Kitabı oku: «Dostlar gözləyir məni / Şeirləri və Poemaları», sayfa 2

REKLAM

 
Qadın gördüm vitrində,
Başdan-ayağa çılpaq.
Müştəri gözləyirdi
saatı – əlli frank!
 
 
Reklam isti bir nəfəs,
uca qamət, ağ bədən.
Gözəllik himni imiş
qadında çılpaq bədən!
 
 
Surəti köçürülüb
elə bildim əsərdən.
Döşləri titrəyirdi.
çiyni əsirdi hərdən.
 
 
Göbəyini, yanını
göstərirdi əliylə.
Bir şərqli üz-üzəydi
Avropa gözəliylə!
 
 
Bu, axşam bazarıydı,
çəkilmişdi əl-ayaq.
Qadın gördüm vitrində
başdan-ayağa çılpaq.
 
 
Eşqə, ülfətə layiq
bir can gördüm mən orda.
Eşqini, ülfətini
satan gördüm mən orda.
 

Brüssel, 1983

AZƏROĞLU

 
Səndən ötrü çəkilib
o sərhəd dirəkləri,
məftillər, Azəroğlu.
Necə narın şumlanıb
o ləklər, Azəroğlu.
Səndən ötrü qoyulub
sərhədçi budkaları,
o gur işıq selləri,
o xətlər, Azəroğlu.
Gör səndən necə qorxur
sərhədlər, Azəroğlu.
Sahillər dayanıbdı
səndən ötrü üz-üzə,
Birdən kefin istəyər
adlayarsan o üzə;
birdən külək olarsan,
tikanlı məftilləri
keçərsən, Azəroğlu.
Arazı ovuc-ovuc
içərsən, Azəroğlu.
Sən nə qorxulu düşmən,
nə böyük qəhrəmansan.
Sən axı, sadə, həlim,
sən axı, mehribansan,
şairsən, Azəroğlu.
Niyə qorxuya düşüb
bu qədər yağı, səndən?
Sərhəddin dirəkləri,
məftili özgədəndi,
daşı-torpağı səndən,
Eh, daşı! – Azəroğlu.
Qatar gedir, hardasan,
qardaşım, Azəroğlu.
 

MEŞƏ YOLUNDA

Elçinə

 
Axşam qanadını meşəyə gərir,
gülüşü, xoş, üzü sərtdi xilqətin.
Yayda soyundurur, qışda geydirir
mütləq qanunları bu təbiətin.
 
 
Sən dedin dəyişib əsrin sürəti,
insan təbiətdən uzaq düşübdü.
Hardasa pozublar bu ünsiyyəti,
hardasa qırılıb – budaq düşübdü.
 
 
Mən dedim: duyuram bu ehtiyacı,
bir şeyi unudub bizim babalar:
pələng yırtıcıdı, qartal yırtıcı
amma təriflənib bu yırtıcılar.
 
 
Bəzi şairlərin yüz nəğməsində
tərənnüm olunub guya təbiət.
Pələngə qəsidə, şaha qəsidə, –
heyif, zor önündə əyilib sənət.
 
 
Sən dedin: ayıq ol, bu dağ yoludur,
dərədə itərik, dağı aşmasaq.
Mən dedim: təbiət amansız olur,
bizi bağışlamaz ayaqlaşmasaq.
 
 
Söhbət uzandıqca yol uzanırdı,
yollara səpirdin sən də sözünü.
Bir ağac meşəyə kölgə salırdı,
bir meşə örtürdü göyün üzünü.
 
 
Sən susdun, mən dedim bir az tələsik,
Demə, təbiətin yad kimsəsiydim.
Sən ona sığınıb dedin ki, gəzək,
özüm təbiətin aludəsiydim.
 

Göy göl 1982

QƏDİM AVTOQRAF

 
Budur İtaliya… Pompeydən bəri,
közəl Cokondanın Roma – vətəni.
Kolizey – dünyanın antik əsəri,
suala, sorğuya çəkmə sən məni.
 
 
Sezar, Antonio, Kleopatra,
bir ərəb gözəli, iki hökmdar!
Zaman məhəbbətə yol açdı yarəb, –
Misir torpağında əsir oldular.
 
 
O taxtdan ucaydı bu eşq, bu ülfət,
uduzub sevgiyə adi baxanlar.
Yalnız ürəksizdə yoxdu məhəbbət,
barı bir qadından utansın onlar.
 
 
Spartak vulkan tək püskürdü yerdən,
qalxdı Sisiliya, bu yarım ada.
Qədim avtoqraf qalır o gündən,
əhsən yazana da, saxlayana da!
 
 
Qərbi, yadımdadı, pisləyərdilər,
bəzən danardılar şan-şərəfini.
Yaxşı tərəfini gizləyərdilər,
açıb tökərdilər pis tərəfini.
 
 
Gərək kapitalist ölkələrini
söyəydik dost ilə yad məclisində.
Kimsə öz içinin ləkələrini
gedib axtaraydı özgə üzündə.
 
 
Siyasi iqtisad müəllimimiz,
şerimiz, sözümüz, hətta himnimiz
deyirdi: dağılır Qərbdə kapital,
orda fəlakətdi, bizdə cah-cəlal!
 
 
Amma dağılmırdı… biz deməliydik,
sözümüz zamanın minik atıydı.
Ölümüz düşsə də sevinməliydik, –
Stalin dövrünün təbliğatıydı.
 
 
Göz yaşı, iztirab, ya pessimizm,
sovet adamına bunlar yadıydı.
İnkişaf eləmiş sosializm, –
Brejnev dövrünün təbliğatıydı.
Niyə?! –
səbəbini soruşanların
dərsini verdilər otuz yeddidə.
Burda görüşdüyüm bu insanların
gözəl qəlbi də var, nəzakəti də.
 
 
Burda da həyat var, torpaq var, el var
qurulu ev gördüm, ailə gördüm.
Burda da işləyən zəhmətkeş əl var,
bu əli hər yerdə mən belə gördüm.
 
 
Gözüm gördüyünü danışım gərək,
bu hissi yaşayır can da, ürək də.
Çətindi düz yolda əyri yerimək,
düşüb əyri yola – düz yerimək də.
 

İtaliya, Roma, 1986.

QOCAMAN

 
Qocaman bir kommunist,
bir vəzifə sahibi
xatirə danışırdı,
əhvalı qarışırdı.
Sovet hökumətinin
tərcümeyi-halıydı. –
özü deyirdi bunu.
Otuz yeddinci ilin
danosbazı,çuğulu!
Partiyanın filan vaxt
sınanılmış oğulu, –
özü deyirdi bunu.
İstirahət evində
hökumət hesabına
qulluq edirlər ona,
dərman verirlər ona.
deyir: yoldaş Stalin,
Mikoyan və Mircəfər…
Tərcümeyi-halını
vərəqləyir bir təhər.
– Partiya tarixinin
arxivinə kedin bir, –
orda yazılıb deyir.
 
 
Huş itir, yaddan çıxır,
təzədən salır yada;
qoca öz dünyasıyla
– Əslində necə oldu,
başa sal görüm məni,
Leninin çiynindəki
beş metrlik şalbanı,
götürənlər içində
ikimininci oldun?!
Əslində necə oldu?
Necə oldu, çoxunu
sıxdı, apardı həyat,
sən qaldın sağ-salamat.
Kimsə ləkəli getdi,
gözü kölgəli getdi,
sən hər zaman pak, təmiz…
 
 
Suallar haqlı, qəliz,
Sular axıb durulub,
indi bulanır qoca.
Təsdiq elədiyini
dəyişir, danır qoca.
Gedənlər gedib daha,
qalan xatirə deyir.
Dünya təzə don geyir,
İstirahət evində,
hökumət hesabına
qulluq edirlər ona,
dərman verirlər ona.
 

ŞORSULU KƏNDİNDƏ, KÜR QIRAĞINDA

 
Aslan, ad gunünə qonaq gəlmişəm,
uşaqlar sevincə ortaq olublar.
Dar gündə yanımda səni görmüşəm,
çiyinin çiynimə dayaq olubdu.
 
 
Dünyanın ən gözəl bir bucağında,
neçə əl qızınıb od-ocağında.
Şorsulu kəndində, Kür qırağında
bir ağac əkibsən, min bağ olubdu.
 
 
Bu yerə nə qədər ayaq basılıb,
bir kitab görmüşəm, üstü yazılıb.
Bir şəkil görmüşəm, evdən asılıb,
sizdə Səməd Vurğun qonaq olubdu.
 
 
Qadınsız bir evdə kişi hayıfdı,
nə deyim, deyibsən eldən ayıbdı.
Sənin də qapını dərd tanıyıbdı,
görüşünüz məndən qabaq olubdu.
 
 
Sən az çəkməyibsən Nəriman qağa,
yaxşı adamlara canım sadağa.
Ucalar əyilir daşa-torpağa,
torpaqda vətəndaş bir xalq olubdu.
 

ZAMANLA ÜZ-ÜZƏ

 
Həkimlər əsirlər birinin üstə,
həkimlər yatanı oyada bilmir.
İynələr sancılır dərinin üstə,
xəstə son mənzildən qayıda bilmir.
 
 
Qocalıb, soruşma neçə yaşdadı,
canının suyu yox, gözünün odu.
Bir şəfqət bacısı qaçha-qaçdadı,
baş həkim deyinir, dağıdıb yodu.
 
 
Yaşamaq istəyir dünyada bəşər,
neyləsin, xəbəri yoxdur özündən.
Onun xidmətindən mənə deyirlər,
bu kökdə xidmət də düşür gözümdən.
 
 
Deyirlər filan vaxt səsi səs olub,
oxu həyatını filan əsərdən.
MK katibiymiş, filankəs olub,
sonra zaman salıb onu nəzərdən.
 
 
Nə söz eşidərmiş, nə qəlb duyarmış
millətin oğluymuş, ləqəbi «ata».
Özgəsi yazarmış o oxuyarmış,
kürsüdən, sürəkli alqışlar altda.
 
 
Gərək qapı açıb o görüşəydi,
gərək ayılaydı xalqdan qaçanda.
Millətin başına bir daş düşəydi,
Ona oğlum deyə ağız açanda!
 
 
Siyasi Büronun zəmanətilə,
Guya, xalq adından seçilirdilər.
Axırda millətə xəyanətilə
Böyük vəzifədə kiçilirdilər.
 
 
Rəhmimiz gəlirsə, yazıqdı insan,
Baxma etinasız bu sözə, həkim.
O öz sağlığında köçüb dünyadan,
Sən vaxtla gəlibsən üz-üzə həkim.
 

AĞIR KÖÇ

Nigar xanımın xatirəsinə

 
Üst-üstə qoyublar iki mərməri,
biri sinən,
biri sinədaşındı.
 
 
Gör harda görüşdük Gəncə gözəli,
üstün daş, ətrafın dəmir hasardı.
– Mənim gəncliyimdi dediyin gəlin,
gözümün ilk ovu –
o da məzardı.
 
 
Sən yatan yataqda yer salmışdılar,
danırdım, qorxurdum dərdindən hürkər.
Onu görüb səni tanımışdılar,
orda… Moskvada, cərrah həkimlər.
 
 
Burda heykəltəraş gör necə duyub,
iki qəbir üstə eyni büst qoyub.
Biri sənsən, biri sənə oxşayan,
daş deyil, həyatdı daşda yaşayan.
 
 
Burda neçə yerdən sızlayır yaram,
deyirəm ey insan! – necə hayıfsan.
Sənə xalq şairi, mən minnətdaram, –
burda da xalqından ayrılmayıbsan.
 
 
Yerə basdırılıb sözün gövhəri,
bu şeh – o gövhərdi, o göz yaşındı.
Üst-üstə qoyublar iki mərməri,
biri sinən, biri sinədaşındı.
 
 
İnsan dərk eləmir öz tutduğunu,
gizlənpaç oynayır uşaqlığından.
Torpağa əliylə basdırdığını
həyatda gözüylə axtarır insan.
 
 
Çətin əl götürür bu adətindən,
ürək də inaddı, toxunma ağlar.
Gözləyə-gözləyə qalıbdı bəzən,
axtara-axtara yoxa çıxanlar.
 
 
Qaldıq yüz sualın bir cavabıyla,
həyatın özündə həyata həsrət.
Növbəyə dururuq yaş hesabıyla,
onu da hər dəfə pozur təbiət.
 

«Bir yol ürək dolusu…»

 
Bir yol ürək dolusu
mən də sevinc istədim,
bütöv sevinim dedim.
– Neynirsən o sevinci? –
sual verdi bir qadın.
– Tam olsa, sevinc itər,
duymazsan heç həyatı.
Səadət tamda deyil,
bəlkə bu –
yarıdadı?!
 
 
Fəlsəfi fikir idi,
qanunları dəyişməz.
Bütöv sevinc verirdi
yarı-yarı gülən kəs.
 

YAZ BELƏ

 
Belə gözəl, belə zərif, belə saf
səni harda bəsləyiblər qız, belə?
Hansı evə qədəmlərin dəyəcək,
o evdə də yeri belə, gəz belə.
 
 
Nəfəsini çiçək alır, gül duyur.
ona görə güllər gözəl qoxuyur.
Səni görüb qəfəsdə quş oxuyur,
quş-könülümdü, sinəmdi qəfəs belə.
 
 
Bu dünyanın qışı qışdı, yayı yay,
bu ayları, bu günləri sayhasay.
Aramızı yaş kəsibdi ay haray,
Yazdığımı köçür belə, yaz belə.
 

DƏYYUS

 
Hollandiya
pendirini
tərifləyər,
qədim Gəncə qaymağına
deyər pisdi.
Başqa xalqın tarixinə
boyun əyər,
boynu sınmış öz xalqından
xəbərsizdi!
Adlar çəkər,
bərələr də
xırda gözü,
desinlər ki, savadlıdı.
təhsil alıb.
Mədəniyyət tələb edir,
amma özü
mədəniyyət paylananda
dalda qalıb.
Bir xarici papirosa
səni satar,
turist görsə, qulluq edər
kiçik kimi.
Jass! – eləsən
toyuq kimi yerə yatar,
xoxx! – eləsən,
zingildəyər küçük kimi.
İclaslarda onu sancar,
bunu sancar,
ağıllılar qulaq asır
ağılsıza.
Vətəndaşlıq hüququndan
söhbət açar,
hələ mən də
əl çalmışam
o dəyyusa!
 

SƏNƏ QURBAN

 
Əvvəl sənə öyrəşmişdik,
sənə qurban,
Gülüşünü eşidərdik
səhər-axşam.
Sənsizliyə öyrəşirik,
keçir zaman,
dünya özü birtəhərdi,
mat qalmışam.
Daha səndən danışanda
darıxırlar:
sağlığında istədiyin,
süfrə açıb gözlədiyin,
sədaqətin timsalıdı
dediklərin.
Səndən soyuq danışırlar: –
sərin-sərin.
Elə bil heç olmayıbsan,
sənə qurban.
 

PALID

Gədəbəyli Mehmana

 
Deyirlər bir gün olub, –
bərk əsibdi küləklər.
Kötüyündən qopubdu
basdırılan dirəklər.
Dəyişib başdan-başa
yerin-göyün havası.
Uçub palıd ağacı, –
üstdə qarğa yuvası.
Baxıb qoca palıda,
gözünə sağılıb qan.
Ağaca yox, yuvaya
hayıfsınıb kənardan.
Palıd: darıxma, – deyib
üzgün görüb qarğanı.
– Ayaq üstə nə qədər
saxladımsa yuvanı,
elə böyrü üstə də
saxlayaram o qədər.
Bundan ibrət götürsün
gərək qarğakimilər.
Bu bir el məsəlidir,
arabir gətir yada.
Səbirlidir,
unutma,
palıd yıxılanda da.
 

ÇƏKİLİR

 
«Dəcəl meymun, çolaq ayı, çəp keçi»,
tovuz quşu imtahana çəkilir..
Toy tutulur təmizliyə, düzlüyə,
pis qabağa, yaxşı yana çəkilir.
 
 
Oğru durub doğruluqdan dəm vurur,
nanəciblər nəciblərə tor qurur.
Lal olmuşun gör neçəsi lal durur,
Bağa kimi burda qına çəkilir.
 
 
Dünya gözəl, ömür qısa, yol uzun,
bu sevdada kim uduzsun, kim udsun?!
Başımızda bu mərəkə, bu ovsun,
Günəş dağlar arxasına çəkilir.
 

avqust, 1978

AYRILIQ

 
Mən səni həyatda daşa dəyişdim,
torpağa dəyişdim, məzara döndün.
Mən öz baharımı qışa dəyişdim,
çinara dönmüşdün, hasara döndün.
 
 
Bir ana bənd imiş bu əbədiyyət,
duydum buza dönən nəfəsini də.
Anamı əlimdən alan təbiət,
gözü götürmədi,
aldı səni də.
 
 
Mən bir xəcalətdən çıxa bilmədim,
bu gizli dərdimi açıq desəm də.
Sənə – sənə layiq baxa bilmədim,
səni – sənə layiq dəfn eləsəm də.
 
 
Yerə söykədilər mərmər üzünü,
qışqırdım dayanın, əl saxladılar.
Mən özüm örtərdim evdə üstünü,
burda, qəbristanda torpaqladılar.
 
 
Sən getdin, dəyişdi həyatın özü,
getdi dadı-tamı, hər şeyi getdi.
Evi bəzərdin ki, gözəl görünsün,
evimin ən gözəl bəzəyi getdi.
 
 
Gedib dost-qohumun qəbri üstünə,
gül-çiçək qoymuşuq ikilikdə biz.
– Mən sənsiz ölərəm! –
demişdim sənə, –
Hamısı yalanmış, yaşadım sənsiz.
 
 
– Sənə sədaqətdi bütün həyatım! –
deyərdim, baxardın gülümsəyərək.
Səni qəbristanda qoyub qayıtdım,
sədaqət şüarım bu imiş demək.
 
 
Bu gün qəbristanda gecikib səhər,
üstünə nur səpir qızıl dan yeri.
Torpaq ot bitirər, ağac bitirər,
burda daş bitirir qəbristan yeri.
 
 
Bir gözəllik itib duman içində,
dünya imtahanmış, işləri ovsun.
İlahi, bu qədər insan içində,
bir insan tapmıram söz demək olsun.
 
 
Fikirli qalxıram üzüyuxarı,
nə qədər yaxınsan, nə qədər uzaq.
Təzə ot göyərib örtür cığırı,
itirmək istəyir qəbrini torpaq.
 
 
Mənsiz darıxırdın evdə hər dəfə,
dözümsüz olmuşdu gecə-gündüzün.
Gedəndə deyirdin tez qayıt evə,
bəs niyə qayıdıb gəlmirsən özün?!
 
 
Gözüm yolda qalıb, qulağım səsdə,
gedibsən, qalmışam mən qonaq kimi.
Sən yerin altında, mən yerin üstə, –
biz ayrı düşmüşük kök-budaq kimi.
 

noyabr 1986

DANIŞ, QIZSIN ÜRƏYİM

 
Zərdabi institutu,
qədim Gəncə torpağı.
Üçüncü mərtəbədə
bizim sinif otağı,
sənin gözəl ürəyin,
mənim şeir dəftərim.
Yol çəkərdi gözlərim.
Şeirimi dərsarası
lövhələrə yazardım,
elan kimi asardım.
Guya filankəs üçün
bu, məktub əvəziydi.
Cavanlıq həvəsiydi,
ilk məhəbbət aləmim.
Onda könlüm danışdı,
dilim lal oldu mənim.
Bir qızın əsiriydim,
qızlar mənə gülərdi.
Dəftərdən-dəftərlərə
şeirim köçürülərdi.
 
 
Məhəbbətim dolaşdı
ağız-ağız, yadigar.
Heç bilmirəm kim oldu
e'tibarsız, Yadigar.
Danışıram hələ mən
arsız-arsız, Yadigar.
Danış, qızsın ürəyim,
Sən danış, qoy mən axım
xatirələr selində.
Gözüm sənin gözündə,
əlim sənin əlində.
 

MÜHİT

 
Şekspirin əsəri
tamaşaya qoyuldu.
Nə məqalə yazdılar,
nə xoş söz deyən oldu.
Müasir müəllifi
gətirdilər səhnəyə.
Məşqindən başladılar
ona tərif deməyə.
 

MEHR, ÜLFƏT

 
Belçikada,
kilsədə,
bir keşişin səsində
mən hərarət duyurdum
flamand ləhcəsində.
Yanımda tərcüməçi
pıçıldayıb arada,
– mehr, ülfət istəyir
deyirdi o, dünyada.
– Gərək fikirləşəydi
dedim ülfət istəyən,
NATO-nun qərargahı
uzaq deyil kilsədən.
Yüz addım aralıda
pozulur mehr, ülfət,
ölümlə hədələnir
dünyada bəşəriyyət.
Nədir onun günahı?
Raketlər,
generallar
tanımırlar allahı.
Brüssel bahalıqdı,
xanım, deyin keşişə.
o xeyir-duasını
bəlkə bir az dəyişə.
Şəxsi mehmanxanada
biz ütü istədik: pul!
stəkan istədik: pul!
(pul əl çirki deyilmiş,
burda gördüm ay oğul).
Köynəyimiz ütüsüz,
özümüz çaysız, yetər.
Bizlərdə belə deyil,
xanım, pul istəmirlər.
Qərbin gözündən gəlsin
Şərqin mehri, ülfəti,
ya Şərqin səxavəti.
Bir əcnəbi görəndə,
ya xarici bir qonaq,
Beynəlmiləl oxuduq
salam-kəlamdan qabaq.
Xanım, deyin keşişə:
dininə hörmətim var,
sizə də çox hörmətim.
Mən Qafqaz adamıyam,
sizdə ülfət görmədim.
 

Brüssel, 1983

M.İ

 
Heç bilmirəm mən nə yazım, mən nə deyim,
düz deyiblər: vaxt atlıdır, biz piyada.
Yarı yolda sən itirdin, mən itirdim,
tale baxmır nə şagirdə, nə ustada.
 
 
Mən acgödən görməmişdim torpaq kimi,
ana deyil, doğma deyil, o yaddı, yad.
Dünya bizi əyləndirir uşaq kimi,
dərk etdikcə dərkedilməz olur ustad.
 
 
Bu dünya bir pəncərədi, gələn baxar,
pəncərəni açan kimdi, bağlayan kim.
Yəqin burda çox yaşayan çox darıxar,
eşitdikcə gülən kimdi, ağlayan kim!
 
 
Təbiətdə nə ürək var, nə də duyğu,
qadınımı oğurladı o yanımdan.
Mənim kişi qeyrətimə toxunur bu, –
insan deyil, təbiətdi namərd olan.
 
 
Bax beləcə düşünürəm, nədir həyat,
yaxşılıqlar, yamanlıqlar dünyasında.
Gəlib mən də yer tutmuşam amma ustad,
bu dünyaya aldananlar sırasında.
 

18 yanvar, 1988