Bakını məcburiyyət qarşısında qalıb tərk etdiyim üçün 1911-ci ildən 1914-cü ilə kimi Abbas Mirzədən ayrıldım.

1914-cü ildə Bakıya gələndən sonra Abbas Mirzəni “Səfa” maarif cəmiyyəti” teatr heyətinin baş

rejissoru və qəhrəman bir aktyoru kimi gördüm.

Abbas Mirzə 1908-cu ildən başlayaraq (1928-ci il-Red). Türk səhnəsində böyük müvəffəqiyyətlər qazanmışdır. Bütün bu qəhrəmanlıqlara görə bu gün ona təntənəli yubiley verdilər.

Ona uzun zamanlar səhnəmizdə böyük fəaliyyətlər göstərməsini arzu edirəm.

1928

12

Üzeyir Hacıbəyov

…Elm və məktəb yolu deyil, öz cidd-cəhdi ilə həvəs və görüb-götürmək qabiliyyəti sayəsində Türk səhnəsi xadimləri arasında mühüm bir mövqe qazanmış olan Abbas Mirzə Şərifzadənin aktyor və

rejissorluq xidmətlərini təqdir edən zaman başlıca olaraq dramımızın irəliləməsi rolundakı səy və

qeyrətini qeyd etməliyik. Abbas Mirzə Şərifzadə opera tamaşası quruluşlarının zənginləşdirilməsi yolunda da çox xidmətlər göstərmişdir.

Kino və teatro işlərində çalışmaqla Abbas universal səhnə xadimi olmaq dərəcəsinə çatmışdır.

Böyük sənətkara alqışlar.

1928

13

A.A.Tuqanov

Azərbaycan SSR xalq artisti

…Aktyor-ustad Abbas Mirzə Şərifzadənin istedadının diapozonu Maksim Qorkinin “Həyatın dibində” pyesindəki Barondan, Molyerin, Don Juanından, Vilyam Şekspirin Otello və Hamletinə qədər genişdir.

Cəfər Cabbarlının Aydını, Oktayı, Elxanı, Hüseyn Cavidin Şeyx Sənanı, İblisi Abbas Mirzə ifasında artıq teatronun tarixində həkk olunmuş və yazılmış obrazlardır.

Onun teatr sənətkarlığının başlıca qüvvəsi-hakimlik, həqiqilik və hərəkətdir.

1928

14

M.Ə.Sidqi

Abbas Mirzə bütün ömründə səhnəmizin hər bir əziyyətinə qəhrəmanlıqla davam edən və daima qəhrəman rollar oynayan qəhrəmanımızdır.

15

Əzim Əzimzadə

… Abbas Mirzə Şərifzadə Türk səhnəsinin bütün varlığını təmsil edən bir istedad, incəsənətin heyəti mücəssəməsidir.

16

Ə.Haqverdiyev

Dursunəli – Hamlet! Nə böyük məsafə! Nə ağır yollar! Nə parlaq nailiyyət.

17

T.Şahbazi

Abbas Mirzə Türk səhnəsini, Türk səhnəsi də Abbas Mirzəni yüksəltdi.

1928

18

Ə.Haqverdiyev

C.Naxçıvanlı

B.Brdender

Babaxanov

… Aktyor ömründə 20 illik yol uzun bir yoldur. Türk aktyorunun ömründə isə bu yol iki və üçqat uzundur.

Türk aktyorunun yolunun iki tərəfi istehzadan, həqarətdən yapılmış, sərac yol özü isə iti tikanları ilə döşənmiş çuxurlardan və uçurumlardan ibarətdi. Abbas Mirzə ətrafını çulğalayan bir belə

maneələrə baxmayaraq müstəqim, mətin, ümid ilə dolu bir ürəklə bu uzaq yolu qəhrəmanlıqla keçib türk səhnəsində parlaq bir məkan tutmuşdur. Səhnəyə qədəm qoyandan indiyədək Abbas Mirzə

Şərifzadə rol arxasınca gəzməmiş, həmişə rol onu axtarmış, tədric ilə bir məktəb uşağıtək xırdaca rollardan başlamış, axırda bu mövqeyə çatıb türk səhnəsinin zinəti və Avropa miqyasında tanınan aktyor olmuşdur. Nadir şah, Ağa Məhəmməd şah, Pərviz, Nəcəf bəy, Aydın və axırda Otello və Hamlet rollarını məharətlə yaratmışdır. Türk aktyoru heç vaxt aristokrat və burjuaziya sinfinə xidmət etməmişdir. Teatromuzun həyatının dahiləri onu təsdiq edirlər. Aktyorun xidməti həmişə kütləyə

olubdur.

Aristokratlar və burjualar aktyordan həzz aparırlarsa, o həzzi lotu Cabbarlardan apardıqları həzzdən ayırmamışlar. Kütlə isə həmişə aktyoru özünə oğul, ata və müəllim bilibdir. Odur ki, zəhmətkeş sinfi hökuməti öz əlinə alarkən aktyora layiq olduğu məqamı verdi və öz aktyorlarını vaxtlı-vaxtında ürəkdən təbrik etməkdədir. Aprel inqilabından sonra Abbas Mirzə səyini on qat artırıb zəhmətkeş sinfə xidmət etmiş, xalqın sevimlisi olmuşdur.

19

Ş.Mahmudbəyov

Azərkinonun sabiq rəisi

Abbas Mirzə Şərifzadə ilk Azərbaycanlı kino rejissorudur. O, Azərbaycan kino idarəsində, dinin ifşasına həsr edilmiş “Bissimillah”, M.F. Axundovun eyni adlı komediyası əsasında yazılmış “Hacı Qara” (“Sona”) bədii filmlərini və Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası” adlı sənədli film çəkmişdir.

“Bismillah” filmi böyük siyasi əhəmiyyətə malikdir. Məişət materialları əsasında çəkilmiş bu film xarici ölkələrin fəhlə nümayəndələri tərəfindən də bəyənilmişdir.

“Hacı Qara” sözsüz ki, yalnız Azərbaycanda deyil, bütün şərq ölkələrində böyük müvəffəqiyyət qazanacaqdır. Bu filmdə Azərbaycanın keşmiş həyatı öz əksini tapmış, fəhlə və kəndlilərin mülkədarlar və kapitalistlər tərəfindən istismarı, feodalizm dövrünün yaramazlıqları göstərilmişdir.

Filmin ekrana buraxılışı Abbas Mirzənin yubiley gününə təsadüf edir. Həmin gün (25.XII.1928-ci il-Red) filmə ictimai baxış keçirilmişdir.

1928.

20

H.M. Qafqazlı

Azərbaycan SSR əməkdar artisti

… 1920-ci ildə Bakının 3-cü beynəlmiləl adına mərkəzi işçi klubu yanında N. Nərimanov adına birinci işçi-kəndli türk dram dərnəyi rejissorluğuna Abbas Mirzə Şərifzadə dəvət olundu. Abbas Mirzə

Şərifzadənin ciddi çalışqanlığı sayəsində dərnəyin işləri öz yoluna düşmüşdü. Mətbəə işçilərindən ibarət olan dərnək üzvləri böyük həvəslə çalışıb öz vəzifələrini layiqincə yerinə yetirdilər. Abbas Mirzə

dərnəyin repertuarını”Nadir şah”, “Əlmənsur”, “Ağa Məhəmməd şah” və başqa bu kimi pyeslərlə

zənginləşdirib dərnək işlərini yüksəltmiş; tamaşaçıların rəğbətini qazanmışdı.

Abbas Mirzə Azərbaycan xalqının savadlanması və mədəniləşməsi üçün var qüvvə ilə çalışırdı.

Dərnəkdə oynanılan pyeslərdən əldə edilən pulla “zəhmətkeş səhnəsi” adlı bir jurnal nəşrinə

başlamışdı.

Abbas Mirzə Şərifzadənin ən yaxşı xidmətlərindən biri də ondan ibarət olmuşdur ki, o mətbəə

işçilərini – dəzgah arxasından incəsənətə gələn adamları hazırlamış və səhnəyə çıxarmışdır. Həmin yoldaşlardan bir neçəsi sonralar teatr texnikumunu bitirmiş, bu günə qədər respublikamızın teatrlarında müvəffəqiyyətlə çıxış edirlər. Abbas Mirzənin bir müəllim və aktyor kimi incəsənətə etmiş

olduğu xidmətləri heç bir zaman unudulmayacaqdır.

21

Məmməd İsgəndərov

Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət heyətinin sədri

… 1928-ci ildə mən pedtexnikumda oxuyurdum. Həmin ildən Abbas Mirzə Şərifzadə istedadının ünvanına xoş sözlər eşitmişdim. Texnikum tələbələri arasında Abbas Mirzənin müdirləri çox idi. Tez-tez sənətkarın adı çəkilir, uzun-uzadı onun istedadından söhbət gedirdi.

Mən A. M. Şərifzadənin iştirak etdiyi iki tamaşanı daha çox xoşlardım. Bunlardan biri “Od gəlini”, o biri “Hamlet” idi.

“Od gəlini” tamaşasında Elxan-Abbas Mirzə həm aşiq, həm qəhrəman idi. Bu iki sifət aktyorun yaradıcılıq süzgəcindən keçərək elə birləşmişdi ki, biz, aşiq və qəhrəman Elxanın vurğunu olmuşduq.

Abbas Mirzə Elxanı elə aydın, elə bacarıqla yaradırdı ki, adam onun mübarizəsinin iştirakçısı olmaq istəyirdi.

Mübarizənin çətinliyi və ağırlığı artistin nəzərindən bir an qaçmırdı. Tamaşaçı çox vaxt aktyor ifasını unudar, həqiqi, real Elxanın dalınca gedər, onun hissinə, onun sözünə qulaq asmaq istəyərdi.

“Od gəlini” tamaşasında Elxanın son monoloqunda A. M. Şərifzadə əvəzedilməzdi. Kiçik bir əhvalatı yada salmaq istəyirəm. “Od gəlini” quruluşunun səhnəyə qoyulması bir qədər ləngimişdi.

Deyirdilər ki, buna əsərin qəhrəmanı Elxanın intihar etməsindən sonra tamaşanın bədbin təsir bağışlaması səbəb olmuşdu. Guya, Aqşin qardaşını islam dinini qəbul etməyə çağırdığı monoloqdan sonra Elxan öz etirazını bildirib kəndiri boğazına keçirirdi. Ondan sonra pərdə örtülməli və tamaşa qurtarmalı idi. Belə bir sonluq isə bir növ məyusluq və bədbinlik doğururdu. İndiki kimi yadımdadır, bunu texnikumun bütün kollektivi dəhlizdə, qapı ağzında durub danışırdı (belə söhbəti küçədə də