Kitabı oku: «Szelmostwa Skapena», sayfa 3

Yazı tipi:

SCENA SIÓDMA

SKAPEN, SYLWESTER.

SYLWESTER

Przyznaję, że z ciebie wielki człowiek i że sprawa przybrała nieco szczęśliwszy obrót. Ale teraz zdałoby się pomyśleć o drugiej stronie medalu: trzeba na gwałt pieniędzy; i tak wierzyciele depcą nam po piętach.

SKAPEN

Nie troszcz się o to: wszystko już obmyślone. Szukam jedynie w głowie człowieka, któremu byśmy mogli zaufać i który by się podjął zagrać wyznaczoną rolę. Czekaj. Obróć no się trochę. Nasuń no czapkę na czoło. Rozkracz trochę nogi. Wesprzyj się pod bok. Zrób wściekłą minę. Przejdź się trochę, a szeroko, tak jak to królowie w teatrze. Doskonale; już mamy. Chodź za mną. Sam się zajmę przeobrażeniem twojego głosu i gęby.

SYLWESTER

Zaklinam cię tylko, Skapenie, nie wpędź mnie w jakie zatargi ze świetnym trybunałem.

SKAPEN

Ech, co tam, podzielimy się niebezpieczeństwem jak bracia: trzy lata galer mniej czy więcej, cóż to jest dla człowieka z sercem i honorem?

AKT DRUGI

SCENA PIERWSZA

GERONT, ARGANT.

GERONT

Tak, to rzecz pewna: wobec takiej pogody, ludzie nasi powinni być dziś tutaj. Pewien majtek, który przybywa z Tarentu, zapewnił mnie, że widział, jak moja służba gotowała się wsiadać na statek. Ale widzę, że przyjazd mej córki trafia na bardzo niepomyślne okoliczności, i to, co mi powiadasz o synu, wielce utrudnia spełnienie naszej umowy.

ARGANT

Nie troszcz się o to, szanowny sąsiedzie i przyjacielu; ręczę, że obalę zaporę i nawet spieszę natychmiast czynić kroki w tej sprawie.

GERONT

Na honor, mości Argancie, chcesz, abym ci powiedział, co myślę? Otóż wychowanie dzieci jest to rzecz, którą się trzeba zajmować bardzo serio.

ARGANT

Bez wątpienia. Do czego się to odnosi?

GERONT

Do tego, że wybryki młodych ludzi płyną najczęściej z tego, że ojcowie nie umieli ich chować jak należy.

ARGANT

I to się trafia. Ale co chcesz przez to powiedzieć?

GERONT

Co chcę powiedzieć?

ARGANT

Tak.

GERONT

Że gdybyś był, jak troskliwy ojciec, lepiej trzymał synalka, nie byłby ci pewnie wypłatał takiego figla.

ARGANT

Pięknie. To niby znaczy, że ty zawsze swojego dobrze trzymałeś?

GERONT

Z pewnością; i wcale byłbym nierad, gdyby mi urządził coś podobnego nawet w przybliżeniu.

ARGANT

A gdyby ten syn, którego ty, jako troskliwy ojciec, trzymałeś tak dobrze, nabroił jeszcze o wiele gorzej niż mój? No?

GERONT

Hę?

ARGANT

Hę?

GERONT

Cóż to ma znaczyć?

ARGANT

To ma znaczyć, mości Geroncie, że nie trzeba być tak rychliwym w sądzeniu drugich i że kto chce prawić kazania, winien dobrze patrzyć, czy u niego wszystko idzie jak należy.

GERONT

Nie rozumiem zgoła tej zagadki.

ARGANT

Łatwo ci ją będzie wytłumaczyć.

GERONT

Czyżbyś słyszał cośkolwiek o mym synu?

ARGANT

Możebne.

GERONT

Cóż zatem?

ARGANT

Twój Skapen, rozmawiając o moim strapieniu, napomknął mi tylko coś ogólnikowo; ale możesz od niego albo od kogo innego dowiedzieć się bliższych szczegółów. Co do mnie, idę czym prędzej naradzić się z adwokatem i wymiarkować, jakich sposobów trzeba będzie użyć. Do zobaczenia.

SCENA DRUGA

GERONT

sam

Co by to mogła być za sprawka? Jeszcze gorsza niż jego syna! Na honor, nie łatwo mi, doprawdy, wyobrazić sobie coś gorszego; uważam, że ożenić się bez pozwolenia ojca jest postępkiem, który przechodzi wszelką imainację⁴.

SCENA TRZECIA

GERONT, LEANDER.

GERONT

A, jesteś tutaj!

LEANDER

biegnąc ku Gerontowi, aby go uściskać

Ach, ojcze, jakże się cieszę, widząc cię z powrotem!

GERONT

odpychając Leandra

Powoli. Pomówmy nieco o rzeczach serio.

LEANDER

Pozwól, niech cię uściskam i…

GERONT

odpychając go znowu

Powoli, mówię.

LEANDER

Jak to, ojcze! Nie pozwalasz mi wyrazić uściskiem mej najszczerszej radości?

GERONT

Nie. Mamy wprzódy pewną rzecz do wyjaśnienia.

LEANDER

Cóż takiego?

GERONT

Stań no tu, abym cię dobrze widział.

LEANDER

Jak to, ojcze!

GERONT

Popatrz mi prosto w oczy.

LEANDER

I cóż?

GERONT

Powiedz no mi, co się tu działo?

LEANDER

Co się działo?

GERONT

Tak. Coś tu robił w czasie mej nieobecności?

LEANDER

Cóż miałem robić, ojcze?

GERONT

Nie pytam o to, co miałeś robić, ale coś robił.

LEANDER

Ja? Nic takiego, z czego miałbyś prawo być niezadowolony.

GERONT

Nic? Doprawdy?

LEANDER

Nic.

GERONT

Bardzoś sobie rezolutny!

LEANDER

Bo pewny swojej niewinności.

GERONT

Jednak Skapen powiadał mi ładne rzeczy o tobie.

LEANDER

Skapen?

GERONT

Ohoho! Widzę, że mi się czerwienisz.

LEANDER

Skapen mówił coś o mnie, ojcze?

GERONT

Tu nie miejsce po temu, aby załatwiać takie sprawy; pogadamy o tym gdzie indziej. Proszę mi iść do domu; przybędę tam za chwilę. A nicponiu! Jeśli ty hańbą chcesz okryć moją siwą głowę, wyrzekam się ciebie najkrótszą drogą: możesz na zawsze zniknąć z moich oczu.

SCENA CZWARTA

LEANDER

sam

Zdradzić mnie w taki sposób! Łotr, który dla stu powodów powinien pierwszy strzec pilnie mojej tajemnicy, sam spieszy wydać ją przed ojcem! Ha! Przysięgam na niebo, ta zdrada nie ujdzie mu bezkarnie.

SCENA PIĄTA

OKTAW, LEANDER, SKAPEN.

OKTAW

Ach, drogi Skapenie, ileż zawdzięczam twoim staraniom! Cóż z ciebie za cudowny człowiek! Co to za szczęście dla mnie, iż niebo cię zesłało ku mojej pomocy!

LEANDER

A, a! Jesteś tu! Bardzo się cieszę, że cię spotykam, łotrze spod ciemnej gwiazdy!

SKAPEN

Najniższy sługa. Zbyt wiele honoru mi pan czyni.

LEANDER

dobywając szpady

Co, drwinki stroisz!… Ja cię nauczę…

SKAPEN

padając na kolana

Panie!

OKTAW

rzucając się między nich i wstrzymując Leandra za ramię

Leandrze! Co czynisz!

LEANDER

Nie, Oktawie, nie wstrzymuj mnie, proszę.

SKAPEN

do Leandra

Och, panie!

OKTAW

wstrzymując Leandra

Przez litość!

LEANDER

chcąc ugodzić Skapena

Pozwól mi nasycić mą wściekłość.

OKTAW

W imię naszej przyjaźni, Leandrze, oszczędź mu życie.

SKAPEN

Panie, cóżem ja uczynił?

LEANDER

chcąc ugodzić Skapena

Coś uczynił, zdrajco!

OKTAW

wstrzymując znowu Leandra

Ech! Z wolna!

LEANDER

Dobrze, Oktawie, zatem niech sam mi tu wyzna w tej chwili szelmostwo, które mi wypłatał. Tak, łotrze, znam twoją sprawkę: dowiedziałem się o niej przed chwilą! Nie wyobrażałeś sobie pewno, aby ten sekret miał dojść mej świadomości; ale żądam, byś mi tu wyznał wszystko własnymi usty⁵ albo ta szpada przeszyje na wylot twoje nędzne ciało.

SKAPEN

Och, panie, pan miałby sumienie?…

LEANDER

Więc gadaj.

SKAPEN

Ja panu coś zrobiłem?

LEANDER

Tak, łotrze; wiesz doskonale, o czym myślę.

SKAPEN

Przysięgam, że nie wiem.

LEANDER

zamierzając się, aby ugodzić Skapena

Ty nie wiesz!

OKTAW

wstrzymując go

Leandrze!

SKAPEN

Więc dobrze, panie, skoro pan chce koniecznie, wyznaję panu, że to ja, wraz z przyjaciółmi, wypiłem tę baryłkę hiszpańskiego wina, które pan dostał w podarku przed kilkoma dniami. Ja również zrobiłem szparę w beczułce i rozlałem wodę naokoło, aby można było mniemać, że samo wyciekło.

LEANDER

Więc to ty, obwiesiu, wypiłeś wino! Więc ja za ciebie tak zwymyślałem służącą, pewny, że to ona spłatała mi tę sztuczkę?

SKAPEN

Tak, panie, to ja; pokornie przepraszam.

LEANDER

Bardzo się cieszę, że się i o tym dowiedziałem. Ale w tej chwili nie o to szelmostwo mi chodzi.

SKAPEN

To nie to, panie?

LEANDER

Nie: to inna sprawa, która dotyczy mnie o wiele bliżej; żądam, byś mi ją wyznał.

SKAPEN

Panie, nie przypominam sobie, abym jeszcze coś uczynił.

LEANDER

zamierzając się znowu

Nie chcesz gadać?

SKAPEN

Aj!

OKTAW

powstrzymując Leandra

Czekaj!

SKAPEN

Więc dobrze, panie; prawda, posłał mnie pan kiedyś, przed trzema tygodniami, wieczorem, abym zaniósł zegareczek młodej Cygance, pańskiej ukochanej. Wróciłem do mieszkania z sukniami okrytymi błotem i twarzą pełną krwi i powiedziałem panu, że natknąłem się na złodziei, którzy mnie zbili i odebrali zegarek. To ja, panie, przywłaszczyłem go sobie.

LEANDER

Ty przywłaszczyłeś sobie zegarek?

SKAPEN

Ja, panie, żeby wiedzieć, która godzina.

LEANDER

Ho, ho! ładnych się tu rzeczy dowiaduję! Uczciwego mam sługę, doprawdy! Ale to jeszcze nie to, o co pytam.

SKAPEN

Nie to?

LEANDER

Nie, łotrze bezwstydny, jeszcze coś innego; i masz mi gadać w tej chwili.

SKAPEN

na stronie

A, do licha!

LEANDER

Mów prędko, bo mi spieszno.

SKAPEN

Panie, to już wszystko.

LEANDER

zamierzając się

Wszystko?

OKTAW

stając przed Leandrem

Ależ…

SKAPEN

Więc dobrze, jeszcze coś, panie. Przypomina pan sobie tego wilkołaka przed pół rokiem, który panu w nocy wsypał tyle kijów, że pan o mało karku nie skręcił, wpadłszy w ucieczce do piwnicy.

LEANDER

No więc?

SKAPEN

To ja, panie, udawałem tego wilkołaka.

LEANDER

To ty, zdrajco, udawałeś wilkołaka?

SKAPEN

Tak, panie; jedynie aby panu napędzić strachu i odebrać ochotę wyciągania mnie na wędrówki nocne, jak to było pańskim zwyczajem.

LEANDER

Potrafię ja sobie przypomnieć, w swoim czasie i miejscu, to, czego się tu dowiedziałem. Ale teraz wróćmy do rzeczy: żądam, abyś mi wyznał, coś powiedział ojcu.

SKAPEN

Ojcu?

LEANDER

Tak, szelmo, ojcu.

SKAPEN

Ależ ja go nie widziałem nawet po powrocie.

LEANDER

Nie widziałeś?

SKAPEN

Nie, panie.

LEANDER

Z pewnością?

SKAPEN

Z pewnością. Sam ojciec może poświadczyć.

LEANDER

Jednakże ja wiem o tym właśnie od niego.

SKAPEN

W takim razie, z przeproszeniem pańskim, nie powiedział prawdy.

SCENA SZÓSTA

LEANDER, OKTAW, KARLO, SKAPEN.

KARLO

Panie, przynoszę wiadomość nader bolesną dla pańskiej miłości.

LEANDER

Jak to?

KARLO

Cyganie mają zamiar uprowadzić stąd Zerbinetę; sama, ze łzami w oczach, prosiła mnie, abym pospieszył cię uwiadomić, że jeśli do dwóch godzin nie złożysz żądanego okupu, stracisz ją z oczu na zawsze.

LEANDER

Dwóch godzin!

KARLO

Dwóch godzin.

SCENA SIÓDMA

LEANDER, OKTAW, SKAPEN.

LEANDER

Och, poczciwy Skapenie, błagam, chciej mi dopomóc.

SKAPEN

podnosząc się i przechodząc hardo mimo Leandra

A, poczciwy Skapenie! Teraz jestem poczciwym Skapenem, kiedy jestem potrzebny.

LEANDER

No, no, już ci przebaczam wszystko, coś mi tu wyznał, i więcej jeszcze, jeśliś jeszcze coś przeskrobał.

SKAPEN

Nie, nie; niech mi pan nic nie przebacza; niech mi pan wpakuje w sam brzuch tę szpadę. Będę uszczęśliwiony, jeśli mnie pan zabije.

LEANDER

Nie; błagam cię raczej, ty chciej mi wrócić życie, podając rękę mej miłości.

SKAPEN

Nie, nie: lepiej będzie, jak mnie pan zabije.

LEANDER

Życie twoje jest dla mnie zbyt cenne: zaklinam cię, chciej rozwinąć dla mej sprawy ów cudowny geniusz, dla którego nie ma nic niepodobnego⁶ na świecie.

SKAPEN

Nie. Niech mnie pan zabije, proszę bardzo.

LEANDER

Ach, przez litość, nie pamiętaj już dłużej; pomyśl, jak by mi pomóc w tym, o co cię proszę.

OKTAW

Skapenie, trzeba coś dla niego uczynić.

SKAPEN

Jakże to możliwe po upokorzeniu, którego doznałem?

LEANDER

Błagam cię, wybacz mą porywczość i chciej użyczyć mi swoich talentów.

OKTAW

I ja dołączam za nim moje prośby.

SKAPEN

Zbyt mnie ubodła w serce ta zniewaga.

OKTAW

Zapomnij.

LEANDER

Skapenie, chciałbyś mnie opuścić w tak okrutnym położeniu?

SKAPEN

Taki mi afront wyrządzić, ot, ni stąd ni zowąd!

LEANDER

Zbłądziłem, wyznaję.

SKAPEN

Wymyślać od łotrów, szelmów, wisielców, infamisów⁷!

LEANDER

Żałuję najserdeczniej.

SKAPEN

Chcieć mnie na wylot przewiercić szpadą!

LEANDER

Proszę cię o przebaczenie z całego serca. Jeżeli chodzi tylko o to, bym ukląkł przed tobą, oto masz mnie na kolanach, Skapenie; błagam cię jeszcze raz, abyś mnie nie opuścił.

OKTAW

Nie, na honor, Skapenie, musisz wreszcie ustąpić.

SKAPEN

Może pan wstać. Na drugi raz niech pan nie będzie taki porywczy.

LEANDER

Przyrzekasz zająć się mą sprawą?

SKAPEN

Pomyśli się o tym.

LEANDER

Ale wiesz, że czas nagli.

SKAPEN

Niech pana o to głowa nie boli. Ile panu trzeba?

LEANDER

Pięćset talarów.

SKAPEN

A panu?

OKTAW

Dwieście pistolów.

SKAPEN

Wydobędę te pieniądze od ojcaszków.

do Oktawa

Co się tyczy pańskiego, już mam na niego sposób;

do Leandra

co zaś do pańskiego papy, to, chociaż z niego skończony kutwa, jeszcze mniej będziemy mieli z nim kłopotu; jak panu bowiem wiadomo, Bóg nie obdarzył go zbytnią bystrością dowcipu⁸; można w poczciwca wmówić co się żywnie podoba. Niech to pana nie obraża: nie ma pomiędzy nim a panem ani cienia podobieństwa; wiadomo panu zresztą, iż nie brak ludzi, którzy twierdzą, że on jest ojcem twoim jedynie w sensie formalnym.

LEANDER

Hola, mości Skapenie!

SKAPEN

Dobrze, dobrze, któż by przywiązywał znaczenie do takiego głupstwa! Kpisz pan, czy co? Ale otóż i ojciec pana Oktawa. Zacznijmy od niego, skoro się nawinął. Oddalcie się.