Kitabı oku: «Mən bir susmaz duyğuyam ki…», sayfa 3

DRAM ƏSƏRLƏRİ

SOLĞUN ÇİÇƏKLƏR

5 pərdəli dram

MƏCLİS ƏHLİ

Bəhram – Saranın əmisi oğlu

Sara – Bəhramın əmisi qızı, Gülnisənin qızlığı

Gülnisə – Saranın analığı

Pəri – Gülnisənin qızı

Əbdül – ev nökəri

BİRİNCİ PƏRDƏ

Məclis vaqe olur. Saranın varlı və Avropa qaydasilə bəzənmiş otağında. Sol küncdə kreslo, qabaqda miz, üzərində şamdanlar, kitab və qeyri, yanında bir neçə kürsü və bir tərəfdə üçayaq üstündə bir dibçəkdə zərif qırmızı çiçəklər, divarda Saranın rəsmi. Uzun bir kresloda Bəhram və Sara oturublar.

Bir qədər mütaliədən sonra.

Bəhram. Mən nə qədər fikir edirəmsə, Sara, bu əcaib hadisədən bir şey anlaya bilmirəm. Mənim əmim, əlindən yaxşılıqdan başqa bir şey gəlməyən, Allahın mömin və müqəddəs bir bəndəsi idi. Fəqirlərə yüz minlərlə ehsan edib, bütün şəhəri öz səxavət və mərhəmətinə mat etmişdi. Bir kəsə bir fənalıq etməmişdi. Belə bir adama zəhəri kim vermiş və nə qəsd ilə vermiş olduğunu anlamaq doğrudan da müşküldür.

Sara. Bəhram, görürəm, sən daima əminin fikrini edirsən. Daha iş olub-keçib və mən çox güman edirəm ki, bu səhvdən olan bir işdir. Zira mənim atamın bir düşməni ki yox idi.

Bəhram. Doğrudur, iş olub-keçib, amma sənin üçün qorxuram!

Sara. Mənim üçün nə qorxursan, atam qocalmışdı, onsuz da həyatına çox qalmamışdı. Atam ölübsə, sənin canın sağ olsun. İndi mənim ümidim bircə sənsən ki, səni sevəndən sonra bir şey nəzərimdən çıxıb, elə bilirəm ki, dünyada bir sənsən, bir də mən.

Bəhram. Doğrudur, Sara, ustad-xilqət səni mənim üçün və məni sənin üçün xəlq eləmişdir. Amma qorxuram ki, atana zəhər verən xain sənin də…Yox, yox, yox, səhv eləmişəm. Qorxma, mən gecə-gündüz pərvanə kimi dövrənə fırlanıb, sənə gələcək bəlaları sinəm ilə qarşılaram. Sənin xoşbəxtliyin mənim həyat və səadətim deməkdir.

Sara. Qorxursanmı ki, mənə də zəhər verərlər. Yox, vallah, sən səhv edirsən. Mənim atamın düşməni yoxdur, mən də ki, bir kəsə bir şey edəcək ürəyə malik deyiləm… Atam üçün qüssə edəcəyimdən qorxursansa, o da bicadır. Zira, sən mənim yanımdasan, səni sevirəm və dünyalar qədər dərdim olursa, səni görən kimi hamısını unuduram…

Bəhram. Ax, Sara! Bilirsənmi nə gözəldir dünyada sənin kimi bir gözəli sevmək və ona sevilmək! Sən insan deyilsən, bir hüsn mücəssəməsi, bir mələki-xoşətvar!

Sara. Odur ki, mən daima səninlə görüşəndə qorxuram, ələlxüsus bu vaxtlarda, zira, biz bir-birilə görüşəndə kənardan bir nəfər bizi seyr edərsə, hər ikimizin üzündə bir lövhəyi-məhəbbət, bir eşq qızartısı olduğunu aşkar anlar. Hərçənd biz bir günah iş görmürük, amma hər halda Gülnisə mənim analığımdır. Bir tərəfdən atamın ölməsindən mükəddər olmuş, bir də bizi məhəbbətlə şən görərsə, daha da mükəddər olacaq ki, guya atam ölən kimi mən tez məhəbbət bəsləməyə başladım. Daha o biçarə nə bilsin ki, biz çoxdan bir-birinə aşiqik.

Bəhram. Sara, qorxulacaq bir şey yoxdur, mən səni sevirəm, sən məni. Mən sənsiz yaşaya bilmərəm, sən mənsiz. Kimsə bizi bir-birindən ayıra bilməyəcək…

Sara. Ax, Bəhram! Nə vaxt görəsən bizim həyatımız birləşəcək. Mən hiss edirəm, daha bizim birləşmək zamanımızdır. Əhdimizin sərəncamı gərəkdir, vallah, daha səbir edə bilmirəm. Biz azdan sonra mən Pərini görüm və ona deyim ki, yavaş-yavaş Gülnisəyə desin. Pəri mənim ögey bacım isə də, mən onu min doğma bacıdan artıq sevirəm və o da bizim məhəbbətimizi bilir və zənn edirəm ki, Gülnisə də bizim məhəbbətimizə mane olmaz.

Bəhram (kənara). Gülnisə, Pəri, ögey ana və ögey bacı! Mənim bu hiyləgər insanlardan əsla gözüm su içmir. Onlar mənim yadıma düşəndə sanki gözümün önünə bir qara pərdə çəkilir və bir şey mənim ürəyimdə: – Qorx onlardan, qorx, qorx, – deyir. Sara, doğru deyirsən, birləşmək zamanımızdır. Ax, nə qədər xoşbəxtəm mən ki, sənin kimi bir gözəl sevib və bir iztirab ilə sənə dedikdə: “Mən də, əmioğlu səni sevirəm” – deyə, mənimlə əhd etdin.

Sara. Əlbət ki, ürək ürəyin parçasıdır. Amma heç çiçəklərim yadımda yoxdur. (Gözü dəyib qalxır, gedib onları öpür və sevir.)

Bəhram. Ax, nə qədər sevimli! Nə qədər xoşəxlaq!

Sara. Bəhram, görürsənmi mənim çiçəklərim nə qədər gözəldir! Vallah, bu çiçəkləri özümdən çox istəyirəm. Özüm əkmişəm, özüm bəsləmişəm. Dünyada sevdiyim şey bir sənsən, bir də bu çiçəklər. Nə gözəl də açılıb! Sənin belə gözəl çiçəyin varmı? (Bağrına basır.)

Bəhram. Var! Sənsən mənim gözəl çiçəyim! Bu çiçəklər onun üçün gözəldir ki, onları sənin kimi gözəl bəsləmiş və mənim səndən sevimli bir şeyim yoxdur!

Sara. Gedim su gətirim güllərimi sulayım. (Gedir. Bəhram bir qədər güllərə baxır.)

Bəhram. Amma Saranın çiçəkləri doğrudan da özü qədər gözəldir. Yəqin bunları məndən də çox istəyir. Yox, mənim yolumda hər bir şeyi fəda etməyə hazırdır. Ax çiçəklər, çiçəklər, nə qədər sizin o qırmızı yarpaqlarınızda mənim Saraya və Saranın mənə söylədiyi təranəyi-aşiqanə əks-əndaz olub.

Sara (gəlib su gətirir). Mən sağ ikən bu çiçəkləri belə təravətlə saxlayacağam. Vay o zamandan ki, bu çiçəklər soldu, o zaman ya mənim nəhayətimdir və yaxud mən dünyada yoxam! Əbdül əmi də bağçada güllərə su verir, seyr etməyə gedirsənmi?

Bəhram. Gedirəm, amma orada da gülləri deyil yalnız səni seyr edəcəyəm.

Sara. (gülüb çiçəkləri öpür və Bəhrama). Bəhram, sən də öp çiçəklərimi! Onlar iki aşiqin məhəbbətinə şahiddirlər.

Öpüb gedirlər, sonra Gülnisə daxil olur.

Gülnisə. Gedin! Çiçəklər şahid isə, mən də şahidəm! Necə sənin ananı vərəmlədib öldürdüm, ərini əlindən aldım; necə atanı zəhərləyib öldürdüm, malını əlindən aldım, elə də səni eləyib, sevdiyin Bəhrama öz doğma qızımı verəcəyəm və bütün atanın malları sənə, ögey bir qıza deyil, mənim doğma qızım Pəriyə qalacaq. Sadəlövh qız elə bilir ki, mən atasının ölümündən mükəddər olmuşam, daha demir ki, atasının dilindən qırx min manatlıq veksel düzəltmişdilər, o da, pullarım oğrulara qismət olmasın deyə, hər bir şeyini qəpiyinə qədər mənim adıma saldırıb, özü Məkkəyə getdi və gələndən sonra yarım manatlıq zəhərə fəda olub getdi. Pulunu nə üçün adıma saldırdığına yalnız iki nəfər axund şahiddir ki, onları da hələlik yoldan çıxara bilmirəm. İndi hər bir şey məndədir. Sara yazığın heç bir xəbəri yoxdur. İstəsəm bu saat hər ikisini evdən çıxarram, amma iş tədrici lazımdır. Yoxsa, Sara bir şey edə bilməz. Amma Bəhram kişi olduğundan gedib axtarar, tapar, başıma bəla gətirər. Ona görə əvvəl çalışıb Pərini Bəhrama verib, əl-qolunu bağlamaq lazımdır. Sonra Sara özü-özündən vərəmlənəcəyi təbiidir. Zira, o yalnız Bəhrama güvənir, onun üçün də yaşayır. İndi Pəri də Bəhramı sevir və eşqin mənə dedikdə, mən tapşırdım ki, nə cür istəyirsə, Bəhramı özünə cəlb etsin. Pəri hiylədə mənə oxşadığından, Bəhramı Saranın əlindən almağı bacarar. Ona kömək olmaq üçün mən də çalışmalıyam ki, Bəhram ilə Sara təklikdə görüşə bilməsinlər və Bəhram evə gələn kimi Pərini onun yanına göndərməliyəm ki, danışıb sevişsinlər. Mən bayaq içəri girirdim, amma Hacını kim zəhərləmiş söhbəti başlananda daxil olmağa cəsarət etmədim. Hər halda pullar məndədir, onunla hər şey etmək olar. (Çağırır.) Əbdül! Əbdül!

Əbdül (daxil olur). Bəli, xanım!

Gülnisə. Bu evləri yaxşı-yaxşı süpür, bu nədir?

Əbdül. Bağışlayın, xanım, güllərə su verirdim, indicə süpürərəm.

Gülnisə. Mənə bax, sənə tapşırıram, gərək Bəhram ilə Saranı tək oturub danışmağa qoymayasan, onları tək görən kimi tez bir bəhanə ilə gedib yanlarında dayan, işin olarsa, mənə xəbər elə, bildinmi? Əvəzində sənə bəxşiş verəcəyəm! Eşidirsənmi? Vay olsun sənin halına əgər…

Əbdül. Baş üstə, xanım, arxayın olun, dediklərinizin hamısını anlayıram.

Gülnisə. Çox gözəl! Sən idraklı olduğun üçün bilirdim ki, sözümü tez anlayacaqsan. (Gedir.)

Əbdül (tək evi düzəldir). Arvadın üzünə baxanda elə bil özündən gözəl, xeyirxah adam yoxdur. Amma bilsəydilər onun ürəyində nə var. Hacının birinci arvadı rəhmətlik elə bilirdin bu dünyanın adamı deyildir. Gülərüzlü, mərhəmətli, mənə öz qardaşı kimi baxardı. Amma Allah rəhmətinə gedib, hər bir cəhətdən özünə bənzər mələk xasiyyətli qızı Saranı və biz yazığı da saldı bu iblisin əlinə. Mən çoxdan bilirəm, Bəhram Saranı, o da Bəhramı istəyirlər. Pəri də Bəhramı istəyir. İndi bu istəyir ki, yazıq Sara üçün tor qurub, öz qızı Pərini Bəhrama versin. Vallahi, iki aşiqə mane olmaq heç insaf deyil. Can deyil Sara ki, elə mərhəmətli bir mələyə mane olub, o əcinnəyə, iblisə bənzər Pəriyə kömək eləyim və halonki, Sara məni öz atası kimi, mən də onu uşaqlıqdan bəri öz qızım kimi sevirəm.

Gülnisə (daxil olur). Əbdül, qurtardınmı?

Əbdül. Bəli, xanım. (Kənara.) Ey dünya üzünün iblisi, işi düşüb, görün necə həlim danışır?

Gülnisə. Bəhramı tap, söylə, xanım çağırır.

Əbdül. Baş üstə, xanım. (Gedir.)

Gülnisə. Tamah və bala məhəbbəti insanı hər bir şeyə vadar edər, hətta cinayətə! Nə eləyim! Bir yandan qızım Pəri onu gözləyir. Bir yandan işlərin üstünü örtmək lazımdır. İndi yavaş-yavaş Bəhramın qulağını doldurum. (Stol üstə Saranın açıq kitabına baxır.)

Bəhram məhzun daxil olur.

Gülnisə. Bəhram! Halın məğşuşdur, nə olub məgər, oğlum?

Bəhram. Heç, elə bir şey yoxdur.

Gülnisə. Bəhram! Əmin vəfat etdisə, Allah rəhmət eləsin, heç qəm yemə, onun yerində səni öz balasından çox istəyən əmin arvadı var.

Bəhram. Allah sizdən razı olsun əmigəlini!

Gülnisə. Mən səni əvvəldən özümə oğulluğa götürmüşəm və ümidvaram ki, sən də mənə oğul olmağa razı olub sözümdən çıxmazsan!

Bəhram. Əlbət ki, əmigəlini, siz elə mənim anam yerində və anamsınız!

Gülnisə. Vallah, öz qızımçın nə qədər fikir edirəmsə, sənin üçün də o qədər fikir edirəm! Dünən gecə yenə sənin fikrini eləyirdim ki, daha vaxtın yetişib, başını bir yerə yığasan! Allaha şükür, yaxşı dərsin, ağlın və əminin dövləti, onları da salaram sənin adına. Əmiqızının da barmağına bir üzük keçirərsən.

Bəhram. Əmigəlini, Saranınmı? Saranınmı barmağına üzük keçirim?

Gülnisə. Hər kimin olursa, onu sonradan sənə deyib məsləhətləşərik.

Bəhram (kənara). Yəqin Saranı deyir! Görünür, Pəri bizim halımızı ona deyib, ox, mən səhv edib bunu şübhəli görmüşəm, bunun kimi gözəl insan yoxmuş.

Pəri daxil olur.

Gülnisə. Gəl, qızım! Gəl otur, sənin də yavaş-yavaş ərə verilmək vaxtındır.

Bəhram. Doğrudur, doğrudur, mənim Sara ilə birləşməyimin zamanıdır.

Gülnisə. Niyə qızarırsan, əmin oğludur, kimsə yoxdur ki, utanırsan, yalanmı deyirəm?

Bəhram. Eybi yoxdur, əmigəlini, mən də sizin oğlunuz, hər nə hökm edərsiniz, mən hazıram.

Gülnisə. Çox gözəl!

Əbdül daxil olur.

Əbdül. Xanım, dünən çağırtdırdığınız axund Fərəculla gəlib.

Gülnisə. Yaxşı, gəlirəm. (Durur ayağa.)

Bəhram. Mən də gedim sizinlə bərabər, deyilmi? (Durur.)

Gülnisə. İstəməz, siz oturub söhbət edin, mən də indi gələrəm. İstər isən otağa müşayiət edəcək qədər gəl də, sonra qayıdarsan. (Gedir.)

Bəhram. Yəqin, mənimlə Saranın barəsində danışacaq, onun üçün məndən gizli danışır. (Gedir.)

Pəri (tək). Bəli, mən ərə gedəcəyəm, belə gözəl bir oğlana, başqasına yox.

Sara (daxil olur). Pəri, sən buradasan? Gedək bağçaya, belə yaxşı havadır ki, insanın ruhu uçur. Bəhramı anam çağırtdırdı, mən tək qalmışam. (Onu qucaqlayır.)

Pəri. Sara, mən bir az naxoşam, sən get, mən getməyəcəyəm. Bəhram ilə danışdın?

Sara. Ax, bacı! Sən bilmirsənmi ki, mən onunla nə danışacağam, amma, sən allah, bacı, sən də əlindən gələn qədər öz bacının xoşbəxt olması üçün çalış. Gedək, Pəri, bağçaya, çiçəklərimi də aparıb açıq havada qoyum, bir az canlansın.

Pəri. Vallah, mənim başım ağrıyır, sən gedirsən, get, olur ki, mən də gələrəm.

Sara (gülləri götürür). Yaxşı, gələndə Bəhramı da özünlə gətir. (Gedir.)

Pəri. Get! Bacın sənin xoşbəxtliyin üçün çalışacaq. Bəhramı sənə verəcək: xa-xa-xa… Çalışacağam! Çox gözəl, çalışacağam ki, Bəhram mənim olsun.

Bəhram daxil olur.

Pəri. Görürsünüzmü, Bəhram, anam mənə nə deyir. Vallah elə utandım ki, deyir ərə getmək zamanıdır. (Kənara.) Ox, belə bir gözəl oğlandan əl çəkmək olarmı?

Bəhram. Doğru deyir! Əlbəttə ki, ana öz övladının fikrini hamıdan artıq çəkir.

Pəri. Bilirəm. Fəqət ərə getmək asanmı? Yox, mən ərə getməyəcəyəm.

Bəhram. Gedəcəksən, gedəcəksən! Hənuz səbir elə.

Pəri. Bəhram! Gül dövrəsini tikanlar bürüdüyü bir halda, bülbül ona yanaşa bilərmi?

Bəhram. Necə? Necə dedin, anlamadım?

Pəri. Deyirəm, bir ayı şam üzərini pəncəsilə örtəndə, pərvanələr şam üzərinə gələ bilərmi?

Bəhram. Nə demək istəyirsən? Yenə anlamadım.

Pəri. Niyə bilmirsən, deyirəm biyabanda vəhşi bir səyyad olarsa, ahular azad biyabanı gəzə bilərmi?

Bəhram. Yenə anlamadım.

Pəri. Elə isə qoy aşkara deyim: Yusif zindan zülmətin qəbul edərsə, biçarə Züleyxa eşqinə ümid edə bilərmi? İndi düşündün? (Sükut.) Niyə danışmırsan?

Bəhram. Vallah, mən heç bilmirəm sən nə danışırsan!

Pəri. Bəhram, necə mən ərə gedim! Mən bir kəsə gedə bilmərəm. Zira, bilirsənmi ərə getmək üçün nə lazımdır? Mənim kimi bir qız sənin kimi bir oğlanı sevməsə, ərə getməz, deyilmi?

Bəhram. Əlbət ki, belədir. Fəqət istədiyini sevə də bilərsən!

Pəri. Amma kimi sevmək istərəmsə, məni alarmı?

Bəhram. Təbii alar, zira, pulunuz, gözəlliyiniz, əlbət ki, alar.

Pəri. Elə isə səni sevirəm! Məni alarsanmı?

Bəhram. Mənimi? Mənimi? Sənmi?

Pəri. Bəli, səni! Mən səni istəyirəm! Səni sevirəm.

Bəhram. O! Yox! Çəkil, çəkil məndən! Uzaqlaş! Mən Saraya aşiqəm, o da çoxdan mənə aşiqdir. Biz əhd etmişik! Sən bilmirsənmi? Məhəbbətdən danışdığın bir halda, məhəbbətin nə olduğunu bilmirsənmi? İllərlə yanan bir məhəbbət şamını söndürməkmi istəyirsən? Yox? Yox? Məni ancaq Sara sevə bilər, mən də ancaq onu ala bilərəm.

Pəri. Bəhram! Çığırma! Sən nə cür istəyirsən istə, fəqət ola bilər ki, qəza sən istəyəni istəməsin, başqa cür istəsin. Zor ilə, çığırtı iləmi qəzanı qaytaracaqsan? Onu da bil ki, təqdiri-qəza, qüvvəti-bazu⁴ ilə dönməz! Söylədiyin, illər ilə yanan şamı şiddətli bir rüzgar əsər isə, söndürər. Heç hiddətlənmə, Bəhram!

Bəhram. Səhv edirsiniz! Yüz min dəfə səhv edirsiniz! Rüzgar ancaq piydən qayrılmış şamları söndürə bilər. Fəqət məhəbbət şamını, ruhani bir şamı söndürə bilməz. “Bir şəm ki, haqdan yana, heç bad ilə sönməz”. At, at başından o xəyalları, çıxar qəlbindən o xülyaları. Bütün kainat cilvələnib fələklər sərnigün olsa da, mən səni almaram və ala bilmərəm: əmin ol!

Pəri. Bəhram, çığırma! Sən ki, uşaq deyilsən! Mən də sənin üçün uşaq deyiləm ki, mənim üstümə qışqırırsan. Onu yaxşı bil ki, sən bu evdə xidmətçi kimi bir şeysən. Bu cür sənin qışqırmağın mənə bicadır, əqlini cəm et.

Bəhram. Əcəba, mən öz əmimin evində xidmətçiyəmmi? Yox, yenə səhv edirsiniz, mən xidmətçi deyiləm, mən əmim qızının pasibanıyam.

Pəri. Sənin əminin evidir, mənim atamın! Bu evləri heç kəs sənə tapşırmamışdır. Səni də tanıyıram, özümü də tanıyıram, Saranı da. Sən Saranı almayacaqsan, zira, sənə səni sevən adam gərəkdir, nəinki başqaları! Sara sənə qalmayacaq. Amma axırda sənə qalan, sənin dərdinə yanan yenə mən olacağam, Bəhram!

Bəhram. Çəkil! Uzaqlaş məndən! Bir dəfə sənə dedim ki, günbədi-səmavi⁵ təzəlzül edib kürreyi-ərz toqquşsa da, yalın qılınclar quru sümüklərimə çarpıb iniltisi dağlarda əks-səda olsa da, bütün dünya qaranlıq bir məzarıstana dönüb bəşəriyyət məhv olaraq yer üzündə bir sən və bir də mən qalsam da, yenə Saranın qəbrini qucaqlayıb orada ölərəm. Amma öz bacısının məhəbbətinə xəyanət edən bir qızı almaram…

Pərdə

İKİNCİ PƏRDƏ

Vaqe olur Bəhramın otağında. Otaq çox müzəyyən deyilsə də, fəqət kürsü, miz, krovat və qeyri mövcuddur. Sara fikirdə; bir azdan sonra başını yavaş-yavaş qaldırır.

Sara. Ey rüzgar, səndən nələr gözləmək olmaz! Bu ev mənim atamın, mən bu evdə xanım olduğum halda, sonradan gəlmiş bir arvadın qızı: – Səni bu evdə bir qulluqçu kimi saxlamışıq, – deyir. Necə olubsa, bilmirəm. Fəqət məlum olur ki, hər bir şey Gülnisənin adına imiş. Atamın heç bir şeyi yox imiş. (Sükut) Ah! Nə əcəb Bəhram belə gec gəldi. Nə vaxtdır gözləyirəm ki, dərdimi ona deyim. Mənim ki, ondan başqa bir köməyim yoxdur. Gülnisə deyir sənin üçün elçi gəlib, səni ərə vermişəm, getməzsən, səni maldan məhrum edərəm. Eyvah! Bəs Bəhram, bəs Bəhrama verdiyim sözlər. Bir dövlət üçün mən əmim oğlunu ata biləcəyəmmi? Yox! Yox! Mənim Bəhramdan başqa bir xeyirxahım yoxdur. O məni tutmuş, mən də onu tutmalıyam. O, ac qalarsa, mən də ac qalaram. Yox, istəmirəm o dövləti ki, məni Bəhramdan ayıracaq. Ax, niyə bu Bəhram gəlib çıxmadı? (Ayağa durur.) Bəlkə başına bir qəziyyə gəldi.

Bəhram daxil olur.

Bəhram. Xoş gördük, əmiqızı, yəqin məni çox gözləmişsiniz?

Sara. Niyə belə gec gəldin? Bilmirsənmi ki, əmin qızı sənsiz darıxır. Həm də intizar qalmışdım.

Bəhram. Bağışla, Sara, axund Fərəcullanın yanına getmişdim ki, ondan bəzi məlumatlar alım. Belə məlum olur ki, veksel vərəqəsi doğru imiş. Amma çifayda ki, qanun ilə bir şey eləmək olmaz. Dörd milyona qədər puldur. Məhkəməyə düşərsə, iki axundun şəhadətinə inanarlarmı? Və ondan əlavə, axundlar ömürlərində məhkəmə görmədiklərindən, məhkəmədə şəhadət etməkdən qəti surətdə imtina edirlər.

Sara. Bilirsənmi, Bəhram, mal bəhəməhal, heç olmasa da mənim üçün təfavüt etmir. Lakin bilirsənmi, Gülnisə mənə ərə getməyi təklif edir. Amma sənə yox, bir qeyrisinə.

Bəhram. Mənə də evlənməyi təklif edirlər, amma sənə yox, bir qeyrisinə.

Sara. Bəhram, belə də zülm olar? Mənə deyirlər ki, guya bu evdə qulluqçu kimi saxlanmışam…

Bəhram. Bəli! Sara! Mənə də nökər deyirlər, haqları da var. Zira, hər şey Gülnisənin adınadır.

Sara. Mənə təklif edirlər ki, milyoner Hüseyn Ağanın oğluna gedim, zira Bəhram yoxsuldur, deyirlər.

Bəhram. Mənə də təklif edirlər ki, Pərini alım.

Saranın üzü dəyişir.

Sara. Kimi? Pərinimi? Pərini?

Bəhram. Bəli, Pərini alım, yoxsa bu evdən çıxım. İndi bilmirəm nə eləyim.

Sara. Bəhram! Əmioğlu, özün bilirsən ki, mənim dünyada bir kimsəm yoxdur. Mən yalnız sənin vücudunla fəxr edirəm. İndi hər nə cür edərsənsə, mən də sənə tabe olmağa hazıram. Bəhram! Bilirəm indi sənin heç bir şeyin yoxdur. Unutma, mən günlərlə ac qalmağa da hazıram. Hərgah səni bu evdən qovmaqla təhdid edirlərsə, eybi yoxdur. Sən ac, mən də ac, gedək bir guşeyi-xəlvətdə əl-ələ verib işləyək, yaşayaq. Səadət pulda deyil, mənim səadətim səninlə olmaqdadır.

Bəhram. Doğru deyirsən, əmiqızı! Maldan əlin çıxarsa, canın sağ olsun. Onlar səni atdılarsa, mən varam. Sən mənim şəmimsən və mən pərvanə kimi daima dövrəndə fırlanmağa hazıram.

Sara. Ah, əmioğlu, vallah, sənin məhəbbətin və sən olmasan, mən bir dəqiqə dünyada qala bilmərəm. Mən ancaq sənin üçün yaşayıram.

Əbdül (daxil olur). Ay Sara xanım! Yavaş danışın, Gülnisə yan otaqdadır. (Çıxır.)

Sara. Bəhram! Sən bilirsən ki, mən bir ürəyiaçıq, sadəlövh adamam, amma bunların bu hərəkətini görəndə bədgüman oluram ki, bəlkə atamı da Gülnisə zəhərləmişdir ki, pulları özünə götürüb, Pərini də sənə versin.

Bəhram. Mən də bir qədər şübhə edirəm, ancaq bir az səbir etmək lazımdır. Qəm çəkmə. Sara, sən dur get, rahat yat, Allah kərimdir. (Sara durur.)

Sara. Sağ ol, Bəhram, Allah səni mənə çox görməsin, məni köməksiz qoymasın. (Sara gedir.)

Bəhram (tək). Ox, belə də xəyanət olarmı? İndi nə etmək? Milyonlarla pulları iki nəfər arvad əlimizdən alıb bizi evdən qovsunmu? Evdən çıxıb xidmət edərsəm, çox alacağam 40-50 manat, bununla bizə nə olacaq. Yox, burada bir iş var ki, bir növ ilə pulları əldə etmək üçün Pəri ilə yavuqlaşım, sonra yenə əvvəlki halında bərqəraram. Madam ki, bütün insanlar məkr və təzvir ilə öz məqsədlərinə yetişirlər, nə səbəbə mən hiylə qarşısında hiylə işlətməyim. Belə də olmalı. Bu gündən Pəriyə yavuqlaşmalıyam. Hələ bir neçə gündür ki, bir qədər yumşaq dolanıram. Demək ki, belə də olacaqdır (sükut). Ey dili-qafil, qız ki var, maqnit kimi bir şeydir. Yavuqlaşdıqca insanı cəzb edir; və nəhayət, ola bilər ki, bədbəxt əmim qızını tamamilə unudum. Qız ki var, atəş kimi bir şeydir. Yavuqlaşdıqca insanı yandırır. O… Yox! Mən özümü onu sevir kimi göstərərəm. Fəqət daima yadımda saxlaram ki, Saranı sevirəm və ona kömək üçün bu vasitəyə müraciət etmişəm.

Pəri daxil olur.

Pəri (kənara). Ax, bir Bəhramı özümə cəlb edə bilsəydim, daha qəmim olmazdı. (Bəhrama) Bəhram! Halın necədir, əzizim, yenə fikir edirsən?

Bəhram. Bəli! Fikir edirəm, necə olsun, qəzaya məğlub olmayım.

Pəri. Qəza səni sıxıntı altına aldığını hiss edirsənmi?

Bəhram. Bəli, qəzaya məğlub olmaq istəyirəm. Fəqət qəzanın sıxıntısından deyil, peşman olmuş ürəyimin və yaxud azmış olduğunu dərk edən həyatımın sıxıntısından.

Pəri. Bəhram! Saranın gözəlliyinə aldanırsansa, sənə divanə deməzlərmi? Bax, mən Saradan gözəl deyiləmmi və əlavə…

Bəhram. Pəri! Qızlarda vəfa olmaz. Ələlxüsus zəngin qızlarında. Mən bir dəfə ürəyimi bir tərəfə çevirmişdim, döndərdim. Qorxuram digər bir tərəfə çevirərəmsə, bir bivəfalığa təsadüf edib ürəyimi çevirə bilməyəm və çevirməyə səy edərəmsə, əbədilik sındıram.

Pəri. Bax, bir neçə gün bundan əvvəl sən özün dedin ki: “Bir şəm ki, haqdan yana, heç bad ilə sönməz”. Mən onu etiraf edirəm, fəqət sən o şəmin nə tərəfə yandığında və kimin üçün yandığında səhv etmişsən.

Bəhram (kənara). Nə şirin nəğmələr ilə məni məst etmək istəyir.

Pəri. Ox, Bəhram, bilirəm indi sən məni qınayacaqsan ki, gərək oğlan qıza aşiq olsun, nəinki qız oğlana. Amma bilirsənmi ki, sən nə qədər gözəl və cazibədarsan! Hərgah səni bir yabançı görərsə, bir insan adı ilə deyil, mütləqa bir mələk adı ilə çağıracaq.

Bəhram. Qondarmalarına⁶ müqabil təşəkkürlər edirəm, Pəri!

Pəri. O! Yox, mən qondarmıram! Hər səni görən insan birinci baxışda söyləyəcək ki, nəqqaşi-təbiət öz məharətini büruzə vermək üçün illərcə çalışıb bir gözəl vücud yetirib ki, o da Bəhramdır.

Bəhram. Mənim adımla özünü təsvir edirsən, zənn edirəm.

Pəri. Zənnində səhv edirsən! Zira, mən dediyim kimi və sən zənn etdiyin kimi olsaydım, sən mənim məhəbbətimdə iştirak etmiş olardın.

Bəhram. Cəsarət etmirəm.

Pəri. Sevəcək adam qorxmaz.

Bəhram. Qorxuram, fəqət kimsədən yox, səndən!

Pəri. Mən ki, sənə məhəbbətimi aşkar söyləyirəm. Daha nə tərəddüd! (Kənara.) Ax, deyəsən Bəhramın ürəyi bir neçə gündür mənə tərəf dönmüş.

Bəhram. Doğrudur, aşkar deyirsən. Amma qadın ürəyi bir ildırıma bənzər. İnsanlar heç vaxt ildırıma güvənməzlər, zira ziyası sabit deyil, bir saniyədə bütün cahanı işıqlandırıb, yenə tez sönər. Elə də qadınlar ürəyində məhəbbət sabit olmaz.

Pəri. Doğru deyildir. Sən bir dəfə, Saradan əl çəkdim, səni sevirəm kəlməsini mənə söyləsən, mənim həyatım illər uzunu sənə tapşırılmış olar. Təkrar edirəm: dediyinlə xəta edirsən.

Bəhram. Mən, mən, mən Saradan əl çəkib səni istəyirəm.

Pəri (özünü Bəhramın qucağına yıxır). Ax, nə qədər indi özümü xoşbəxt hiss edirəm! (Kənara) Bir növ ilə Saranı da bu evdən çıxara bilsəydim, onda daha rahat olardım. Budur, indi mən özümü tamamilə sənin ixtiyarına verirəm. Bəhram, doğru deyirsənsə, öp, öp məni! (Bəhram çəkilir.)

Bəhram. Yox, yox! Mənim səni öpməyə şərən ixtiyarım yoxdur.

Pəri. Özün məktəb görmüş cavansan, məhəbbət səhnəsində ülviyyət dolaşarmı? Mən sənə ixtiyar verirəm. (Bəhram çəkilir.)

Bəhram. Ah, özümü nə təhlükəli bir dolaba saldım. Danışdıqca sanki bir qüvvə məni ona doğru cəzb edir. Şeytanlarmı mənim ürəyimdə qüvvətlənib məni bədbəxt, köməksiz Saraya xəyanət etməyə təşviq edirlər? O! Yox! Unutmamışam! Mən Saranı sevirəm!

Pəri. Bəhram! Nə qaçırsan? Bu gündən sonra mən özümü sənin ixtiyarına verdiyim kimi, sən də özünü mənim ixtiyarıma verməlisən. Vaxta ki sən məni sevdiyini söylədin, o halda mən sənə ixtiyar verirəm, öp!

Bəhram (kənara). Sən ixtiyar verirsən! Bəs Sara! Bəs o insan cildinə girmiş mələk! Bəs Saraya verdiyim sözlər! Pəri, mən nə qədər səni sevirəmsə, mən nə qədər Avropa həyatına bələdəmsə də, fəqət adət və ənənati-qövmiyyəmi itirəcək qədər özümü itirməmişəm.

Pəri. Məhəbbətin qanun zəncirindən mübərra⁷ olduğunu bilmirsən?

Bəhram. Mən onu insaniyyətdən də uzaq bilirəm.

Pəri. Məhəbbət insaniyyət özü deməkdir, zənn edirəm.

Bəhram. Fəqət insaniyyət xəyanət demək deyil.

Pəri. Elə isə, mən sizi öpüm…

Bəhram. Qanun qarşısında bütün bəşəriyyət bərabər olmalıdır.

Pəri. Eybi yoxdur, Bəhram! Fəqət sən ki, məni sevirsən, ona qarşı sübut olaraq səndən bir dilək diləyəcəyəm.

Bəhram. Həmin müamilədə mən bulunmaq istərdim.

Pəri. İzn verərsənmi ki, Saranı bu evdən başqa bir evə köçürək?

Bəhram. Ox… Mən qorxulu bir lətifəyə başladım. Deyəsən, həyatım mənə xəyanət etmək istəyir. Yox, mənim ürəyimdə başqa dürlü hisslər oyanır və get-gedə qüvvətlənir. (Fikrə gedir.)

Pəri (kənara). Bilirəm, Bəhram məni puldan ötrü istəyir. Amma ürəyi zəifdir. Tədriclə onu özümə tərəf çəkərsəm, öz məqsədini itirib doğrudan da məni sevər. Hələlik səbir etmək lazımdır. Bəli, yavaş-yavaş tora ilişib çapalarsan (ona). Şuxluq edirəm, Bəhram, Sara harada olursa, bizə mane ola bilməyəcək. Zira, sən daha məni sevirsən, deyilmi?

Bəhram. Ox! Sənin sualını tamamilə unutmuşam. Bir növ başım ağrıyır. Gözlərim də qaralan kimi olur.

Pəri. Doktor çağırtdırımmı?

Bəhram. İstəməz! İstəməz! Tez keçər, zənn edirəm.

Pəri. Elə isə, mən gedim, sən bir az rahat ol. (Pəri özünü əzərək, ikiəlli Bəhrama əl verir. Bəhram diqqətlə onun simasına və gedəndə arxadan baxır.) Hələlik xudahafiz, sevgilim, salamatlığınızı Allahdan dilərəm. (Gedir.)

Bəhram. Sanki bir neçə ildə üzünə baxmaq istəmədiyim Pəri deyil, bir qüvveyi-cazibə kəsb etmişdir. Doğrudan da nə qədər siması gözəlləşmiş, nə qədər əxlaqı həlimləşmiş! Həqiqətən sevilməyə layiq bir qız olmuşdur. Danışdıqca insanın ürəyini əzir, oxşayır. Sanki bir şey mənə ürəyimdən: – Əhd əsiri olma, insan hürr yaranıb və daimi surətdə hürr olmalıdır, – deyir (sükut). O! Yox! Nə qədər Pərinin üzü gözəlləşmişsə də, Saranın məhzun çöhrəsindən gözəl deyildir! Bəhram, nə edirsən? İllərcə bəslədiyin məhəbbəti iki kəlmə şirin sözə, yaxud havavü-həvəsəmi satmaq istəyirsən? Namərd! Bilmirsənmi ki, bədbəxt Sara özünü sənsiz həlak edər. Onun ki, bircə ümidi sənədir. (Sükut.) Əmimin vaxtında mən yoldaşlarımın arasında milyoner balası idim. İndi əlli manata xidmət edərsəm, mənə gülməzlərmi? Sara gözəldir, sevimlidir. Fəqət nə etməli ki, yoxsuldur. Saranı tutub bütün həyatımı üsrətlə keçirim? Və halonki Pərini alarsam, milyonlar arasında bəxtiyar üzəcəyəm və özü də bu gün məni elə cəzb etmişdi ki, heç ayrılmaq istəmirdim.

Gülnisə daxil olur.

Gülnisə. Oğlum, Bəhram! Xəstəsənmi! Bu saat sənin üçün həkim gətirtdirim.

Bəhram. İstəməz, əmigəlini, doktora ehtiyac yoxdur.

Gülnisə. Darıxırsansa, Pərini göndərim yanında oturub sənə həmsöhbət olsun.

Bəhram (kənara). Bu gün ürəyimdə bir hiss oyanmış ki, daima Pərini görmək istəyirəm. Fəqət qorxuram ki, tamamilə… yox, zəhmət verməyin. (Gülnisə gedir.) Ax, bədənini mənim bədənimə toxundurub güləndə, sanki damarlarımda elektrik qüvvəsi oyanırdı. Nə qədər də şən və həvəslidir! Nə qədər məni sevir! Ax, darıxıram! Çağırım bir az həmsöhbət olsun. (Ara qapını açır.) Bir az mənə isti su göndərərsinizmi, Pəri? (Qayıdır.) Bir yandan milyonlar mənim başımı dumanlatmış, bir yandan son hissiyyatım.

Pəri daxil olur.

Pəri (əzilərək gülür). Halın necədir? Bəhram! Məni qorxuzdun! Baş davasımı içəcəksən?

Bəhram (gülür).

 
Mənzurumuz nə seyri-çəmən, nə təranədir,
Didari-yarı görməyə bunlar bəhanədir.
 

Pəri. Mən də ona görə suyu qəsdən özüm gətirdim. Bilirsənmi, Bəhram! Anam deyir ki, gərək bütün mal-dövləti Bəhrama tapşırım, o idarə etsin, amma Saranın başqa bir evə köçürülməsinə razısanmı?

Bəhram. Pəri! Sara bizə mane ola bilməyəcək. Yetimdir, onun ürəyini sındırmamalıyıq. Hər halda bir neçə gün səbir edəriksə, gözəl olar.

Pəri. Çox gözəl, necə sən deyirsən, elə də hərəkət edəcəyəm. (Kənara.) Almışam onu əlimə! Yan, Sara, güvəndiyin Bəhram da mənə tərəf gəldi.

Bəhram. Nədənsə bu gün halım artıq dərəcədə məğşuşdur. (Oturub fikrə gedir.)

Pəri. Mən də görürəm, bu gün sənin halın bir az yaxşı deyil, yat, bu gecə rahatlaş, sabah görüşərik. Sağ ol, əzizim. (Yenidən əl verib gedir.)

Bəhram. Nə yaman bir yerdə günümü gecələdim. Əhdimə vəfa edərək, Saranı tutub rüzgarımı üsrətdəmi keçirim? Və yaxud onu bir qeyrisinə dəyişim? Nə etməli, əlbət ki, Sara kimi bir mələyi sevirdim, fəqət pul, güzəran burada; şənlik, şuxluq burada; varlıq, səadət, xoşbəxtlik hamısı bu tərəfdə! Ah, nə edim? Bir belə maneəni necə kənar edim?! Bir belə şeydən necə keçim?!.

 
Düşmən bir olsa, dəfini asandır eyləmək,
Vay ol zaman ki, qoya dörd bir kənaridən.
 

Pərdə