Kitabı oku: «Seksuallığın Psixologiyası», sayfa 2

Bütün bu mühakimələrdən sonra iki fikir, hər halda, öz qüvvəsini saxlayır: inverziyanın izahı üçün biseksual meylliliyi diqqətə almaq zəruridir, ancaq bu meylliliyin anatomik formasından başqa nədən ibarət olduğu bizə aydın deyil və burada söhbət cinsi meylin inkişafına aid pozuntulardan gedir.

İnverziyanın izahı üçün biseksuallığı nişan verən birinci şəxs (”Yahrbuch für sexuelte Zvischenstufen”in 6-cı cildindəki ədəbiyyat hesabatına əsasən) artıq 1884-cü ilin yanvarında “Revue philosophique”də “Lesaberrations de İnstinkt Sexuel” məqaləsini dərc etdirmiş E.Gley olmuşdur. İnverziyanı biseksuallıqla izah edən müəlliflərdən çoxu bu ana yalnız inverziyalılara deyil, bütün normallara münasibətdə əhəmiyyət verirlər və deməli, inverziyanı pozulmuş inkişafın nəticəsi kimi başa düşürlər. Ən azından, ikinci mərkəzin (inkişaf etməmiş cinsin) mümkün mövcudluğu məlum olan çoxsaylı müşahidələr var.

Hər bir insanda kişi və qadın elementlərinin olduğu barədə fikir bildirilir, yalnız məsələ heteroseksual şəxslərə aid olduğundan, bu və ya digər cinsə məxsusluğa uyğun olaraq, biri digərindən ölçüyəgəlməz dərəcədə daha inkişaf etmişdir.

İnverziyaya uğrayanların cinsi obyekti

Psixi hermafroditizm nəzəriyyəsi inverziyalıların cinsi obyektinin normalların obyektinə əks olduğunu nəzərdə tutur. İnverziyaya uğramış kişi bədən və ruhun kişi özəlliklərindən gələn cazibə qarşısında dura bilmir, o özünü qadın hiss edir və kişi axtarır.

Ancaq bu, inverziyalıların bütöv sırasına münasibətdə doğru olsa da, heç də inverziyanın ümumi əlamətini təşkil etmir. İnverziyalı kişilərin böyük hissəsinin kişiliyin psixi xarakterini qoruduğu heç bir şübhə doğurmur, o, digər cinsin müqayisə ilə az sayda ikinci əlamətlərinə malikdir və öz cinsi obyektində mahiyyətcə qadın psixi cizgiləri axtarır. Əgər başqa cür olsaydı, özünü inverziyalılara təklif edən kişi fahişəliyinin indi də, qədimdə olduğu kimi paltar və maneranın bütün xarici formalarında qadının surətini çıxarması tamamilə anlaşılmaz qalardı;

axı belə təqlid inverziyalıların idealını təhqir etməli idi. İnverziyaya uğrayanların sırasında ən mərd kişilər rast gələn yunanlarda, təbii, oğlanın mərdanə xarakteri deyil, bədəninin qadın tipinə yaxınlığı, eləcə də ruhi qadın özəllikləri, cəsarətsizliyi, təmkinliliyi, kənar kömək və nəsihət tələbatı kişidə məhəbbəti alovlandırırdı. Oğlan böyüyən kimi artıq kişi üçün cinsi obyekt deyildi və özü oğlan həvəskarına çevrilirdi. Bir çox digər hallarda olduğu kimi, bu halda da seksual obyekt həmin cins deyil, hər iki cinsin əlamətlərinin birləşməsidir, kişini istəyən və qadını istəyən ruhi hərəkətlərin arasında bədənin kişiliyi şəraitinin (genitaliyaların) saxlanması, necə deyərlər, öz biseksual təbiətinin əksolunması ilə kompromisdir.

Psixoanaliz indiyə qədər inverziyanın mənşəyinə izahat verməsə də, hər halda, onun mənşəyinin psixi mexanizmini açmış və nəzərə almaq lazım gələn məsələləri əhəmiyyətli dərəcədə zənginləşdirmişdir. Biz bütün tədqiq olunmuş hallarda daha gec yaşda inverziyaya uğrayanların uşaqlıqda qadına (daha çox anaya) intensiv, lakin qısamüddətli fiksasiya fazasını keçdiklərini aşkar etmişik, onu aşdıqdan sonra özlərini ana ilə eyniləşdirirlər və özlərini seksual obyekt seçirlər; yəni narsizmdən çıxış edərək, özlərinə oxşar gənc yaşlı kişilər axtarırlar, onları analarının sevdiyi kimi sevmək istəyirlər. İnverziyalı kimi görünənlərin qadın gözəlliklərinə heç də hissiyyatsız olmadıqlarını, kişi obyektlərinə daim qadınların doğurduğu ehtirası daşıdıqlarını tez-tez aşkara çıxarırdıq. Beləliklə, onlar inverziyalarını doğuran mexanizmi həyatları boyu təkrar istehsal edirlər. Onların beynindən çıxmayan kişiyə meyllənmə qadından uzaqlaşmaları ilə əlaqəlidir.

Psixoanalitik tədqiqat homoseksualları digər adamlardan xüsusi növ qrup kimi ayırmaq cəhdlərinə qəti şəkildə müqavimət göstərir. Yalnız açıq təzahür edənləri deyil, digər seksual oyanmaları da öyrənərək, bütün adamların özü ilə eyni cinsdən olan obyekt seçməyə qadir olduğunu və bu seçimi öz şüursuz halında etdiyini öyrənir. Öz cinsindən olan şəxslərə libidinoz hisslərin bağlılığı normal ruhi həyat faktoru kimi, xəstəlik mühərrikləritək, əks cinsə aid olduğundan daha böyük rol oynayırlar. Obyekt seçiminin cinsdən azadlığı, uşaq yaşlarında, primitiv durumlarda qədim tarix dövründə də müşahidə olunduğu kimi, həm kişi, həm də qadın obyektlərindən istifadə imkanlarında eyni dərəcədə azadlıq psixoanalizə, əksinə olaraq, ilkin kimi görünür; bu ilkin vəziyyətdən bu və ya digər tərəfə məhdudlaşma yolu ilə normal, ya da inverziyalı tip inkişaf edir. Kişinin qadına müstəsna seksual marağı psixoanalizə görə izaha ehtiyacı olan problemdir. O, öz özlüyündə anlaşıqlı deyil və əsasında kimyəvi cazibə yoxdur. Yekun cinsi seçimə münasibətdə həlledici an yalnız cinsi yetişmə başlandıqdan sonra olur və bir sıra, hesaba gəlməyən qismən konstitusional, qismən də öz təbiətinə görə təsadüfi faktorların nəticəsidir. Şübhəsiz, bu faktorlardan bəziləri bu nəticələrə uyğun həlledici təsirə malik olacaq qədər güclü ola bilər. Amma, ümumiyyətlə, öncədən müəyyən olunan anların çoxluğu insanların seksual davranışının mənzərələrinin müxtəlifliyində öz əksini tapır. İnverziyaya uğramış adamlarda, ümumiyyətlə, arxaik konstitusiyaların və primitiv psixi mexanizmlərin üstünlük təşkil etdiyi təsdiq olunur. Onların ən əhəmiyyətli əlamətlərinin obyektin narsistik seçiminin təsiri və anal zonanın erotik əhəmiyyətinin saxlanması olduğu kimi görünür. Lakin belə konstitusional özəlliklər əsasında inverziyaya uğrayanların kənar tiplərini digərlərindən ayırmada heç bir xeyri yoxdur. Belə kənar tiplərdə olanları, görünür, onlardakı qeyri-normallığın tamamilə kifayət edən əsaslandırılması olaraq, keçid tiplərində və aşkar normalların konstitusiyasında da, yalnız daha az ifadə olunaraq, tapmaq olar. Nəticələrdəki fərq öz təbiəti etibarilə keyfiyyət xarakterli ola bilər: analiz şəraitdəki fərqin yalnız kəmiyyətcə olduğunu göstərir. Obyekt seçməyə təsadüfi təsir göstərən faktorlar arasında qadağanı (uşaqlıqda seksual qorxutma) tapdığımızı qeyd edək və hər iki valideynin olmasının böyük rol oynadığına diqqət verək. Uşaqlıqda güclü atanın olmaması tez-tez inverziyanı əlverişli edir. Nəhayət, seksual obyektin inverziyası ilə subyektdə cinsi əlamətlərin qarışması arasında ciddi fərqləndirilmə aparılması üçün tələbdə təkid etmək zəruridir. Bu münasibətlə də müstəqilliyin məlum payı tamamilə aşkardır.

İnverziya barədəki məsələ üzrə Ferenczi-nin “Kişi homoseksuallığının nozologiyasına dair” məqaləsində (“İntern. Zeitschrift für arztliche Psychoanalyse”, II, 1914.) bir sıra əhəmiyyətli baxışlara işarə edilmişdir. Ferenczi tamamilə ədalətli olaraq, daha müvəffəqiyyətli “homoerotika” sözü ilə əvəz etmək istədiyi “homoseksuallıq” adı altında üzvi və psixi münasibətdən müxtəlif bərabərdəyərli olmayan durumların, hamısında ümumi inverziya simptomu olduğu əsasında, qarışdırıldığı faktını pisləyir. O, ən azı iki tipə münasibətdə ciddi fərq tələb edir: özünü qadın kimi hiss edən və aparan subyekthomoerotik və qadın obyektini özü ilə eyni cinsdən olan obyektlə əvəzləmiş və mütləq kişiyana obyekthomoerotik tiplər. O, birincini Magnus Hirschfeld-in mənasında həqiqi “aralıq seksual” tip sayır, ikincini daha müvəffəqiyyətsiz olaraq, qarayaxalıqdan əziyyət çəkən nevrotik adlandırır. İnverziyaya meylliliklə mübarizə eynilə psixi təsir imkanı kimi yalnız obyekthomoerotikdə olur. Bu iki tipi etiraf etməklə bir çox şəxslərdə subyekthomoerotikanın məlum payının obyekthomoerotikanın müəyyən hissəsi ilə qarışdığını əlavə etmək zəruridir.

Aktiv inverziyalı qadının münasibətləri daha müəyyən olur, xüsusən onların bir hissəsi kişinin somatik və ruhi əlamətlərinə malikdir və burada da daha yaxın tanışlıqda münasibətlərin böyük əlvanlığı ola bilsə də, öz cinsi obyektlərindən qadınlıq tələb edirlər.

İnverziyalıların seksual məqsədi

İnverziyalılarda seksual məqsədi heç bir halda bircinsli adlandırmağın mümkün olmaması kimi vacib faktı unutmaq olmaz. Kişilərdə cinsi ünsiyyət çox vaxt inverziya ilə üst-üstə düşmür; masturbasiya da tez-tez müstəsna məqsəd təşkil edir və burada seksual məqsədin məhdudlaşdırılması – ta hisslərin izhar edilməsinə qədər – hətta heteroseksual məhəbbətdən daha tez-tez rast gəlir. Qadın inverziyalılarda da seksual məqsədlər müxtəlif cinslidir; ağızın selikli qişasının toxunması, görünür, xüsusi üstünlüyə malikdir.

Nəticələr

İndiyə qədərki material əsasında özümüzü inverziyanın yaranmasına qaneedici izah vermək gücündə hiss etməsək də, bu tədqiqatda yuxarıda qoyulmuş vəzifənin həllindən bizim üçün daha böyük əhəmiyyət əldə edə bilən fikrə gəlmişik. Biz diqqəti seksual meyllə seksual obyektin əlaqəsini hədsiz sıx təsəvvür etdiyimizə yönəldirik. Qeyri-normal sayılan hallarla bağlı təcrübə bizə göstərir ki, seksual meyl və seksual obyekt arasında, bizi meylin sanki doğuşdan özü ilə obyekt də gətirdiyi normal formaları yeknəsəklikləri səbəbindən qeydə ala bilməmək təhlükəsilə hədələyən qaynaq var. Cinsi meyl, ehtimal, əvvəlcə obyektdən asılı olmur və meydana çıxması ilə onun gözəlliklərinə borclu deyil.

Son illərdə bioloqların, birinci növbədə Eugen Steinach-ın əsərləri homoerotikanın, ümumiyyətlə, cinsi əlamətlərin üzvi şərtlərinə parlaq işıq saldı.

Axtalamanın eksperimental təcrübəsi vasitəsilə, sonradan digər cinsin rüşeym vəzilərinin köçürülməsi ilə müxtəlif məməlilərdə erkəkləri dişilərə və əksinə çevirmək mümkün olmuşdur. Çevrilmə çox və ya az dərəcədə tam şəkildə somatik cinsi əlamətlərə və psixoseksual davranışa (yəni erotikanın subyekt və obyektinə) toxunmuşdur. Cinsi qabaqcadan təyin edən bu qüvvənin daşıyıcısı rüşeym vəzilərinin cinsi hüceyrələri təşkil edən hissəsi deyil, bu orqanın interstisial adlandırılan toxuması (“yetkinləşmə vəzisi”) sayılır.

Bir halda vərəm xəstəliyi nəticəsində yumurtalıqdan məhrum olmuş kişidə cinsi dəyişiklik mümkün olmuşdur. Cinsi həyatda o özünü passiv homoseksual qadın kimi aparmışdır və onda olduqca aydın ifadə olunmuş ikinci xarakterli qadın cinsi əlamətləri (baş və sifətdə tüklər, döş və ombalarda yağın toplanması) müşahidə olunmuşdur. Kriptorxik insan yumurtacığının köçürülməsindən sonra bu kişi özünü kişi kimi aparmış və libidosunu normal şəkildə qadına istiqamətləndirməyə başlamışdır. Eyni zamanda somatik qadın əlamətləri itmişdir (A.Lipchutz “Die Pubertatsdriise und ihre Virkung” Bern, 1919).

Həmin əla təcrübələr sayəsində inverziya barədə təlimin yeni əsas əldə etməsini iddia etmək əsaslı olmazdı və homoseksuallığın ümumi “müalicəsinə” yeni yol gözləmək tezdir. V.Fliess bu eksperimental təcrübələrin ali heyvanların ümumi biseksual anadangəlmə meylliliyi barədəki təlimi təmin etmədiyini tamamilə haqlı olaraq qeyd etmişdir. Bu cür sonrakı tədqiqatın güman olunan biseksuallığın birbaşa təsdiqini verəcəyi mənə daha çox ehtimal kimi gəlir.

B. Heyvanlar və cinsi cəhətdən yetişməmiş şəxslər seksual obyektlər kimi

Seksual obyektləri normal uyğun cinsə aid olmayan şəxslər, yəni inverziyaya uğrayanlar müşahidəçiyə digər münasibətlərlə, ola bilsin, natamam fərdlər qrupu kimi görünərkən, seksual obyekt kimi cinsi cəhətdən yetişməmiş şəxslərin (uşaqların) seçildiyi hallar tək-tək sapmalar kimi görünür. Yalnız müstəsna hallarda uşaqlar seksual obyektlərdir; çox hallarda, tənbəl və impotent olmuş fərd, ya da impulsiv (təxirəsalınmaz) meyl verilən anda uyğun obyekti əldə edə bilməyəndə onlar bu rolu alırlar. Hər halda cinsi meylin bu qədər variasiyaya və öz obyektini endirməyə yol verdiyi faktı onun təbiətinə işıq salır; öz obyektinə daha möhkəm bağlanmış aclıq buna yalnız son həddə yol verərdi. Bu qeyd kənd əhalisi arasında tez-tez rast gələn heyvanlarla cinsi ünsiyyətə də aiddir, həm də cinsi cazibə növün sərhədlərini keçir.

Bunu digər ağır cinsi meyl sapması halları kimi, estetik nöqteyi-nəzərdən ruhi xəstələrə bağlamaq istəyi var, amma bu, düzgün deyil. Təcrübə sonuncularda sağlam adamlarla müqayisədə hansısa xüsusi cinsi meyl pozuntusunun müşahidə olunmadığını göstərir. Beləcə, müəllim və dayələrdə uşaqlardan seksual sui-istifadə bunun üçün onlara ən əlverişli imkan yaradıldığı üçün, müdhiş tezliklə rast gəlir. Ruhi xəstələrdə uyğun sapmalar yalnız güclü formada rast gəlir, yaxud, bunun xüsusı əhəmiyyəti var, bu sapma müstəsnaya çevrilmiş və normal seksual məmnunluğun yerini tutmuşdur.

Seksual variasiyaların bu sağlamlıqdan ruhi xəstəliyə qədərki şkala üzrə münasibəti düşünməyə vadar edir. Mənə belə gəlir, cinsi həyatın ruhi hərəkətinin norma hüdudunda ruhi fəaliyyətin ali növlərinə ən pis tabe olanlara aid olmasına göstəriş kimi izaha ehtiyacı olan fakt xidmət edir. Kim hansı münasibətdə olur-olsun, sosial, etik mənada ruhən qeyri-normaldırsa, mənim təcrübəmə əsasən özünün seksual həyatında da həmişə belədir. Amma seksual həyatda xeyli qeyri-normal və qalan bütün bəndlərdə orta insana müvafiq, zəif bəndi seksuallıq olan, insani mədəni inkişafdan geri qalmış adamlar var. Mühakimələrin ən ümumi nəticəsi kimi, çoxsaylı şərtlərin təsiri altında heyrətli dərəcədə çox fərddə seksual obyektin növ və dəyərinin arxa plana çəkildiyi baxışında dayanaq. Cinsi meyldə əhəmiyyətli və daimi olan nə isə başqa şey var.

Qədim dünyanın və bizim eşq həyatlarımız arasında ən dərin fərq antik dünyanın vurğunu meyl üzərinə qoymasından, bizim isə meyl obyektinə keçirməyimizdən ibarətdir. Qədimdəkilər meylə hörmət edirdilər və onunla azdəyərli obyekti də nəcibləşdirməyə hazır idilər, biz isə meylin aşkara çıxmasını aşağılayırıq və ona obyektin məziyyətləri ilə bəraət qazandırırıq.

2. Seksual məqsədə münasibətdə geriləmə

Genitaliyaların seksual gərginliyin həllinə və seksual meylin (aclıq halında doymaya analoji olan məmnunluq) müvəqqəti söndürülməsinə aparan və cütləşmə ad-landırılan aktda birləşməsi normal seksual məqsəd hesab olunur. Ancaq, hər halda, artıq normal seksual prosesdə inkişafı inverziya kimi təsvir olunmuş sapmalara aparan rüşeymləri qeydə almaq mümkündür. Seksual obyektə əllənmə və gözdən keçirilmə kimi münasibət cütləşmə yolundakı aralıq proses olaraq ilkin seksual məqsəd hesab olunur. Bir tərəfdən bu hərəkətlərin özü həzz verir, o biri tərəfdən onlar son seksual məqsədə çatana qədər davam etməli olan ehtirası yüksəldir. Onlar sırasından biri, dodaqların selikli qişalarının qarşılıqlı toxunması sonradan öpüş kimi bir çox xalqlarda (o cümlədən yüksək mədəniyyətli xalqlarda da) seksual dəyər qazandı, baxmayaraq bu halda nəzərdə tutulan bədən hissəsi cinsi aparata aid deyil, qida həzmi kanalına girişi təşkil edir. Bununla perverziya və normal seksual həyat arasındakı əlaqəni müəyyən etməyə imkan yaradan və perverziyanın təsnifatı üçün istifadə etmək mümkün olan anlar verilir. Perverziyalar ya a)cinsi birləşmə üçün nəzərdə tutulmuş bədən hissələrinin anatomik sərhədləri arxasına keçid, yaxud, b)son seksual məqsədə doğru yolda seksual obyektə normal tez keçən aralıq münasibətlərdə dayanmadan ibarətdir.

a) Anatomik sərhədlər arxasına keçid

Seksual obyektin şişirdilməsi

Seksual obyektin əldə etdiyi psixi qiymət seksual meylin arzulanan məqsədi kimi ən nadir hallarda onun genitaliyaları ilə kifayətlənir, çox vaxt isə bütün bədəninə yayılır və seksual obyektdən çıxan bütün duyğuları əhatə etmək tendensiyasına malikdir. Həmin qiymətartırma psixi sahəyə də şüalanır və seksual obyektin ruhi təzahürlərinə və mükəmməlliklərinə münasibətdə məntiqi korlaşma (mühakimənin zəifliyi), eləcə də onun bütün mühakimələrinə tabe olmaq və inanmaq kimi aşkara çıxır. Beləliklə, məhəbbətin sadəlövhlüyü nüfuzun, əgər ən birinci deyilsə, vacib mənbəyi olur.

Məhz bu seksual qiymətləndirmə yalnız genitaliyaların birləşməsi nəticəsində seksual məqsədin məhdudiyyətləri ilə bu cür pis harmoniya təşkil edir və bədənin digər hissələrinin seksual məqsəd seçilməsinə şərait yaradır.

Seksual şişirdilmənin obyekt seçiminin heç də bütün mexanizmlərində inkişaf etmədiyini qeyd etmək zəruridir və aşağıda başqa bədən hissələrinin seksual rolunun digər, daha artıq dərəcədə birbaşa izahı ilə tanış olacağıq. Seksual marağın genitaliyalardan bədənin başqa hissələrinə keçməsini izah etməkdən ötrü Hoche və J. B.Lochun nümunə gətirdikləri “aclıq” anı, mənə belə gəlir, bu mənadan məhrumdur. Libidonun lap başlangıcdan getdiyi müxtəlif yollar bir-birinə qovuşan qablar münasibətindədirlər və kollaterial axınlar fenomeni ilə hesablaşmaq zəruridir.

Qadının sevgi həyatı qismən mədəniyyət təhrifi, qismən də qadının konvensional qapalılığı və qeyri-səmimiliyi nəticəsində hələ nüfuzedilməz zülmətə qərq olduğuna görə, seksual şişirdilmə anın əhəmiyyətini, tədqiqatın əli çatdığı üçün kişinin sevgi həyatında öyrənmək daha yaxşıdır.

Bir qayda olaraq, qadınlarda kişilərin seksual şişirdilməsi qeydə alınmır, amma o, qadının doğduğu körpəyə münasibətində, demək olar, həmişə mövcuddur.

Ağızın selikli qişasının və dodaqların seksual tətbiqi

Bir şəxsin dodaqları (dili) digərinin genitaliyaları ilə təmasa girirsə, amma bu hər iki şəxsin selikli qişası bir-birinə toxunan hal deyilsə, ağızın seksual orqan kimi tətbiqi perverziya sayılır. Sonuncu istisnada normala yaxınlaşma var. Perverziyanın, ehtimal, bəşəriyyətin tarixəqədərki ən qədim zamanlarından tətbiq olunan digər üsulları kimə ikrahlıdırsa, o, bu halda belə seksual məqsəd qəbul etməyə yol verməyən aşkar iyrənmə hissinə tutulur. Lakin bu ikrahın sərhədi çox vaxt tam şərtidir; gözəl qızın dodaqlarını ehtirasla öpən şəxs, ola bilsin, onun diş fırçasından yalnız ikrahla istifadə edə bilər, hərçənd onun iyrənmədiyi öz ağız boşluğunun qızın ağzından daha təmiz olduğunu güman etməyə heç bir əsas yoxdur. Burda diqqət seksual obyektin qiymətləndirilməsinin libidinoz şişirdilməsinə mane olan ikrah anına cəlb olunur, amma öz növbəsində libidonun üzərindən keçilir. İkrahda seksual məqsədin məhdudlaşdırılmasına gətirən qüvvələrdən birini görmək istəyirlər. Belə məhdudlaşdırıcı qüvvələrin təsiri adətən genitaliyalara qədər gedib çatmır. Digər cinsin genitaliyalarının özlüyündə ikrah predmeti ola bilməsi şübhə doğurmur və belə davranış bütün isterik xəstələrin (xüsusən qadınların) xarakterik cizgisini təşkil edir. Seksual meylin qüvvəsi bu ikrahın aradan qaldırılmasında həvəslə aşkara çıxır.

Arxa keçidin seksual tətbiqi

Anal keçiddən istifadədə məhz ikrahın bu seksual məqsədə perverziya möhürü vurması əvvəlki haldan daha aydın şəkildə olur. Amma qoy mənim tərəfimdən edilmiş məlum qeydi şərh etməsinlər: bu ikraha bədənin bu hissəsinin ifrazata xidmət etdiyi və ən iyrənc olanla – nəcislə təmasda olduğu ilə haqq qazandırmaq isterik qızların kişi genitaliyalarına ikrahın izahı üçün istifadə etdikləri bəraətdən – onlar sidik ifrazına xidmət edir – daha inandırıcı deyil.

Hipnozun mahiyyətini libidonu hipnozçunun şəxsinə şüursuz fiksasiyada görürəm və hipnoz edilənlərin hipnozçuya tabe olmaq və inanmağa hazırlığını (seksual meylin mazoxist komponenti vasitəsilə) xatırlatmaya bilmirəm. J. Ferenczi bu əlaməti “atalıq” kompleksinin pozulması ilə əlaqələndirirdi (“Yahrbuch für psyxoanalitische und psychopatoloqhishe Forschunqen”).

Arxa keçidin selikli qişasının seksual rolu mütləq şəkildə kişilər arasındakı ünsiyyətlə məhdudlaşmır, ona verilən üstünlük inverziyalı hissiyyat üçün nə iləsə xarakterik deyil. İnverziyalıların ünsiyyətində seksual məqsəd daha çox qarşılıqlı masturbasiya olduğu halda, əksinə, görünür, kişilərdəki pederastiya öz əhəmiyyətinə görə qadınla aktın analogiyasına borcludur.

Bədənin başqa hissələrinin əhəmiyyəti

Seksual məqsədin bədənin başqa hissələrinə yayılması, bunda yalnız seksual obyekti bütün istiqamətlərdə əldə etmək istəyini aşkara çıxararaq, özünün bütün variasiyalarında nə isə prinsipial yeni şey deyil, cinsi meyl barədəki bilgimizə heç nə əlavə etmir. Ancaq seksual şişirdilmə ilə yanaşı cinsi üzvlər sərhəddinin anatomik aşılmasında ümumi qəbul olunmuş nöqteyi-nəzərdən qəribə görünən ikinci bir an da aşkara çıxır. Ağızın və anal keçidin selikli qişası kimi, bu üsullarda həmişə rast gələn bəzi bədən üzvləri, elə bil, onlara genitaliyalar kimi baxılmasını və onlara uyğun davranılmasına iddialıdırlar. Seksual meylin inkişafı ilə bu iddianın özünü doğrultduğunu və bəzi xəstə vəziyyətlərin simptomatologiyasında onun həyata keçdiyini biz hələ eşidəcəyik.

Seksual obyektin uyğun olmayan əvəzlənməsi – fetişizm

Normal seksual obyektin digər, ona aidiyyəti olan, lakin normal seksual məqsədə xidmət etməkdən ötrü bütünlüklə yararsız obyektlə əvəzləndiyi hallar tamamilə xüsusi təəssürat doğurur. Cinsi sapmaların təsnifat prinsiplərinə uyğun olaraq, seksual obyektə münasibətdə artıq normadan kənara çıxmada cinsi meyl sapmalarının bu ən maraqlı qrupu barədə xatırlatma daha yaxşı olardı, amma biz bunu seksual məqsəddən imtina ilə əlaqədar olan həmin hadisələrin asılı olduğu seksual şişirdilmə ilə tanışlıq anına qədər təxirə saldıq.

Seksual obyektin əvəzi ümumiyyətlə seksual məqsəd üçün olduqca az yararlı bədən üzvü (ayaq, saçlar) olur, yaxud seksual şəxsə, daha çox onun seksuallığına tamamilə müəyyən münasibəti olan cansız obyekt (paltarın hissəsi, alt paltarı) olur. Bu əvəzləmə tamamilə düzgün olaraq, vəhşinin öz tanrısını təcəssüm etdirdiyi fetişə bərabər tutulur.

Normal, yaxud eybəcər seksual məqsəddən imtina ilə fetişizm hallarına keçid seksual məqsədə (saçların müəyyən rəngi, paltar, hətta bədən çatışmazlıqları) çatmaqdan ötrü seksual obyektdə fetiş şərtlərinin olmasını tələb edən halları təşkil edir. Patoloji ilə sərhədlənən heç bir seksual meyl variasiyası doğurduğu halların qəribəliyinə görə marağımız üçün belə hüquqa malik deyil. Normal seksual məqsədə canatmanın məlum enişi, görünür, bütün hallar üçün zəruri zəmindir (seksual aparatın ekzekutor zəifliyi). Bu zəiflik konstitutsion şərtlərdən asılıdır. Psixoanaliz erkən uşaqlıqda seksual qorxutmanın təsirini normal seksual məqsədi onu əvəzləməyə sövq etməklə kölgələyən təsadüfi şərt kimi sübut etmişdir.

Normalla əlaqə seksual obyektin onunla assosiativ əlaqəli hər şeyə qaçılmaz olaraq daşınan psixi zəruri şişirdilməsi vasitəsilə həyata keçirilir. Buna görə də, belə fetişizmin məlum dərəcəsi, xüsusən sevgililiyin normal seksual məqsədin çatılmaz kimi göründüyü mərhələlərində, həmişə normal məhəbbətə xasdır.

 
Onun sinəsindəki şərfi mənə çatdır,
Məhəbbətimin sarığını mənə ver. (“Faust”)
 

Yalnız fetişə canatma adi şəraitdə olduğundan güclü şəkildə qeydə alındıqda və normal məqsədin yerini tutduqda, daha sonra, fetiş müəyyən şəxslə əlaqəni itirib, yeganə seksual obyekt olduqda bu hal patoloji olur. Cinsi meyl variasiyasının patoloji sapmaya keçidinin şərtləri ümumiyyətlə belədir.

İlk dəfə Binetin göstərdiyi, sonradan çoxsaylı faktlarla təsdiq olunduğu kimi, daha çox erkən uşaqlıqda qavranılan seksual təəssüratların bitməyən təsiri fetişin seçimində özünü göstərir, bunu normal insan məhəbbətinin məlum daimiliyilə müqayisə etmək olar. (“On revient ioujoursases premiers amours”). Seksual obyekt seçimi yalnız fetişlə şərtləndiyi hallarda belə mənşə xüsusən aydındır. Erkən uşaqlıqda seksual təəssüratların əhəmiyyəti ilə hələ başqa yerdə də qarşılaşacağıq.

Digər hallarda çox vaxt verilmiş şəxsin dərk etmədiyi fikirlərin simvolik gedişi obyektin fetişlə əvəzlənmə-sinə gətirmişdir. Fikirlərin bu sırasının yollarını heç də həmişə inamla sübut etmək mümkün deyil (ayaq hətta əsatirlərdə qədim seksual simvoldur), “xəz” özünün fetiş rolu ilə mons Veneris-in saçları ilə assosiasiyaya borcludur; amma bu simvolika, görünür, heç də həmişə uşaqlığın seksual yaşantılarından asılı deyil.

“Metoanaliz” fetiş seçimi zamanı iybilmədən ləzzətin əhəmiyyətini göstərərək (Riecfilust) fetişizmin başa düşülməsində hələ qalan boşluğu doldurdu. Ayaq və saçlar xoşagəlməz olmuş iybilmə duyğularından imtinadan sonra fetişə çevrilmiş güclü iy verən obyektlərdir. Ayağın perverziyasından ibarət perverziyada seksual obyekt həmişə çirkli, pis iylənən ayaqdır. Ayağa fetiş olaraq verilən üstünlüyün digər izahı infantil seksual nəzəriyyələrdən gəlir (aşağıya bax). Ayaq qadında çatışmayan penisi əvəz edir.

b) İlkin seksual məqsədlərin fiksasiyası

Yeni məqsədlərin meydana çıxması

Normal seksual məqsədin nailiyyətini çətinləşdirən, yaxud uzaqlaşdıran bütün xarici və daxili şərtlər (impotensiya, seksual obyektin bahalığı, seksual obyektin təhlükəliliyi) hazırlıq aktlarında ləngimə və normal seksual məqsədlərin yerini tuta bilən yenilərini yaratma üçün meylliliyə kömək edir.Yaxından nəzərdən keçirmə zamanı bu yeni məqsədlərdən ən qəribələrinin, hər halda artıq normal prosesdə nəzərdə tutulduğu məlum olur.

Əlləmə və nəzərdən keçirmə

İnsan üçün, ən azından, normal seksual məqsədə çatmaq üçün əlləmənin məlum payı zəruridir. Seksual obyektin toxunuşu hissiyyatı sayəsində dərinin bir tərəfdən həzz o biri tərəfdən yeni enerji mənbəyi olması da hamıya məlumdur. Buna görə də əgər cinsi akt hələ inkişaf edirsə, əlləmədə ləngimənin perverziyaya aid edilməsi çətindir.

Son hesabda əlləməyə aparan nəzərdən keçirmə də belədir. Optik təəssürat çox vaxt libidinoz ehtirasın ayılması yolu ilə gerçəkləşdirilir və seksual obyektin inkişafını gözəllik tərəfə istiqamətləndirərək, ehtirasın aşılmasına təbii seçim nəzərdə tutur. Mədəniyyətlə birlikdə tərəqqi edən bədəni örtmə qadağan olunmuş hissələrin çılpaqlaşdırılması ilə özü üçün seksual obyekti tamamlamağa can atan seksual marağı oyadır, əgər onun marağını genitaliyalardan yayındırıb bütün bədənə istiqamətləndirmək mümkün olursa, bu maraq bədii məqsədə ayrıla bilər (sublimasiya). Bu, xüsusi nəzərdən keçirməli aralıq seksual məqsəddə ləngimə məlum dərəcədə normal adamların əksəriyyətinə xasdır, o öz libidosunun məlum hissəsini yüksək bədii məqsədlərə istiqamətləndirməyə imkan verir. Gözaltı baxmaq ehtirası, əksinə: a) əgər müstəsna olaraq genitaliyalarla məhdudlaşırsa, b) ikrah hissinin aradan qaldırılması ilə əlaqəlidirsə (voyeurs: ifrazat funksiyası halında xəlvəti baxma), c) normal seksual məqsədin hazırlanması əvəzinə onu sıxışdırırsa, o, perverziyaya çevrilir. Sonuncu hal, əgər mənə bir hal əsasında mühakimə yürütmək icazə verilərsə, başqalarının genitaliyalarını görmək imkanı əldə etməyin mükafatı olaraq öz genitaliyalarını göstərən eksgibisionistlərdə parlaq şəkildə ifadə olunub.