Kitabı oku: «ИСАТАЙ – МАХАМБЕТ», sayfa 4

 
Істерің шығар оңға деп.
Бұл сөзді айтып қыздырған
Махамбет, Үбі, Таңатар,
Хан жақтаған қазақты
Қалың бір қолға талатар.
Қарсылық қылмай көнгенін
Өздеріңе қаратар,
Садаққа бəрі атқышыл,
Саржа мен қардай боратар,
Қалмады ел ермеген,
Алла десіп аттанды,
Бір мың кісі қолменен.
Нарыннан тіке бағыттап,
Ордаға жүрген жолменен.
Сегіз күндік сапарға
Ат шалдықты шөлменен.
 
 
Ханға хабар жетісті,
Қатынасқан елменен,
Елден хабар тапқан соң,
Хан тəртіпті жүргізіп,
Қарауылға бұйырған.
Қол басшысы сол болып
Пəрменмен əскер жиылған.
Кезеген аяқ, тел жүріс
Ел жансызы тыйылған.
Аңсызда бүйтіп шыққаны
Ханға болды қиыннан.
Екі мың кісі қол болып,
Қазақ пен орыс аралас
Ордадан бері құйылған.
 
 
Қанды майдан далада
Хан əскері кез келді,
Кешікпеді тез келді,
Тұрысар деп қай жерден,
Елшімен хабар сөз келді.
Жер берігін табам деп
Қамалдың орны көзделді.
Қамалдан майдан шеп құрды,
Жеңдірмеске еп құрды.
Екі əскер кездесіп,
Өшіккен жаумен көздесіп,
Араласпай тек тұрды.
Көрген соң төзіп тұра алмай
Алыстан жаулар атысты,
Қызыл қанға батысты.
Қазалы оққа ұшырап,
Адам менен ат ұшты.
Жекелеп шауып майданға,
Көңілді ерлер қатысты,
Ерлерді шапқан атам деп
Жаяулап мерген жатысты.
Атқышыл ерлер белсеніп,
Жай менен тартты садақты,
Байлаған жерден қадатты.
Қазалы жанды түсіріп,
Ат бауырынан қан ақты.
Соғысты жаулар жасанған,
Қарсыласса бас салған,
Ту ұстаған Исатай
Орнынан қадам аударып,
Ер емес, сірə, саса алған.
 
 
Кейінде қалған Махамбет.
Көкірегі демігіп,
Бойына сіңген қашаннан
Демікпесі түзеліп,
Торда қалған сұңқардай,
Соғысқа батыр босанған!
Мінгені бəйге тарлан-ды
Кейінде қалып арманды,
Қашырмай жауды тұрғанға
Қатты жаман арланды.
– Бұл күнге дейін тұрдырып,
Осынша қолды қырдырып,
Тұрғаның, ерлер, қалай? – деп,
Келе батыр зарланды.
Бəйгі тарлан астында,
Жалғыз айыл төсінде,
Ата аруағын қоздырып,
Айырылды батыр есінен.
Тұра алмады дəт тұтып
Кездескен соң өшімен.
«Ағатайлап» ат қойды,
Айбынсын енді несінен!
Баспа шекпен үстінде,
Бəйгі тарлан астында,
Тап сол жылы Махамбет
Отыз тоғыз жасында.
Есенқұл, Үбі, Таңатар,
Есенкелді, Қосқара,
Есен, Аман, Шекшекей,
Балуан Тəни қасында.
Алман, Тоғай, Ерсары,
Қожақымет, Қалдыбай
Əскердің түсті алдына-ай.
Қамалға барып соқтығып
Ойранды жауға салдың-ай.
Жаяу мерген жаншылып,
Найзаменен шаншылып,
Ат астында қалдың-ай.
Қашуға қарап бер алды
Тұра алмай төзіп хандық-ай,
Найзамен көрсең түсір деп,
Мылтықпенен өлтір деп,
Сол əскердің бастығы
Қарауылдай итіңді-ай.
Əлі де болсаң ерлердің
Аруағы жаудан басым-ды,
Қастасқан дұспан қаңғыды-ай.
 
 
Əлі де болса ерлердің
Аруағы жаудан басым-ды.
Жеті атадан тұтасқан
Ерлігі шынжыр асыл-ды.
Арғы атасы Ағатай –
Дұшпанға түскен жасыл-ды.
Боқай мен Тайман, Бегəлі
Анайы туған нəсілді
Исатай сынды батырдың
Қамалға қарсы барғанда
Жол болып алды ашылды.
Жабыла жатқан мергендер
Аяқта қалып басылды.
Көк сүңгіге тап болып
Қаны бір судай шашылды.
Қанды соғыс майданнан
Қарауыл сонда шошынды.
Қаптай қырып əскерін
Бөріккен қойдай қашырды.
Қанды майдан соғыстан
Қарауыл қашты Аллалап,
Талайы босқа жығылды
Ат астында омбалап.
Алдырмады қожаны
Қорғаған əскер қамалдап.
Шаршағанын қалдырып,
Мінгізді атты алмалап.
Көтермелеп тартысты
Ұзатып шылбыр жалғалап.
Қызыл іңір түскенде,
Қарауыл қашып құтылды,
Қазасыз пəнде сытылды.
Хан Жəңгірдің əскері
Құс алған қудай тұтылды.
Қанша айла құрғанмен
Бұл сапарда ұтылды.
Қолдары тиіп қызылға,
Батырлар сонда құтырды.
Жеткенін қырып аралап,
Сау қалғанын жаралап,
Жұмысын сомен бітірді.
Бір мың жылда сегіз жүз
Жəне бір отыз алтыда,
Ашуланып Жəңгір хан
Жарлық салды халқына.
«Соғыс» деп пəрмен бұйырды,
Өзіне ерген жалпыға.
Екі бөліп қазақты
Салмақ үшін талқыға.
«Берішті ал» деп тапсырды
Бекмағамбет, Балқыға.
Бекмағамбет, Махамбет
Бір анадан туса да,
Хан үшін жүрді баршыға –
Дұшпанына қосылып,
Достасып, ханмен шешініп,
Ұялмай шыққан қарсыға.
Жаз да өтті, күз болды,
Жауыққан өштік сыз болды.
Исатайды қарсы деп,
Патшаға хан баяндап
Өш алу қамын ізденді.
Егер мұны жоймасақ,
Қоймайды деп бізді енді.
Хан қарашы халықпен
Сахарадан сақтанып,
Ордадан шықпай тізделді.
Алпыс атан тарттырып,
Айыппен билер дақ салған, –
Исатай басымды алар деп
Сахараға, шықпай сақтанған.
Қырғынға қолы ұшырап,
Аяқта қалып тапталған.
Бұрынғы күйден қалып тұр
Талай да жауыз мақтанған.
Қарауыл барған құтылып,
Ажалды қазақ қақпаннан,
Əкесі мұның Бабажан
Ойылдың бойын мекендеп,
Қожамын деп тазды алдап,
Күнелткен содан тапқаннан.
Ел биледі, бай болды
Хан Жəңгірге қыз беріп,
Қасына еріп шыққаннан.
Беріш, Шомбал, Ноғайлы
Хан қасында бақ қонған.
Беріш болып сіңіпті
Атасы келіп Сақмардан.
Жалған емес бұл сөзім,
Қарттардан алып жатталған.
 
 
Қауыс та туып күз болды,
Мизам мен өтіп ақырап,
Даярланды соғысқа,
Хан хабарын бақылап.
Кəперсіз жайын жатқанда,
Кете ме деп қапылап.
Араға жансыз жүргізді,
Параменен ақылап.
Тез жиналып жиын деп,
Жалғанса хабар қиын деп,
Жансыздардан шашырап.
Арғымақ сайлап, ат бақты,
Сүт пенен сұлыға асырап.
Тез жиналып жиын деп,
Шашылса хабар, қиын деп,
Күніне аңсыз тап болсақ,
Келмес пе екен күйім деп.
Ашылсын деп маңдайым,
Күдіретке, ерлер, сиын деп.
Бекетай құмнан салдырған,